Detailbeoordeling. Nick van Gelderen Hogeschool Utrecht, FNT Semester 7, TBWK-BFP7-03. Docente: Karin Grooten

Transcriptie

1 Detailbeoordeling Nick van Gelderen Hogeschool Utrecht, FNT Semester 7, TBWK-BFP7-03 Docente: Karin Grooten Datum:

2 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Berekening Lineaire koudebrug... 3 Detail Detail Detail Detailbeoordeling... 7 Detail Detail Detail Bijlage Bibliografie

3 Inleiding Voor het projectdeel bouwfysica behorende bij het bouwkundig project in S7 is er een detailbeoordeling gemaakt van enkele interessante aansluitingen. In dit rapport is deze detailbeoordeling van het project, Podium Amsterdam, terug te vinden. Er zijn in het totaal 5 details beoordeeld op 2 verschillende manieren, namelijk: 3 details zijn beoordeeld op de lineaire koudebrug. Dit houdt het warmteverlies per strekkende meter in van de aansluitingen en koppelingen van verschillende gebouwelementen. Dit zijn meestal de grootste lekken in een gebouw en daarom is het interessant dit te onderzoeken. Ook is het interessant omdat de gevelelementen en de aansluitingen die hierbij horen zelf zijn bedacht. 3 detail hebben een detailbeoordeling gekregen, waarvan 1 detail waar ook de lineaire koudebrug van is berekend. Deze details zijn beoordeeld op het gebied van inwendige condensatie, koudebruggen, luchtdichtheid, temperatuurspanningen, waterdichtheid en geluidsisolatie. Aan de hand van een checklist zijn er punten gegeven aan ieder onderdeel. Dit geeft een goede inzicht in de algemene kwaliteit van het detail. Het doel van deze detailbeoordeling is het inzicht krijgen in de kwaliteit van de aansluitingen en erover nadenken hoe de details verbeterd kunnen worden. 2

4 Berekening Lineaire koudebrug Van een aantal geveldetails is de lineaire koudebrug, de zogenoemde psi-waarde, berekend met behulp van het rekenprogramma TRISCO. Bij de lineaire koudebrug wordt het warmteverlies berekend bij t.p.v. de kern van (hoek)aansluitingen van verschillende constructiedelen. De berekening is uitgevoerd aan de hand van de SBR-methode, hierbij wordt volgens de volgende stappen de psi-waarde (ѱ k) berekend. Figuur 1 (Praktijkboek Bouwfysica, 2014) 1. Eerst wordt met behulp van het programma TRISCO de warmtestroom door het totale detail berekend (Q totaal). Daarna wordt voor de opbouw van constructie 1 (Q c,1) en constructie 2 (Q c,2) hetzelfde gedaan. De warmtestroom is in Watt (W) en is in de Trisco-resultaten terug te vinden als Flow out. 2. Vervolgens kan de warmtestroom door de kern berekend worden door middel van de volgende formule: Qlijn = Qtotaal - Qc,1 - Qc,2 3. Tot slot moet deze lineaire warmtestroom omgerekend worden naar de lineaire warmtedoorgangscoëfficiënt ѱ k door middel van de volgende formule: ѱk = (Qlijn / (Ti-Te)) / L Hierbij is L de lengte van het detail in TRISCO (z-as) in meters. In deze opdracht is deze overal gesteld op 0,1 m. De binnen- en buitentemperatuur zijn overal ingesteld 20 ⁰C en 0 ⁰C. Door de uitkomst te vergelijken met referentiedetails uit de SBR database kan een uitspraak worden gedaan over de grote van de koudebrug in de kern van het detail. Hierbij wordt een uitkomst van 0,01 W/m 2.K of lager gezien als koudebrugvrij. In dit verslag zijn berekeningen van de lineaire koudebrug te vinden voor de aansluitingen: Detail 1: Horizontaal hoekdetail t.p.v. gevel o Kopgevel = stijl- en regelwerk met prefab steenstrip element o Langsgevel = prefab HSB-element met steenstrips o Constructie = Betonwand i.h.w.g. 250 mm Detail 2: Verticaal hoekdetail vliesgevel balkon o Vliesgevel = Houten vliesgevel met aluminium afdekkappen en HR++ beglazing o Balkon = Loggia met XPS-isolatie en houten vlonder o Constructie = Breedplaatvloer mm Detail 3: Onderaansluiting kozijn in HSB-element o Kozijn = Hout montagekozijn o Constructie = HSB-element 3

5 Detail 1 Het detail betreft de aansluiting tussen een stijl- en regelwerk gevel (1) en een prefab gevelelement (2) met rc = 6,7 m 2.W/K. De berekening is als volgt: Totale warmtestroom Qlijn = Qtotaal Qgevel;1 Qgevel;2 Qlijn = 0,79 0,26 0,29 Qlijn = 0,24 Watt Lineaire warmtedoorgangscoëfficiënt ѱk = (Qlijn / (Ti-Te)) / L ѱk = (0,24 / (18-0)) / 0,1 ѱk = 0,13 Watt De uitdraai van trisco is terug te vinden in bijlage Warmteverlies door aansluiting = 0,13 W 2 De ѱ-waarde komt bij dit detail uit op 0,13 Watt. Een vergelijkbaar referentiedetail van SbrCUR.net 1 heeft een ѱ-waarde van 0,089 Watt (bijlage 1).Hierbij is echter sprake van een HSB-element op een traditionele spouwmuur, waardoor er meer ruimte is om de naad goed af te dichten. Het referentiedetail is terug te vinden in bijlage 1. Dat is bij dit detail niet heel eenvoudig omdat na de dilatatie direct een houten stijl zit. Er kan worden geconcludeerd dat het detail last heeft van een koudebrug dat voornamelijk komt door de dilatatie en de hoge rc-waarde van de langs- en kopgevel, waardoor er in verhouding veel warmte door de hoekaansluiting verloren gaat. 1 (Referentiedetails SBR, 2014) 4

6 Detail 2 Het detail betreft de aansluiting tussen een geïsoleerde balkonvloer (1) met rc= 3,7 m 2.W/K en een houten vliesgevel van de kantoorfunctie (2) met U = 1,1 m 2.W/K. De berekening is als volgt: BU Totale warmtestroom Qlijn = Qtotaal Qbalkon Qvliesgevel Qlijn = 10,44 0,45 9,77 Qlijn = 0,22 Lineaire warmtedoorgangscoëfficiënt ѱk = (Qlijn / (Ti-Te)) / L 1 ѱk = (0,22 / (18-0)) / 0,1 ѱk = 0,12 De uitdraai van trisco is terug te vinden in bijlage 2.1 De ѱ-waarde komt bij dit detail uit op 0,12 Watt. Dit detail is vergeleken met 2 dakhoekdetails welke ook 2 BI voorzien zijn van een gevelbekleding waarbij houten stijlen als achterconstructie zijn gebruikt. Volgens SBR 2 zijn de ѱ-waarde van deze aansluitingen 0,216 W en 0,181 W. Een uitkomst vergeleken met deze details dus een stuk gunstiger. Dit komt vooral door de hoge RC-waarde van de hoekaansluiting, welke compenseert voor de kozijnaansluiting. Daarnaast is de vliesgevel ook een groot warmtelek waardoor de uitkomst in verhouding iets hoger ligt. 2 (Referentiedetails SBR, 2014) 5

7 Detail 3 Het detail betreft de onderaansluiting van het kozijn in een HSB-element met rc= 6,7 m 2.W/K. De berekening is als volgt: Totale warmtestroom 1 Qlijn = Qtotaal Qbalkon Qvliesgevel Qlijn = 12,67 9,22 1,29 Qlijn = 2.16 Lineaire warmtedoorgangscoëfficiënt BU 3 BI ѱk = (Qlijn / (Ti-Te)) / L ѱk = (2,16 / (18-0)) / 0,1 ѱk = 1,2 2 De uitdraai van trisco is terug te vinden in bijlage 3.1 De ѱ-waarde komt bij dit detail uit op 1,2 Watt. Dit is zeker aan de hoge kant vergeleken met referentiedetails (bijlage 2) welke meestal rond de 0,036 W uitkomen. Het grote probleem bij dit detail is de grote hoeveelheid hout in het kozijn. Dit vergroot de koudebrug, die altijd in een kozijn aanwezig is, aanzienlijk. Om een verbeterde ѱ-waarde te behalen bij deze aansluiting zal het stelkozijn (nr. 3) moeten worden weggelaten en het kozijn direct op het hsb-element worden geplaatst. Dit zal waarschijnlijk flink uitmaken voor de koudebrug. 6

8 Detailbeoordeling In dit hoofdstuk worden 3 details beoordeeld op een aantal bouwfysische aspecten. Het gaat hierbij om inwendige condensatie, koudebruggen, luchtdichtheid, temperatuurspanningen, waterdichtheid en geluidsisolatie. Om de detail goed en gelijkwaardig te kunnen beoordelen is er gewerkt met checklist. Bij deze checklist worden bovenstaande onderdelen onderzocht en wordt er een waardering toegewezen. Deze geeft aan in hoeverre het detail goed beoordeeld wordt op bovenstaande punten. Aan de hand van de checklist worden er per detail verbeteringen aangedragen. Een voorbeeld checklist is hieronder weergeven. Slecht = 40 Voldoende = 60 Goed = 80 Uitstekend = 100 Detail # 99 aanwezig toelichting (indien nodig) 1. Inwendige condensatie 1.1 Dampremmer nee niet nodig bij bouwmethode 1.2 Luchtdichting binnenzijde ja kier- en naaddichting bij kozijnen 2. Koudebruggen 2.1 Doorlopende isolatelijn ja 2.2 Oppervlakte condensatie nee f-factor > 0,65 3. Luchtdichtheid 3.1 Tocht en energieverlies ja geen goede dichting gevelelement t.p.v. betonvloer 3.2 Convectief damptransport nee 4. Temperatuurspanningen 4.1 Kans op scheurvorming door groot verschil in uitzettingscoëfficiënt nee veel dezelfde materialen gebruikt 5. Geluidisolatie 5.1 Geluidlekken ja geen goede dichting gevelelement t.p.v. betonvloer 5.2 Flankerend geluid nee geen doorlopende constructie tussen ruimten 6. Waterdichtheid 6.1 Waterkering ja 6.2 Kans op waterophoping ja kleine kans 6.3 Afschot volgens BB2012 ja afschot groter dan 16 mm/m 1 Inwendige condensatie Koudebruggen Luchtdichtheid Temperatuurspanningen Geluidisolatie Waterdichtheid Tabel 1: Voorbeeldchecklist detailbeoordeling (Informatie over het beoordelen van details, 2014) ONV. 7

9 Ieder detail krijgt aan de hand van de waardering per onderdeel punten toegewezen. Het gemiddelde van deze punten bepalen het algemene cijfer. Het aantal punten staat bovenaan de checklist en hieronder vermeld. De gedachte achter het aantal punten is als volgt: Slecht = 40 voldoet niet aan BB2012 of PvE Voldoende = 60 voldoet aan BB2012 maar er is kans op schade of gebreken Goed = 80 goed detail waar nog wat kleine verbeteringen mogelijk zijn Uitstekend = 100 uitstekende kwaliteit. Een eindcijfer kan alleen voldoende zijn als alle onderdelen een voldoende of hoger hebben gescoord. Bij één slechte beoordeling wordt het detail als onvoldoende = ONV. beoordeeld, omdat het niet aan de gestelde eisen voldoet. Nadat het cijfer is vastgesteld kunnen verschillende details eenvoudig worden vergeleken. Aan de hand van de checklist worden uiteindelijk per onderdeel verbeterpunten aangekaart. Deze worden ook in het originele detail overzichtelijk aangeven. De volgende details zullen in dit verslag worden beoordeeld: 1. Detail 1: dakdetail trappenhuis - scheidingswand dak woning 2. Detail 2: dakhoek woning met bevestiging louvredak 3. Detail 3: onderkant kozijn op hsb-element 8

10 Detail 4 dakdetail trappenhuis - scheidingswand dak woning. Dit detail is vooral interessant om te beoordelen vanwege de verhoogde kans op geluidsoverlast door het grenzende trappenhuis aan een woning. Het is belangrijk dat de vloeren niet met elkaar in verbinding staat zodat zowel het lucht- en contactgeluid niet in grote mate in de woning kan doordringen. Omdat er een sedumdak is toegepast zal er ook extra nadruk liggen op de water- en dampkering op het dak. De beoordelingschecklist is terug te vinden op de volgende pagina en het originele detail in bijlage 4. 9

11 Slecht = 4 Voldoende = 6 Goed = 8 Uitstekend = 10 Detail # 01 NG aanwezig toelichting (indien nodig) 1. Inwendige condensatie 1.1 Dampremmer ja doorlopend en op de juiste plaats toegepast 1.2 Luchtdichting binnenzijde ja geen kans op luchtstromen bij uitvoering volgens detail 2. Koudebruggen 2.1 Doorlopende isolatelijn ja harde XPS-isolatie met rc = 5,18 m 2.K/W 2.2 Oppervlakte condensatie nee f-factor = 0,95 (zie berekening trisco bijlage 4) 3. Luchtdichtheid 3.1 Tocht en energieverlies nee zie Convectief damptransport nee geen luchtlekken in isolatiemateriaal bij goede uitvoering 4. Temperatuurspanningen 4.1 Kans op scheurvorming door groot verschil in uitzettingscoëfficiënt nee beton-staal aansluiting is niet monoliet. Verder geen sterk afwijkende uitzettingen bij materialen 5. Geluidisolatie 5.1 Geluidlekken nee dakvloer trappenhuis akoestisch ontkoppeld door hoekstaal met oplegvilt en kantstrook mm betonwand voor luchtgeluid. 5.2 Flankerend geluid nee geen doorlopende constructie tussen ruimten door onderbreking door kantstrook 6. Waterdichtheid 6.1 Waterkering ja wortelvaste dakbedekking op de isolatie 6.2 Kans op waterophoping nee geen kans door filterlaag op drainagesysteem 6.3 Afschot volgens BB2012 nee niet uit het detail op te maken hoeveel het afschot is Inwendige condensatie Koudebruggen Luchtdichtheid Temperatuurspanningen Geluidisolatie Waterdichtheid 90 10

12 Verbeterpunten: Het detail heeft een hoge beoordeling omdat er geen energieverlies is door koudebruggen en er geen naden en kieren aanwezig zijn. Qua geluid en waterdichtheid is het detail ook goed. Om het detail nog meer te verbeteren zou ook de dakvloer van de woning akoestisch ontkoppeld kunnen worden voor vermindering van het omloopgeluid. Daarnaast is de drainagelaag aan de kleine kant waardoor de kans op verstopping groter wordt. Het vergroten hiervan zal ook de beoordeling meer verhogen. Drainagelaag minimaal 25 mm om kans op verstopping te verkleinen Akoestisch oplegging van dakvloer woning. Op dezelfde manier uitgevoerd als bij de dakvloer van het trappenhuis. Aantal punten na verbetering: 93 PNT + 3 t.o.v. origineel Groot nadeel is de hoeklijn die in het zicht verschijnt in de woning en daarom ook niet op deze manier toegepast in de uitwerking. 11

13 Detail 5 dakhoek woning met bevestiging louvredak De bevestiging van het louvredak aan de constructieve vloer is het grootste pijnpunt in dit detail. Door de stalen koker ontstaat er een koudebrug en kan er condensatie optreden in de constructie. Ook de stelruimte tussen het gevel- en het dakrand element kan voor problemen zorgen als deze niet voldoende wordt afgedicht. De beoordelingschecklist is terug te vinden op de volgende pagina en het originele detail in bijlage 5. 12

14 Slecht = 4 Voldoende = 6 Goed = 8 Uitstekend = 10 Detail # 02 - KD aanwezig toelichting (indien nodig) 1. Inwendige condensatie 1.1 Dampremmer nee niet toegepast op constructie, wel vereist. 1.2 Luchtdichting binnenzijde ja luchtdichting aanwezig op gevelelement 2. Koudebruggen 2.1 Doorlopende isolatelijn ja/nee niet geheel mogelijk bij HSB-bouw vanwege bevestigingsstijlen + de bevestiging van het louvredak is een koudebrug 2.2 Oppervlakte condensatie nee f-factor = 0,83 (zie berekening trisco bijlage 5) 3. Luchtdichtheid 3.1 Tocht en energieverlies nee, kans is aanwezig geen tocht mogelijk bij uitvoering volgens detail. Afdichting op metselwerk is iets aan de kleine kant. Daarnaast is er weinig stelruimte tussen het metselwerk en de staalkoker. Dit vergroot de kans op beschadiging van de rubberen sok die voor de lucht- en water dichting moet zorgen. 3.2 Convectief damptransport nee geen luchtlekken in isolatiemateriaal bij goede uitvoering 4. Temperatuurspanningen 4.1 Kans op scheurvorming door groot verschil in uitzettingscoëfficiënt nee Eventuele scheuring dakbedekking net boven de ballast laag. Het hout zal hier uitzetten, net als het EPDM. De ballast laag zal deze uitzetting tegenwerken. Omdat de uitzetting dermate klein is de kans verwaarloosbaar. 5. Geluidisolatie 5.1 Geluidlekken nee Gevel heeft voldoende geluidsabsorptie van buiten. Dilatatie is voldoende afgedicht. 5.2 Flankerend geluid nee n.v.t. 6. Waterdichtheid 6.1 Waterkering ja Epdm-folie is wortelvast en waterdicht. 6.2 Kans op waterophoping nee Geen kans als afschot goed is 6.3 Afschot volgens BB2012 nee niet uit het detail op te maken Inwendige condensatie Koudebruggen Luchtdichtheid Temperatuurspanningen Geluidisolatie Waterdichtheid 73 13

15 Verbeterpunten: De dampremmer op het dak moet toepast worden omdat de witte epdm dakbedekking dampdoorlatend is. Zonder deze folie is de kans groot dat de damp condenseert op de warme, betonnen onderconstructie. De koudebrug ter plaatse van de aansluiting van het louvredak kan niet worden voorkomen. De stelruimte zal wel vergroot moeten worden naar minimaal 10 mm (nu 5 mm) en om eventueel de kans op scheurvorming van de dakbedekking weg te nemen zal de dakbedekking onderbroken moeten worden tussen dakopstand en ballast laag. Dakbedekking onderbreken Daktrim min 10 mm van gevel Dampremmer toepassen Aantal punten na verbetering: 90 PNT + 17 t.o.v. origineel Stelruimte rondom staalkoker vergroten naar min 10 mm om kans op beschadiging van de water- /dampdichting bij het plaatsen te voorkomen 14

16 Detail 6 onderkant kozijn op hsb-element Onderstaand kozijndetail is een montagekozijn die in een prefab gevelelement zit. Bij kozijndetail is de naad en kierdichting altijd van groot belang. De kans op energieverlies is bij kozijnen dan ook groter dan bij ieder ander detail. Hier zal extra naar gekeken worden bij de beoordeling van dit detail. De beoordelingschecklist is terug te vinden op de volgende pagina en het originele detail in bijlage 3. 15

17 Slecht = 4 Voldoende = 6 Goed = 8 Uitstekend = 10 Detail # 02 - JG aanwezig toelichting (indien nodig) 1. Inwendige condensatie 1.1 Dampremmer nee niet noodzakelijk, houtvezelplaat fungeert als dampremmer 1.2 Luchtdichting binnenzijde ja enkele luchtdichting aanwezig tussen vensterbank en kozijn. Deze wordt liever onder het kozijn bevestigd zodat er geen lucht onder de vensterbank door kan komen. 2. Koudebruggen 2.1 Doorlopende isolatelijn ja glas en thermische isolatie liggen boven elkaar. 2.2 Oppervlakte condensatie nee f-factor = 0,77 (zie berekening trisco bijlage 3) Deze waarde is aan de lage kant 3. Luchtdichtheid 3.1 Tocht en energieverlies nee, kans is aanwezig er zit geen kierdichting voor of onder de vensterbank. Omdat hout werkt kan er in de loop van de tijd een opening ontstaan onder de vensterbank, dit zorgt voor tochtklachten. 3.2 Convectief damptransport nee geen luchtlekken in isolatiemateriaal bij goede uitvoering 4. Temperatuurspanningen 4.1 Kans op scheurvorming door groot verschil in uitzettingscoëfficiënt ja Het metselwerk zit tegen het staalprofiel van de buitenvensterbank aan. Door een verschil in uitzetting is de kans groot dat het metselwerk zal gaan afbrokkelen. 5. Geluidisolatie 5.1 Geluidlekken nee Gevel heeft voldoende geluidsabsorptie van buiten. Een extra dichting onder het kozijn kan voor een betere geluidwering zorgen. 5.2 Flankerend geluid nee n.v.t. 6. Waterdichtheid 6.1 Waterkering ja Alle het water wordt aan de buitenkant van de gevel afgevoerd. De elementen hebben een goede overlap waardoor inwatering wordt voorkomen. 6.2 Kans op waterophoping nee Geen kans op waterophoging 6.3 Afschot volgens BB2012 nee n.v.t. Inwendige condensatie Koudebruggen Luchtdichtheid Temperatuurspanningen Geluidisolatie Waterdichtheid 70 16

18 Verbeterpunten: De verbeterpunten bij dit detail liggen vooral in de luchtdichting en de stelruimte tussen metselwerk en andere materialen. De vensterbank binnen is niet onder het kozijn bevestigd waardoor dit, door bijvoorbeeld erop te leunen, kan doorbuigen. Hiermee wordt de onderliggen stuclaag beschadigd en zal er ruimte komen tussen de vensterbank en de onderliggende regel. Aangezien er geen kierdichting onder het kozijn is aangebracht zit er in dit scenario maar 1 dichting tussen buiten en binnen. Dit is riskant en verhoogt de kans op tocht met alle gevolgen van dien. Ook is de afwerking van de vensterbank binnen niet heel mooi omdat je in een naad kijkt, waar tevens veel vuil in kan komen en moeilijk schoon te maken is. Qua uitzetting is het verstandig ruimte te houden tussen de buitenvensterbank en het onderliggende metselwerk. De kans is op scheurvorming of afbrokkeling van het metselwerk is aanwezig omdat de uitzettingscoëfficiënten ver uit elkaar liggen. Vensterbank onder het kozijn bevestigen met stelruimte en kierdichting op de aangegeven plekken. ( ) Verlijmen op stelkozijn Ruimt bewaren tussen het zetwerk en het metselwerk om scheurvorming te voorkomen. 17

19 Bijlage #1.1 Trisco resultaten detail 1 #1.2 Referentiedetail #2.1 Trisco resultaten detail 2 #2.2 Referentiedetail #3.1 Trisco resultaten detail 3 #3.2 Referentiedetail #4.1 Detail 4 (origineel) #4.2 Trisco resultaten detail 4 #5.1 Detail 5 (origineel) #5.2 Trisco resultaten detail 5 Bibliografie (2014). Informatie over het beoordelen van details. Utrecht: Karin Grooten. Koudebrug berekening m.b.v. Trisco. ( ). Opgehaald van Physibel. Praktijkboek Bouwbesluit (2011). Den Haag: Sdu Uitgevers. Praktijkboek Bouwfysica. (2014). Opgehaald van SBRCURnet.nl: Referentiedetails SBR. (2014). Opgehaald van sbrcur.net: Voorschriften volgens Bouwbesluit (2014). Opgehaald van Bouwbesluitonline.nl: 18

20 BIJLAGE 1 Detail 1 hoekaansluiting HSB-element- regelwerk # 1.1 Trisco resultaten # 1.2 Referentiedetail SBRCUR.net (bron:

21 Mon Jan 05 15:41: p.1 of 1 TRISCO - Calculation Results TRISCO data file: Trisco hoekdetail SBRCUR (geheel detail).trc Number of nodes = Heat flow divergence for total object = Heat flow divergence for worst node = Col. Type Name tmin X Y Z tmax X Y Z [ C] [ C] _ 3 MATERIAL hout MATERIAL minerale wol MATERIAL gipskarton MATERIAL beton MATERIAL metselwerk BC_SIMPL buiten (R=0,04) MATERIAL gipspleister MATERIAL afdichtband MATERIAL cement sand ren MATERIAL multiplex MATERIAL houtwolcement BC_SIMPL binnen (R=0,13) MATERIAL cementpleister MATERIAL luchtspouw 40 m Col. Type Name ta Flow in Flow out [ C] [W] [W] 26 BC_SIMPL buiten (R=0,04) BC_SIMPL binnen (R=0,13) You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (

22 Mon Jan 05 17:15: p.1 of 3 TRISCO - Input Data TRISCO data file: Trisco hoekdetail SBRCUR (geheel detail).trc GRID Grid unit = m No. X Y Z _ You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (

23 Mon Jan 05 17:15: p.2 of Sum BLOCKS No. Col. Xmin Xmax Ymin Ymax Zmin Zmax No. Col. Xmin Xmax Ymin Ymax Zmin Zmax You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (

24 Mon Jan 05 17:15: p.3 of COLOURS Col. Type CEN-rule Name lambda eps t h q [W/mK] [-] [ C] [W/m²K] [W/m²] 3 MATERIAL hout MATERIAL minerale wol MATERIAL gipskarton MATERIAL beton MATERIAL metselwerk BC_SIMPL NIHIL buiten (R=0,04) MATERIAL gipspleister MATERIAL afdichtband MATERIAL cement sand ren MATERIAL multiplex MATERIAL houtwolcement BC_SIMPL NIHIL binnen (R=0,13) MATERIAL cementpleister MATERIAL luchtspouw 40 m CALCULATION PARAMETERS Maximum number of iterations = 2000 Maximum temperature difference = C Heat flow divergence for total object = 0.2 % Heat flow divergence for worst node = 10 % You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (

25 Draagstructuur : kalkzandsteen Gevelopbouw : houten binnenspouwblad en gemetseld buitenspouwblad Variant-detail : kopgevel gemetseld buitenspouwblad WG SBR-Referentiedetails Woningbouw, SBR, januari 2010 schaal 1:5 afhankelijk van uw printerinstellingen Omschrijving begrippen: zie begrippenlijst

26 Bouwfysische prestaties en aanbevelingen Bouwfysische prestaties Bouwdeel R c of U 0,13 R A Bouwdeel R c of U 0,13 R A (m² K)/W W/(m² K) db(a) (m² K)/W W/(m² K) db(a) kopgevel 3,50 52,5 langsgevel 3,50 46,0 Knooppunt Ψk Ψ phpp Ψ g Θ s;i;0,25 of Θ s;i;0,50 f n;0,25 of f n;0,50 C vast C draaiend C dakvoet C lek D nt,a,k L nt,a W/(m¹ K) C C dm³/(s m¹ Paⁿ) dm³/(s Paⁿ) db db 0,089 13,88 0,77 0, vlaks in combinatie met Θ s;i;0,25 of Θ s;i;0,50 f n;0,25 of f n;0,50 details: C C en ,05 0,67 Ontwerp Veranker bij houten binnenspouwbladen het buitenmetselwerk ter plaatse van de bouwmuur en de vloeren. art. 2.2/ 2.4 Ontwerp een luchtspouw van 40 mm, zodat in de praktijk een luchtspouw van 30 mm wordt gerealiseerd (zie NPR 2652). art Geef ter voorkoming van valse spouwen achter isolatie platte ankers aan of schrijf voor, dat ankers in de isolatie moeten worden art. 5.3 uitgekeept. Uitvoering Vraag tijdig de meest recente uitvoeringsinstructies op en bespreek deze met de uitvoerende medewerkers. Bepaal in overleg met de leveranciers (en/of constructeur/architect) van gemetselde/gelijmde binnen- en buitenspouwbladen, lateien en metselwerkondersteuningen, de plaats en de uitvoering van de dilatatievoegen. Ter plaatse van de bouwmuur zal het buitenmetselwerk gedilateerd moeten worden (behalve bij kleine penanten max. lengte 0,50 m). Vermijd scheurvorming door geen spouwankers in de kop van de kopgevelbouwmuur aan te brengen. De isolatie dient overigens wel goed vastgezet te worden (evt. haaks ombuigen). Luchtspouwen achter de isolerende laag moeten vanwege het teruglopen van de isolatiewaarde (volgens NEN 1068: 50%) worden vermeden. Vermijd of verwijder daarom specie- en lijmbaarden en/of pas isolatie toe die naadloos aansluit op het binnenspouwblad. Vermijd naden tussen de isolatieplaten onderling en tussen de isolatieplaten en de aansluitende constructies waardoor de isolatiewaarde vermindert. Isolatie zorgvuldig maatvoeren, afsnijden en zonodig bij de hoeken dichtbinden. Breng de isolatieplaten aan de spouwzijde in één vlak aan en isoleer niet hoger en verder dan tot waar die dag wordt gemetseld om vochttoetreding en beschadiging te voorkomen. Na het metselen en tijdens neerslag spouwen en metselwerk afdekken. art. 3.16/ 3.17 art. 3.21/ 5.3 art. 5.3 art. 5.3 art. 5.3 SBR-Referentiedetails Woningbouw, SBR, januari 2010

27 BIJLAGE 2 Detail 2 Aansluiting loggia - vliesgevel # 2.1 Trisco resultaten # 2.2 Referentiedetail SBRCUR.net (bron:

28 Mon Jan 05 15:49: p.1 of 1 TRISCO - Calculation Results TRISCO data file: Trisco verticale hoek SBRCUR (geheel detail).trc Number of nodes = 4095 Heat flow divergence for total object = e-005 Heat flow divergence for worst node = Col. Type Name tmin X Y Z tmax X Y Z [ C] [ C] _ 2 MATERIAL hr++ glas MATERIAL hout MATERIAL minerale wol MATERIAL aluminium MATERIAL beton MATERIAL stainless steel MATERIAL hardwood MATERIAL metselwerk BC_SIMPL buiten (R=0,04) MATERIAL afdichtband MATERIAL bitumen MATERIAL multiplex MATERIAL houtwolcement BC_SIMPL binnen (R=0,13) MATERIAL cementpleister MATERIAL XPS MATERIAL luchtspouw 20 m EQUIMAT cavity non-vent Col. Type Name ta Flow in Flow out [ C] [W] [W] 26 BC_SIMPL buiten (R=0,04) BC_SIMPL binnen (R=0,13) You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (

29 Mon Jan 05 17:15: p.1 of 3 TRISCO - Input Data TRISCO data file: Trisco verticale hoek SBRCUR (geheel detail).trc GRID Grid unit = m No. X Y Z _ Sum BLOCKS No. Col. Xmin Xmax Ymin Ymax Zmin Zmax You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (

30 Mon Jan 05 17:15: p.2 of No. Col. Xmin Xmax Ymin Ymax Zmin Zmax COLOURS Col. Type CEN-rule Name lambda eps t h q [W/mK] [-] [ C] [W/m²K] [W/m²] 2 MATERIAL hr++ glas MATERIAL hout MATERIAL minerale wol MATERIAL aluminium MATERIAL beton MATERIAL stainless steel MATERIAL hardwood MATERIAL metselwerk BC_SIMPL NIHIL buiten (R=0,04) MATERIAL afdichtband MATERIAL bitumen MATERIAL multiplex MATERIAL houtwolcement BC_SIMPL NIHIL binnen (R=0,13) MATERIAL cementpleister MATERIAL XPS MATERIAL luchtspouw 20 m You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (

31 Mon Jan 05 17:15: p.3 of EQUIMAT CEN_Yx_I cavity non-vent Col. ta hc Pc tr C1 C2 C3 [ C] [W/m²K] [W] [ C] _ CALCULATION PARAMETERS Iteration cycles = 5 Maximum number of iterations (within each iteration cycle) = 2000 Maximum temperature difference (within each iteration cycle) = C Maximum temperature difference (between iteration cycles) = C Heat flow divergence for total object = 0.2 % Heat flow divergence for worst node = 10 % Automatic recalculation of CEN-values Default temperature difference across airspace = 10 C You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (

32 Draagstructuur : meerdere draagstructuren mogelijk Gevelopbouw : gemetseld binnenspouwblad en plaatmateriaal als gevelbekleding Variant-detail : bekistingsplaatvloer W + WG SBR-Referentiedetails Woningbouw, SBR, januari 2010 schaal 1:5 afhankelijk van uw printerinstellingen Omschrijving begrippen: zie begrippenlijst

33 Bouwfysische prestaties en aanbevelingen Bouwfysische prestaties Bouwdeel R c of U 0,13 R A Bouwdeel R c of U 0,13 R A (m² K)/W W/(m² K) db(a) (m² K)/W W/(m² K) db(a) raam 1,50 27,0 dak 4,00 49,0 Knooppunt Ψk Ψ phpp Ψ g Θ s;i;0,25 of Θ s;i;0,50 f n;0,25 of f n;0,50 C vast C draaiend C dakvoet C lek D nt,a,k L nt,a W/(m¹ K) C C dm³/(s m¹ Paⁿ) dm³/(s Paⁿ) db db 0,181 14,27 0,79 0,05 0,15 Ontwerp Geef ter voorkoming van vochtproblemen een correct uitgewerkte waterdichte laag aan boven geveldoorbrekingen (o.a. kozijnen). De aandachtspunten zijn opgenomen in de begrippenlijst. art Geef ter voorkoming van vervuiling van de gevel goede waterafvoermogelijkheden aan. Aandachtspunten zijn brede trimmen, minimaal 10 mm overstek en expansiestukken afdichten en dakranden naar binnen toe laten afwateren (afschot 3 ). Geef ter voorkoming van houtrot of kromtrekken van de gevelbeplating voldoende spouwventilatie aan. Raadpleeg hiervoor ook de KVT (katern 16). Schrijf voor dat de folie UV-bestendig moet zijn wanneer de gevelbekleding niet kort nadien wordt aangebracht. Raadpleeg de leverancier. Geef de regels op afstand van het binnenspouwblad aan. Daardoor kan achter de regels isolatie aangebracht worden. Daarmee art. 5.3 wordt de totale isolatiedikte beperkt. Geef bij voorkeur de luchtdichting in een aanslag en in één vlak aan. Verschuiven tijdens de montage en onderbroken dichtingen worden hiermee voorkomen. Bereken de voegafmetingen in relatie met het gewenste dichtingsmateriaal. art. 5.4 Schrijf in verband met de gewenste luchtdichtheid (zie ook de EPC-berekening) een correcte afstelling van het hang- en sluitwerk art. 5.2/ 5.4 (licht-knevelend) voor. Bij gebalanceerde ventilatie goede knevelende 2- en 3-puntssluitingen voorschrijven. Geef in verband met Arbo voorzieningen aan waarmee inspectie en onderhoud op daken veilig uitgevoerd kan worden. Zie ook AI-blad 15. Uitvoering Vraag tijdig de meest recente uitvoeringsinstructies op en bespreek deze met de uitvoerende medewerkers. Vraag een afschot isolatie berekening conform NEN 1068 / NPR 2068 op bij de applicateur art. 5.3 Bestel in verband met de vereiste luchtdichtheid een luchtdichting of lijmnaad tussen twee in de fabriek gemonteerde houten art. 5.4 onderdelen. Monteer voor een betere stabiliteit de ankers voor het regelwerk om en om. art. 2.2/ 2.4 De waterdichte laag boven kozijnen in de breedte uitvoeren uit één stuk (indien folie: met kunststof hoek). Zet de waterdichte art laag vast met een knelstrip. Afkitten is niet nodig, behalve bij betonnen binnenspouwbladen. De waterdichte laag 15 mm omslaan op het kozijn (conform NPR 2652). Indien de gebruikelijke negge van 50 tot 75 mm wordt aangehouden, kan lood in de lengte uit één stuk worden gemaakt (dan ontbreekt zonbelasting). Breng de vereiste ventilatieopeningen voor de ventilatie achter plaatmaterialen (en gevelbetimmeringen) conform de verwerkingsvoorschriften aan. Voorkom onvoldoende luchtdichtheid en tocht door het hang- en sluitwerk licht knevelend (denk aan de bedienbaarheid) af te art. 5.4 stellen. Zorg voor een goede beveiliging voor het werk dat op daken moet worden uitgevoerd. Vooral constructies met overstekken vragen extra aandacht (raadpleeg zonodig AI-blad 15). SBR-Referentiedetails Woningbouw, SBR, januari 2010

34 Draagstructuur : steenachtige wanden en steenachtige vloeren Gevelopbouw : niet van toepassing Variant-detail : baanvormige dakbedekking, geïsoleerde dakrand R WG SBR-Referentiedetails Woningbouw, SBR, maart 2010 schaal 1:5 afhankelijk van uw printerinstellingen Omschrijving begrippen: zie begrippenlijst

35 R Bouwfysische prestaties en aanbevelingen Bouwfysische prestaties Bouwdeel R c of U 0,13 R A Bouwdeel R c of U 0,13 R A (m² K)/W W/(m² K) db(a) (m² K)/W W/(m² K) db(a) raam 1,50 27,0 dak 3,50 44,0 Knooppunt Ψ k Ψ phpp Ψ g Θ s;i;0,25 of Θ s;i;0,50 f n;0,25 of f n;0,50 C vast C draaiend C dakvoet C lek D nt,a,k L nt,a W/(m¹ K) C C dm³/(s m¹ Paⁿ) dm³/(s Paⁿ) db db 0,216 13,36 0,74 0,05 0, vlaks in combinatie met Θ s;i;0,25 of Θ s;i;0,50 f n;0,25 of f n;0,50 details: C C R ,68 0,59 Ontwerp Schrijf ter voorkoming van houtrot een duurzame behandeling van het hout voor of pas hout met voldoende duurzaamheid toe, in die situaties dat hout in een vochtige omgeving wordt toegepast (bijv. in niet controleerbare luchtspouwen). Geef ter voorkoming van vochtproblemen een correct uitgewerkte waterdichte laag aan boven geveldoorbrekingen (o.a. kozijnen). De aandachtspunten zijn opgenomen in de begrippenlijst. art Geef ter voorkoming van vervuiling van de gevel goede waterafvoermogelijkheden aan. Aandachtspunten zijn brede trimmen, minimaal 10 mm overstek en expansiestukken afdichten en dakranden naar binnen toe laten afwateren (afschot 3 ). Geef ter voorkoming van houtrot of kromtrekken van de gevelbeplating voldoende spouwventilatie aan. Raadpleeg hiervoor ook de KVT (katern 16). Bereken de consequenties van een sterk geventileerde spouw. art. 5.3 Schrijf in verband met de gewenste luchtdichtheid een correcte afstelling (licht knevelend) van het hang- en sluitwerk voor. art. 5.4 Geef in verband met Arbo voorzieningen aan waarmee inspectie en onderhoud op daken veilig uitgevoerd kan worden. Zie ook AI-blad 15. Uitvoering Bestel in verband met de vereiste luchtdichtheid een prefab binnenmanchet voor een maatvaste aansluiting op de doorvoeren. art. 5.4 Controleer de maximaal toelaatbare vervorming (M.T.V.) van de luchtdichting (zie ook SBR-uitgave: Luchtdicht Bouwen ). art. 5.4 De waterdichte laag boven kozijnen in de breedte uitvoeren uit één stuk (indien folie: met kunststof hoek). Zet de waterdichte art laag vast met een knelstrip. Afkitten is niet nodig, behalve bij betonnen binnenspouwbladen. De waterdichte laag 15 mm omslaan op het kozijn (conform NPR 2652). Indien de gebruikelijke negge van 50 tot 75 mm wordt aangehouden, kan lood in de lengte uit één stuk worden gemaakt (dan ontbreekt zonbelasting). Gebruik vanwege de werkvolgorde als waterdichte laag bij stelkozijnen altijd lood. Na het aanbrengen van het montagekozijn art het lood omslaan over de bovendorpel van het kozijn en op 15 mm afsnijden. Vanwege het gegeven dat het hout in de spouw voor onderhoud niet meer bereikbaar is en de vochtigheid meestal hoog is, moet het hout worden behandeld (laagdikte 80 mu) of moet het hout van voldoende duurzaamheid worden toegepast. Breng de dampremmende laag zorgvuldig aan. Overlappen, nietgaten, beëindigingen, doorvoeringen afplakken of afkitten. Maak de open stootvoegen (en andere openingen in de uitwendige scheidingsconstructies) niet breder dan 10 mm of breng een art. 3.69/ 3.70 roostertje, vogelschrootprofiel of gaas aan om toetreding van ongedierte te beperken. Breng, ter voorkoming van luchtlekken, de dichting rondom dakdoorvoeren aan de binnenzijde zorgvuldig aan. art. 5.4 Voorkom onvoldoende luchtdichtheid en tocht door het hang- en sluitwerk licht knevelend (denk aan de bedienbaarheid) af te art. 5.4 stellen. Bescherm de isolatie tijdens de uitvoeringsfase met een waterwerende dampdoorlatende laag. art. 5.3 Breng de luchtdichting(en) zorgvuldig aan. art. 5.4 SBR-Referentiedetails Woningbouw, SBR, maart 2010

36 BIJLAGE 3 Detail 3 Onderaansluiting hout kozijn in HSB-element # 3.1 Trisco resultaten # 3.2 Referentiedetail SBRCUR.net (bron: # 3.3 Origineel Detail

37 Tue Jan 13 18:45: p.1 of 1 TRISCO - Calculation Results TRISCO data file: kozijn jeff.trc Number of nodes = 1038 Heat flow divergence for total object = e-006 Heat flow divergence for worst node = Col. Type Name tmin X Y Z tmax X Y Z [ C] [ C] _ 1 MATERIAL stilstaande luc MATERIAL hr ++ glas MATERIAL MATERIAL copper MATERIAL gipskarton MATERIAL stainless steel MATERIAL metselwerk BC_SIMPL buiten MATERIAL gipspleister MATERIAL afdichtband MATERIAL multiplex MATERIAL houtwolcement BC_SIMPL binnen (R=0,13) MATERIAL cementpleister Col. Type Name ta Flow in Flow out [ C] [W] [W] 26 BC_SIMPL buiten BC_SIMPL binnen (R=0,13) You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (

38 Tue Jan 13 18:45: p.1 of 2 TRISCO - Input Data TRISCO data file: kozijn jeff.trc GRID Grid unit = m No. X Y Z _ Sum BLOCKS No. Col. Xmin Xmax Ymin Ymax Zmin Zmax You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (

39 Tue Jan 13 18:45: p.2 of No. Col. Xmin Xmax Ymin Ymax Zmin Zmax COLOURS Col. Type CEN-rule Name lambda eps t h q [W/mK] [-] [ C] [W/m²K] [W/m²] 1 MATERIAL stilstaande luc MATERIAL hr ++ glas MATERIAL MATERIAL copper MATERIAL gipskarton MATERIAL stainless steel MATERIAL metselwerk BC_SIMPL NIHIL buiten MATERIAL gipspleister MATERIAL afdichtband MATERIAL multiplex MATERIAL houtwolcement BC_SIMPL NIHIL binnen (R=0,13) MATERIAL cementpleister CALCULATION PARAMETERS Maximum number of iterations = 2000 Maximum temperature difference = C Heat flow divergence for total object = 0.2 % Heat flow divergence for worst node = 10 % You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (

40 Draagstructuur : houtskeletbouw Gevelopbouw : houten binnenspouwblad en gemetseld buitenspouwblad Variant-detail : houten kozijn W + WG voldoende tolerantie aanhouden tussen raamdorpelstenen en onderdorpel kozijn in verband met krimp van het houtskeletbouwcasco indien het kozijn zich boven het niveau van een houten vloer bevindt isolerende beglazing kierdichting naaddichting waterwerende laag waterwerende en dampdoorlatende laag plaatmateriaal 9 mm stijlen 38x170 mm minerale wol 170 mm dampremmende laag binnenplaat WG: indien hoofddraagconstructie: vezelversterkte gipsplaat, dikte 2x15 mm SBR-Referentiedetails Woningbouw, SBR, december 2009 schaal 1:5 afhankelijk van uw printerinstellingen Omschrijving begrippen: zie begrippenlijst

41 Bouwfysische prestaties en aanbevelingen isolerende beglazing kierdichting voldoende tolerantie aanhouden tussen raamdorpelstenen en onderdorpel kozijn in verband met krimp van het houtskeletbouwcasco indien het kozijn zich boven het niveau van een houten vloer bevindt Bouwfysische prestaties Bouwdeel R c of U 0,13 R A Bouwdeel R c of U 0,13 R A (m² K)/W W/(m² K) db(a) (m² K)/W W/(m² K) db(a) gevel 3,50 46,4 raam 1,50 27,6 Knooppunt Ψ k Ψ phpp Ψ g Θ s;i;0,25 of Θ s;i;0,50 f n;0,25 of f n;0,50 C vast C draaiend C dakvoet C lek D nt,a,k L nt,a W/(m¹ K) C C dm³/(s m¹ Paⁿ) dm³/(s Paⁿ) db db 0,036 13,31 0,74 0,05 0,15 naaddichting waterwerende laag waterwerende en dampdoorlatende laag plaatmateriaal 9 mm stijlen 38x170 mm minerale wol 170 mm dampremmende laag binnenplaat WG: indien hoofddraagconstructie: vezelversterkte gipsplaat, dikte 2x15 mm Ontwerp Ontwerp een luchtspouw van 40 mm, zodat in de praktijk een luchtspouw van 30 mm wordt gerealiseerd (zie NPR 2652). art Schrijf ter voorkoming van houtrot een duurzame behandeling van het hout voor of pas hout met voldoende duurzaamheid toe, in die situaties dat hout in een vochtige omgeving wordt toegepast (bijv. in niet controleerbare luchtspouwen). Geef ter voorkoming van houtrot aan dat de raamdorpelsteen aan de voorzijde losgehouden moet worden van de onderdorpel. Geef ter voorkoming van vervuiling van de gevel goede waterafvoermogelijkheden aan. Aandachtspunten zijn waterslagen met kopschotjes en 30 mm overstek en eindraamdorpelstenen met waterafvoermogelijkheid. Schrijf voor dat de openingen in uitwendige scheidingsconstructies niet groter mogen zijn dan 10 mm (voorkomen toetreding art. 3.69/ 3.70 ongedierte). Aandachtspunten: dakvoet, nok, hoekkeper, kilgoten, open stootvoegen. Geef bij voorkeur de luchtdichting in een aanslag en in één vlak aan. Verschuiven tijdens de montage en onderbroken dichtingen worden hiermee voorkomen. Bereken de voegafmetingen in relatie met het gewenste dichtingsmateriaal. art. 5.4 Schrijf in verband met de gewenste luchtdichtheid (zie ook de EPC-berekening) een correcte afstelling van het hang- en sluitwerk art. 5.2/ 5.4 (licht-knevelend) voor. Bij gebalanceerde ventilatie goede knevelende 2- en 3-puntssluitingen voorschrijven. Uitvoering Vraag tijdig de meest recente uitvoeringsinstructies op en bespreek deze met de uitvoerende medewerkers. Laat in verband met de gebruikelijke weersomstandigheden zoveel mogelijk luchtdichtingen in de fabriek/werkplaats aanbrengen. Houd rekening met de gebruikelijke toleranties. art. 5.4 Bestel in verband met de vereiste luchtdichtheid een luchtdichting of lijmnaad tussen twee in de fabriek gemonteerde houten art. 5.4 onderdelen. Op de bouwplaats aan te brengen gipskartonplaten dienen geschroefd te worden. Houdt rekening met het nazakken van de constructie bij het aanbrengen van raamdorpelstenen. Vanwege het gegeven dat het hout in de spouw voor onderhoud niet meer bereikbaar is en de vochtigheid meestal hoog is, moet het hout worden behandeld (laagdikte 80 mu) of moet hout met voldoende duurzaamheid worden toegepast. Voorkom een capillaire naad tussen kozijn en de klik van de raamdorpel door een stellat bij het metselen van de raamdorpelsteen art te gebruiken of gebruik kunststof afstandhouders. Een opening van 8 mm is voldoende. Breng waterwerende (of waterdichte) lagen dakpansgewijs aan. art Maak de open stootvoegen (en andere openingen in de uitwendige scheidingsconstructies) niet breder dan 10 mm of breng een art. 3.69/ 3.70 roostertje, vogelschrootprofiel of gaas aan om toetreding van ongedierte te beperken. Na het metselen en tijdens neerslag spouwen en metselwerk afdekken. art. 5.3 Breng op de bouwplaats de isolatie in de HSB-elementen pas aan, nadat gecontroleerd is of het vochtpercentage in het hout <20% is. Voorkom onvoldoende luchtdichtheid en tocht door het hang- en sluitwerk licht knevelend (denk aan de bedienbaarheid) af te art. 5.4 stellen. SBR-Referentiedetails Woningbouw, SBR, december 2009