College I: De Koude Oorlog als wereldgeschiedenis en de aanloop. Inleiding: De koude oorlog

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "College I: De Koude Oorlog als wereldgeschiedenis en de aanloop. Inleiding: De koude oorlog"

Transcriptie

1 College I: De Koude Oorlog als wereldgeschiedenis en de aanloop er naartoe I.1. Inleiding: De koude oorlog I.1.1. Begripsbepaling De Koude oorlog vormt samen met de Eerste en Tweede Wereldoorlog een van de sleutelmomenten van de geschiedenis van de Twintigste eeuw. Het waren dus drie oorlogen die die eeuw karakteriseren. De Koude oorlog vormt het logische vervolg op de Eerste en Tweede Wereldoorlog, die onderling veel meer verbonden zijn dan wij geneigd zijn te onderkennen. Zo kan men dus ook beargumenteren dat de Koude Oorlog onderdeel uitmaakt van eenzelfde conflict: een conflict waarin ideologieën: communisme, kapitalisme, liberalisme, nationalisme en imperialisme lijnrecht tegen over elkaar stonden. In het geval van de Koude Oorlog hebben we het dan natuurlijk over communisme en kapitalisme als strijdende ideologieën. Toch is de Koude oorlog in een fundamenteel aspect verschillend van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog: waar de Eerste en Tweede Wereldoorlog daadwerkelijke oorlogen waren kan dat van de Koude oorlog niet gezegd worden. De twee prominentste protagonisten, de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, hebben gedurende de Koude oorlog nooit direct tegenover elkaar gestaan op het slagveld. Desondanks is de Koude oorlog op sommige vlakken wel degelijk een echte warme oorlog geweest: daarbij moet natuurlijk gedacht worden aan de oorlogen in Korea ( ) en Vietnam ( ), maar ook aan andere kleinschalige conflicten zoals de Griekse Burgeroorlog ( ) of de Sovjetinval in Afghanistan ( ). De belangrijkste reden dat gedurende de Koude oorlog nooit een direct conflict tussen de twee protagonisten heeft plaatsgevonden is de afschrikwekkende werking van het kernwapen. Dat op het einde van de Tweede Wereldoorlog voor het eerst is toegepast door de Amerikanen en al vrij snel ook in Sovjet-handen terecht is gekomen. De Koude oorlog moet daarom worden gedefinieerd als een permanente strijd tussen de Verenigde Staten en de Sovjet- Unie die zich uitte in een strijd om bondgenoten, invloedssferen en grondstoffen. Natuurlijk moet ook een propaganda-element onderkend worden en het element van een wapenwedloop. De protagonisten hielden elkaar als het ware in een nucleaire wurggreep. Natuurlijk kunnen de nodige vraagtekens gezet worden bij de noodzaak van beleid tijdens de Koude Oorlog, had het toch niet anders gekund, bijvoorbeeld zonder de vele doden van de oorlog in Vietnam. Er is echter ook een ander aspect van de (Koude) oorlog dat onderkend moet worden: de wapenwedloop heeft als (positief) bijeffect gehad dat wij nu gebruik kunnen maken van technologie als het internet en mobiele telefonie. Hadden we die gemakken ook gehad zonder de Koude Oorlog? De mensheid heeft de merkwaardige eigenschap dit soort fundamentele en creatieve vindingen juist uit te vinden onder druk of dreiging van destructie. 9/104 De Eerste en Tweede Wereldoorlog heten wereldoorlog, maar waren eigenlijk Europese conflicten waarin de rest van de wereld werden meegezogen. Voor de Koude Oorlog kan eigenlijk hetzelfde worden gezegd, ze vormt het sluitstuk op een eeuw die vooral om Europa draaide. Dat kan het beste geïllustreerd worden aan de hand van de stad Berlijn: de onmogelijkheid van de WO II-geallieerden om het eens te worden over het toekomstige bestuur van de stad Berlijn en het verslagen Duitsland laat zien dat het hier eigenlijk om een Europees conflict gaat. Toch is dat niet het hele verhaal, er zijn binnen de Koude oorlog ook hele duidelijke niet-europese vertakkingen; de Koude oorlog vond immers plaats in een tijdperk waarin de invloed van Europa op de wereld tanende was (denk bijvoorbeeld aan dekolonisatie). Voorbeelden daarvan zijn bijvoorbeeld spanningen tussen de Sovjet-Unie en China (beide communistische landen), maar ook de beweging van niet-gebonden landen die samengesteld werd uit (voornamelijk) voormalige Europese koloniën die zich weigerden aan een van de beide kampen in de Koude oorlog te binden. Helaas is de geschiedschrijving omtrent de

2 Koude Oorlog, zoals geschiedschrijving in het algemeen, nog veel te Eurocentrisch om dit aspect van de Koude oorlog goed te bevatten. Historici zijn meesters in het voeren van discussies over periodisering. Een van de problemen daarvan is dat een sluitende periodisering simpelweg niet bestaat, zo ook voor het begin- en het eindpunt van de Koude oorlog. De term Koude oorlog werd voor het eerst gebruikt zo rond het jaar De term komt in ieder geval voor het eerst in zwang bij politiek ingewijden in Washington rond het jaar Velen laten de Koude oorlog dan ook beginnen rondom het jaar 1947 met de totstandkoming van de Amerikaanse Trumandoctrine (De VS zal geen verder Sovjet-imperialisme tolereren). Daarbij kan worden vastgesteld dat de Koude oorlog het hevigst was in de periode voorafgaand aan Stalins dood in Sommige andere historici laten de Koude oorlog al beginnen in 1917, het jaar waarin Rusland een communistisch land werd. De begindatum van de Koude oorlog is dus niet duidelijk, de einddatum is dat net zo min. Sommige historici kiezen er voor 1962 (Cubacrisis) als eindpunt te nemen en gebruiken voor de toegenomen spanningen tussen te term Tweede Koude oorlog. Weer andere historici kiezen het jaar van de Duitse hereniging (1990) of het jaar van de ineenstorting van de Sovjet-Unie (1991) als einde van de Koude Oorlog. Inmiddels gaan er stemmen op om de huidige periode van spanningen tussen de VS/Europa en Rusland te zien als een Nieuwe Koude Oorlog of Derde Koude Oorlog. Het ligt in de lijn der verwachtingen dat over een aantal jaren er historici zullen zijn die zullen beargumenteren dat de Koude oorlog überhaupt nooit geëindigd is. Omdat periodisering nooit sluitend zal zijn, het is slechts een hulpmiddel en geen allesmakende realiteit, wordt er in deze cursus voor gekozen geen duidelijke periodisering te hanteren. We beginnen in deze cursus rond 1917 om zo de aanloop naar het hoogtepunt van de Koude Oorlog rond 1953 goed te kunnen begrijpen. Vervolgens volgen we het verloop van het conflict tussen communisme en kapitalisme, tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten (c.q. de NAVO/het Westen) tot de ineenstorting van de Sovjet-Unie in In het laatste college zal over de vraag wanneer de Koude Oorlog nu eigenlijk eindigde en wat dat einde nu concreet inhoudt nader worden ingegaan. I.1.2. Het voorspel naar de Koude oorlog Een van de redenen die er voor spreekt de Koude oorlog reeds in 1917 te laten beginnen is dat de spanningen tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie (dan nog communistisch Rusland) ook dan beginnen. Om daar meer van te begrijpen is het noodzakelijk iets verder terug de geschiedenis in te gaan. 10/104 De negentiende eeuw was een Europese eeuw. Europese staten, vooral de grootmachten, waren in wisselende coalities en bondgenootschappen in een strijd om invloedssferen en grondstoffen binnen en buiten de grenzen van Europa. Hierbij komen twee niet-europese spelers nadrukkelijk in beeld: zowel de Verenigde Staten als Japan ontwikkelden zich tot grootmachten. De strijd om grondstoffen en invloedssferen leidde ertoe dat de bondgenootschappen tussen de grootmachten steeds heftiger werden, wat een van de oorzaken voor het ontstaan van de Eerste Wereldoorlog vormde. Voor Groot-Brittannië was Rusland een bedreiging: de Russische uitbreiding in Centraal- Azië en aspiraties m.b.t. de Turkse zeestraten waren een bedreiging voor de Indiase bezittingen van Groot-Brittannië. Groot-Brittannië en Japan, dat de Russische uitbreiding in het oosten, ook als een bedreiging zag voor de eigen expansie in Azië werden daarom tot elkaar gedreven. Met Britse steun voerde Japan daarom in oorlog tegen Rusland en won deze oorlog glansrijk. Voor het eerst was een Europese grootmacht door een Aziatische mogendheid verslagen. De Nederlaag viel Rusland zwaar en leidde onder andere tot een binnenlandse revolutie die maar moeilijk bezworen kon worden. Rusland moest zijn banden met Groot-Brittannië wel normaliseren. Het in 1871 ontstane Duitsland was bovendien voor

3 Groot-Brittannië, Rusland en Frankrijk een gezamenlijke bedreiging. Tegen die achtergrond werden deze drie Europese landen in elkaars handen gedreven. Het waren deze drie landen die na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog het geallieerde kamp zouden vormen. De Amerikaanse deelname aan de Eerste Wereldoorlog betekende dat ook de Verenigde Staten voortaan een rol zouden spelen op het Europese continent, al was het maar vanwege de financiële banden die door de oorlog werden gecreëerd. De Verenigde Staten en Rusland konden het aanvankelijk onderling redelijk goed vinden. (Zie bijvoorbeeld the Alaska Purchase van 1867). Het feit dat Rusland een autocratie was en de Verenigde Staten een liberale democratie vormde voor beide landen geen beletsel, alhoewel op het einde van de 19 e eeuw in de VS geageerd werd tegen bijvoorbeeld het Russische antisemitisme. De Russische uitbreidingspolitiek in het oosten bleek ook tegen de Amerikaanse belangen, dus werden de betrekkingen steeds slechter. I De Russische revolutie & burgeroorlog. De Eerste Wereldoorlog verliep voor de Russen desastreus en bracht het land op de rand van de afgrond. In februari 1917 leidde een broodoproer in Petrograd tot een heuse revolutie. Het Tsaristische regime werd afgezet en een voorlopige regering van liberalen en socialisten poogde het land te democratiseren. Verkiezingen voor een grondwetgevende vergadering zouden moeten gaan leiden naar een democratisch Rusland. Hierbij stond voorop dat Rusland de oorlog tegen de Centrale Mogendheden zou blijven voortzetten. De andere geallieerde mogendheden onthaalden de Februarirevolutie met enthousiasme. Rusland zou nu een democratische bondgenoot worden én blijven meevechten tegen de Centralen. Ook de Amerikaanse president Wilson reageerde enthousiast. Wilson steunde het regime financieel. Duitsland poogde ondertussen het regime in Moskou te ondermijnen. Het financierde de terugkomst van de Communistische banneling Vladimir Lenin naar de Sovjet-Unie. Lenin wilde een communistische wereldrevolutie bewerkstelligen zonder daarbij de weg van geleidelijkheid (democratie) te bewandelen. Daarbij was het noodzakelijk dat Rusland de oorlog zou staken. Lenin en zijn communisten maakten een einde aan het democratische experiment in Rusland en pleegden in Oktober 1917 een staatsgreep. Rusland zou een staat worden van Arbeiders- en Soldatenraden (Sovjets). Lenins eerste prioriteit was het beëindigen van de oorlog met de Centrale mogendheden; hij had in eigen land al tegenstanders genoeg en de communistische heerschappij in Rusland was nog lang niet zo zeker: op 8 november 1917 vaardigde hij daarom een verklaring uit waarin alle regeringen werden opgeroepen vrede te stichten zonder annexaties of veroveringen; tevens werden arbeiders opgeroepen zich wereldwijd bij de revolutie te scharen. Logischerwijze werden beide oproepen genegeerd: Lenin moest dus alleen onderhandelen met de Centrale mogendheden (tegen afspraken uit 1914 met de Russische bondgenoten in). De onderhandelingen bij de stad Brest-Litovsk duurden iets langer dan drie maanden. Tijdens de onderhandelingen poogden de communisten in Duitsland een revolutie uit te laten breken, maar zonder resultaat. Lenin kon daarom niet anders dan grote concessies doen aan de Centralen: De Baltische staten, Finland, Polen, Oekraïne en Wit-Rusland kwamen in de Duitse invloedssfeer te liggen. Tegelijkertijd plaatste de regering van het revolutionaire Oekraïne zich onder Duitse bescherming. Ook moest Rusland aan Duitsland grote geldbetalingen verrichten en olieproducten leveren. De Sovjets konden niet anders dan accepteren, maar zouden in hun achterhoofd blijven streven naar het ongedaan maken van de voorwaarden van Brest-Litovsk. Lenin wilde een wereldrevolutie en was bereid deze harde prijs daarvoor te betalen. 11/104 Rusland kwam ondertussen terecht in een situatie van burgeroorlog. Het communistische Rode leger moest het hierbij opnemen tegen de Witte legers (legers van conservatieve Tsaristische generaals) en onafhankelijkheidsbewegingen in bijvoorbeeld Oekraïne. De Witte legers werden gesteund door de geallieerden. Zo landen er Britse, Franse Italiaanse en Amerikaanse militaire eenheden op Russisch grondgebied. Het doel van deze militaire interventies

4 was niet zo zeer het communistische regime omver te werpen (alhoewel dat zeker winst zou zijn), maar vooral om te voorkomen dat geallieerde wapenleveranties die aan Rusland waren gedaan in Duitse handen terecht zouden komen. De Russische burgeroorlog zou uitmonden tot een conflict met meer dan 13 miljoen doden. De Russische burgeroorlog eindigde met een Communistische overwinning vooral omdat de Witten onderling te verdeeld waren en de interventiekrijgsmachten zelden écht deelnamen aan de strijd en slecht gecoördineerd werden. De belangrijkste erfenis die de interventies nalieten was de Sovjetovertuiging dat de kapitalisten nooit het bestaan van de Sovjetstaat zouden accepteren en bij de eerste aandienende gelegenheid deze zouden willen vernietigen. I Het einde van de wereldrevolutie De Sovjet-Unie, opgericht in 1922 als een formele federale staat, maar in feite een centraal geleide eenheidsstaat, zag vervolgens haar kansen op een wereldrevolutie snel vervliegen. Wanneer Duitsland ineenstort in oktober en november 1918 wil daar een communistische revolutie niet slagen. Rechtse milities vermoorden zelfs de communistische leiders Karl Liebknecht en Rosa Luxemburg. Een kortstondige communistische republiek in Beieren houdt slechts veertien dagen stand. In Hongarije komen in de nasleep van de Eerste Wereldoorlog communisten onder leiding van Béla Kun aan de macht, maar de Roemenen en de Tsjechoslowaken maakten snel een einde aan deze communistische republiek. De zwaarste klap vond echter dichter bij Rusland plaats. Door de ineenstorting van Oostenrijk-Hongarije en Duitsland bleek de stichting van een Poolse staat mogelijk. De Sovjet-Unie en deze nieuwe Poolse staat waren in onderling conflict om het grondgebied van het huidige Oekraïne. De opmars van het Sovjet-leger wordt in 1920 echter voor de poorten van Warschau tot stilstaan gebracht. De conservatief-katholiek Poolse staat lag behoorlijk in de weg als het gaat om het exporteren van de Revolutie. Daarvoor was de export naar Duitsland onontbeerlijk, en dat was nu niet langer meer mogelijk. I Tijdelijk realisme De Sovjet-Unie kon dus niet anders dan een ander plan trekken: de wereldrevolutie was mislukt en het eigen land lag volledig in puin. Door middel van liberalisatie van de economie (de NEP) poogde Lenin de economie weer op gang te krijgen. Op internationaal gebied werd een nieuwe organisatie op poten gezet: de Derde communistische internationale, die de communistische partij naar Sovjet-voorbeeld moest exporteren naar het buitenland en sociaaldemocraten moest bestrijden. De hardheid en stelligheid van de Komintern vertaalt zich niet meteen in een ander buitenlandpolitiek. De Sovjet-Unie geeft de voorkeur aan een conventionele buitenlandse politiek om daarmee de eigen belangen te schaden 12/104 De Sovjet-Unie blijft echter wel een internationale paria: de Amerikaanse president Wilson weigerde de Sovjet-Unie te erkennen. Hortend en stotend komen de eerste betrekkingen op gang. De grote doorbraak was het verdrag van Rapallo (1922) met Duitsland. Twee internationaal geïsoleerde landen vinden elkaar. De landen spreken af elkaar te erkennen en af te zien van wederzijdse schadeclaims. In 1921 sloten de Sovjet-Unie en het Verenigd Koninkrijk een handelsakkoord snel zouden ook andere landen de Unie gaan erkennen. De relaties met de Verenigde Staten blijven precair: de VS verschaffen wel voedselhulp, maar erkennen de Sovjet-Unie niet. De Komintern poogt in de Verenigde staten de nodige beroering teweeg te brengen. Amerikaanse ondernemers verdienen echter grof geld in de Sovjet-Unie met Amerikaanse technologie en kennis. Voorbeelden zijn General Electric dat betrokken is bij de bouw van de Dneprostroj-dam en Ford dat autofabrieken in de Sovjet-Unie bouwde. De wederopbouw van de Sovjet-Unie was zonder handel met het kapitalistische westen echter onmogelijk geweest. Op militair gebied vonden Duitsland en de Sovjet-Unie elkaar. In september 1921 sloten de beide landen een samenwerkingsovereenkomst. Het Duitse leger kon in de Sovjet-Unie verboden oefeningen houden en de Duitse industrie voorzag de Sovjet-Unie van militaire tech-

5 nologie die het ontbeerde. Deze samenwerking heeft bijgedragen aan de Sovjetoorlogsvoering tijdens de Tweede Wereldoorlog. De samenwerking kwam ook tot stand met doel op een gezamenlijke vijand: Polen, op wie Duitsland en de Sovjet-Unie beide territoriale claims onderhielden. I China, Japan en de Sovjet-Unie Een tweede belangrijke component in het internationale spel in deze periode is China. China was aan het begin van de twintigste eeuw een land in ernstig verval dat modernisering nodig had. Het land had zich daarom aan de kant van de geallieerden geschaard, met het doel de Duitse concessiehaven Guandong terug te krijgen en te voorkomen dat aartsvijand Japan deze in handen zou krijgen. China kreeg echter zijn zin niet in het verdrag van Versailles. China voelde zich verraden en werd daarom vatbaar voor de Sovjet-Unie. De Sovjet-Unie zag af van alle rechten die het Tsaristische regime had verworven in China. Met hulp vanuit de Komintern werd in 1921 de communistische partij van China opgericht, die door zwakte gedwongen werd samen te werken met de nationalistische Kwomintang. Een samenwerking die niet zonder problemen was. Na de dood van Kwomintang leider Soen Jatsen werd de relatie tussen communisten en nationalisten in China al snel slechter. De Sovjet-Unie was door interne strijd tussen Stalin en Trotski niet in staat iets te doen voor de communisten in China. China verviel in de periode van de Witte terreur, de inzet van paramilitaire troepen in Shanghai tegen communisten. De Communisten werden uit de Kwomintang gezet en de Communistische partij opgedoekt. Japan viel in september 1931 Mantsjoerije binnen vanwege de grondstoffen die daar te vinden waren. Tsjang-Kai Tsjek was niet bij machte daarop te reageren: hij hield zich vooral bezig met het bestrijden van het communisme en rekende op een internationale oplossing voor Mantsjoerije. De communisten in China kozen voor twee aanpakken om de repressie te overleven. Een factie van de partij, welke onder invloed van de Sovjet-Unie stond, bleef in de steden om het proletariaat tot revolutie aan te zetten. Een andere vleugel, geleid door Mao Tse-toeng, was juist van mening dat het communisme in China juist door de boeren moest worden gedragen. In 1931 richtte hij in het Jangxi-gebergte een Chinese volksrepubliek op. In 1934 slaagde Tsjang-Kai Tsjek er in de Communisten van Mao op de vlucht te drijven (de lange mars). Na de lange Mars wist Mao de macht te grijpen binnen de communistische partij. Daarmee kwam het communisme in China op relatieve afstand te staan ten opzichte van de Sovjet- Unie. 13/104 I Acceptatie van de Sovjet-Unie Internationale ontwikkelingen in Europa zorgen ervoor dat de Sovjet-Unie steeds meer een geaccepteerd lid van de internationale gemeenschap wordt. Om iets te ondernemen tegen het door de economische crisis ontluikende fascisme gaan communistische partijen in Europa, op instigatie van Moskou, samenwerken met socialisten in zgn. Volksfronten. Stalins buitenlandse politiek was er echter op gericht om conflicten te vermijden. Door de Japanse inval in Mantsjoerije leek een oorlog tussen Japan en de Sovjet-Unie onvermijdbaar. Daar Stalin geen oorlog wilde liet hij Mao een alliantie aan gaan met Tsjang Kai-Tsjek. Daardoor was het Japanse leger vooralsnog geoccupeerd met China en hield Stalin zijn handen vrij. Ook de Amerikanen steunden deze coalitie in China om de Japanse invloed in de regio te verkleinen. In Duitsland was ondertussen Hitler aan de macht gekomen. Stalin heeft het gevaar van Hitler niet goed ingeschat: Stalin had via de Komintern de communisten in Duitsland juist de opdracht gegeven de sociaaldemocratie te bestrijden en de fascisten met rust te laten. Na Hitlers machtsgreep was Stalin echter wel verontrust: Hitler verklaarde het verdrag van Rapallo niet meer na te leven en had met Polen een niet-aanvalsverdrag afgesloten. Dat laatste werd door Stalin gezien als het begin van een alliantie met de Sovjet-Unie. Stalin was net-

6 zo bevreesd voor de Britten en de Fransen, zouden zij een alliantie aan willen gaan met Hitler tegen de Sovjet-Unie? Stalins waanideeën ten spijt werd de Sovjet-Unie steeds meer geaccepteerd als een normale internationale partner: in 1933 werd de Sovjet-Unie erkend door de Verenigde Staten en in 1934 volwaardig lid van de Volkenbond. De Japanse oorlogvoering in China verliep ondertussen in Japans voordeel. Stalin steunde nog altijd de Kwomintang in ruil voor een niet-aanvalspact met de Sovjet-Unie. Met steun uit de Sovjet-Unie konden de Chinezen beter weerstand bieden tegen de Japanners. Het voordeel voor Stalin was dat hij zich minder hoefde te bekommeren over een mogelijke tweefrontenoorlog. Door contacten met de Verenigde Staten bleek dat de Sovjet-Unie zich ook geen zorgen hoefde te maken over een mogelijke Amerikaanse invloedssfeer in Mantsjoerije. Alle hulp ten spijt verliep de oorlog voor China nog steeds rampzalig. Voor zowel de Kwomintang als de Chinese communisten liet de Sovjet-Unie China in de steek toen het een niet-aanvalspact sloot met Japans bondgenoot Duitsland. Het Sovjet-leger trok zich bovendien na een militair succes op Japan terug door een neutraliteitspact met Japan te tekenen. (1941) I Het Molotov-Ribbentroppact Waarom tekende Stalin een niet-aanvalsverdrag met Duitsland? Dat heeft alles te maken met een tweetal gebeurtenissen: de Spaanse Burgeroorlog en de conferentie van München. De Sovjet-Unie zag een groot gevaar in het opkomende fascisme en streed daarom mee met het republikeinse kamp tijdens de Spaanse burgeroorlog terwijl de westerse democratieën, met name Goot-Brittannië en Frankrijk zich afzijdig hielden in de strijd tegen Franco. Ook de appeasmentpolitiek die leidde tot het constant doen van concessies aan Hitler door Frankrijk en Groot-Brittannië en uiteindelijk leidde tot het opgeven van Tsjechoslowakije aan Hitlers wensen tijdens de conferentie van München (1938) speelden hier een rol in Dit betekende dat Stalin gedesillusioneerd was in Frankrijk en Groot-Brittannië. Stalin koos ervoor een dubbele politiek te voeren: een conflict met Duitsland en Japan moest zo lang mogelijk worden uitgesteld, eerst moesten interne vijanden op worden geruimd. Dankzij paranoia van Stalins kant werd de top van het Rode leger danig gezuiverd zodat de slagkracht van het leger miniem zou zijn. 14/104 In 1939 was het voor Stalin duidelijk dat Hitler een oorlog tegen Polen aan het voorbereiden was. Frankrijk en Groot-Brittannië garandeerden de Poolse grenzen. Stalin twijfelde of de Fransen en Britten zich wel aan die beloftes zouden houden en niet op het laatst samen met Duitsland een alliantie tegen de Sovjet-Unie zouden aangaan. Stalin had twee keuzes: een Frans-Britse Alliantie aangaan of met Duitsland een alliantie aangaan. Die laatste optie had de meeste voordelen: Stalin kon rustig toekijken hoe de kapitalisten zich onderling bestreden en zijn eigen positie in die periode consolideren. Duitsland bood bovendien veel meer dan de Britten en Fransen poogden te bieden. Bovendien leken de Britten en de Fransen weinig haast te maken met onderhandelen en de Sovjet-Unie niet serieus te nemen (o.a. door de zuiveringen van het Rode Leger). Een alliantie met Hitler zou de situatie met Japan er ook makkelijker op maken. Het Molotov-Ribbentroppact, met geheime clausule, was zo ongeveer het tegenovergestelde van Brest-Litovsk. De meeste gebieden die de Sovjet-Unie daar verloren had kreeg het dankzij Brest-Litovsk na de Duitse aanval op Polen weer terug in bezit. Ook voor Hitler had dit akkoord voordelen: Hitler hoefde zich geen zorgen te maken over een tweefrontenoorlog én verzekerde zich van grondstoffenleveranties uit de Sovjet-Unie. De Sovjet-Unie kon bovendien weer hoogwaardig wapentuig in de Duitsland aanschaffen.

7 Hitler en Stalin richtten gezamenlijk in Polen een schrikbewind aan waarin de Poolse elite hardhandig werd aangepakt (afvoer van de professoren van de Jagiellonische Universiteit van Krakau naar Sachsenhausen en de massamoord van Katyn). I Verwijdering tussen Hitler en Stalin Dit betekende ook meteen dat in de Sovjet-propaganda het fascisme niet langer de hoofdvijand meer was. De Britten en de Fransen vreesden een echt Sovjet-Duits bondgenootschap en overwogen militaire acties tegen de Sovjet-Unie. Bijvoorbeeld in de Finse Winteroorlog (1939) waarin Stalin van Hitler de vrije hand had gekregen m.b.t. claims op Finland. Daarvoor hadden de Fransen en Britten toestemming nodig van Zweden, maar dat weigerde doorgang te verlenen. Het betekende wel dat de Sovjet-Unie uit de Volkenbond werd gezet. Stalin lijfde op slinkse wijze (d.m.v. veiligheidspacten) de drie Baltische staten in bij de Sovjet-Unie en lijfde vervolgens Besarrabië en Boekovina in. De betrekkingen tussen Stalin en Hilter werden ondertussen steeds slechter. Hitler was afhankelijk van Roemeense olie en wilde niet dat de Sovjets dat land in de invloedssfeer zouden trekken. Hitler maakte ondertussen ouvertures naar Finland, dat Stalin weer als zijn invloedssfeer zag. Hitler raakte bevreesd door Stalins expansiedrang. Zou Stalin mogelijkerwijs proberen een alliantie aan te gaan met de Britten? Om dat de voorkomen moest de Sovjet-Unie zo snel mogelijk worden verslagen. Hitler gaf in december 1940 de opdracht de inval van de Sovjet- Unie in het voorjaar van 1941 voor te bereiden. Daarmee zou een nieuwe fase van de Tweede Wereldoorlog ingaan, waarover volgende week meer. Om iets over de Koude oorlog te begrijpen moeten we namelijk meer inzicht verwerven in de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog en de manier waarop de Sovjet-Unie, Groot-Brittannië, Frankrijk en de Amerikanen samen Nazi-Duitsland verslagen hebben. 15/104

8 16/104

De Koude Oorlog. College I 24 september 2015 Nicolaas A. Kraft van Ermel, MA. 24 september 2015 College I - Inleiding: De Koude Oorlog

De Koude Oorlog. College I 24 september 2015 Nicolaas A. Kraft van Ermel, MA. 24 september 2015 College I - Inleiding: De Koude Oorlog De Koude Oorlog College I 24 september 2015 Nicolaas A. Kraft van Ermel, MA 1 Koude oorlog als sleutelmoment Drie sleutelmomenten voor de 20 ste eeuw: Eerste Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog Koude Oorlog

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Dekolonisatie en koude oorlog in Vietnam, hoofdstuk 1

Samenvatting Geschiedenis Dekolonisatie en koude oorlog in Vietnam, hoofdstuk 1 Samenvatting Geschiedenis Dekolonisatie en koude oorlog in Vietnam, hoofdstuk 1 Samenvatting door een scholier 1944 woorden 2 maart 2011 4,5 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Centraal examen Hfst

Nadere informatie

Wat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie)

Wat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie) Praktische-opdracht door J. 1743 woorden 12 september 2011 6,1 32 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag Wat betekenden de verschillen tussen Noord en Zuid-Korea voor de Koude Oorlog? (conclusie)

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2

Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2 Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2 Samenvatting door een scholier 568 woorden 9 juni 2016 7,3 15 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Kapitalisme-Communisme: Kapitalisme: West -landen:

Nadere informatie

Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie

Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie Geschiedenis VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Nieuwe ontwikkelingen na de Tweede Wereldoorlog Nieuwe machtsverhoudingen: Verenigde Staten en de Sovjet-Unie nieuwe supermachten

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Examenkatern: dekolonisatie en koude oorlog in vietnam

Samenvatting Geschiedenis Examenkatern: dekolonisatie en koude oorlog in vietnam Samenvatting Geschiedenis Examenkatern: dekolonisatie en koude oorlog in vietnam Samenvatting door een scholier 1145 woorden 18 januari 2011 6,5 8 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis Wat was

Nadere informatie

Tijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00.

Tijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00. 1 SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS 31 oktober 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit 38 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.

Nadere informatie

SO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht

SO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht SO 1 Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014 Historisch Overzicht 1. Welke doelstelling had Wilhelm II bij zijn aantreden als Keizer van Duitsland? 2. Welk land behoorde niet tot de Centralen tijdens de Eerste

Nadere informatie

De Vietnam-oorlog. De Vietnam-oorlog. De Vietnam-oorlog. De Vietnam-oorlog. Twee grote processen

De Vietnam-oorlog. De Vietnam-oorlog. De Vietnam-oorlog. De Vietnam-oorlog. Twee grote processen Koude Oorlog Amerikaanse buitenlandse politiek communisme rivaliteiten tussen de Sovjet-Unie en China nationalistische bewegingen dekolonisatie Twee grote processen Koude oorlog Nationalisme en dekolonisatie

Nadere informatie

KOUDE OORLOG

KOUDE OORLOG KOUDE OORLOG 1945-1991 Waarom is de gebeurtenis afgebeeld in deze bron zo cruciaal geweest voor de KOUDE OORLOG? 37. De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie

Nadere informatie

Opdracht: De Eerste Wereldoorlog

Opdracht: De Eerste Wereldoorlog Opdracht: De Eerste Wereldoorlog Rollenspel: Het Verdrag van Versailles ROL Vittorio Orlando Doel van de opdracht: De klas wordt verdeeld in groepjes van vier leerlingen. Elk groepslid speelt de rol van

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog

Samenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog Samenvatting Geschiedenis De Tweede Wereldoorlog Samenvatting door Cas 1253 woorden 2 april 2018 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding. Waarom ik voor dit onderwerp heb gekozen. Ik heb voor dit

Nadere informatie

De Sovjet-Unie (9.3) Tijd van wereldoorlogen De Sovjet Unie.

De Sovjet-Unie (9.3) Tijd van wereldoorlogen De Sovjet Unie. De Sovjet-Unie (9.3) Onderzoeksvraag: Kenmerkende aspecten: Waardoor kreeg Rusland een communistische regering en hoe werd het land een totalitaire staat. Het in praktijk brengen van totalitaire ideologieën

Nadere informatie

7,5. Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april keer beoordeeld. Geschiedenis. Russische Revolutie

7,5. Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april keer beoordeeld. Geschiedenis. Russische Revolutie Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april 2017 7,5 7 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Russische Revolutie Meeste mensen zijn boeren/boerinnen in Rusland Ze waren straatarm, ze wisten niks en ze gingen

Nadere informatie

SCHOOLONDERZOEK GESCHIEDENIS

SCHOOLONDERZOEK GESCHIEDENIS SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS Dit onderzoek bestaat uit 40 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad. Meerkeuze antwoorden worden

Nadere informatie

Tijdvak II. november 2013 8: 30-10:00.

Tijdvak II. november 2013 8: 30-10:00. SCHOOLONDERZOEK Tijdvak II GESCHIEDENIS november 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Historische context Duitsland h2

Samenvatting Geschiedenis Historische context Duitsland h2 Samenvatting Geschiedenis Historische context Duitsland h2 Samenvatting door D. 819 woorden 5 februari 2017 5,2 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats GS Historische Context Duitsland Notitie:

Nadere informatie

Koude Oorlog-2 vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62180

Koude Oorlog-2 vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62180 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 19 juni 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62180 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.

Nadere informatie

5,4. Werkstuk door een scholier 2713 woorden 13 juni keer beoordeeld. Geschiedenis. Inhoud

5,4. Werkstuk door een scholier 2713 woorden 13 juni keer beoordeeld. Geschiedenis. Inhoud Werkstuk door een scholier 2713 woorden 13 juni 2007 5,4 34 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoud Inleiding Hoofdstuk 1 De oorzaken van de Eerste Wereldoorlog voor Oostenrijk-Hongarije Hoofdstuk 2 De

Nadere informatie

De Koude Oorlog: het begin (les 10 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich

De Koude Oorlog: het begin (les 10 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich (les 10 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich 1. Samenwerking slaat om in wantrouwen in 1945 => Tijdens WO 2: USSR en VSA werken samen tegen Duitsland => In

Nadere informatie

De Koude oorlog. Hoe kapitalisme en communisme de wereld in een nucleaire wurggreep hielden. Docent: Nicolaas A. Kraft van Ermel, MA

De Koude oorlog. Hoe kapitalisme en communisme de wereld in een nucleaire wurggreep hielden. Docent: Nicolaas A. Kraft van Ermel, MA De Koude oorlog Hoe kapitalisme en communisme de wereld in een nucleaire wurggreep hielden Docent: Nicolaas A. Kraft van Ermel, MA Nederland-Rusland Centrum b.v. Antonius Deusinglaan 2 9713 AW GRONINGEN

Nadere informatie

DINGEN DIE JE MOET WETEN

DINGEN DIE JE MOET WETEN 50 Maar wat gebeurde er precies? Welke landen en mensen waren belangrijk? Dit boek staat vol met weetjes, landkaarten en foto s over een tragische periode in de wereldgeschiedenis. JIM ELDRIDGE ISBN 978

Nadere informatie

Koude oorlog: Periode waarin de VS en Sovjet-Unie elkaar bestreden zonder een rechtstreekse oorlog. Er was constante dreiging.

Koude oorlog: Periode waarin de VS en Sovjet-Unie elkaar bestreden zonder een rechtstreekse oorlog. Er was constante dreiging. Samenvatting door D. 1024 woorden 5 februari 2017 7,2 16 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats GS Historische context Koude Oorlog 1945-1991 Notitie: er is ook een samenvatting van de paarse

Nadere informatie

Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland

Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland Hoofdstuk 3 Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland Waarom NL? Nederland was een neutraal land. Bleef in NL tot aan zijn dood. Vrede van Versailles Vs, Eng, Fra winnaars. Duitsland als enige schuldig

Nadere informatie

De koude oorlog Jesse Klever Groep 7

De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 1 Voorwoord Tijdens het maken van mijn spreekbeurt over Amerika kwam ik de Koude oorlog tegen. De koude oorlog leek mij een heel interessant onderwerp waar ik niet

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis De Koude Oorlog

Samenvatting Geschiedenis De Koude Oorlog Samenvatting Geschiedenis De Koude Oorlog Samenvatting door een scholier 2027 woorden 26 juni 2005 6 127 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Paragraaf 1: Toenemend wantrouwen tussen Oost en West Al sinds

Nadere informatie

Gemeenschappelijk schoolonderzoek Tijdvak I 27 oktober

Gemeenschappelijk schoolonderzoek Tijdvak I 27 oktober Gemeenschappelijk schoolonderzoek 2014-2015 Tijdvak I 27 oktober 2014 10.30 12.00 GESCHIEDENIS Dit schoolonderzoek bestaat uit 38 vragen. Voor dit onderzoek zijn maximaal 59 punten te behalen. Als bij

Nadere informatie

De tijd van: Wereldoorlogen

De tijd van: Wereldoorlogen De tijd van: Wereldoorlogen WoI Interbellum WoII Wereldoorlog I Casus Belli (Latijn, de oorzaak van de oorlog) Wereldoorlog I Tweefronten oorlog: Oostfront/Westfront Tannenberg 1914: Bewegingsoorlog: Verdun

Nadere informatie

De jaren 30: naar Wereldoorlog 2 met jaren van crisis en spanning (les 02 6des)

De jaren 30: naar Wereldoorlog 2 met jaren van crisis en spanning (les 02 6des) De jaren 30: naar Wereldoorlog 2 met jaren van crisis en spanning (les 02 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich 1. Economie in de jaren 30: crisis en depressie

Nadere informatie

Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 10: tijd van televisie en computer

Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 10: tijd van televisie en computer Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 10: tijd van televisie en computer Verslag door Lotte 1361 woorden 19 juni 2017 6,2 10 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdvak: Tijd van televisie

Nadere informatie

De 1 e Wereldoorlog inleiding (9.1)

De 1 e Wereldoorlog inleiding (9.1) De 1 e Wereldoorlog inleiding (9.1) Onderzoeksvraag: Wat waren de oorzaken van de 1 e Wereldoorlog en wat maakte deze oorlog uniek in de geschiedenis tot dan toe? Kenmerkende aspecten: * Het voeren van

Nadere informatie

Koude Oorlog. SE 3 Tijdvak 1 AVONDMAVO MIDDAGMAVO GESCHIEDENIS Deze toets bestaat uit 38 vragen

Koude Oorlog. SE 3 Tijdvak 1 AVONDMAVO MIDDAGMAVO GESCHIEDENIS Deze toets bestaat uit 38 vragen SE 3 Tijdvak 1 AVONDMAVO MIDDAGMAVO GESCHIEDENIS 017-018 Koude Oorlog Deze toets bestaat uit 38 vragen Voor deze SE zijn maximaal 76 punten te behalen Deze SE bestaat uit 7 aantal bladzijden 1 1 Wat wilden

Nadere informatie

2. Russische geschiedenis in de 19e eeuw tot en met de Russische revoluties van 1917

2. Russische geschiedenis in de 19e eeuw tot en met de Russische revoluties van 1917 Boekverslag door M. 1772 woorden 26 november 2001 6.1 113 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Het ontstaan van de Sovjetunie 1. Inleiding: Ik heb als onderwerp het ontstaan van de Sovjetunie gekozen, omdat

Nadere informatie

1.1 Eensgezind tegen Hitler

1.1 Eensgezind tegen Hitler Samenvatting door Nathalie 1840 woorden 30 september 2015 6,2 5 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 1. Bondgenoten tegenover elkaar 1.1 Eensgezind tegen Hitler Vanaf 1941 > SU, VS en GB vochten

Nadere informatie

Samenvatting H2 2: Fascisten NSDAP machtigingswet totalitaire staat concentratie kampen indoctrinatie

Samenvatting H2 2: Fascisten NSDAP machtigingswet totalitaire staat concentratie kampen indoctrinatie Samenvatting H2 2: Terwijl de onvrede groeide in de Republiek van Weimar en de communisten, de conservatieven en de socialisten elkaar niet konden luchten of zien, begonnen een paar mannen een eigen politieke

Nadere informatie

8,4. Samenvatting door een scholier 1600 woorden 23 juni keer beoordeeld. Geschiedenis

8,4. Samenvatting door een scholier 1600 woorden 23 juni keer beoordeeld. Geschiedenis Samenvatting door een scholier 1600 woorden 23 juni 2016 8,4 14 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdsvolgorde gebeurtenissen: 1917: Russische Revolutie 1922: Oprichting S-U 1939: Stalin

Nadere informatie

35 oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1

35 oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1 35 Oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1. De Tweede Wereldoorlog dankt zijn naam aan: a. Het aantal landen dat erbij betrokken was b. Het feit dat de oorlog in meerdere werelddelen werd uitgevochten

Nadere informatie

Een conflict niet alleen maar om macht en belangen, maar ook tussen 2 ideologieën: Kapitalisme/democratie en Communisme

Een conflict niet alleen maar om macht en belangen, maar ook tussen 2 ideologieën: Kapitalisme/democratie en Communisme Samenvatting door M. 508 woorden 21 juni 2016 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Samenvatting GS Definitie Koude Oorlog: Conflict waarbij alle middelen (economisch, politiek, ideologisch, etc.) worden

Nadere informatie

Wereldoorlog I ( De Grootte oorlog )

Wereldoorlog I ( De Grootte oorlog ) Wereldoorlog I ( De Grootte oorlog ) 1914-1918 Waarom breekt de oorlog uit? * Op weg naar de oorlog. (v) Aandachtspunten: - oorzaken - aanleiding - maatschappijbeeld - verwachtingen - bondgenootschappen

Nadere informatie

- Een klasseloze samenleving met gemeenschappelijk bezit zonder klassenverschil(ze haatte de kapitalisten, want die zorgde voor ongelijkheid)

- Een klasseloze samenleving met gemeenschappelijk bezit zonder klassenverschil(ze haatte de kapitalisten, want die zorgde voor ongelijkheid) Samenvatting door Hannah 2893 woorden 14 april 2017 4 3 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De Koude Oorlog Europa/Amerika Tijdens de Eerste Wereldoorlog vocht Rusland met de Fransen en Engelsen tegen Duitsland.

Nadere informatie

De 1 e Wereldoorlog. inleiding (9.1) HC onderdelen: conferentie van Berlijn (1884-85) + vlootwet (1898)

De 1 e Wereldoorlog. inleiding (9.1) HC onderdelen: conferentie van Berlijn (1884-85) + vlootwet (1898) De 1 e Wereldoorlog inleiding (9.1) HC onderdelen: conferentie van Berlijn (1884-85) + vlootwet (1898) Onderzoeksvraag: Wat waren de oorzaken van de 1 e Wereldoorlog en wat maakte deze oorlog uniek in

Nadere informatie

Indelen 1. Voor in het schrift komen de aantekeningen te staan en ook de uitwerkingen 2. Achterin het schrift komen de opdrachten te staan

Indelen 1. Voor in het schrift komen de aantekeningen te staan en ook de uitwerkingen 2. Achterin het schrift komen de opdrachten te staan Antwoordkernen bij Eureka 3M, Amersfoort 2014-2015 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De bedoeling is, dat je

Nadere informatie

College II: Een kortstondig onwaarschijnlijk bondgenootschap

College II: Een kortstondig onwaarschijnlijk bondgenootschap College II: Een kortstondig onwaarschijnlijk bondgenootschap 1941-1945 Vorige week hebben we kunnen zien dat de spanningen die tijdens de Koude Oorlog tot uiting kwamen al sinds 1917 in een zekere vorm

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Wereldoorlogen in de 20ste eeuw

Samenvatting Geschiedenis Wereldoorlogen in de 20ste eeuw Samenvatting Geschiedenis Wereldoorlogen in de 20ste eeuw Samenvatting door een scholier 1323 woorden 27 november 2005 6,4 16 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Hoofdstuk 2 Wereldoorlogen

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 9: Paragraaf 1 t/m 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 9: Paragraaf 1 t/m 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 9: Paragraaf 1 t/m 4 Samenvatting door een scholier 789 woorden 5 juni 2012 5,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Paragraaf 1 18 juni 1914 - Franz Ferdinand

Nadere informatie

Wereldoorlog 2: naar het einde van de oorlog (les 06 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich

Wereldoorlog 2: naar het einde van de oorlog (les 06 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich Wereldoorlog 2: naar het einde van de oorlog (les 06 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich => Na El Alamein, Stalingrad en Midway werden de Asmogendheden (Duitsland,

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis koude oorlog

Samenvatting Geschiedenis koude oorlog Samenvatting Geschiedenis koude oorlog Samenvatting door een scholier 2281 woorden 20 juni 2010 5,3 5 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Februari 145- Conferentie in Jalta Juni 145- Oprichting Verenigde

Nadere informatie

Waardoor raakte Europa verdeeld in 2 ideologische blokken en waardoor groeide de spanning tussen deze blokken, ?

Waardoor raakte Europa verdeeld in 2 ideologische blokken en waardoor groeide de spanning tussen deze blokken, ? Samenvatting door K. 1439 woorden 18 juni 2016 5 5 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De Koude Oorlog (1945-1991) Koude oorlog= Een periode van spanning tussen de grootmachten SU en VS. Zij en hun bondgenoten

Nadere informatie

Tweede Wereldoorlog 1

Tweede Wereldoorlog 1 Tweede Wereldoorlog 1 Adolf Hitler 1889 1945 INHOUDSOPGAVE Tekstsamenvatting...Pagina 2 tot 4 Aantekeningen...Pagina 5 tot 6 Begrippen...Pagina 6 1 P a g e Tekstsamenvatting 1.1 Duitsland na de eerste

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Historisch Overzicht: De Eerste Wereldoorlog

Samenvatting Geschiedenis Historisch Overzicht: De Eerste Wereldoorlog Samenvatting Geschiedenis Historisch Overzicht: De Eerste Wereldoorlog 1914-1918 Samenvatting door P. 1939 woorden 6 mei 2016 7 12 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 2 1.1 Achtergrond

Nadere informatie

(Otto von) Bismarck. Duitsland werd een eenheid/keizerrijk. koningin Victoria. Groot-Brittannië. Wilhelm II

(Otto von) Bismarck. Duitsland werd een eenheid/keizerrijk. koningin Victoria. Groot-Brittannië. Wilhelm II Van wanneer tot wanneer vond de Frans- Duitse oorlog Wie was eerste minister van Pruisen tijdens de Frans-Duitse oorlog? Welk belangrijk gevolg had de Frans-Duitse Oorlog voor 1870-1871 (Otto von) Bismarck

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl II

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl II Historisch overzicht vanaf 1900 14 maximumscore 2 Kaart A: 1 (= 1900-1914) 1 Kaart B: 2 (= 1919-1937) 1 15 maximumscore 2 Afbeelding 1 verwijst naar het bondgenootschap tussen Duitsland en Oostenrijk-Hongarije

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Communistisch Rusland

Werkstuk Geschiedenis Communistisch Rusland Werkstuk Geschiedenis Communistisch Rusland Werkstuk door een scholier 2369 woorden 11 oktober 2001 6,2 229 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding. In dit verslag gaan we het hebben over het communisme

Nadere informatie

Voorstel van resolutie. betreffende het onderhandelen van een cultureel samenwerkingsakkoord tussen Vlaanderen en de Republiek China (Taiwan)

Voorstel van resolutie. betreffende het onderhandelen van een cultureel samenwerkingsakkoord tussen Vlaanderen en de Republiek China (Taiwan) stuk ingediend op 1536 (2011-2012) Nr. 1 21 maart 2012 (2011-2012) Voorstel van resolutie van de heren Filip Dewinter, Frank Creyelman en Christian Verougstraete en mevrouw Marijke Dillen betreffende het

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl I

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl I Historisch overzicht vanaf 1900 16 maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is (twee van de volgende): tanks vliegtuigen onderzeeërs vlammenwerpers gifgas mitrailleurs per juist voorbeeld 1 Ook

Nadere informatie

2,8. Samenvatting door een scholier 1380 woorden 17 maart keer beoordeeld. Geschiedenis

2,8. Samenvatting door een scholier 1380 woorden 17 maart keer beoordeeld. Geschiedenis Samenvatting door een scholier 1380 woorden 17 maart 2003 2,8 383 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Begrippen: 1) Tweefrontenoorlog: Oorlog die aan twee fronten tegelijk wordt uitgevochten.

Nadere informatie

5,7. Opdracht door een scholier 1331 woorden 3 december keer beoordeeld. Geschiedenis. Wat staat er in dit werkstuk?

5,7. Opdracht door een scholier 1331 woorden 3 december keer beoordeeld. Geschiedenis. Wat staat er in dit werkstuk? Opdracht door een scholier 1331 woorden 3 december 2001 5,7 56 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Wat staat er in dit werkstuk? Dit werkstuk gaat over de Spaanse Burgeroorlog (1936 1940) en dan voornamelijk

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Ten Oorlog // De Eerste Wereldoorlog

Samenvatting Geschiedenis Ten Oorlog // De Eerste Wereldoorlog Samenvatting Geschiedenis Ten Oorlog // De Eerste Wereldoorlog Samenvatting door een scholier 1489 woorden 17 mei 2009 4,7 9 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De eerste wereldoorlog Paragraaf 1 De kans

Nadere informatie

7,1. Werkstuk door een scholier 3327 woorden 15 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Werkstuk Berlijnse Muur

7,1. Werkstuk door een scholier 3327 woorden 15 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Werkstuk Berlijnse Muur Werkstuk door een scholier 3327 woorden 15 maart 2011 7,1 9 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Werkstuk Berlijnse Muur 1. Voorwoord Wij hebben dit onderwerp gekozen omdat het ons een leuk onderwerp leek.

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis De tijd van wereldoorlogen

Samenvatting Geschiedenis De tijd van wereldoorlogen Samenvatting Geschiedenis De tijd van wereldo Samenvatting door een scholier 1673 woorden 11 oktober 2012 6,7 15 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Samenvatting Geschiedenis De tijd van

Nadere informatie

1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...

1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN... HET CONGRES VAN WENEN 1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...7 3.1. Het Congres van Wenen en de restauratie Het

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk : Koude Oorlog

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk : Koude Oorlog Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5.1-5.3: Koude Oorlog Samenvatting door een scholier 1708 woorden 19 juni 2008 6,9 143 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Samenvatting geschiedenis klas 3

Nadere informatie

7,3. Samenvatting door een scholier 1540 woorden 7 februari keer beoordeeld. Geschiedenis

7,3. Samenvatting door een scholier 1540 woorden 7 februari keer beoordeeld. Geschiedenis Samenvatting door een scholier 1540 woorden 7 februari 2007 7,3 3 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Wat zijn de oorzaken van het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog? Princip vermoordt Franz

Nadere informatie

Scriptie Geschiedenis De oorzaken van de tweede wereldoorlog

Scriptie Geschiedenis De oorzaken van de tweede wereldoorlog Scriptie Geschiedenis De oorzaken van de tweede wereldoorlog Scriptie door een scholier 2303 woorden 28 juni 2001 6,2 224 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Dit werkstuk gaat over de oorzaken van

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOUDE OORLOG + NEDERLAND EN DE VERENIGDE STATEN NA DE TWEEDE WERELDOORLOG Gebruik bron 1. 1p 1 De bron maakt duidelijk dat de

Nadere informatie

Conferentie van Potsdam. Communistenjacht. Burgeroorlog in Angola. Castro op bezoek in Angola

Conferentie van Potsdam. Communistenjacht. Burgeroorlog in Angola. Castro op bezoek in Angola Communistenjacht Conferentie van Potsdam Begrippen: Propaganda Door het McCarthyism werden vooral intellectuelen en mensen uit de mediawereld, zoals de Hollywood Ten, verdacht als communisten. Een sterke

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Spaanse burgeroorlog

Werkstuk Geschiedenis Spaanse burgeroorlog Werkstuk Geschiedenis Spaanse burgeroorlog Werkstuk door een scholier 1896 woorden 7 april 2004 7,3 38 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoe kwam de Spaanse burgeroorlog tot stand? Tussen de provincies

Nadere informatie

KOUDE OORLOG. Opgavenblad

KOUDE OORLOG. Opgavenblad ARUBA SE 3 MIDDAGMAVO AVONDMAVO GESCHIEDENIS 2018-2019 Tijdvak-1 KOUDE OORLOG Opgavenblad Dit School Examen (SE) bestaat uit 42 vragen. Voor dit SE zijn maximaal 70 punten te behalen. Dit SE bestaat uit

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis De koude oorlog

Samenvatting Geschiedenis De koude oorlog Samenvatting Geschiedenis De koude oorlog Samenvatting door M. 1789 woorden 10 maart 2017 3,2 2 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De koude oorlog 3.1 Gelijkheid of Vrijheid 3.2 Het begin van de Koude Oorlog

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Spaanse Burgeroorlog

Werkstuk Geschiedenis Spaanse Burgeroorlog Werkstuk Geschiedenis Spaanse Burgeroorlog Werkstuk door een scholier 2489 woorden 16 februari 2003 5,1 28 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1. Inleiding. Wij gaan ons werkstuk zoals iedereen in de klas

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog (hfc)

Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog (hfc) Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog (hfc) Samenvatting door een scholier 1639 woorden 20 januari 2004 6,6 8 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Ussr: Lenin Stalin Chroesjtsjov Breznjer Andropov Tsjernjenko

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Samenvatting Duitsland

Samenvatting Geschiedenis Samenvatting Duitsland Samenvatting Geschiedenis Samenvatting Duitsland 1900-1950 Samenvatting door N. 1721 woorden 20 januari 2017 3,4 8 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Tijd op volgorde: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

Nadere informatie

Vervolg en einde van De Koude Oorlog: 1953-1995 (10.1 & 10.3)

Vervolg en einde van De Koude Oorlog: 1953-1995 (10.1 & 10.3) Vervolg en einde van De Koude Oorlog: 1953-1995 (10.1 & 10.3) Na de dood van Stalin leek de Sovjet greep op het Oost Europa wat losser te worden. Chroesjtsjov maakte Stalins misdaden openbaar (destalinisatie),

Nadere informatie

Spreekbeurt Geschiedenis tweede wereldoorlog

Spreekbeurt Geschiedenis tweede wereldoorlog Spreekbeurt Geschiedenis tweede wereldoorlog Spreekbeurt door een scholier 1325 woorden 15 mei 2009 5,3 43 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1. Begin van de tweede wereldoorlog De tweede wereldoorlog duurde

Nadere informatie

De Duitse buitenlandse politiek

De Duitse buitenlandse politiek De Duitse buitenlandse politiek 1933-1939 Presentation by Mr Young Jouw taak Jij bent adviseur in buitenlandse politiek Het is jouw taak de leiders van de Nazi s te adviseren. Jij krijgt een aantal problemen

Nadere informatie

Belangrijke gebeurtenissen in de periode van democratische revoluties ( )

Belangrijke gebeurtenissen in de periode van democratische revoluties ( ) Samenvatting door een scholier 1433 woorden 13 februari 2009 8 4 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 1 Belangrijke slagen Napoleontische oorlog 1. Trafalgar (1803): Frankrijk verloor van Engeland

Nadere informatie

Duitse rijk bereid zou zijn De Baltische staten gemeenschappelijk met de Sovjetunie te garanderen

Duitse rijk bereid zou zijn De Baltische staten gemeenschappelijk met de Sovjetunie te garanderen Het Hitler - Stalin Pakt van 23 augustus 1939 met geheime clausules inzake opdeling van Polen en verraad van de Baltische Staten bleken niet zo geheim te zijn als wordt beweerd. 1. De relatie Duitsland

Nadere informatie

Союз СоветскихСоциалистических Республик

Союз СоветскихСоциалистических Республик Союз СоветскихСоциалистических Республик SojoezSovjetskichSotsialistitsjeskichRespoeblik http://www.youtube.com/watch?v=hle4inigsee&feature=related De Romanovs De Romanov familie komt in 16313 aan de macht

Nadere informatie

T4 Oefen SED Geschiedenis Module 6

T4 Oefen SED Geschiedenis Module 6 T4 Oefen SED Geschiedenis Module 6 1. Bekijk bron 1. De titel van de onderstaande Russische cartoon is: De Amerikaanse stemmachine. De Verenigde Staten drukken op het knopje voor, dat naast het knopje

Nadere informatie

6,3. Werkstuk door een scholier 2593 woorden 31 oktober keer beoordeeld. Geschiedenis

6,3. Werkstuk door een scholier 2593 woorden 31 oktober keer beoordeeld. Geschiedenis Werkstuk door een scholier 2593 woorden 31 oktober 2002 6,3 175 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding In de politiek heb je links en rechts. Het is een gemakkelijke manier om de verschillende opvattingen

Nadere informatie

Antwoordkernen bij Eureka 3MAVO De tijd van Wereldoorlogen H. 4 t/m 14

Antwoordkernen bij Eureka 3MAVO De tijd van Wereldoorlogen H. 4 t/m 14 Antwoordkernen bij Eureka 3MAVO De tijd van Wereldoorlogen H. 4 t/m 14 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De

Nadere informatie

Examen VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2 dinsdag 18 juni 13.30-15.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2 dinsdag 18 juni 13.30-15.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen VMBO-KB 2013 tijdvak 2 dinsdag 18 juni 13.30-15.30 uur geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 44 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 57

Nadere informatie

Examenkatern :Sociale zekerheid en verzorgingsstaat in Nederland

Examenkatern :Sociale zekerheid en verzorgingsstaat in Nederland Seizoen: 2016-2017 Vak: Geschiedenis Klas: 3 Afdeling: Mavo Herkansingen/inhalen: Tijdens de herkansingen kunnen de SE s van een trimester herkanst en/of ingehaald worden. Echter een ingehaald SE kan niet

Nadere informatie

Historische Contexten H2 - Duitsland

Historische Contexten H2 - Duitsland Historische Contexten H2 - Duitsland Paragraaf 1 Wat betekende de vorming van het Duitse keizerrijk voor het machtsevenwicht tussen de Europese grootmachten? Frankrijk was eerst de machtigste eenheid in

Nadere informatie

Werkblad van RJ Tarr www.activehistory.co.uk / 1

Werkblad van RJ Tarr www.activehistory.co.uk / 1 Werkblad van RJ Tarr www.activehistory.co.uk / 1 Oorzaken van de Eerste Wereldoorlog: invuloefening Werkblad bij het simulatiespel www.activehistory.co.uk Instructie: Vul het witte veld in terwijl je het

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 1030 woorden 18 mei 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis samenvatting H2 1: Wetenschappelijke Revolutie 17 e eeuw Kenmerken: Observeren

Nadere informatie

Tweede wereldoorlog-1 vmbo12

Tweede wereldoorlog-1 vmbo12 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 17 august 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/62175 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2009 - I

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2009 - I Historisch overzicht vanaf 1900 2p 16 Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden veel nieuwe wapens op grote schaal toegepast. Dit werd mogelijk gemaakt door technische ontwikkelingen. Geef van deze nieuwe

Nadere informatie

Wereldoorlog 2: de opmars van Duitsland (les 03 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich

Wereldoorlog 2: de opmars van Duitsland (les 03 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich Wereldoorlog 2: de opmars van Duitsland (les 03 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich 1. Inleiding Wereldoorlog 2 => Ongeveer 20 jaar na de Grote Oorlog (WO

Nadere informatie

De Tweede Wereldoorlog

De Tweede Wereldoorlog De Tweede Wereldoorlog (9.5) Onderzoeksvraag: Hoe leidden de economische problemen en de politieke spanningen tot het uitbreken van de Tweede wereldoorlog en hoe verliep deze oorlog Kenmerkende aspecten:

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/25770 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/25770 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25770 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Van Thuy, Pham Title: Beyond political skin : convergent paths to an independent

Nadere informatie

Toetsvragen geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 9 Toetsvragen

Toetsvragen geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 9 Toetsvragen Tijdvak 9 Toetsvragen 1 De Eerste Wereldoorlog brak uit naar aanleiding van een moordaanslag in Serajewo. Maar lang daarvoor groeiden er al tegenstellingen waarbij steeds meer landen werden betrokken.

Nadere informatie

Tweede Wereldoorlog-1 vmbo12

Tweede Wereldoorlog-1 vmbo12 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 19 juni 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62175 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.

Nadere informatie

HONDERD JAAR GELEDEN. Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913

HONDERD JAAR GELEDEN. Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913 HONDERD JAAR GELEDEN aflevering 12 Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913 Een vast onderwerp waaraan in de kranten aandacht werd besteed, was de oorlog op de Balkan. Turkije was er bij betrokken

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis vwo 2009 - I

Eindexamen geschiedenis vwo 2009 - I Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In de landen die Napoleon veroverde, voerde hij een beleid dat: enerzijds paste binnen het gelijkheidsideaal van de Franse Revolutie

Nadere informatie

Opdracht Geschiedenis Oorzaken WO I

Opdracht Geschiedenis Oorzaken WO I Opdracht Geschiedenis Oorzaken WO I Opdracht door een scholier 2212 woorden 24 maart 2009 6 4 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Schrijfontwerp Doel artikel Algemeen beeld geven van de wereld oorlog 1 Inleiding

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis H. 7; Oorlog en vrede (par. 1+3)

Samenvatting Geschiedenis H. 7; Oorlog en vrede (par. 1+3) Samenvatting Geschiedenis H. 7; Oorlog en vrede (par. 1+3) Samenvatting door een scholier 1177 woorden 17 juni 2003 5,1 28 keer beoordeeld Vak Geschiedenis H7; Oorlog en Vrede ( 1 à blz. 133-136 en 3 à

Nadere informatie

Praktische opdracht Geschiedenis Oorlog in Vietnam

Praktische opdracht Geschiedenis Oorlog in Vietnam Praktische opdracht Geschiedenis Oorlog in Vie Praktische-opdracht door een scholier 1541 woorden 30 mei 2005 5,4 26 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Deelvraag 1 Hoe was de internationale

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-11-1-b

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-11-1-b Bijlage VMBO-KB 2011 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een mening over het bijzonder onderwijs (rond 1900): Kinderen leren al op jonge

Nadere informatie

5,8. Werkstuk door een scholier 2017 woorden 30 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Inleiding

5,8. Werkstuk door een scholier 2017 woorden 30 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Inleiding Werkstuk door een scholier 2017 woorden 30 maart 2005 5,8 451 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding We hebben voor de Korea-oorlog gekozen, omdat ons dat het interessantste onderwerp leek. Ook hebben

Nadere informatie