Voedingsadviezen bij coeliakie en dermatitis herpetiformis

Transcriptie

1 Voedingsadviezen bij coeliakie en dermatitis herpetiformis Wieke Bastiani, diëtist Amphia Ziekenhuis, Breda lid van Diëtisten Info Netwerk Coeliakie (DINC)

2 Inhoud Dermatitis Herpetiformis Dieetbehandelplan Glutenbevattend versus glutenvrij Haver Teff Tarwezetmeel Tekorten? Wetgeving Wetgeving glutenvrije (dieet)producten Allergenendeclaratie Tolerantiegrens gluten Glutenstapeling DINC

3 Dermatitis herpetiformis Medicatie (Dapson) Werkt snel Geneest alleen de huidaandoening Evt. (ernstige) bijwerkingen Glutenvrij dieet Strikt volgen dieet is lastig Geeft effect na maanden tot soms jaren Geneest huid- en darmaandoening

4 Dermatitis herpetiformis Veelal combinatie medicatie en dieet Streven minderen c.q. stoppen medicatie Geen beperking van jodium Essentieel micronutriënt (Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen 2008)

5 Glutenbevattend versus glutenvrij gluten glutenvrij graan voedingsmiddelen Tarwe* rogge gerst triticale Afgeleiden rijst maïs gierst boekweit teff (zuivere) haver koffie thee olie vlees wild vis aardappel ei groente peulvruchten fruit melk *zoals spelt, khorasantarwe= kamut amarant (kiwicha) quinoa sorghum gevogelte suiker honing kruiden specerijen kaas boter pitten noten zaden

6 Voedingswaarde enkele graansoorten voedingswaarde per 100 g teff tarwe haver maïs energie (kcal) eiwit (g) koolhydraten (g) vet (g) vit B1 (mg) ijzer (mg) voedingsvezel (g)

7 Haver Geen vlokatrofie Aantal patiënten m.d.klachten en jeuk (Janatuinen e.a en 2002, Högberg e.a. 2004) Milde intra-epitheliale lymfocytose Contaminatie met tarwe? (Peräaho e.a. 2004) 2 van de 23 kinderen klachten, geen histologische afwijkingen en immunologische reacties (Koskinen e.a. 2009) Lange termijn studie gemiddeld 20 gram/dag Geen vlokatrofie/inflammatie/verhoging EmA/tTG Geen gastro-intestinale klachten (Kaukinen e.a. 2013)

8 Haver Haver veelvuldig gecontamineerd Korrel van haver en tarwe uiterlijk gelijkenis haver tarwe Sinds 2009 niet gecontamineerde haver van Nederlandse bodem Gebruik van haver langzaam opbouwen

9 Teff Ethiopisch graan; glutenvrij Voedingswaarde vergelijkbaar met tarwe Sinds 2002 in NL op glutenvrije markt

10 Teff In het verleden klachten gerapporteerd bij NCV Mogelijk door contaminatie met glutenbevattende granen Mogelijk door toename voedingsvezelgehalte Minder klachten bij gebruik teff dan bij reguliere glutenvrije dieet Mogelijk door toename voedingsvezelgehalte Mogelijk door afname gluteninname (Hopman e.a. 2008)

11 Glutenvrij tarwezetmeel In glutenvrije dieetproducten Geanalyseerd op glutengehalte Voldoet aan de norm voor glutenvrije (dieet)producten Studies met glutenvrij tarwezetmeel Geen invloed op herstel darmmucosa Wel individuele verschillen klachten

12 Glutenvrij tarwezetmeel Aantal studies en niveau van bewijs is beperkt Niet toestaan glutenvrij tarwezetmeel beperkt wellicht de dieettrouw Bij aanvang dieet glutenvrij tarwezetmeel niet beperken Elimineren glutenvrije tarwezetmeel Indien klachten na 6-12 mnd niet zijn verdwenen dieetfouten zijn uitgesloten (Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen 2008)

13 Mogelijke tekorten bij diagnose 87% minimaal 1 waarde beneden referentiewaarde 4,5% vitamine D, 7,5% A, 14,5% B6, 20% B11, 19% B12 67% zink, 32% anemie, 46% laag ferritine, 25% ijzergebreksanemie Geen verschil vitaminen- en mineralenstatus bij verschillende Marsh stadia (uitgezonderd ferritine), voedingstoestand of leeftijd Overweeg complete multivitamine ( % ADH) bij diagnose? (Wierdsma e.a. 2013)

14 Mogelijke tekorten glutenvrije voeding In het algemeen minder voedingsvezels, vitamine B1, foliumzuur, ijzer en jodium Jongeren van jaar in NL IJzer- en voedingsvezelinname lager en verzadigd vet hoger dan aanbevolen hoeveelheid algemene bevolking (Hopman e.a. 2006)

15 Wetgeving glutenvrije (dieet)producten Verordening (EU) Nr. 41/2009 -> Uitvoeringsverordening Nr. 828/2014 Tweedeling: Glutenvrij: < 20 mg/kg Met zeer laag glutengehalte: mg/kg Onderscheid: Dieetproduct Product van nature glutenvrij Tekst Glutenvrij of Met zeer laag glutengehalte, eventueel symbool

16 Allergenendeclaratie Verordening (EU) Nr. 1169/ allergenen (o.a. gluten) verplicht vermelden in ingrediëntendeclaratie op etiket voorverpakt product Vanaf 13 dec 2014 allergie-informatie van nietvoorverpakte voedingsmiddelen verplicht Vrijstelling glucosestroop, dextrose en maltodextrine op basis van tarwe en/of gerst Vrijstelling granen gebruikt voor vervaardiging alcoholische distillaten

17 Allergenendeclaratie Onafhankelijk aard van toepassing Geen grenswaarde Declareren als tarwe, haver, rogge, gerst, spelt en/of kamut In afwijkend lettertype, stijl of kleur (nieuw) Contaminatie vermelden is niet verplicht Samenvatting is niet verplicht Hulpmiddelen: merkartikelenlijst, Livaad, PS in foodservice

18 Contaminatierisico Kans dat het product met glutenbevattende ingrediënten of producten in contact komt Aantal bewerkingen van het product Bewerkte van nature glutenvrije granen kunnen besmet zijn met een ander (glutenbevattend) graan

19 Aanvullende informatie Bevat mogelijk sporen van Plaats waar het ingrediënt in de ingrediëntendeclaratie staat vermeld Geconsumeerde hoeveelheid en frequentie van consumeren

20 Tolerantiegrens gluten Individuele verschillen in aanvaardbare hoeveelheid gluten Bij dagelijkse gluten-inname <10 mg histologische afwijkingen onwaarschijnlijk (Akobeng e.a. 2008)

21 Glutenstapeling Hoeveelheid gluten in meel (Tarwe)eiwit bestaat voor 80% uit gluten 100 g tarwemeel (9-14 g eiwit): 7,2-11,2 g gluten Vergelijking glutenbevattend en glutenvrij brood 1 sn gluten + (35 g; 22 g meel) = 2450 mg gluten 1 sn gv (40g; 22 g meel) = max 0,44 mg gluten 1 sn gv (25g kant-en-klaar) = max 0,5 mg gluten Glutenvrije dagvoeding: 5 sn gv brood (110 g meel) max. 2,2 mg 100 g ongekookte gv pasta max 2,0 mg 2 gv koekjes max 0,4 mg (2 fl gv bier max 12 mg) Totaal gluten per dag max 4,4(-16,4) mg

22 Diëtisten Info Netwerk Coeliakie (DINC) Opgericht in 2001 Door NVD erkend netwerk met specifieke deskundigheid 9 diëtisten werkzaam in diverse werkvelden Adviseurs: MDL-arts, kinderarts MDL ziekten, dermatoloog, levensmiddelentechnoloog

23 Aantal activiteiten DINC Ontwikkelingen standpunten: diagnose, aandachtspunten glutenvrije dieet, glutenvrije merkartikelenlijst/livaad, glutenbelasting, checklist dieettrouw Publicaties: DNO-nieuws, Artsenwijzer, Voeding en Visie, VoedingsMagazine, NTVD, EADV Medewerking Richtlijn Coeliakie en dermatitis herpetiformis (NVMDL), Dieetbehandelingsrichlijn Coeliakie en dermatitis herpetiformis (uitgeverij 2010) Voorlichting: nieuwsbrief, website, lezingen aan patiënten, (medische) studenten, collega-diëtisten

24 Bereikbaarheid DINC

25 Vragen?

26 Bronvermelding Richtlijn Coeliakie en dermatitis herpetiformis van Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg, Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen, Dieetbehandelingsrichtlijn Coeliakie en dermatitis herpetiformis, Uitgeverij 2010, Janatuinen, E.K., et al (2000). Lack of cellular and humoral immunological responses to oats in aduts with celiac disease. Gut, 46, p.p Janatuinen, E.K., et al (2002). No harm from five year ingestion of oats in coeliac disease. Gut, 50, p.p

27 Bronvermelding Högberg, L., et al (2004). Oats to children with newly diagnosed celiac disease: a randomised double blind study. Gut, 53, p.p Peräaho, M., et al (2004). Effects of oats-containing gluten-free diet on symptoms and quality of life in celiac disease. A randomized study. Scandinavian Journal of Gastroenterology, 39, p.p Koskinen, O., et al (2009). Oats do not induce systemic or mucosal autoantibody response in children with coeliac disease. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 48, p.p Kaukinen, K., et al (2013). Long-term consumption of oats in adult celiac disease patients. Nutrients, 5, p.p

28 Bronvermelding Hopman, G.D., et al (2008). Tef in diet of celiac patients in the Netherlands. Scandinavian Journal of Gastroenterology, 43, p.p Wierdsma, N.J. et al (2013). Vitamin and mineral deficiencies are highly prevalent in newly diagnosed celiac patient. Nutrients, 5, p.p Hopman, G.D., et al (2006). Nutritional management of the gluten-free diet in young people with celiac disease in the Netherlands. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 43, p.p Akobeng, A.K. et al (2008). Systematic review: tolerable amount of gluten for people with coeliac disease. Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 27, p.p l