PROJECTBESCHRIJVING METAMORFOSE IN BEELD

Transcriptie

1 PROJECTBESCHRIJVING METAMORFOSE IN BEELD Leerlijn Literatuur Thema Identiteit Groep 7 en 8 13 december 2016

2 Cultuuronderwijs op zijn Haags Leerlijn Literatuur Thema Identiteit Groep 7 en 8 13 december 2016 Deze projectbeschrijving wordt regelmatig geactualiseerd. Kijk voordat u ermee aan de slag gaat op voor de nieuwste versie. Hierbij treft u een projectbeschrijving: waarmee u een project van 6-8 lessen van 45 min. kunt uitvoeren; waarin veel ruimte is voor uw eigen inbreng; waarop u uw lesvoorbereidingen kunt baseren. De structuur van de projectbeschrijving is gebaseerd op het doorlopen van het creatief proces. Na de introductie van het project oriënteert de leerling zich op de inhoud van het thema. Hierbij doorloopt de leerling drie deelopdrachten waarin hij steeds onderzoekt, uitvoert, presenteert en evalueert. Bij elke stap van het creatief proces zijn reflectievragen geformuleerd. Maak hieruit een keuze of formuleer zelf passende vragen. Gebruik ook vooral uw eigen inzicht en ervaring bij andere onderdelen, zoals het filosofisch gesprek en de evaluatievragen. Lees allereerst de korte beschrijving van het project in het document Informatie voor de leerkracht, zodat u een goed beeld krijgt van de opdrachten, werkwijze en context. 2

3 Inhoudsopgave 1. Introductie van het project Oriëntatie Het filosofisch gesprek Oriëntatie op het thema Deelopdracht 1: Metamorfose Onderzoek Metamorfose Uitvoeren Metamorfose Presenteren Metamorfose Evalueren Metamorfose Deelopdracht 2: Blauwbilgorgel Onderzoek Blauwbilgorgel Uitvoeren Blauwbilgorgel Presenteren Blauwbilgorgel Evalueren Blauwbilgorgel Deelopdracht 3: Onderzoek Woordportret Onderzoek Woordportret Uitvoeren Woordportret Presenteren Woordportret Evalueren Woordportret Algemene beoordeling

4 METAMORFOSE IN BEELD 1. Introductie van het project Introduceer het project als volgt: 1. Plak een etiket op een gevuld waterflesje en schrijf daarop 'Drink me'. Presenteer het aan de leerlingen en vertel aan hen dat er iets aan je verandert als je het water drinkt. Vanzelfsprekend gelooft niemand dat. De vraag is vervolgens: wie drinkt het wel, wie drinkt het niet en waarom? 2. Lees het eerste hoofdstuk van Alice in Wonderland van Lewis Carroll (1865). 3. Bekijk de film Metamorphose over het werk van M.C. Escher. Bespreek het begrip metamorfose en voorbeelden uit de natuur (rups/vlinder, dril/kikker). 4. Laat de leerlingen een anagram met de letters van hun voornaam maken. Spreek af dat jullie elkaar de komende periode aanspraken met de anagrammen. 2. Oriëntatie 2.1. Het filosofisch gesprek Voer naar aanleiding van de introductie een filosofisch gesprek. Dit kan bijvoorbeeld aan de hand van de volgende vragen: Wat zegt meer over een mens: het uiterlijk of het innerlijk? Hoe vaak verandert een mens van uiterlijk in zijn of haar leven? Hoe vaak verandert een mens van innerlijk in zijn of haar leven? Zijn veranderingen noodzakelijk om te kunnen blijven leven? Wat zou er gebeuren als je altijd zou blijven zoals je nu bent? 2.2. Oriëntatie op het thema 1. De leerlingen onderzoeken de metamorfoses van Escher. Laat hen beschrijven: o wat zij zien; o welke abstracte vormen er te zien zijn; o hoe de restruimte een voorstelling krijgt (bijvoorbeeld van een abstracte vorm naar een vis); o wat opvalt aan het kleurgebruik; o in hoeveel stappen een vorm een vis wordt; o wat de relatie is tussen de onderlinge vormen. 2. Welke figuren uit boeken of films kunnen ook van gedaante verwisselen? Denk aan Alice (in Wonderland & Spiegelland), Harry Potter, Spiderman, Superman, Dolfje Weerwolfje, Superjuffie, Kikkerprins, Assepoester, Jekyll and Hyde. Bespreek: o waarom zij veranderen; o waarin zij veranderen; o hoe het proces van verandering verloopt; o wat zij hiervoor nodig hebben; 4

5 o wat de voor- en nadelen zijn van hun gedaanteverwisseling? Reflectievragen Oriëntatie METAMORFOSE IN BEELD Hoe leg je het begrip metamorfose uit aan een leerling uit bijvoorbeeld groep 3-4? Waarom komen er gedaanteverwisselingen in verhalen en films voor? Wat is je opgevallen bij het onderzoeken van de verschillende metamorfoses? Wat valt je op aan de snelheid waarmee een gedaanteverwisseling kan plaatsvinden? Waar om je heen zie jij weleens metamorfoses die nog niet besproken zijn? 5

6 3. Deelopdracht 1: Metamorfose 3.1. Onderzoek Metamorfose 1. Bespreek met de leerlingen het verhaal Alice in Spiegelland van Lewis Carroll (1871). Ook in dit verhaal komt Alice veel vreemde figuren tegen, zoals Humpty Dumpty (hoofdstuk 6) die het gedicht Jabberwocky (kwatrijn) probeert uit te leggen aan Alice. Lees hoofdstuk 6 voor en bespreek de volgende begrippen aan de hand van voorbeelden: kwatrijn porte-manteauwoord verlan anagram 2. Laat de leerlingen in groepjes onderzoek doen naar en voorbeelden verzamelen van kwatrijnen, porte-manteauwoorden, verlan-woorden en anagrammen. 3. Bekijk eventueel het fragment waarin Charlotte Mutsaers achteruit praat en zingt. Laat de leerlingen hun eigen naam en de naam van een medeleerling achterstevoren zeggen. 4. Laat de onderzoeksgroepjes elkaar interviewen over hun bevindingen. Reflectievragen Onderzoek Metamorfose Taw trednarev re jib teh nerednarev nav ej maan ni nee margana? Hoe voelt het om aangesproken te worden met je anagram? Hoe is het om een anagram van anderen te onthouden? Zijn er namen in de klas waarvan het anagram weer een echte naam vormt? Mag je zomaar woorden combineren waardoor er een nieuwe betekenis ontstaat? Kun je zelf manieren bedenken om woorden te veranderen? 3.2. Uitvoeren Metamorfose 1. Bespreek met de leerlingen onderstaand kwatrijn en benoem de soorten woorden: "Het was midvond en de slijvere toven freesden en fretten in de gruit. Zeer mimsig waren de borogoven en de dolrafs giepten luid." 2. Laat de leerlingen een kwatrijn schrijven over zichzelf en daarin porte-manteauwoorden, verlan-woorden en anagrammen opnemen. Zorg dat ze de regels in verschillende tijden schrijven (verleden, tegenwoordige en toekomstige tijd). 3. De leerlingen geven het kwatrijn vorm op een vel papier. Dit papier stoppen ze in een petfles. Op de petfles bevestigen ze een etiket met de tekst 'Lees me'. Reflectievragen Uitvoeren Metamorfose Wat was moeilijker om te bedenken: de inhoud of de vorm van het gedicht? Hoe kwam dat? Begrijpt iedereen je gedicht? Hoe komt dat? Vind je het belangrijk dat anderen jouw gedicht begrijpen? Waarom? 6

7 Wat voel je als anderen jouw gedicht niet begrijpen? Waar zou jij de fles met jouw kwatrijn willen achterlaten? 3.3. Presenteren Metamorfose De eindresultaten kunnen op verschillende manieren gepresenteerd worden: De leerlingen twitteren één voor één hun kwatrijnen via een daarvoor aangemaakt twitteraccount met het verzoek om reacties. Het twitteren wordt tijdens de les live gevolgd op het digibord. Van de kwatrijnen wordt een boekje samengesteld en gereproduceerd. Presenteer het boekje zoals dat bij een echte boekpresentatie gebeurt. Nodig een passend iemand uit aan wie het eerste exemplaar overhandigd wordt. Zie deze tips voor het organiseren van een boekpresentatie. Reflectievragen Presenteren Metamorfose Hoe is het om een reactie op je kwatrijn te krijgen (van een wildvreemde)? Hoe heb je gereageerd op de reactie(s) op je kwatrijn? Hoe komt jouw kwatrijn in het boekje tot zijn recht? Welke rol speelde jij bij de boekpresentatie? Paste deze rol bij jou? 3.4. Evalueren Metamorfose Bespreek met uw leerlingen het doorlopen proces: Wat heb je geleerd over metamorfose wat je hiervoor niet wist? Wat is het verschil tussen een metamorfose in taal en een metamorfose in beeld? Welke metamorfoses heb jij zelf al ondergaan? Was daar een reden voor? In welk opzicht ben jij de laatste jaren veranderd? Is dat een metamorfose? Kun je een metamorfose makkelijker zien bij een ander dan bij jezelf? Wat is het verschil tussen een metamorfose en een verandering? Kan vriendschap een metamorfose ondergaan? Wie of wat zou jij graag van gedaante willen zien wisselen? 7

8 4. Deelopdracht 2: Blauwbilgorgel 4.1. Onderzoek Blauwbilgorgel 1. Laat de leerlingen in tweetallen met elkaar bespreken op wie zij het meest lijken: op hun vader, op hun moeder of op allebei. 2. Zet op het bord de som papa + mama = kind. 3. Laat de leerlingen deze som in tweetallen met elkaar bespreken. Kun je een kind zien als de uitkomst van een optelsom? 4. Bespreek met de leerlingen of je op die manier ook voor- of achternamen van ouders kunt optellen? Bijvoorbeeld: Marie + Jelle = Mariëlle. 5. Hoe kun je zo'n som gebruiken voor een gedicht en hoe zou de eerste regel dan klinken? Bijvoorbeeld: Mijn ma heet Marie. Mijn vader, dat is Jelle. Dit ben ik. Ik ben Mariëlle. 6. Bespreek met de leerlingen het begrip bijnaam. Vertel over uw bijnaam, die van collega s en van de directeur. Verzin leuke, positief geladen bijnamen voor elkaar naar aanleiding van uiterlijke kenmerken en/of karaktereigenschappen. 7. Maak anagrammen van de bedachte bijnamen van de leerlingen. Reflectievragen Onderzoek Blauwbilgorgel Mogen namen wel door ouders bedacht worden? Moeten we een proeftijd invoeren voor voornamen? Licht je antwoord toe. Wat zijn de kenmerken van een leuke bijnaam? Mag iedereen een bijnaam gebruiken? 4.2. Uitvoeren Blauwbilgorgel 1. Vraag de leerlingen om een portretfoto mee te nemen. Of laat ze van elkaar expressieve portretfoto s nemen, bewerk deze eventueel met een softwareprogramma (om bijvoorbeeld de kleuren aan te passen) en print de foto s. Let erop dat de foto geschikt is voor het maken van een collage. 2. Lees het gedicht De Blauwbilgorgel van Cees Buddingh voor of laat de audioversie horen. 3. Lees het gedicht nogmaals, maar nu met elkaar. 4. Vorm Blauwbilgorgelgroepjes van vier leerlingen en verdeel de coupletten over de leerlingen. Laat ze, met hun gezicht als uitgangspunt, een collage van een Blauwbilgorgel maken uit het couplet. De collage moet passen bij de tekst van het couplet. Wijs de leerlingen op verschillende collagetechnieken en het gebruik van verf, kleurpotlood, viltstift, etc. Bespreek de collages en bespreek welke kenmerken uit het gedicht zichtbaar zijn. 5. Draag de gedichten in groepjes aan elkaar voor met op de achtergrond de collages. 6. Scan de collages en laat de leerlingen een digitale of analoge uitnodiging ontwerpen voor hun voordracht van De Blauwbilgorgel door vier leerlingen. De uitnodiging bevat de volgende informatie: 8

9 o doelgroep: kleuters, ouders, verzorgingshuis in omgeving, etc. o aanhef o locatie o datum o tijdstip o dat het een groepspresentatie betreft door: o afzender o aanmeldprocedure 7. Nodig eventueel een grafisch vormgever uit in de klas om te vertellen over zijn werk. Reflectievragen Uitvoeren Blauwbilgorgel Wat vond je van het gedicht De Blauwbilgorgel? Wanneer zou dit gedicht geschreven kunnen zijn? Welke karaktereigenschappen dicht jij de schrijver toe? Op welke manier heb jij de kenmerken van je couplet in je collage verwerkt? Hoe heb je de abstracte begrippen uit je couplet vormgegeven? Waarmee heb je dit gedaan? Waarin verschillen de uitwerkingen van de collages over dezelfde coupletten van elkaar? Hoe verliep het ontwerpproces van het maken van de uitnodiging? Wat zou je de volgende keer anders doen? 4.3. Presenteren Blauwbilgorgel De eindresultaten kunnen op verschillende manieren gepresenteerd worden: Organiseer met de klas een presentatiemoment waarop De Blauwbilgorgel een aantal keer wordt voorgedragen met op het digibord de collages. Laat de leerlingen na de groepspresentatie van het gedicht hun collages toelichten en vragen erover beantwoorden. Vergroot een aantal geslaagde voorbeelden van collages uit tot posterformaat. Reflectievragen Presenteren Blauwbilgorgel Hoe verliep de groepspresentatie? Hoe waren de reacties uit de zaal op jullie voordracht? Wat verliep beter: de presentatie of het repeteren hiervan? Hoe kwam dat? 4.4. Evalueren Blauwbilgorgel Bespreek met uw leerlingen het doorlopen proces: Kijk je anders tegen namen en bijnamen aan? Bij wie zegt de bijnaam iets over het karakter? Hoe moeilijk is het om voor iedereen een bijnaam te vinden? Wat is jouw favoriete naam: je naam, je bijnaam of je anagram? Met welke naam wil je zeker niet aangesproken worden? Hoe verliep de samenwerking bij het presenteren van het gedicht? Waren jullie een geoliede machine? Welke vier collages verbeelden het gedicht het beste? 9

10 5. Deelopdracht 3: Onderzoek Woordportret 5.1. Onderzoek Woordportret 1. Laat de leerlingen zo veel mogelijk uiterlijke en innerlijke kenmerken, eigenschappen, kwaliteiten, voorkeuren, liefhebberijen en eigenaardigheden van zichzelf noteren. Ook hun anagrammen en eventueel de zelfbedachte woorden uit deelopdracht 1 kunnen worden opgeschreven. 2. Vorm groepjes van drie leerlingen en vraag de leerlingen de lijstjes aan te vullen. 3. Toon een aantal voorbeelden van woordportretten door op internet te zoeken op zelfportret met woorden, zelfportret in woorden en typografisch portret. Reflectievragen Onderzoek Woordportret Wat zijn de verschillen tussen de kenmerken die jij hebt opgeschreven en die je medeleerlingen hebben genoteerd? Heb je meer uiterlijke of juist innerlijke kenmerken beschreven? Heb jij veel nog niet genoteerde kenmerken bij je medeleerlingen ingebracht? Zijn er veel kenmerken bedacht waarvan je denkt dat je ze niet hebt? Hoe verliep het gesprek met z n drieën? Hoe is het om over jezelf te praten met anderen? 5.2. Uitvoeren Woordportret 1. Met de verzamelde woorden stelt de leerling een zelfportret van zijn hele lichaam samen, waarbij de woorden gerelateerd zijn aan verschillende lichaamsdelen. Laat de leerlingen zo veel mogelijk woorden gebruiken. 2. De leerling tekent met potlood op dun (minimaal) A3-formaat een mensfiguur in een voor de leerling karakteristieke houding. 3. De leerling schrijft de woorden op de juiste plek. Besteed aandacht aan lettergrootte, lettervorm (hoekig/rond), open en gesloten letters, lijnen en vlakken. Stem de typografie en de technieken af op het kenmerk. Laat de woorden met de contouren van het lichaam meegaan. Werk in zwart-wit en gebruik zo veel mogelijk materialen en technieken. Reflectievragen Uitvoeren Woordportret Moest je je lichaam aanpassen aan je kenmerken? Waarom wel of niet? Wat heb je gedaan om alle woorden een plek te geven? Welke eigenschappen springen direct in het oog? Wil je dat ook? Hoe heb je sommige eigenschappen geaccentueerd? Zegt het portret alles over jou? Waarom? 5.3. Presenteren Woordportret Presenteer de eindresultaten als volgt: 1. De leerling bedenkt een volgorde van de eigenschappen die hij aan bod wil laten komen bij de presentatie. 10

11 2. Laat de leerlingen een beat zoeken of geef zelf een beat waarop ze de woorden uit het portret kunnen declameren. 3. De leerlingen bedenken bewegingen of houdingen waarin de betreffende lichaamsdelen benadrukt worden. 4. De leerlingen bereiden een presentatie voor waarin ze de woorden voordragen op de beat terwijl een medeleerling de eigenschappen op het (gebeamde) portret aanwijst. Reflectievragen Presenteren Woordportret Wat past beter bij jou: woorden declameren en erbij dansen of woorden tekenen? Licht je antwoord toe. Welk portret was het sprekendst? Waarom? Waar zou jij deze presentatie nog meer durven geven? Waarom is deze presentatie een goede manier om jou te leren kennen? 5.4. Evalueren Woordportret Bespreek met uw leerlingen het doorlopen proces: Waarmee zou je jouw presentatie kunnen versterken? Denk aan attributen, kleding, licht, etc. Is zwart-wit een goede manier om jezelf te beschrijven? Met welke drie woorden zou jij jezelf kunnen beschrijven? Wat ben je te weten gekomen over jezelf? 11

12 6. Algemene beoordeling Voor het beoordelen van de leerlingprestaties kunt u gebruikmaken van het beoordelingsformulier voor leerkracht en leerling. De vier beoordelingscriteria zijn afgestemd op de kerndoelen kunstzinnige oriëntatie en de uitgangspunten van COH. De leerlingprestaties in het gehele project worden meegenomen in de beoordeling. Voor het gebruik van de formulieren is een korte toelichting beschikbaar. De beoordelingsformulieren voor leerkracht en leerling en de toelichting op het beoordelingsmodel vindt u in de bijlagen van het document Informatie voor de leerkracht. 12