Rapportage Thijssevaart uitgebracht aan de Arbo- en milieudienst van de TU Delft

Transcriptie

1 Rapportage Thijssevaart 1997 uitgebracht aan de Arbo- en milieudienst van de TU Delft Stichting Commissie Natuur en Milieu Delft januari 1998

2 RAPPORTAGE THIJSSEVAART Krachtens de overeenkomst van 10 december 1996 presenteren wij u de waarnemingen en observaties betreffende de Thijssevaart. De monitoring van de vijver voor het gebouw van Werktuigbouwkunde (Mekelweg 2) hebben wij in 1997 nog achterwege gelaten. Wij volstaan voor deze vijver met een aanbeveling. De waarnemingen aan macrofyten 1 en macrofauna 2 van oevers en water van de Thijssevaart zijn weergegeven in Bijlage 1 (Bemonstering Thijssevaart mei augustus 1997). In Bijlage 2 vindt de verwerking van deze gegevens plaats in de vorm van een bepaling van het ecologisch profiel op basis van de aangetroffen macrofyten en een Biotische Index op basis van de aangetroffen macrofaunagroepen. Gegevensverzameling De vastlegging van de waarnemingen is zodanig dat in latere jaren aanvullende analyses van de natuurwaarden en de milieukwaliteit zijn uit te voeren. Van de vegetatie zijn immers niet alleen de soorten opgetekend, maar ook de mate van voorkomen (abundantie). Het hier toegepaste beoordelingssysteem 3 beperkt zich tot het water. Analyses van de natuurontwikkeling, bijvoorbeeld via analyses van plantenassociaties en/of berekening van natuurwaarden kunnen alsnog plaatsvinden. Over die aspecten geven wij wel enige observaties weer. De bemonstering aan de Thijssevaart is zowel uitgevoerd voor de gehele noordelijke oever, als voor twee opnamestroken van 50 meter (een ten oosten en een ten westen van de Thijsseweg; zie Figuur 1). Voor de breedte van de bemonsteringsstrook werd de gehele plasberm, plus een strook van ca een halve meter van het diepere water plus een strook van 1 meter boven de waterlijn aangehouden. De macrofauna werd alleen bemonsterd in de oeverzone van de twee opnamestroken. Daarbij werd gebruik gemaakt van een standaard net met een opening van 30 bij 15 cm. De zuidelijke oever werd niet bemonsterd omdat het terrein aldaar niet of moeilijk toegankelijk is (Waterloopkundig Laboratorium). Beoordelingssysteem Het nieuwe STOWA-systeem, dat 1993 werd gepubliceerd, biedt ruimere mogelijkheden voor de beoordeling van sloten dan andere in de waterschapswereld toegepaste systemen, in het bijzonder wat betreft de relatie van planten en dieren tot de fysische, chemische en topografische karakteristiek van hun omgeving. Een volledige toepassing van het systeem vergt dat 1 Waargenomen hogere planten en wieren en mossen met een macroscopisch voorkomen. 2 Ongewervelde dieren, zoals waterinsecten (volwassen dieren en larven), slakken, bloedzuigers e.a.; watervlooien en -luizen worden niet tot de macrofauna gerekend. 3 Ecologische beoordeling en beheer van oppervlaktewater, Beoordelingssysteem voor sloten, Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA), bij de verzameling van de gegevens ook macofauna en epyfitiche diatomeeën (kiezelwieren) op soortniveau worden gedetermineerd. Een partiële toepassing (door bijvoorbeeld alleen macrofyten in het systeem in te voeren) is evenwel ook acceptabel; de beoordelingstabel laat daar ruimte voor. De iets grotere onnauwkeurigheid en ook het weglaten van enkele belangrijke karakteristieken (m.n. saprobie) kan ook al voor lief worden genomen omdat het Hoogheemraadschap van Delfland de Thijssevaart in het kader van een vierjarige onderzoekcyclus in zijn programma heeft opgenomen. In dat kader is de Thijssevaart in 1997 voor alle onderdelen van het STOWA-systeem bemonsterd. Het rapport daarvan verschijnt medio 1998, zodat zich dan de kans voordoet te ijken of met de beperkte gegevensverzameling die in dit verslag wordt gepresenteerd, kan worden volstaan. Bevindingen De eerste aanblik Een eerste aanblik van de Thijssevaart geeft in zomer en voorjaar een welhaast onnederlandse indruk: kristalhelder water (doorzicht s zomers minstens 2,5 meter), rijke oeverbegroeiingen met vooral aan de westelijke kant afwisselende structuren en kleuren, een oeverlijn die afwisselend door aanslibbing en erosie de strakheid van de aanleg heeft verloren, en een opvallende variatie in vliegende insecten (vooral waterjuffers en libellen). De opnames van winter 1994/95 en van zomer 1997 (tabellen 1a, 1b en 1c) illustreren hoezeer na de aanleg van de natuurvriendelijke oevers de levensgemeenschappen verrijkt zijn. Beoordeling Het STOWA-beoordelingssysteem onderscheidt de volgende kwaliteitsniveaus: I beneden laagst II laagst III middelst IV bijna hoogst V hoogst. De berekening, weergegeven in bijlagen 1 en 2, voert tot de volgende beoordelingen: Thijssevaart west karakteristiek trofie waterchemie structuur variant-eigen karakter Thijssevaart oost karakteristiek trofie waterchemie structuur variant-eigen karakter kwaliteitsniveau III III IV II kwaliteitsniveau De waarnemingen van de groepen macrofauna (Tabel 1b) ondersteunen grofweg deze uitkomsten. De Thijssevaart is dus, als men er zo nodig één III III III III

3 RAPPORTAGE THIJSSEVAART cijfer aan wil verbinden, te rekenen tot het middelste kwaliteitsniveau. Commentaar Er is, gezien de vaststelling van het middelste ecologische kwaliteitsniveau, nog veel ruimte voor verbetering. Het verslag van het HH Delfland over 1997 zal moeten uitwijzen of het ook significant beter is dan andere wateren in Delfland. Ten opzichte van nabijgelegen water dat Delfland jaarlijks bemonsterd, scoort de Thijssevaart met kwaliteitsniveau III beter. Het water in het Rijn- Schiekanaal ter hoogte van het Kruithuis heeft de laatste jaren het beneden laagste kwaliteitsniveau. Hierbij moet wel bedacht worden dat het Rijn- Schiekanaal een dynamisch, drukbevaren vaarweg is die bovendien, als onderdeel van Delflands boezem, onderhevig is aan veel ongunstige externe factoren. Het is, gelet op de pioniersfase waarin de oevers van de Thijssevaart zich nog bevinden, prematuur om de bevindingen aan de Thijssevaart te beschouwen als bevestigingen van de conclusies uit andere onderzoekingen 4 dat natuurvriendelijke oevers een aanmerkelijk gunstig effect hebben op de waterkwaliteit of, anders gezegd, de veerkracht van het watersysteem aanmerkelijk vergroten. De hogere beoordeling van de karakteristiek structuur van de westelijke Thijssevaart (niveau IV!) zou er op kunnen wijzen dat een bredere plasberm gunstiger is. De waarnemingen van de komende jaren zullen hier wellicht uitsluitsel over geven. Observaties Waterdoorstroming en kwel Ten tijde van de waarnemingen, maar ook op andere dagen dat de Thijssevaart bezocht werd, werd geen stroming als gevolg van bemaling waargenomen. Dit zou er op kunnen wijzen dat de bemaling hoofdzakelijk via de Karitaat Molensloot plaatsvindt. De Thijssevaart is dan in zekere mate een geïsoleerd water. Het gebied waarin de Thijssevaart ligt wordt niet begunstigd door diepe kwel. De onttrekking van ca 13 miljoen m 3 diep grondwater door Gist-Brocades NV vindt vooral in het zomerhalfjaar plaats; tijdens het groeiseizoen vindt dus zijging plaats. Rietaanplant Bij de aanleg van de oevers van het oostelijke gedeelte werd in oktober 1994 een strook van ca. 150 meter ingeplant met rietstekken. Bij het ontwerp werd overwogen dat, als ergens erosie in dit gedeelte zou kunnen optreden, het wel hier zou zijn. Later bleek dat erosie op die plaats geen kans kreeg. Door de hoge ligging van het maaiveld ligt de noordelijke oever volkomen in de luwte, ook bij 4 Ruimte voor natuurlijke zuivering, een haalbaarheidsstudie, Waterloopkundig Lab. + SME i.o.v. projectgroep NW4, jan hoofdrapport achtergronddocument De relatie tussen oeverstructuur, macrofyten en macrofauna, onderzocht voor de sloten en kanalen van Delfland, stage Esther Speelman/Delfland, april zuidwester storm. Nog verrassender was het gedrag van de Rietstekken. Noch in het groeiseizoen 1995, noch in 1996 leken de planten aan te slaan. Vitale Rietplanten kwamen slechts in geringe dichtheden voor. Ten tijde van dit onderzoek echter was deze aanplant tot volle wasdom gekomen en was een fraaie rietkraag ontstaan. Effect van maaisel In de zomer van 1995 werd maaisel uit de Maaslandse vlietlanden op de noordelijke oever uitgespreid met de bedoeling de verspreiding van streekeigen soorten te bevorderen. Deze maatregel heeft vooral effect gehad op de vegetatie boven de waterlijn. Daar treedt vanaf de winter 1995/96 met grote abundantie de Grote ratelaar (een éénjarige halfparasiet) op, terwijl ook het vrij grote aantal vestigingen van de Gewone dotterbloem en Reukgras opvalt. In kleine aantallen hebben zich Rietorchis, Moeraskartelblad, Echte koekoeksbloem en Padderus gevestigd, die alle aan het maaisel zijn toe te schrijven. Deze plantengemeenschap vertegenwoordigt een hoge natuurwaarde, die zelden buiten natuurgebieden is aan te treffen. Of dit vegetatietype zich zal handhaven zal de nabije toekomst wel leren. Naast de bodemeigenschappen speelt ook het maaibeheer, dat de onderlinge concurrentie van planten (bijvoorbeeld van de hoogproductieve helofyten als Riet en Grote lisdodde) beïnvloedt, een rol. Vegetatiestructuur (Voor de met een hoofdletter aangeduide plaatsen langs de oever verwijzen wij naar Figuur 1.) In het oostelijk deel van de Thijssevaart is een oeverbegroeiing ontstaan die tamelijk homogeen is. De smalle strook tussen waterlijn en onderwaterschoeiing is bezet door planten met een verticale groeistrategie, die bovendien veel biomassa vormen en de oever goed vastleggen: Riet, Grote lisdodde, Heen en Harig wilgeroosje. In strook A is deze vegetatie naderhand door grazende paarden vernietigd. In het westelijk deel is het beeld gevarieerder. In de stroken D, E en F is een begroeiing van de plasberm ontstaan die niet aaneengesloten is, maar een boeiende afwisseling te zien geeft van groepen helofyten en van open gedeelten, waar onderwater planten en jonge vis volop te vinden zijn. Behalve de plantensoorten die in het oostelijk deel de oever vastleggen vervullen hier ook Liesgras, Kleine lisdodde, Gewone waterbies en Moerasandoorn deze rol. Precies op de waterlijn komen ook betrekkelijk veel Pitrus, Waterzuring en Dotterbloem voor en enkele exemplaren Ruwe smele en Waterscheerling. Riet, Pitrus en Liesgras koloniseren hier en daar ook een aanmerkelijke strook boven de waterlijn. Op de oeverstrook H, die nogal beschaduwd wordt door hoog opgaande begroeiing op het terrein van het Waterloopkundig Laboratorium, komt de oevervegetatie nauwelijks tot ontwikkeling. De strook I, die toch ook flink beschaduwd is, laat wel weer plaatselijk een goede ontwikkeling van

4 RAPPORTAGE THIJSSEVAART oeverplanten zien. In de Thijssevaart ontwikkelt zich elke zomer in de diepere gedeelten een fraaie vegetatie van Watergentiaan. Deze drijfbladplant belemmert de waterdoorvoer nauwelijks en draagt er door de beschaduwing van de waterkolom toe bij dat kolonisatie door helofyten en onderwaterplanten weinig kans krijgt. In strook E werden voorts de eerste rozetten van Gele plomp waargenomen. Deze soort ontwikkelt naast drijfbladen ook een tamelijk omvangrijk stelsel van onderwaterbladen, die enerzijds een grote hoeveelheid nutriënten uit het water opnemen maar die wel de doorstroming kunnen belemmeren. Het zal interessant zijn te volgen hoe Gele plomp en Watergentiaan de concurrentie verder aangaan. Op enkele plaatsen langs de Thijssevaart nabij de insteek van het profiel, treedt woekering van Akkerdistel op. Verlanding en erosie Ondanks de homogene vestiging van helofyten in de plasberm van het oostelijke gdeeelte van de Thijssevaart is de plasberm er nog niet verland : tussen de stelen van de planten is nog ruimte, waar vis kan paaien en waar zich jonge vis en macrofauna kunnen ophouden. In het westelijke stuk heeft hier en daar wel verlanding plaatsgevonden. Door een combinatie van vegetatieontwikkeling en aanslibbing is ter plaatse de waterlijn opgeschoven tot aan de onderwaterschoeiing. Deze schoeiing blijkt een effectieve (én qua onderhoud goedkope!) manier om kolonisatie van dat gedeelte van de watergang, dat tot het watervoerende doorsnede behoort, te voorkomen. De meeste helofyten vinden het afstapje kennelijk te groot. Slechts op één plaats (strook A) had een enkel exemplaar van Riet zich midden in de sloot gevestigd. Op de oeverstrook H is door het ontbreken van oeververdedigende planten vooral in de winter 1996/97 door schurend ijs oevererosie opgetreden. De plasberm is er plaatselijk soms ruim een meter breder is geworden. Verder treedt ook enige erosie op in strook F. Hier is de erosie vooral verticaal: door turbulenties, die ongetwijfeld te maken hebben met de ertegenover liggende sloot, wordt de plasberm verdiept. Aanbevelingen Onderzoek De matige vegetatieontwikkeling op beschaduwde plaatsen gaat gepaard met oevererosie. Hoe die erosie verloopt is op zichzelf het bestuderen waard. Door een deel (zeg 100 m) van de nagenoeg onbegroeide plasberm (strook H) met rietstekken in te planten, wordt dit studiethema nog enigszins verbreed: hoe ontwikkelt een ingeplante oever zich in een beschaduwde situatie? Beheer Ingebruikstelling aan derden Op enkele plaatsen hebben zich als gevolg van gedrag van gebruikers of pachters ongewenste ontwikkelingen voorgedaan: De oeverbegroeiing van strook A is door begrazing door paarden geheel verdwenen. Begrazing van oevers kan uit een oogpunt van natuurontwikkeling zeer gewenst zijn, maar dan gaat het om begrazing in zeer lage dichtheden (bijvoorbeeld één dier per twee hectaren). Nabij strook J heeft een gebruiker een hoop van schapenmest aangelegd. Hierdoor spoelen veel nutriënten het water in. De hoop moet minstens 20 meter van de waterlijn worden gehouden. Een gebruiker heeft op eigen gezag de oeverbegroeiing van strook L geheel verwijderd. Als we goed zijn geïnformeerd zijn de gronden ten zuiden van de Thijssevaart en ten westen van de Thijsseweg niet meer in bezit van de TU Delft. Wij stellen voor om met de nieuwe beheerder van deze oevers in overleg te treden om continuïteit in het beheer te waarborgen. Maaibeheer Na grondwerk op droge voedselrijke grond treedt vaak woekering van Akkerdistel op. Bij de insteek van de Thijssevaart is het al niet anders. Vanuit het oogpunt van natuurontwikkeling is zo n woekering geen probleem; de Akkerdistel biedt levenskansen aan vele insecten. Het uitzaaien over agrarische gronden kan wel een probleem vormen. De beheerder kan daarop worden aangesproken. Om de Akkerdistels versneld terug te dringen is het voldoende om de planten vóór de zaadzetting te maaien en dat een aantal jaren vol te houden. Voor de plasbermen en het vochtige deel van de oevers boven de waterlijn stellen wij voor het tot nu toe gevoerde, zeer extensieve beheer te handhaven. Vanuit een oogpunt van milieubeheer is het periodiek maaien van de helofyten nuttig omdat daarmee nutriënten uit het systeem worden gehaald. Nadeel van het maaien in de nog zeker niet voltooide pioniersfase is dat grasachtige helofyten worden bevoordeeld en dat de rijke structuur verloren zou gaan. Wij geven er de voorkeur aan de vegetatieontwikkeling zich vooralsnog zonder ingrepen te laten voltrekken. Vijver Mekelweg 2 Door ganzenvraat en vroeg invallende strenge winter is de beplanting van de plasbermen van de vijver voor het gebouw Mekelweg 2 niet aangeslagen. Door de geïsoleerde ligging is een snelle, spontane bezetting van de plasberm niet waarschijnlijk. Het uitleggen van maaisel uit de Vlaardingse vlietlanden zal voornamelijk een snel en gunstig effect hebben op de begroeiing op en boven de waterlijn. We stellen u daarom voor om in het vroege voorjaar van 1998 nogmaals een poging te wagen beplanting aan te brengen. Wij denken daarbij aan in totaal 500 planten van een vijftal soorten, te verdelen over een tiental strategische plaatsen. Stichting Commissie Natuur en Milieu Delft januari 1998

5 RAPPORTAGE THIJSSEVAART Figuur 1. Ligging van de Thijssevaart en aanduiding van de verschillende stroken.

6 RAPPORTAGE THIJSSEVAART Figuur 2. Dwarsdoorsneden van resp. Thijssevaart-oost en Thijssevaart-west.

7 RAPPORTAGE THIJSSEVAART BIJLAGE 1 Tabel 1a. Bemonstering TU-wijk / mei-augustus De letters in de kolommen geven de abundantie aan volgens de schaal van Tansley voor de gehele noordoevers. Het cijfer ernaast geeft de abundantie aan in het 50-meter monstervak volgens de schaal van Braun-Blanquet. Deze laatste gegevens zijn ingevoerd in het STOWA beoordelingssysteem (Tabel 2a f) Wetenschappelijke naam Nederlandse naam Thijssevaart - west Thijssevaart - oost Thijssevaart - west Thijssevaart - oost Draadwier (ongespec)* Alisma plantago-aquatica Grote Waterweegbree s 1 Alopecures geniculus Vossenstaart geknikte s s 1 Alopecures pratensis Vossenstaart grote r r Anisantha sterilis Dravik ijle r Anthoxanthum odoratum Reukgras, gewoon f 3 o s 1 Anthriscus sylvestris Fluitenkruid r o Artemisia vulgaris Bijvoet s Azolla filiculoides Grote Kroosvaren l Bellis perennis Madeliefje o o 2 l 1 Berula erecta Watereppe kleine r Bidens cernua Tandzaad knikkend f 1 f 2 Bidens tripartita Tandzaad veerdelig o o o 2 Bolboschoenus maritimus Heen f 1 a 3 o a 3 Butomus umbellatus Zwanebloem Callitriche spec. Sterrekroos r f r 1 Caltha palustris Dotterbloem r 1 r o 2 o Carex hirta Zegge ruige o o 1 f 3 a 1 Cerastium fontanum subsp. vulg. Hoornbloem gewone o o r 1 Ceratophyllum demersum Grof Hoornblad Cicuta virosa Waterscheerling s s Cirsium arvense Distel akker o 2 o 2 o 2 f 3 Cirsium vulgare Distel speer r s Crepis capillaris Streepzaad klein s Dactylis conglomerata Kropaar r o o Dactylorhiza majalis subsp. praet Orchis riet r Deschampsia cespitosa Smele ruwe s r Eleocharis palustris Gewone waterbies f 3 f l o Elodea canadensis Brede Waterpest Elodea nuttallii Smalle Waterpest s Enteromorpha spec. Darmwier a 5 Epilobium hirsutum Wilgenroosje harig f 3 f 5 a 5 a 6 Epilobium parviflorum Basterdwederik viltige r 1 f Equisetum arvense Heermoes f f a Equisetum fluviatile Holpijp l o Equisetum palustre Lidrus l d cd Festuca rubra Zwenkgras rood o r 1 o 2 Fontinalis antipyretica Bronmos Gleschoma hederacea Hondsdraf a Glyceria fluitans Mannagras o Glyceria maxima Liesgras 1 s 1 l Hippuris vulgaris Lidsteng Holcus lanatus Witbol gestreepte f 3 o 3 f 3 Hordeum secalinum Veldgerst s Hottonia palustris Waterviolier Juncus articulatus Rus zomp o 1 r 1 r 1 Juncus bufonius Rus greppel r r r Juncus effusus Rus pit o 1 f 2 Juncus subnodulosus Rus padde s 1 Lactuca serriola Kompassla s Lamium album Dovenetel witte r o Lemna gibba Bultkroos Lemna gibba/minor Bultkroos + Klein Kroos o 2 o o 5 o 2 Lemna trisulca Puntkroos o 3 f 1

8 RAPPORTAGE THIJSSEVAART Leontodon autumnalis Leeuwetand vertakte r Lolium perenne Raaigras engels o o 3 Lychnis flos-cuculi Koekoeksbloem echte s Lycopus europaeus Wolfspoot o 1 f 2 a 4 a 3 Matricaria maritima Kamille reukeloze r Medicago lupulina Klaver hop f 2 f a 4 Melilotus sp. Honingklaver sp. s Mentha aquatica Munt water o f o 2 a 2 Myosotis laxa Vergeetmijnietje zomp l l Myosotis scorpioides Vergeetmijnietje moeras f 1 f 1 f 2 f 1 Nitella flexilis Nuphar lutea Plomp gele s 1 Nymphoides peltata Watergentiaan a 8 a 6 a 7 d 6 Pedecularis palustris Kartelblad moeras r Persicaria amphibia Veenwortel o r Phleum pratense subsp. pratense Timoteegras o 3 Phragmites australis Riet o a o 3 d Plantago lanceolata Weegbree smalle f 2 o 1 f 4 f 2 Plantago major subsp. major Weegbree grote r 1 f 1 Poa pratensis Beemdgras veld f 3 o Poa trivialis Beemdgras ruw f 2 o 2 Potamogeton lucens Glanzig Fonteinkruid Potamogeton natans Drijvend Fonteinkruid Potamogeton pectinatus Schedefonteinkruid Potamogeton pusillus Tenger Fonteinkruid Ranunculus acris Boterbloem scherpe o 2 o 2 o o 2 Ranunculus circinatus Stijve Waterranonkel Ranunculus repens Boterbloem kruipende f 5 f 5 a 6 a 6 Ranunculus scleratus Boterbloem blaartrek. r Riccia fluitans Watervorkje o 1 o 1 Rhinanthus angustifolius Ratelaar grote d 8 d 8 d 5 a 4 Rorippa amphibia Waterkers gele o 1 o 2 o Rumex acetosa Zuring veld o o 1 s 1 Rumex conglomeratus Zuring kluwen o 1 Rumex crispus Zuring krul o 2 o 1 o Rumex hydrolapathum Zuring water f 1 r o 1 Rumex maritimus Zuring goud s Rumexx obtusifolius Zuring ridder o 1 r 1 Sagittaria sagittifolia Pijlkruid Salix alba Wilg schiet o r 2 o r 1 Salix caprea Wilg bos o r 1 Senecio jacobaea Jacobskruiskruid s Sonchus asper Melkdistel gekroesd o 1 r 1 Sparganium erectum Grote Egelskop Sparganlum emersum Kleine Egelskop Spirodela polyrhiza Veelwortelig Kroos l r 2 o 2 Spirogyra spec. Spiraalwier Stachys palustris Andoorn moeras f 3 f 3 cd 6 a 4 Stratiotes aloides Krabbescheer Symphytum officinale Smeerwortel r o 1 s 1 Trifolium pratense Klaver rode cd 8 a 5 cd 6 a 5 Trifolium repens Klaver witte r 1 Tussilago farfara Hoefblad klein a 3 a 2 a 5 f 3 Typha angustifolia Lisdodde kleine l 1 l 2 r Typha latifolia Lisdodde grote o 1 cd 6 o 3 d 6 Utricularia vulgaris Gewoon Blaasjeskruid Vaucheria spec. Nopjeswier Vicia cracca Wikke vogel / voeder s Wolffia arrhiza Wortelloos Kroos o o 3

9 RAPPORTAGE THIJSSEVAART Tabel 1b. Groepen macrofauna. datum groep Thijssevaart west Thijssevaart oost Thijssevaart west Thijssevaart oost Bloedzuigers Borstelwormen 1 - Haften Karperluis 1 Kevers 3 4 Kokerjuffers Libellelarven Mijten 2? 4 Muggelarven Platwormen 1 Slakken Vliegelarven 1 - Vlokreeften Wantsen Waterpissebed Waterspin 2 aantal groepen Macrofauna aantalsklassen > 1809 Bijzondere waarnemingen op : Groene kikkers, Kleine Modderkuiper, jonge vis (w.o. 3-d stekelbaars) Bijzondere waarnemingen op 15-8 en 24-8: Groene kikkers, Kleine Modderkuiper, jonge vis (w.o. 3-d stekelbaars en voorn), bloeiende dotterbloemen, Heidelibel, Klein dikkopje Tabel 1c. Waargenomen plantensoorten aan de oevers van de Thijssevaart-oost, mei 1994 Moerasandoorn Ruw beemdgras Kruipende boterbloem Scherpe boterbloem Akkerdistel Kruldistel Speerdistel Zachte dravik Fioringras Hondsdraf Gewone hoornbloem Kamgras Rode klaver Veldlathyrus Madeliefje Mannagras Pinksterbloem Gewoon reukgras Zomprus Gewoon speenkruid Veenwortel Moerasvergeetmijnietje Geknikte vossestaart Grote vossestaart Gewone waterbies Harig Wilgeroosje Gestreepte witbol Wolfspoot Krulzuring Ridderzuring Gewone bermzegge Veldgerst Waterzuring Watervegetatie: Grof hoornblad Watergentiaan Klein kroos Veelwortelig kroos Wortelloos kroos

10 RAPPORTAGE THIJSSEVAART BIJLAGE 2. Bepaling van de kwaliteitsniveaus. Tabel 2a. Berekening van de scores van de Thijssevaart-west. Hydrofyt: grijs = indicator Helofyt: grijs = indicator Zand: grijs = indicator voor zandsloten wit = meenemen in berekening Klei: grijs = indicator voor kleisloten wit = meenemen in berekening Veen: grijs = indicator voor veensloten wit = meenemen in berekening Trofie: grijs = indicator wit = meenemen in berekening 1 = niet meenemen in berekening B-type: grijs = indicator voor bicarbonaatrijk water C-type: grijs = indicator voor chloriderijk water S-type: grijs = indicator voor sulfaatrijkwater (3, 2 en 1 zijn toegekende gewichten)

11 Stowa tabel Thijssevaart-west 1997, 50 meter waterchemie abundantie presentie soortnaam (Ned.) taxon Hydrofyt Helofyt Zand Klei Veen Trofie B-type C-type S-type A S S A S A I B gew. Axgew. gew. Axgew gew. Axgew Grote waterweegbree Alisma plantago-aquatica Grote kroosvaren Azolla filiculoides Dotterbloem Calla palustris Sterrekroos spec. Callitriche sp Zegge spec. Carex sp Waterscheerling Cicuta virosa Gewone waterbies Eleocharis palustris Darmwier Enteromorpha sp Mannagras Glyceria fluitans Liesgras Glyceria maxima Pitrus Juncus effusus Padderus Juncus subnodulosus Klein / Bultkroos Lemna gibba/minor Puntkroos Lemna trisulca Wolfspoot Lycopeus europaeus Watermunt Mentha aquatica Gele plomp Nuphar lutea Watergentiaam Nymphoides peltata Riet Phragmites australis Veenwortel Polygonum amphibium 3 0 Blaartrekkende boterbloem Ranunculus sceleratus Watervorkje Riccia fluitans Gele waterkers Rorippa amphibia Waterzuring Rumex hydrolapathum Heen Bolboschoenus maritimus Veelwortelig kroos Spirodela polyrhiza Kleine lisdoode Typha angustifolia Grote lisdodde Typha latifolia Nopjeswier Vaucheria sp 2 1 Wortelloos kroos Wolffia arrhiza Zanichellia spec Zanichellia sp som score bij trofie: -1 = niet meetellen Stowa tabel Pagina 1

12 RAPPORTAGE THIJSSEVAART Tabel 2b. Berekening van de scores van de Thijssevaart-oost.

13 Stowa tabel Thijssevaart-oost 1997, 50 meter waterchemie abundantie presentie soortnaam (Ned.) taxon Hydrofyt Helofyt Zand Klei Veen Trofie B-type C-type S-type A S S A S A I B gew. Axgew gew. Axgew gew. Axgew 1 1 Grote waterweegbree Alisma plantago-aquatica Grote kroosvaren Azolla filiculoides Dotterbloem Calla palustris Sterrekroos spec. Callitriche sp Zegge spec. Carex sp Waterscheerling Cicuta virosa Gewone waterbies Eleocharis palustris -1-1 Darmwier Enteromorpha sp 3 0 Mannagras Glyceria fluitans Liesgras Glyceria maxima Pitrus Juncus effusus Padderus Juncus subnodulosus Klein / Bultkroos Lemna gibba/minor Puntkroos Lemna trisulca Wolfspoot Lycopeus europaeus Watermunt Mentha aquatica Gele plomp Nuphar lutea Watergentiaam Nymphoides peltata Riet Phragmites australis -1-1 Veenwortel Polygonum amphibium Blaartrekkende boterbloem Ranunculus sceleratus Watervorkje Riccia fluitans Gele waterkers Rorippa amphibia Waterzuring Rumex hydrolapathum Heen Bolboschoenus maritimus Veelwortelig kroos Spirodela polyrhiza Kleine lisdoode Typha angustifolia Grote lisdodde Typha latifolia Nopjeswier Vaucheria sp 3 1 Wortelloos kroos Wolffia arrhiza Zanichellia spec Zanichellia sp som score Stowa tabel Pagina 1

14 RAPPORTAGE THIJSSEVAART Tabel 2c. Weergave van de scores voor de maatstaven. karakteristiek score voor de maatstaf macrofyten macrofauna diatomeeën abiotisch Th.west Th.oost trofie x x saprobie - - x x x brakkarakter - - x x x zuurkarakter - - x x x waterchemie: %-bicarbonaat %-chloride %-sulfaat IR / EGV x x x x permanentie - - x - - toxiciteit - x - - structuur: aantal soorten hydrofyten abundantie hydrofyten aantal soorten helofyten abundantie helofyten oeverprofiel variant-eigen karakter: zand klei veen n.v.t. x niet gemeten Tabel 2d. Ecologische klassen na toepassing van de maatlat voor kleisloten. karakteristiek klasse voor de maatstaf macrofyten macrofauna diatomeeën abiotisch Th.west Th.oost trofie x x waterchemie: %-bicarbonaat %-chloride %-sulfaat IR / EGV x x x x structuur: aantal soorten hydrofyten abundantie hydrofyten aantal soorten helofyten abundantie helofyten oeverprofiel 3 3 variant-eigen karakter: zand klei veen n.v.t. x niet gemeten

15 RAPPORTAGE THIJSSEVAART Tabel 2e. Richtlijnen voor het bepalen van het ecologisch kwaliteitsniveau voor de karakteristieken. aantal punten aantal maatstaven per karakteristiek ecologisch kwaliteitsniveau karakteristiek beneden laagste (I) laagste (II) middelste (III) bijna hoogste (IV) hoogste (V) Tabel 2f. Bepaling van het ecologisch kwaliteitsniveau. kleurcode rood geel groen lichtblauw donkerblauw Thijssevaart west karakteristiek aantal maatstaven totaal aantal punten kwaliteitsniveau kleurcode trofie 1 2 III groen waterchemie 3 7 III groen structuur 5 13 IV lichtblauw variant-eigen karakter 1 1 II geel Thijssevaart oost karakteristiek aantal maatstaven totaal aantal punten kwaliteitsniveau kleurcode trofie 1 2 III groen waterchemie 3 7 III groen structuur 5 10 III groen variant-eigen karakter 1 2 III groen

16 RAPPORTAGE THIJSSEVAART Tabel 2g. Bepaling van de Biotische Index van de macrofauna. De biotische index in relatie tot het aantal groepen indicator-organismen. Indicator-organismen totaal aantal groepen (S. E.) en + Biotische index 1. Steenvliegen of haften van de Ecdyonuridae - meer dan 1 S.E. (systematische eenheden) enkele S.E Kokerjuffers - meer dan 1 S.E enkele S.E Mutsslakjes en haften (behalve Ecdyonuridae) - meer dan 1 S.E enkele S.E Wantsen von het genus Aphelocheirus (Mosselwants), libellen, zoetwatervlooien en weekdieren (behalve erwtemossels) 5. Waterpissebed, bloedzuigers, erwtemossels en wantsen (behalve Aphelocheirus (Mosselwants)) Wormen en dansmuggen Muggen van de familie Eristalinae De kwaliteitsklassen met hun beoordeling zijn de volgende (let wel: de cijferindeling is een geheel andere dan in het STOWA-systeem):: klasse B.I. beoordeling code I 9-10 weinig tot niet verontreinigd blauw II 8-7 weinig verontreinigd groen III 6-5 verontreinigd; kritische toestand geel IV 4-3 zwaar verontreinigd oranje V 2-1 zeer zwaar verontreinigd rood VI 0 zeer zwaar verontreinigd zwart Toepassing van de gegevens uit tabel 1b (augustusopname) levert op: Thijssevaart-oost: klasse II Thijssevaart-west: klasse III.