Compex biologie havo 2003-I

Transcriptie

1 4 Antwoordmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden 2 punten toegekend. Marathon van Amsterdam 1 Meetwaarde die de toestand /situatie van het lichaam aangeeft 1 een juiste indicator met uitleg 1 Voorbeelden van een juiste indicator met uitleg: Temperatuur; die daalt omdat ze haar trainingspak heeft uitgedaan/ Hartslag, die neemt toe omdat ze zenuwachtig is voor de wedstrijd 2 Voorbeelden van juiste processen zijn: zweten het verbranden van glucose het verbranden van vet per juist genoemd proces 1 3 De frequentie wordt hoger en het slagvolume neemt toe. 4 A 5 In rust 0,75 liter per minuut, bij inspanning 3,75 liter per minuut 1 Bij inspanning hebben de hersenen niet vijf maal zoveel bloed nodig als bij rust 1 6 Situatie 1: lichaamstemperatuur is 37,402 C/ 37,4 C; situatie 2: lichaamstemperatuur is 36,749 C/ 36,7 C 1 Het antwoord bevat de notie dat er door het trainingspak een betere isolatie van de huid is en minder warmteverlies / er minder lichaamswarmte verloren gaat dan met het atletiekhemd 1 7 Groep P: 30/31 ml per minuut; groep Q: 10/11 ml per minuut. 1 Door de grotere zweetproductie (ten gevolge van de grotere activiteit) is er bij personen van groep P meer afkoeling dan bij personen van groep Q 1 8 B 9 Boven de 42 C. 1 Voorbeeld van een reden is: de lichaamstemperatuur loopt voor de enzymen te hoog op. een juiste reden 1 www

2 Meer 10 C 11 D jaar 13 De brasemdichtheid heeft een negatieve invloed op zowel het doorzicht als op de biomassa van de snoek 1 De brasem maakt dat het water troebel wordt en daardoor kan de snoek zijn prooi niet goed vinden 1 14 In helder water, met weinig waterplanten, hebben jonge snoeken weinig schuilplaatsen. Daardoor worden er veel opgegeten, zodat het aantal snoeken weinig / niet toeneemt. Evolutie in de praktijk 15 Voorbeelden van goede antwoorden zijn: Bij evolutie speelt toeval een grote rol / mutatie treedt bij toeval op. Elk individu en dus elke populatie verschilt van elkaar, daarom zullen op beide eilanden verschillende ontwikkelingen plaatsvinden (en er vindt geen uitwisseling tussen beide eilanden plaats). 16 Voorbeelden van goede antwoorden zijn: De populatiegrootte neemt niet exponentieel toe. De populatiegrootte wisselt sterk. 17 De gemiddelde snavelgrootte wordt op het eiland Darwin (na 300 jaar) groter dan op het eiland Wallace 1 Doordat op Darwin de zaden harder/groter waren hebben de vinken met een grotere snavel een selectievoordeel boven dieren met een kleinere snavel (op Wallace is dat niet het geval) 1 18 Er is een tabel gemaakt waarin de resultaten op logische wijze zijn verwerkt 1 Er is een juiste conclusie getrokken op basis van de gescoorde kleinste legselgrootte waarbij de soort overleeft 1 Voorbeeld van een juiste conclusie: Bij een legselgrootte van 9 eieren blijft de soort steeds tot het jaar 2290 in leven. www

3 Biologische bestrijding met feromonen 19 C 20 In het onbehandelde deel worden meer mannetjes gevangen dan in het behandelde deel, want de mannetjes worden in het behandelde deel van het bos met een overmaat aan seksferomonen geconfronteerd 1 waardoor ze de vrouwtjes (geïmiteerd door het rubber slangetje met feromoon) niet meer goed kunnen vinden 1 21 B Mutatie 22 C 23 Het antwoord dient de notie te bevatten dat voor de vorming van een lichaamscel één deling nodig is (mitose) en dat voor de vorming van een gameet twee delingen nodig zijn (meiose I en meiose II). De kans op mutatie bij twee delingen is groter dan bij één deling. 24 E Algencentrale 25 (foto-)autotrofe organismen / producenten / organismen die in staat zijn tot fotosynthese Indien een leerling alleen (groene) planten antwoordt, dit goed rekenen. 26 C 27 Voorbeelden van juiste antwoorden zijn: Daardoor is er een betere verdeling van gassen (koolstofdioxide dat opgenomen wordt en zuurstof dat afgegeven wordt) en mineralen. Daardoor worden alle algen in gelijke mate belicht en belucht. Het antwoord dient twee verwijzingen te bevatten naar de betere voorziening voor de algen: koolstofdioxide, licht en mineralen. Voor twee juiste verwijzingen 2 Voor een juiste verwijzing 1 28 Voorbeelden van juiste antwoorden zijn: Door de verbranding van kolen wordt koolstofdioxide aan de atmosfeer toegevoegd. Verbranding van kolen heeft toename van het broeikaseffect tot gevolg. Een algencentrale veroorzaakt geen toename van het CO 2 -gehalte van de lucht. www

4 Maximumscore voedingsstoffen/(zon)licht 2 (zon)licht/voedingsstoffen 3 koolstofdioxide 4 algen 5 algenpoeder 6 warmte 7 elektriciteit Indien 6 of 5 juist ingevulde nummers 2 Indien 4 of 3 juist ingevulde nummers 1 Indien minder dan 3 juist ingevulde nummers 0 Platina tegen kanker 30 Voorbeelden van juiste antwoorden zijn: Platinaverbindingen verhinderen/verstoren de kern-/celdeling. Platinaverbindingen verhinderen/verstoren de S-fase. Platinaverbindingen verhinderen/verstoren de verdubbeling van het DNA. Platinaverbindingen verhinderen/verstoren de mitose. Maximumscore 3 31 (armader) - (bovenste) holle ader - rechterboezem - rechterkamer - longslagader - longhaarvat - longader - linkerboezem - linkerkamer - aorta (linker)zaadbalslagader. Bij één foutief of ontbrekend onderdeel 2 Bij twee foutieve of ontbrekende onderdelen 1 Bij drie of meer foutieve of ontbrekende onderdelen 0 Opmerkingen Wanneer rechterboezem - rechterkamer en linkerboezem - linkerkamer vervangen zijn door rechterharthelft en linkerharthelft 1 punt aftrekken. Wanneer links en rechts verwisseld zijn 2 punten aftrekken. 32 E Een vreemde vogel op de Molukken 33 Nee, want de mannetjes en vrouwtjes op Seram en de vrouwtjes op Haruku vormen één voortplantingseenheid/populatie / want op Haruku komen geen mannetjes voor. 34 (graaf)motivatie/(graaf)drang 35 A www

5 De invloed van de temperatuur op de werking van enzymen Maximumscore 3 36 Een voorbeeld van een juiste grafiek is: 960 hoeveelheid resterend zetmeel in mg temperatuur in C juist (intekenen van alle punten en) trekken van een vloeiende lijn door de meetpunten 1 juist aangeven van de optimumtemperatuur (tussen 42 º C en 48 º C) 1 juist benoemen van de assen 1 37 Uit het antwoord moet blijken dat er bij een temperatuur van 60 º C (door denaturatie) minder actieve enzymmoleculen zijn. 38 C Lenzen 39 Uit het antwoord moet blijken dat: de concentratie (van de zoutoplossing) gelijk moet zijn aan de concentratie (van het cytoplasma) in de cellen/het traanvocht/het bloed 1 om te voorkomen dat er door osmose drukveranderingen in de cellen optreden 1 www

6 40 Het antwoord dient de notie te bevatten dat het hoornvlies geirriteerd raakt/afsterft door gebrek aan zuurstof Buiktriller 41 D 42 B 43 Voorbeelden van verbeteringen zijn: meer proefpersonen langere periode per juiste verbetering 1 44 Voorbeelden van andere voordelen zijn: versterking / training hartspier vergroting longinhoud / training longen / versterking ademhalingsspieren (tussenribspieren, middenrifspieren) (mogelijke) gewichtsafname door toename dissimilatie verbeteren conditie per juist voordeel 1 Anticonceptie 45 D 46 Een ontwikkelend embryo nestelt zich pas later (na circa 7 dagen) in (in het baarmoederslijmvlies) en dan heeft het baarmoederslijmvlies wel de maximale dikte bereikt. 47 B 48 Persona biedt geen bescherming tegen SOA s. www