Verdroging bestrijden
|
|
- Lodewijk van der Meer
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Wateropgave Verdroging bestrijden Verdroging bestrijden Vitaliy Naumushkin, Dreamstime.com Droogte op wereldschaal De gevolgen van droogte op wereldschaal zijn groot. Niet alleen wordt de voedselproductie ernstig bedreigd, ook ander sectoren komen onder druk te staan zoals drinkwaterproductie, koeling voor de industrie en energiecentrales. Schade aan de natuur en de risico s op bosbranden nemen ook toe. De economische schade als gevolg van droogte is bijvoorbeeld in de VS hoger dan de schade veroorzaakt door andere natuurrampen zoals overstromingen of orkanen [EPA, 2011]. Industrieën kunnen ernstige hinder ondervinden bij gebrek aan koelwater. Waterkrachtcentrales moeten de productie verlagen of worden zelfs stilgelegd. Ook in Nederland in stedelijk gebied is de verwachte schade ten gevolge van klimaatverandering door droogte groter dan die door wateroverlast [bron: Synthesedocument Ruimtelijke Adaptatie, Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering, 2014, pag. 24]. Verdroging kan verschillende oorzaken hebben. Zo wordt verdroging in Zuid-Europa vooral veroorzaakt door een tekort aan winterneerslag. De bodem bevat dan weinig water in het voorjaar en een warme periode in het voorjaar kan dan tot verdroging leiden. Dit heeft grote gevolgen voor de landbouw en de natuur. Er moet rekening mee worden gehouden dat de drogere winters in Zuid-Europa als gevolg van de klimaatverandering in de toekomst vaker voor zullen komen. [Klein Tank, 2009]
2 Droogte in Nederland Ondanks de heftigere regenbuien en dreigende overstromingen langs de rivieren wordt Nederland steeds droger. In Nederland wordt verdroging veroorzaakt door ontginning en ontwatering. Door peilverlagingen en het wegpompen of wegzijgen van water moet tijdens droge perioden water ingelaten worden. Dit water heeft meestal een lagere kwaliteit. Verdroging in Nederland heeft alles te maken met het grondwaterpeilbeheer. Verdroging is vooral het gevolg van het aanpassen van het watersysteem aan de eisen die het grondgebruik stelt. We onderscheiden drie categorieën oorzaken: ontwatering en versnelde afwatering (drainage) voor de landbouw veroorzaken landelijk circa 60% van de verdroging; grondwateronttrekkingen voor drink- en industriewater en beregening veroorzaken circa 30% van de verdroging; overige oorzaken, zoals de toename van verhard oppervlak, bebossing (= toename verdamping) en zandwinning dragen voor circa 10% bij. [Compendium voor de Leefomgeving, 2011] Daarnaast is ook het verschil in aanbod, veel neerslag in de winter en weinig neerslag in de zomer een oorzaak van verdroging (seizoensdroogte). Het oosten en zuiden van Nederland wordt tijdens droge perioden beregend met grond- en oppervlaktewater. Dit verbruik van water is tijdens droge jaren goed voor ongeveer 15% van het totale Nederlandse watergebruik. In het westen wordt er alleen beregend met oppervlaktewater waarvan er meestal voldoende aanwezig is. Verzilting veroorzaakt door zoute kwel en inlaat van gebiedsvreemd zout water is hier wel een kwaliteitsprobleem. In droge perioden wordt ook hier water van buiten ingelaten. In het droge voorjaar van 2011 heeft bijvoorbeeld Rijnland zoet water ingelaten vanuit de Stichtse Rijnlanden. Bij ernstige droogte wordt een beregeningsverbod uitgevaardigd. Verdroging brengt ook problemen met zich mee voor de waterveiligheid. Ongeveer 25% van de Nederlandse waterkeringen bestaat uit veendijken Deze bevatten veel water. Als dit water verdampt, en dat gebeurt bij aanhoudende droogte, kunnen veendijken bezwijken door inzakking of verschuiving. In 2003 is in Wilnis een veendijk bezweken. Een deel van Wilnis kwam toen onder water te staan. Tijdens aanhoudende droogte worden deze dijken regelmatig geïnspecteerd en eventueel beregend. Soms wordt er aan boeren gevraagd om hun vee van de dijken te halen. [NOS, 2011]
3
4 Tijdens de droogte van 2003 heeft de Nederlandse regering overigens de burger verzocht zuinig te zijn met drinkwater en elektriciteit. Hoewel de levering nog niet direct in gevaar kwam, werd er wel gesproken van een mogelijk kritieke situatie als de droogte langer aan zou houden. Tekort aan koelwater had de elektriciteitsproductie in gevaar kunnen brengen en de geringe waterstanden in de rivieren leiden uiteindelijk tot drinkwatertekorten. Lagere waterstanden in de rivieren belemmeren het scheepvaartverkeer omdat de vaarwegen smaller zijn en omdat er minder lading meegenomen kan worden door de geringere waterdiepte. In de hoger gelegen delen van Nederland zoals de hoge zandgronden in Zuid-Nederland, de Veluwe en Oost Nederland ontstaan er vooral bij het W+ scenario grondwatertekorten in de zomer. Voor de natuur en de landbouw is dit een direct probleem. Zo is er berekend dat er in Zuid-Nederland in 2050 bij het W+ scenario een gemiddeld vochttekort van 400 miljoen m3 in de zomer zal ontstaan en een daling van de grondwaterstand van cm. Dit heeft grote gevolgen voor de vochtminnende natuur in beekdalen, en beregening ten behoeve van de landbouw zal sterk onder druk komen te staan. [Rosenboom, 2011]
5 Landbouw Door aangepast peilbeheer en minder afvoer en minder grondwateronttrekking voor de drinkwaterwinning zou een deel van de verdrogingproblematiek te verhelpen zijn. In sommige veengebieden is de schade door drooglegging niet meer te herstellen doordat een deel van het organisch materiaal reeds geoxideerd is. De aanpassing van het grondwaterpeil is echter niet eenvoudig vanwege de tegengestelde belangen van agrariërs en natuurbeheerders. Agrariërs willen, vanwege de minder draagkrachtige bodem als deze te nat is, dat het peil in het voorjaar wordt verlaagd zodat de bodem met machines bewerkt kan worden. Een andere reden voor de peilverlaging is dat een nattere bodem kouder is in het voorjaar en de gewassen daardoor minder snel groeien. Biodiversiteit Van de inheemse planten wordt 40% bedreigd door verdroging. Ook een deel van de fauna zoals vlinders en insecten is afhankelijk van deze planten of van specifiek vochtige milieus en worden hierdoor bedreigd. Het inlaten van gebiedsvreemd water, met meestal een hoger meststofgehalte om een deel van de verdroging te compenseren, veroorzaakt algengroei, verruiging van de natuurgebieden en de dominantie van bepaalde soorten. In hoog Nederland is vooral de teruglopende kweldruk van calciumrijk grondwater ten gevolge van de verlaging van het grondwaterpeil, door onttrekkingen voor de drinkwaterproductie en snelle afwatering, een probleem voor vochtminnende, bijzondere plantengemeenschappen en de hierbij horende fauna. In laag Nederland vormen vooral de brakke kwel ten gevolge van de peilverlaging en de inlaat van gebiedsvreemd water in droge perioden een bedreiging voor flora en fauna. In de duinen is de grondwateronttrekking ten behoeve van de drinkwaterwinning hoofdoorzaak van de verdroging. Droogte in de stad Veroorzaakt door de klimaatverandering wordt het weer instabieler. Er zal soms in korte tijd veel regen vallen en periodes van droogte worden langer. Daarnaast zullen ook periodes met hogere temperaturen vaker voorkomen. Bij stijging van de temperatuur in de stad neemt de verdamping toe. In de scenario s van KNMI 15 wordt aangegeven dat in de zomer de verdampingstoename 3 tot 15% is. Als deze toenemende verdamping niet gecompenseerd wordt, leidt dit tot extra verdroging. De effecten van de klimaatverandering in combinatie met de toenemende verharding in de stad resulteren in meer droogteproblemen en verwachte schade in het stedelijk gebied. Oorzaak van de grondwateronderlast in het stedelijk gebied is dat van oudsher het water zo
6 snel mogelijk wordt afgevoerd via riolering om wateroverlast te voorkomen. Aanvulling van grondwater vindt hierdoor beperkt plaats. In het geval van lekkende riolen leiden deze via de drainerende werking daarvan tot een verdere verlaging van de grondwaterstand. Schade aan groen In de stad leidt toenemende droogte tot schade aan het groen. De meeste grassoorten zijn slecht bestand tegen langere droogteperioden. Bomen en struiken kunnen ernstig en zelfs onherstelbaar beschadigd raken door langere droogteperioden. Om deze effecten op het stedelijk groen te beperken moet er besproeid worden. Dit gaat dan ten koste van de toch al schaarse zoetwatervoorraad tijdens droogteperioden. Losse aanplant van bomen in plantsoenen geeft schaduw op de lagere beplanting en voorkomt zo overmatige verdamping en zorgt ook voor koele plekken voor de stadsbewoners. De bomen zelf hebben diepere wortels en kunnen zich van water voorzien. Er zijn boomsoorten die beter bestand zijn tegen droogte. Waterkwaliteit In droge periodes wordt vaak gebiedsvreemd water de stad ingelaten om droogteschade te voorkomen. Het water van buiten de stad is meestal rijk aan nutriënten en soms aan zout of bestrijdingsmiddelen, het kan troebel zijn en geuren. Dit kan in de stad tot overmatige algengroei en verstoring van het water- en plantenleven leiden. Als het langere tijd droog en warm is, wordt deze periode vaak afgewisseld met hevige regenbuien. De uitgedroogde bodem is vaak niet in staat om veel water op te nemen. Hierdoor vinden na droogteperioden vaker riooloverstorten plaats met relatief groot effect op het - door de droogte - toch al kwetsbare watersysteem (bijvoorbeeld vissterfte als gevolg van zuurstofloosheid). [Waterschap Hollandse Delta, 2011] Hitte Er is een relatie tussen droogte en hittestress, zie hoofdstuk 5: Hitte. In een periode van droogte zal de bodem en het stedelijk groen door uitdroging minder of geen water verdampen. Hierdoor neemt de temperatuur en dus ook de overlast door hitte toe. Bij een warmer wordend klimaat neemt de behoefte aan waterrecreatie toe. Er zal zorg gedragen moeten worden dat de kwaliteit van het water van bestaande recreatieplassen gewaarborgd wordt door minder voedingsstoffen in het water. Daarnaast kan er behoefte ontstaan aan extra water-recreatievoorzieningen zoals waterspelelementen. Bij het ontwerp en realisatie daarvan moet rekening worden gehouden met veranderende omstandigheden in het stedelijk watersysteem. Zonodig dienen deze voorzieningen met een afgesloten bodem te worden uitgevoerd om droogvallen te voorkomen. Verzilting
7 In de lagere delen van Nederland is verzilting een extra bedreiging voor de waterkwaliteit in de stad en dus ook voor flora en fauna. Het zoete grondwater zal bij langere droogteperioden verdampen en niet aangevuld worden met regen. Hierdoor kunnen zoute kwelstromen sterker worden of in gang worden gezet. Dit proces wordt interne verzilting genoemd; de verzilting als gevolg van de inlaat van gebiedsvreemd zout water heet externe verzilting. [Smeets, 2008] Schade aan gebouwen en infrastructuur De gebouwde omgeving kan niet zonder water. Veel functies in stedelijk gebied zijn afhankelijk van voldoende water van voldoende kwaliteit. Vooral in de veen- en kleigebieden van laagnederland is dit het geval. Water is van belang voor het voorkomen van (versnelde) bodemdaling, ongelijkmatige zetting en paalrot, voor een vitale stedelijke groen- structuur en voor diverse functies op en aan het water, zoals wonen en recreëren. Een tekort aan water in stedelijk gebied leidt tot grote schades, zoals blijkt uit onderzoek van Deltares. Allereerst gaat het hier om schade in stedelijk gebied die nu al optreedt als gevolg van grondwateronderlast, dus nog los van het effect van klimaatverandering. Onderzoek wijst uit dat het grootste schadebedrag becijferd kan worden voor schade aan gebouwen als gevolg van een te lage grondwaterstand, ofwel grondwateronderlast. Het gaat hierbij zowel om gebouwen op houten palen als om gebouwen op staal. Een daling van het grondwaterpeil in de stad kan leiden tot funderingsschade doordat het bovenste deel van houten funderingspalen droog komt te staan met paalrot als gevolg. De conclusies luiden als volgt: minimaal woningen ondervinden in ieder geval grondwateronderlast; grofweg panden liggen in een gebied waarin blootstelling kan plaatsvinden aan de effecten van grondwateronderlast en zijn gebouwd in de periode waarin houten palen werden gebruikt; de herstelkosten (= schadebedrag) per pand bedragen gemiddeld euro. Momenteel is er reeds voor meer dan 5 miljard schade ontstaan aan gebouwen door grondwateronderlast. In theorie kan dit maximaal oplopen tot 40 miljard. Kaart Nederland funderingsschade
8 Naast schade aan gebouwen treedt ook schade op aan boven- en ondergrondse infrastructuur in stedelijk gebied als gevolg van grondwateronderlast. Het gaat om straten, pleinen, groenvoorziening, riolen, kabels en leidingen. Door zetting en ongelijkmatige zakking lopen deze infrastructuren schade op. Dit schadebedrag is becijferd op circa 250 miljoen per jaar. Effect van klimaatverandering Bovengenoemde schades aan gebouwen en infrastructuur treden nu al op, of worden op basis van huidige omstandigheden voor de toekomst verwacht. Onder invloed van klimaatverandering in de toekomst kunnen deze schades verder toenemen, als gevolg van verdere daling van de grondwaterstand. Zo zal in laag-nederland - in het W+ scenario - het grondwaterpeil in 2050 met tien centimeter of meer zijn gedaald en in hoog-nederland kan die daling zelfs oplopen tot een meter. Door klimaatverandering zal de schade aan gebouwen eerder kunnen optreden en zal de schade aan infrastructuur toenemen. Cumulatieve schade tot 2050 In het Manifest klimaatbestendige stad zijn de schadebedragen gecumuleerd voor de periode 2013 tot Voor funderingsschade gaat het om een bedrag van 25 miljard, voor schade aan boven- en ondergrondse infrastructuur om een bedrag van 9 miljard. Voorkomen van tekort aan water De schade als gevolg van watertekort kan in beginsel worden voorkomen door te zorgen voor voldoende water van voldoende kwaliteit in het stedelijk gebied. Aangezien het primair om grondwater gaat, is het in de praktijk de vraag of het technisch mogelijk is de juiste hoeveelheid op de juiste plaats te krijgen en van de kosten-batenbalans. Er zijn diverse mogelijkheden: Water vasthouden Allereerst gaat het om het zoveel mogelijk vasthouden van regen- water dat in de stad valt, bijvoorbeeld door het afkoppelen van hemelwaterafvoeren, door het vervangen van verhard oppervlak door doorlatende verharding of door groen en door het aanbrengen van infiltratievoorzieningen (infiltratieriolering, kratjes, infiltratieputten). Herstel en vervangen van lekke en/of drainerende rioleringen of cunetten, waardoor afvoer van grondwater wordt tegengegaan. Hergebruik effluent. In plaats van het afvoeren van het effluent van de rioolwaterzuiveringsinstallaties naar buiten het gebied, kan hergebruik een optie zijn om het water in het (stedelijk) gebied vast te houden. Water aanvoeren Het oppervlaktewaterpeilbeheer is van belang voor zover dat peil van invloed is op de grondwaterstand. Dit verschilt per grondsoort en is zeer divers in stedelijk gebied. Waar passieve infiltratie van hemelwater en oppervlaktewater onvoldoende soelaas
9 biedt is actieve infiltratie met oppervlaktewater van buiten het gebied te overwegen. Maatregelen Verdroging in de stad is een onderwerp dat pas kort op de wateragenda is komen te staan. Op dit moment worden de contouren verkend van de knelpunten die kunnen ontstaan als gevolg van de verdroging of tekorten in waterbeschikbaarheid in droge situaties. [Deltaplan Hoge Zandgronden, 2011]. Er zijn nog geen standaardoplossingen voorhanden. Van belang is dat bij het ontwerp of reconstructie van (hemel)watersystemen in de stad beter rekening wordt gehouden met de mogelijke effecten van verdroging en een watertekort in de zomermaanden. Veel maatregelen hangen samen met maatregelen die ook in het kader van wateroverlast kunnen worden getroffen. Veel elders beschreven maatregelen zoals infiltreren en bufferen van hemelwater helpen mee om droogte te voorkomen: Ontharden: Tegels eruit, groen erin Waterdoorlatende verhardingsmaterialen Bodeminfiltratie Infiltratievelden en infiltratiestroken met bovengrondse opslag Wadi s Grindkoffers en Omgekeerde drainage / IT-riool Infiltratiekratten en infiltratieputten Seizoensberging (Flexibel peilbeheer, Specifieke seizoenberging) Urban wetlands Alle maatregelen die bijdragen aan het ontharden door vergroenen van het maaiveld van de stad helpen het grondwater aan te vullen en zo droogte te voorkomen. Zie hiervoor het hoofdstuk Biodiversiteit. Literatuur Compendium voor de leefomgeving; Oorzaken en effecten van verdroging, 2011; EPA; Climate Change, Health and Environmental Effects, 2010; Klein Tank, A.M.G. & Lenderink G. (red.); Klimaatverandering in Nederland Aanvullingen op de KNMI 06 scenario s, KNMI, De Bilt, 2009 NOS, Artikel - Controles veendijken door droogte, 2011; Rosenboom R. e.a.; Deltaplan Hoge Zandgronden, Amersfoort, 2011 Smeets, L.; in: Natuur, droogte en bodemkansen, Hotspot Zuidplaspolder; Xplorelab, Provincie Zuid-Holland, 2008
10 Bron: Groenblauwe netwerken maken steden duurzaam, veerkrachtig en klimaatbestendig. Deze website en de ontwerptool helpen om passende maatregelen te vinden en inspireert door aantrekkelijke voorbeelden. Powered by TCPDF (
Bodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer
Bodem & Klimaat Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Jaartemperaturen en warmterecords in De Bilt sinds het begin van de metingen in 1706 Klimaatverandering KNMI scenarios Zomerse dagen Co de Naam
Nadere informatieVerdroging: tegen gaan van verdroging in het algemeen door beperken van verharding, ruimte voor infiltratie, hydrologisch neutraal ontwikkelen etc.
WATERTOETSPROCES Globale checklist waterbelangen in de ruimtelijke ordening Bij het watertoetsproces let het waterschap op alle wateraspecten. Doorgaans krijgen het voorkomen van wateroverlast en de zorg
Nadere informatie(Regionale) gebiedsinformatie over huidig watersysteem
Memo DM 1013497 Aan: Marktpartijen uitwerking plannen het Burgje, gemeente Bunnik Van: Beke Romp, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Datum: 13 januari 2016 Onderwerp: Notitie gebiedskenmerken (waterthema
Nadere informatieKLIMAAT, GROEN EN WATER DOOR IGNAZ HAMEETMAN
KLIMAAT, GROEN EN WATER DOOR IGNAZ HAMEETMAN IGNAZ HAMEETMAN? - Opgegroeid en bekend in de omgeving IGNAZ HAMEETMAN? - Opgegroeid en bekend in de omgeving - Oprichter en actief lid binnen IamSonsbeeck
Nadere informatieDroogte in de stad Geohydrologie, civiele techniek en bouwkunde verbonden
Droogte in de stad Geohydrologie, civiele techniek en bouwkunde verbonden drs. ing. Maarten Kuiper Wareco ingenieurs ing. Arjen van Maanen Wat gaan we doen? Geohydrologische effecten van droogte (we meten,
Nadere informatieDe slimme ecologische oplossing tegen wateroverlast én droogte.
De slimme ecologische oplossing tegen wateroverlast én droogte. NATUURBEHEER & LANDBOUW www.hydrorock.com Natuurbeheer en watermanagement Droogte, hittegolven, hevige regenval en overstromingen. Ze komen
Nadere informatieGevolgen van watertekorten voor stedelijk gebied. Marco Hoogvliet Projectmanager Stedelijk water en bodembeheer. Opdrachtgever: het Deltaprogramma
Gevolgen van watertekorten voor stedelijk gebied Focus op funderingsschade Marco Hoogvliet Projectmanager Stedelijk water en bodembeheer Opdrachtgever: het Deltaprogramma Doel Deltaprogramma Garanderen
Nadere informatiegrondwater doorgrond wat kunt u doen tegen grondwateroverlast?
grondwater doorgrond wat kunt u doen tegen grondwateroverlast? grondwater doorgrond Grondwater bestaat uit regenwater en oppervlaktewater dat in de bodem is weg gezakt en kwelwater dat onder druk uit lager
Nadere informatieDe klimaatbestendige (oude) stad
De klimaatbestendige (oude) stad Peter den Nijs Wareco ingenieurs F3O KANS OP PAALROT Groot deel Nederland Grote verschillen bodemopbouw Grote verschillen in klimaateffect Grote spreiding in risico s 1
Nadere informatietuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015
tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015 Voorstellen multifunctionele landbouw functieverandering landschappelijke inpassing gebiedsontwikkeling
Nadere informatieBo02 Hammarby Sjöstad, Stockholm, Sweden atelier GROENBLAUW, Madeleine d Ersu
Uitdagingen Bo02 Hammarby Sjöstad, Stockholm, Sweden atelier GROENBLAUW, Madeleine d Ersu Klimaatverandering Voor de meeste wetenschappers en de beleidsmakers is de klimaatverandering een feit. De voor
Nadere informatieKlimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014
Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek Scheldemondraad: Actieplan Grensoverschrijdende klimaatbeleid, 11 september 2009 Interregproject
Nadere informatieEen slimme oplossing voor ecologisch watermanagement.
Een slimme oplossing voor ecologisch watermanagement. OVERHEID & PUBLIEKE DIENSTEN www.hydrorock.com Overheden en watermanagement Watermanagement in stedelijke gebieden is zeer actueel. Klimaatverandering
Nadere informatieWAAROM STEDELIJKE KLIMAATADAPTATIE?
WAAROM STEDELIJKE KLIMAATADAPTATIE? 13 november 2018 waarom stedelijke klimaatadaptatie wat verandert er aan ons klimaat meer: wateroverlast hitte droogte toenemende verstedelijking, meer verharding en
Nadere informatieINDELING INLEIDING (AANLEIDING?) GRONDWATERBEHEER IN DELEN DE WATERWET OVERLAST EN ONDERLAST: DE PROBLEMEN VERBONDEN.
INDELING Grondwaterbeheer in de stad: een kans Peter den Nijs Inleiding Grondwaterbeheer in de stad: een kans Beleid grondwater stedelijk gebied Het wordt alleen maar slechter Afsluiting en vragen Grondwaterbeheer
Nadere informatieDeltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering. Bouw nú aan de stad van de toekomst
Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering Bouw nú aan de stad van de toekomst Wateroverlast Wateroverlast is waarschijnlijk het meest zichtbare probleem. Steeds vaker staan winkels en kelders vol water.
Nadere informatieBodemgeschiktheidseisen stedelijk gebied
Bodemgeschiktheidseisen stedelijk gebied uit: Riet Moens / Bouwrijp maken http://team.bk.tudelft.nl/publications/2003/earth.htm Uit: Standaardgidsen (1999) 1.7.3 Uitwerking voor stedelijke functies De
Nadere informatieKlimaatverandering in Utrecht. Erwin Rebergen Beheerder/Beleidsadviseur stedelijk water gemeente Utrecht Groenmoetjedoen!
Klimaatverandering in Utrecht Erwin Rebergen Beheerder/Beleidsadviseur stedelijk water gemeente Utrecht Groenmoetjedoen!-dag,12 juni 2016 De klimaatopgave, omgaan met 1. Intensievere neerslag 2. Stijging
Nadere informatieDeltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering. Intentieverklaring Ruimtelijke Adaptatie
Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering Intentieverklaring Ruimtelijke Adaptatie Wateroverlast Wateroverlast is waarschijnlijk het meest zichtbare probleem. Steeds vaker staan winkels en kelders vol
Nadere informatieProgramma Water en klimaatveranderingen
Programma Water en klimaatveranderingen Ger Renkens / Luuk Postmes 7 juni 2016 Doel Beschermen van de volksgezondheid en het milieu en het leveren van een bijdrage aan het in stand houden en verbeteren
Nadere informatiePresentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018
Presentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018 In gesprek over het water(peil) in De Haak, Zegveld en alternatieven voor het toekomstig waterpeil Programma Welkom
Nadere informatieRISICOSIGNALERING Droogte
RISICOSIGNALERING Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut IEIDING heeft invloed op de groei van planten en gewassen, op de grondwaterstanden en daarmee indirect op bijvoorbeeld energiebedrijven
Nadere informatieFunderingsproblematiek Tweede kamer commissie BiZa en I&M 28 maart 2013
. Funderingsproblematiek Tweede kamer commissie BiZa en I&M 28 maart 2013 Agenda: 1. Presentatie Ing. Ad van Wensen, Ir. Dick de Jong, Ir. Peter Ligthart 2. Aanbieding noodkreet Martine Coevert 3. vragen?
Nadere informatieStromingsbeeld Rotterdam
Rotterdam centraal en Provenierswijk Bert de Doelder 17-4-2014 Stromingsbeeld Rotterdam Z Maas Freatische grondwaterstand N diepe polders NAP 6,2 m holocene deklaag NAP -5 m 1e watervoerend pakket 1e
Nadere informatieMasterclass Klimaatbestendige Stad Klimaatbestendige gebiedsontwikkeling Bauke de Vries,
Masterclass Klimaatbestendige Stad Klimaatbestendige gebiedsontwikkeling Bauke de Vries, 28-09-2017 Opbouw 1. Context KNMI scenario s kosten en risico s 2. Effecten hittestress, droogtestress, wateroverlast
Nadere informatiePvE Stedelijk Water. Deel: Functionele Eisen Grondwater. Versie 1.1
PvE Stedelijk Water Deel: Functionele Eisen Grondwater Versie 1.1 Stadsbeheer / Stadsontwikkeling Water / Ingenieursbureau Datum : 8 mei 2018 Wijziging : Versie : 1.0 Status : Definitief Bezoekadres: De
Nadere informatieeen wadi voor de opvang van regenwater meer extreem natte periodes
In gewone woonwijken verzamelt het regenwater zich vanaf daken en straten in de riolering, waarna het naar het oppervlaktewater of samen met het huishoudelijke afvalwater naar een rwzi stroomt. In het
Nadere informatieKlimaatadaptatiestrategie Hellendoorn
Klimaatadaptatiestrategie Hellendoorn Actueel: wateroverlast in Limburg Bron vermelding: NOS Klimaatadaptatiestrategie Hellendoorn Toelichting Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) Wat doet Hellendoorn
Nadere informatieMiddelburg Polder Tempelpolder. Polder Reeuwijk. Reeuwijk. Polder Bloemendaal. Reeuwijksche Plassen. Gouda
TNO Kennis voor zaken : Oplossing of overlast? Kunnen we zomaar een polder onder water zetten? Deze vraag stelden zich waterbeheerders, agrariërs en bewoners in de Middelburg-Tempelpolder. De aanleg van
Nadere informatieToepassing van onderwaterdrains in stad en land: mogelijkheden en kansen
Toepassing van onderwaterdrains in stad en land: mogelijkheden en kansen Workshop 1.4 Kennisconferentie Deltaprogramma Jan van den Akker Alterra / Wageningen UR janjh.vandenakker@wur.nl Bodemdaling Component
Nadere informatieIntegraal Waterplan Haarlem. Erhard Föllmi afd. OGV/SZ 17 sept. 2014
Integraal Waterplan Haarlem Erhard Föllmi afd. OGV/SZ 17 sept. 2014 Inhoud presentatie 1. Enkele begrippen 2. Waterplan Haarlem Aanleiding en doel Gerealiseerde maatregelen Actualisatie Geplande maatregelen
Nadere informatiewant ruimte voor de Maas en veilige (regionale) dijken zijn een eerste zorg.
Verkiezingsprogramma 2019 2023 AWP Aa en Maas De Algemene Waterschapspartij (AWP) is een landelijke vereniging met een gekozen bestuur. In elk waterschap heeft de AWP een afdeling. De landelijke vereniging
Nadere informatieVersie 28 februari 2014. Tijd voor een grondige aanpak, Fundering voor een nationale strategie.
Versie 28 februari 2014 Tijd voor een grondige aanpak, Fundering voor een nationale strategie. 250 miljoen euro per jaar wordt geraamd als extra onderhoudskosten voor infrastructuur (wegen en rioleringen)
Nadere informatieDe Peilstok Inspirerende projecten voor droge voeten en een koel hoofd
De Peilstok 2014 Inspirerende projecten voor droge voeten en een koel hoofd De Peilstok 2014 Inspirerende projecten voor droge voeten en een koel hoofd Colofon 2015 Oplage: 750 exemplaren Dit is een uitgave
Nadere informatieDSI regenwater infiltratie.
DSI regenwater infiltratie. De adequate oplossing van een actueel probleem. Klimaatverandering. Het klimaat verandert. Met als gevolg een toename van de duur en frequentie van wateroverlast, verkeersonveiligheid
Nadere informatieThema 3: Klimaat en water
Thema 3: Klimaat en water Opwarming van de steden en de mogelijkheden van gras Karen Huijsmans Sweco Praktijk van waterberging op sportparken Jan Coppens Smits 25 september 2018 ConGRAS 1 inhoud Karen
Nadere informatieAchtergrondartikel grondwatermeetnetten
Achtergrondartikel grondwatermeetnetten Wat is grondwater Grondwater is water dat zich in de ondergrond bevindt in de ruimte tussen vaste deeltjes, zoals zandkorrels. Indien deze poriën geheel met water
Nadere informatieHoe kom ik van grondwaterproblemen af?
Wat is grondwater? Grondwater is zoals het woord zelf al aangeeft het water dat zich in de grond bevindt. We zien het meestal niet totdat we het onverwacht tegenkomen of er zelfs overlast van ondervinden
Nadere informatieInhoudsopgave. Algemene informatie
Algemene informatie Dit document is een informatie presentatie. In de slides zijn verwijzingen naar websites, rapporten of een andere positie in de presentatie. Klikt u op verwijzing, dan wordt u doorgelinkt.
Nadere informatieWerksessie. Duurzaamheidsvisie Pijler Klimaatadaptatie. Indicatoren en Ambities
Werksessie Duurzaamheidsvisie Pijler Klimaatadaptatie Indicatoren en Ambities 7 februari 2019 Mahatma Geerdink en Corinne Daemen 1 Terugkoppeling Klimaatadaptatie EFFECTEN VAN KLIMAATONTWIKKELING De extremen
Nadere informatieLandschaftspark Duisburg-Nord
Voorbeeldprojecten Landschaftspark Duisburg-Nord Landschaftspark Duisburg-Nord The water cisterns are now used as wetlands LATZ+PARTNER Data Locatie: Emscherstrasse 71, Duisburg, Duitsland Contact: www.latzundpartner.de
Nadere informatieVerbeterd DroogmakerijSysteem PARK21
Verbeterd DroogmakerijSysteem PARK21 Noot vooraf Het is de intentie dat dit Verbeterd Droogmakerij Systeem ooit in de gehele polder geïntroduceerd zal worden, zowel in stedelijk als landelijk gebied. Dit
Nadere informatieWaterbewustzijn Molenhoek. Rogér Derksen
Waterbewustzijn Molenhoek Rogér Derksen 1 AGENDA MOLENHOEK KLIMAATBEWUSTZIJN 1. Voorstelrondje 2. Presentatie en achtergrond 3. Vragen 2 Voorstellen Rogér Derksen Projectleider civiele techniek, adviseur
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20901 2500 EX DEN HAAG T 070-456 00 00 F 070-456 11 11 Datum 4 september 2018 Onderwerp
Nadere informatieVerslag bewonersavond 24 november 2016
Verslag bewonersavond 24 november 2016 Datum: 28 november 2016 Betreft: Aanpak grondwateroverlast Villapark Eindhoven Kenmerk: BY11, NOT20161128 Bestemd voor: Gemeente Eindhoven Opgesteld door: Wareco
Nadere informatieHerinrichting Jan Truijenstraat
Herinrichting Jan Truijenstraat Opening/ mededeling Gemeente Peel en Maas: Jo Claassen projectleider Steven Duerink Wolfgang Holz adviseur verkeer en vervoer adviseur wijk, natuur en landschap Extern Adviesbureau:
Nadere informatieSparen zonder kosten
Afkoppelen bij wegwerkzaamheden: Sparen zonder kosten September 2016 Fractie Water Natuurlijk Aa en Maas Dhr. A. Voets Afkoppelen bij wegwerkzaamheden: Sparen zonder kosten. 1. Inleiding afkoppeling wegen
Nadere informatieBodem en Water, de basis
Bodem en Water, de basis Mogelijkheden voor verbeteringen 5 febr 2018 Aequator Groen & Ruimte bv Het jaar 2017 April tot 30 juni April tot sept Aequator Groen & Ruimte bv 2 Jaar 2017 2017 Zomer warmer
Nadere informatieDe Zoetwatercoöperatie
De Zoetwatercoöperatie Team Paul van Dijk, Wolbert van Dijk, Joppe Veul DE ZOETWATERCOÖPERATIE Thema: Onderzoek naar berging van zoet water, Deltaprogramma, klimaatsverandering. Locatie: Noord-Beveland.
Nadere informatie.boekeltuinen.nl www
www.boekeltuinen.nl TEGEL ERUIT, PLANTJE ERIN TIP Houd de tuin zo groen Barbara Bekhof mogelijk en minimaliseer de verharding. Arjen Grent 3 REGENTON Als je de regenpijp hebt afgekoppeld, kun je het regenwater
Nadere informatieDe slimme ecologische oplossing tegen wateroverlast én droogte.
De slimme ecologische oplossing tegen wateroverlast én droogte. HUIS & TUIN www.hydrorock.com Particuliere markt en watermanagement De klimaatverandering zorgt voor meer en heviger regenbuien waardoor
Nadere informatie17 Peilafwijking 17.1 Inleiding
17 Peilafwijking 17.1 Inleiding Rijnland is als waterbeheerder verantwoordelijk voor het beheer van het waterpeil. In peilbesluiten legt Rijnland vast welk peil in het betreffende gebied door Rijnland
Nadere informatieGrondwaterstudie Fryslân
Nieuwsbrief Grondwaterstudie Fryslân Januari 2019 Terugblik en vooruitblik Een waterrijke provincie, dat is Fryslân! In de vorige nieuwsbrief vertelden we u al over het hoe en waarom van de Strategische
Nadere informatieKernboodschap: Waterbeheerders houden rekening met aanhoudende droogte
Watermanagementcentrum Nederland Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) Droogtebericht 26 april 2011 Nummer 2011-03 Kernboodschap: Waterbeheerders houden rekening met aanhoudende droogte
Nadere informatieEen klimaatactieve wijk
Een klimaatactieve wijk 7 februari 2018 Hiltrud Pötz Totaal verhard Thema: Water Uitdaging Klimaatverandering: - meer neerslag in korte tijd, wateroverlast - langere periodes van droogte Oplossing Wijk
Nadere informatieWater in beeld. Toestand en toekomst van het West-Brabantse watersysteem
Water in beeld Toestand en toekomst van het West-Brabantse watersysteem Waterschap Brabantse Delta zorgt zowel voor de aan- en afvoer van water als ook voor de kwaliteit ervan. Zo kunnen recreanten op
Nadere informatieSECRETARIAAT-GENERAAL SECRÉTARIAT GÉNÉRAL. Titre. Klimaatadaptatie in de Benelux: Aanzetten tot convergenties
SECRETARIAAT-GENERAAL SECRÉTARIAT GÉNÉRAL Titre Klimaatadaptatie in de Benelux: Aanzetten tot convergenties Klimaatmatrix Benelux Bronnen: Beschikbare overheidsrapporten Beleidsadviserende onderzoeken
Nadere informatieDeltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie. Bouw mee aan de stad van de toekomst
Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie Bouw mee aan de stad van de toekomst Wateroverlast Wateroverlast is waarschijnlijk het meest zichtbare probleem. Steeds vaker staan winkels en kelders vol water. Zo
Nadere informatieWat kunnen we leren van de droogte van 1976 in relatie tot gevolgen van klimaatverandering? Casus Loenderveense plas
Wat kunnen we leren van de droogte van 1976 in relatie tot gevolgen van klimaatverandering? Casus Loenderveense plas Sebastiaan Schep sebastiaan.schep@witteveenbos.com Aanleiding voor mijn verhaal Ik maak
Nadere informatieVragen en antwoorden Aanpak Agniesebuurt
Vragen en antwoorden Aanpak Agniesebuurt Waarom aan de slag in de Agniesebuurt? Oude stadswijken zoals de Agniesebuurt, die dichtbebouwd zijn met veel verharding en weinig open water en groen, zijn kwetsbaar
Nadere informatieNederlandse droogteperiodes vanaf 1906 in beeld Bart Vreeken, Logboekweer.nl
Nederlandse droogteperiodes vanaf 1906 in beeld Bart Vreeken, Logboekweer.nl 6 augustus 2018 Dit is een voorlopige versie. De methode kan nog verbeterd en de droogte van 2018 is nog niet ten einde. Commentaar
Nadere informatieHerinrichting Baarskampstraat
Herinrichting Baarskampstraat Opening/ mededeling Gemeente Peel en Maas: Jo Claassen projectleider uitvoering Steven Duerink adviseur verkeer en vervoer Wolfgang Holz adviseur wijk, natuur en landschap
Nadere informatieONS VLOEIBARE GOUD. regenwater
ONS VLOEIBARE GOUD regenwater Regenwater Maar regenwater is ook schoon water, onmisbaar voor planten en dieren. Het regent steeds vaker heel hard. Al dat regenwater zorgt met regelmaat voor schade aan
Nadere informatieWatertekort en wateroverschot op hetzelfde bedrijf
Watertekort en wateroverschot op hetzelfde bedrijf Hoe een graszodenbedrijf met een te droog deel en een te nat deel zijn problemen oplost Foto Waterschap Limburg Korte introductie Leon Steenbergen heeft
Nadere informatieProjectnummer: C01012.100139.0400/LB. Opgesteld door: Tristan Bergsma. Ons kenmerk: 078572453:0.2. Kopieën aan: Cees-Jan de Rooi (gd)
MEMO ARCADIS NEDERLAND BV Beaulieustraat 22 Postbus 264 6800 AG Arnhem Tel 026 3778 911 Fax 026 4457 549 www.arcadis.nl Onderwerp: Beknopte watersysteemanalyse de Knoop, Doetinchem Arnhem, 29 juli 2015
Nadere informatieSamen naar een robuuste zoetwatervoorziening
Ruud Bartholomeus, 21 maart 2019, Utrecht 1 Samen naar een robuuste zoetwatervoorziening Balans tussen watervraag en wateraanbod Ruud Bartholomeus, namens collega s 2 Balans tussen watervraag en wateraanbod
Nadere informatieLesbrief. Watersysteem. Droge voeten en schoon water. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta
Lesbrief Watersysteem Droge voeten en schoon water www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Droge voeten en schoon water Waterschappen zorgen ervoor dat jij en ik droge
Nadere informatie- Op de terugweg hiervan kwamen ze op één punt bijeen, Utrecht. ( auto s)
Samenvatting door Saskia 1046 woorden 8 april 2014 7,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo 2.4 Files oplossen Files 29 mei 1955 was er in Nederland de eerste file. Duizenden inwoners van
Nadere informatieDuurzame watersystemen
TITEL VAN PRESENTATIE SUBTITEL VAN PRESENTATIE Maar water kost toch niets? Waterverbruik en klimaatverandering Infrastructuur Drinkwater Afvalwater Hemelwater Waterverbruik en klimaatverandering Drinkwater
Nadere informatieVoorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie
Voorstellen Waterschap Hollandse Delta John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Waterschap Hollandse Delta Dynamiek in de Delta [2] Inhoud De taken van het waterschap De dynamiek in de tijd Een dynamische
Nadere informatieEen zeer lage Rijnafvoer, nog geen problemen met de watervoorziening.
Watermanagementcentrum Nederland Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) Droogtebericht 2 mei 2011 Nummer 2011-04 Een zeer lage Rijnafvoer, nog geen problemen met de watervoorziening. Afgelopen
Nadere informatieRegenwater in de tuin. Beperk wateroverlast Voorkom verdroging Maak je tuin Waterklaar Tips in deze folder
in de tuin Beperk wateroverlast Voorkom verdroging Maak je tuin Waterklaar Tips in deze folder Wateroverlast door verandering van het klimaat Een wadi is een verlaging in een grasveld of tuin, waar water
Nadere informatietoekomst veenweide Inspiratieboek
toekomst veenweide Inspiratieboek BOSCH SLABBERS toekomst veenweide Inspiratieboek Opdrachtgever Kennis voor Klimaat In samenwerking met Alterra, DHV, Gemeente Midden-Delfland, Provincie Zuid-Holland,
Nadere informatieRegionale Klimaateffectatlas
Regionale Klimaateffectatlas Projectcode MR12039 Datum Regionale Klimaateffectatlas Versie 1.0 Opdrachtgever stadsregio Rotterdam Opdrachtnemer IGWR Inleiding De stadsregio Rotterdam werkt sinds 2008 aan
Nadere informatieNaar minder harde grenzen. Luc Kohsiek Dijkgraaf
Naar minder harde grenzen Luc Kohsiek Dijkgraaf Inhoud Het klimaat verandert De samenleving verandert Van scherpe scheiding tussen overheid en burgers naar participerende samenwerking Van scherpe scheiding
Nadere informatieKlimaatadaptatie. Opdracht: Maak ruimtelijke scenario s voor de regio West-Brabant waarin wordt ingespeeld op de gevolgen van klimaatverandering.
Klimaatadaptatie Opdracht: Maak ruimtelijke scenario s voor de regio West-Brabant waarin wordt ingespeeld op de gevolgen van klimaatverandering. Klimaatadaptatie Specifiek gaat het om de volgende scenario
Nadere informatieBergpolder Zuid, Rotterdam
Climate Proof Cities klassieke benadering 2 De theorie klimaatverandering effecten kwetsbaarheid aanpassingsmaatregelen implementatie bijvoorbeeld: 1000 bomen plan groene daken subsidie bouwvoorschriften
Nadere informatieKlimaatopgave landelijk gebied
Klimaatopgave in beeld 13 oktober 2016, Hoogeveen Algemene info Klimaatopgave landelijk gebied Bert Hendriks Beleidsadviseur hydrologie 275.500 ha 580.000 inwoners 543 medewerkers 22 gemeenten 4.479 km
Nadere informatieKlimaatbestendige stad
Klimaatbestendige stad Nú bouwen aan de stad van de toekomst Deltaprogramma Nieuwbouw & Herstructurering Hoe is het begonnen? Veel onderzoek Nationale adaptatiestrategie Advies van Commissie Veerman Deltaprogramma
Nadere informatieGRAVEN NAAR ERVARINGEN Water passerende verhardingen, wat werkt?
GRAVEN NAAR ERVARINGEN Water passerende verhardingen, wat werkt? Rutger van Hogezand 11 april 2019 Waterstraat, TU bouwcampus CREATING TOMORROW www.hva.nl/klimaatbestendigestad KLIMAATVERANDERINGEN WORDEN
Nadere informatieNotitie Effecten maaivelddaling veenweidegebied op grondwatersysteem Fryslân Inleiding Werkwijze
Notitie Effecten maaivelddaling veenweidegebied op grondwatersysteem Fryslân Theunis Osinga, Wetterskip Fryslân Wiebe Terwisscha van Scheltinga, Wetterskip Fryslân Johan Medenblik, Provincie Fryslân Leeuwarden,
Nadere informatieStellingen Sturen op basisafvoer. water verbindt
Stellingen Sturen op basisafvoer Stelling 1: Voor ons watersysteem EN de daarin gepositioneerde grondgebruiksfuncties is DROOGTE een veel groter probleem dan WATEROVERLAST Argumenten stelling 1 Areaal
Nadere informatieMemo. 1 Inleiding. 2 Eindprotocol
Memo Aan Projectgroep dynamisch peilbeheer Zegveld Datum Van Wiebe Borren Aantal pagina's 26 Doorkiesnummer +31 (0)88 33 57 789 E-mail wiebe.borren @deltares.nl Onderwerp Modelresultaten eindprotocol 1
Nadere informatieCode: 20101103-39-2671 Datum: 2010-11-03
Bijlage 1: Digitale Watertoets Waterschap Hollandse Delta, d.d. 3 november 2010 Code: 20101103-39-2671 Datum: 2010-11-03 Deze uitgangspuntennotitie bevat de waterhuishoudkundige streefbeelden, strategieen
Nadere informatieInformatieavond Bouwkavels Molenbeek
Informatieavond Bouwkavels Molenbeek Informatieavond Bouwkavels Molenbeek Programma informa+eavond 1. Welkom en uitleg van het proces na de ondertekening van de reserveringsovereenkomst door Ariën Schaap
Nadere informatieIs de waterafvoer niet geregeld krijg je veel gezeik als het regent!
Is de waterafvoer niet geregeld krijg je veel gezeik als het regent! Het Land van Cuijk gaat voor groen Het klimaat verandert, nu jouw tuin nog! Staat je tuin blank als het hard regent? Wel eens water
Nadere informatieWaterschap Hollandse Delta. dynamiek in de delta
Waterschap Hollandse Delta dynamiek in de delta Inhoud De dynamiek in de tijd Een dynamische ruimte De opgaven nu en voor de toekomst Water besturen Functionele overheid Algemeen belang en specifiek belang
Nadere informatieVan Waterplan naar Watervisie
22 oktober, Studiedag VVSG Van Waterplan naar Watervisie integraal waterbeleid in Nijmegen Jos van der Lint Waterservicepunt (WSP) www.waterbewust.nl Waalsprong 1996-2020 Dukenburg / Lindenholt 1965-1985
Nadere informatieBeter omgaan met hemelwater
Beter omgaan met hemelwater Informatie over het afkoppelen van het dakoppervlak Wat kunt u doen? Van alles eigenlijk. Een van de gemakkelijkste dingen die u gewoon thuis kunt doen, is de regenpijp doorzagen.
Nadere informatieDe locatie Het ontwerp van het winkelcentrum en directe omgeving is opgenomen in figuur 1.
Notitie Datum: 17 juni 2015 Betreft: Afkoppelen nieuwbouw Handelstraat, Apeldoorn Kenmerk: BP30, NOT20150617 Bestemd voor: Bun Projectontwikkeling BV Ter attentie van: de heer J. Spriensma Opgesteld door:
Nadere informatieStudie naar de huidige en toekomstige waterbehoefte van stedelijke gebieden
Studie naar de huidige en toekomstige waterbehoefte van stedelijke gebieden extra aanvoer passieve infiltratie gronciwatervoorraad E,5 w 1,5.,/..,//1 4 4 4 5 4-- 2 E 1 4- ru 2,5 ir.lu -2-3 1 16 oktober
Nadere informatieEffluent voor de landbouw
Effluent voor de landbouw Droogteschade in de landbouw verminderen Klimaatsverandering = nattere winters en drogere zomers Droogte in de landbouw = minder opbrengst en minder kwaliteit Regen kan je niet
Nadere informatieGevolgen van klimaatverandering voor Nederland
Gastcollege door Sander Brinkman Haagse Hogeschool Climate & Environment 4 september 2008 Introductie Studie Bodem, Water en Atmosfeer, Wageningen Universiteit Beroepsvoorbereidendblok UNFCCC CoP 6, Den
Nadere informatieAfkoppelen hemelwater. Oude Pastoriebuurt. Auteur(s): Dhr. T. van den Kerkhof Dhr. R. Thijssen 04-09 - 2015
Afkoppelen hemelwater Oude Pastoriebuurt Auteur(s): Dhr. T. van den Kerkhof Dhr. R. Thijssen 04-09 - 2015 Opening - welkom Ton van den Kerkhof Projectleider Roy Thijssen Adviseur riolering en water Luuk
Nadere informatieleeft......met water Regenwater gescheiden afvoeren
Schijndel leeft......met water Regenwater gescheiden afvoeren Schijndel leeft met water Door veranderende weersomstandigheden en toekomstige ontwikkelingen in de waterwetgeving, moet iedere gemeente een
Nadere informatieLandbouwkundig belang van een goede waterhuishouding Everhard van Essen Jan van Berkum
Landbouwkundig belang van een goede waterhuishouding Everhard van Essen Jan van Berkum Aequator Groen & Ruimte bv Opzet presentatie Wat is het belang van een goede waterhuishouding? Wat is een optimale
Nadere informatieOmgang met hemelwater binnen de perceelgrens
Omgang met hemelwater binnen de perceelgrens Ir. Emil Hartman Senior adviseur duurzaam stedelijk waterbeheer Ede, 10 april 2014 Inhoud presentatie Wat en hoe van afkoppelen Wat zegt de wet over hemelwater
Nadere informatieKlimaatverandering Wat kunnen we verwachten?
Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en
Nadere informatieGrondwater en de fundering van uw huis
Grondwater en de fundering van uw huis Vlak onder de grond is de bodem verzadigd met water: dit is het grondwater. Als uw huis houten funderingspalen heeft of géén funderingspalen, dan kan een lage grondwaterstand
Nadere informatie