Tussenstand Uitgevoerd in opdracht van: Rabobank Breda. Datum: 18 juni 2003

Transcriptie

1 Tussenstand 2003 Datum: 18 juni 2003 Rapporteurs: Gemeente Breda, Onderzoek en Informatie Hans Hendriks en Ton van der Linden (projectleider) Hogeschool Brabant Piet de Keijzer en Jan Maas Uitgevoerd in opdracht van: Rabobank Breda

2 2

3 Bredase Economie: stemming ondernemers blijft somber; aantal werklozen stijgt ten opzichte van een jaar geleden met De Bredase economie geeft in navolging van de landelijke economie een stagnerend beeld te zien. De bezettingsgraad scoort nog maar net een zes en de huidige bedrijfsactiviteiten en de toekomstverwachtingen worden zelfs lager dan een zes gewaardeerd, respectievelijk 5,7 en 5,8. Opvallend daarbij is dat ook de stemming in de dienstenverlening, die bij de vorige metingen nog een redelijk positief beeld liet zien, flink is gedaald. Een lichtpuntje daarbij is, dat de korte termijnverwachting van de Bredase ondernemers nog iets positiever is dan die van hun landelijke collega s. De achteruitgang van de economie is ook terug te zien in de toename van de werkloosheid. Ten opzichte van een jaar geleden is het aantal werklozen met toegenomen. Het verslechterde economisch beeld is ook terug te zien in het op basis van recente cijfers (voor zover beschikbaar) geactualiseerde thermometercijfer 1 van de Bredase Economie. Het thermometercijfer was al gedaald van 7, in eind 2001 naar 7,0 in eind 2002 en is nu verder afgenomen naar,8. Bij de vorige meting was het vooral het bedrijfsleven dat ongunstigere resultaten liet zien. Inmiddels heeft dit ook geleid tot een verslechtering van de situatie op de arbeidsmarkt. Thermometercijfer Bredase Economie Thermometercijfer,8 9 8 Inkomensniveau 8, Bedrijfsactiviteit West- Brabant 5,8 Werkgelegenheidsfunctie 7, Bezettingsgraad Bredase bedrijven,0 Werkloosheidsniveau, Belangrijk voor de economische positie van Breda op langere termijn is dat uit onderzoek van Rabobank Nederland blijkt dat het imago van Breda als vestigingslocatie door ondernemers als positief beoordeeld wordt. In de tweede Economische Barometer Breda is aangegeven hoe de Bredase economie er in het najaar van 2002 voor stond. Nu een half jaar later kan een tussenstand opgemaakt worden voor het voorjaar van Centraal in dit tussentijds overzicht staan twee kernindicatoren van de thermometerstand van de Bredase economie: producentenvertrouwen Bredase ondernemers Bredase arbeidsmarktsituatie. Aanvullend worden de resultaten gepresenteerd van een tweetal recent verschenen onderzoeken, die een beeld geven van innovativiteit van de Bredase economie (HEAO Breda) en het imago van Breda als vestigingsplaats (Rabobank Nederland, Stafgroep Economisch Onderzoek). 1 Het thermometercijfer voor het voorjaar van 2003 is geactualiseerd aan de hand van nieuwe cijfers over de bezettingsgraad en het werkloosheidsniveau. Over de andere indicatoren waren geen recentere gegevens voorhanden. Deze indicatoren zijn daarom constant gehouden. 3

4 Stagnatie economische ontwikkeling Breda in eerste kwartaal 2003 In het kader van de periodieke meting van het producentenvertrouwen heeft de Hogeschool Brabant in het eerste kwartaal van 2003 onderzoek gedaan onder Bredase ondernemers in de sectoren Industrie, Groothandel en Vervoer en Zakelijke Dienstverlening (goed voor ± 55% van de werkgelegenheid). Uit het producentenvertrouwenonderzoek kunnen de volgende conclusies getrokken worden: Economische ontwikkeling is in het eerste kwartaal 2003 in vergelijking met het vorig kwartaal minder geweest. Het rapportcijfer voor de bezettingsgraad Bredase Bedrijven in de thermometer is gedaald van,2 naar,0. De verslechtering komt dit keer vooral op het conto van de zakelijke dienstverlening; gedaald van, naar,0. (Echter) ook industrie en groothandel geven een, weliswaar lichtere, verslechtering van het beeld te zien. Alleen zakelijke dienstverlening beoordeelt huidige productieactiviteit nog hoger dan een zes. Ondernemers in de dienstensector geven een rapportcijfer van,2 aan hun huidige productie-activiteit. In de vorige peiling was dat nog,7. De gemiddelde beoordeling van de bedrijfsactiviteit van de Bredase ondernemers uit de verschillende sectoren bedraagt 5,7. Bredase ondernemers zijn negatief over toekomstige marktontwikkelingen: voor het eerst, sinds de Hogeschool Brabant in 2001 is begonnen met de metingen naar het producentenvertrouwen, beoordelen de ondernemers in alle onderzochte sectoren de marktsituatie lager dan een zes. Het gemiddelde rapportcijfer bedraagt nu 5,8. Problemen met opvullen vacatures zijn verder afgenomen: de meerderheid van de bedrijven ervaart minder knelpunten op de arbeidsmarkt. Verwachtingen Bredase industriële ondernemers over productie is iets minder somber dan die van hun landelijke collega s: de ondernemers in de industrie in Nederland verwachten voor de komende drie maanden een stagnatie van de productie. In Breda is het aantal ondernemers dat een toename van de bedrijvigheid verwacht nog licht in de meerderheid. Producentenvertrouwen ondernemers Bredase industrie rapportcijfers Bezettingsgraad Huidig Toekomst okt-01 5,57 5,5 7,3 apr-02 5,8,05,3 okt-02 5,8 5,5 5,7 apr-03 5,39 5,2 5, Bron : Hogeschool Brabant Arbeidsmarkt Breda ervaart negatieve gevolgen stagnerende economie Voor de tussenstand van de Economische Barometer Breda is door Onderzoek en Informatie aan de hand van de jongste gegevens van CBS, CPB, CWI de arbeidsmarktanalyse geactualiseerd. Uit deze arbeidsmarktanalyse komen de volgende conclusies: Aantal vacatures ook in 2002 verder gedaald: In de regio Breda zijn in 2002 naar schatting 7500 vacatures ontstaan. Dit is circa 20% minder dan in Als gevolg van de marginale economische groei zal het vacaturevolume ook dit jaar verder afnemen.

5 Aandeel moeilijk vervulbare vacatures daalt aanzienlijk. Het aandeel moeilijk vervulbare vacatures in de regio Breda is tot en met 1999 toegenomen tot 1%. Vanaf 2000 begint dit aandeel gestaag af te nemen tot 2% in de periode april/mei Werkloosheidstijging Breda met 31% beduidend hoger dan de landelijke ontwikkeling (18%). Het aantal werklozen (.900 personen) is in mei 2003 gestegen met ruim personen ten opzichte van De stijging van het aantal werklozen is vanaf medio september 2001 waarneembaar. Deze grote toename van meer dan 30% staat in schril contrast met de forse dalingen van eind jaren negentig van meer dan 10%. De verwachtingen voor 2003 schommelen tussen de 17% en 30% werkloosheidsstijging. Landelijk is er sprake van een te verwachten toename van de werkloze beroepsbevolking van ruim 37%. Werkloosheidspercentage Breda stijgt van % in 2001 naar circa % in mei De Bredase werkloosheid stijgt hiermee tot bijna een procentpunt boven het landelijk niveau. Ontwikkeling werkloosheid 1997-april 2003 Breda en Nederland (werkloosheidspercentage 2 werkloze beroepsbevolking) % * mei-03* gemeente Breda Nederland Bron : CBS: werkloosheidspercentage werkloze beroepsbevolking Werkloosheidspercentage Breda 2002 en 2003 bewerking O & I Minder spanningen op de arbeidsmarkt; Door het dalend aantal vacatures en de stijgende werkloosheid wordt de spanning op de arbeidsmarkt duidelijk minder. Toch zullen bij deze afnemende krapte kwalitatieve knelpunten op de regionale arbeidsmarkt blijven bestaan en zal bij bepaalde beroepen ook in 2003 sprake zijn van een tekort aan personeel. Rabobank Nederland: Imago ondernemingsklimaat Breda positief In de tussenbalans van de Economische Barometer is aangegeven dat de slechte economische situatie in Nederland ook zijn uitwerking heeft op de Bredase Economie. In deze economisch mindere tijden is het juist extra belangrijk dat Breda zich als vestigingslocaties positief weet te onderscheiden van andere locaties. Door Rabobank Nederland is recent onderzoek verricht naar welke sociaaleconomische en sociaal-culturele aspecten van een regio bepalend zijn voor het uiteindelijke beeld (het imago) dat ondernemers van een regio hebben en wat het imago van Breda en Oosterhout is 3. Uit het onderzoek van Rabobank Nederland blijkt dat strategische ligging, bedrijfslocaties, woon- en leefmilieu en gemeentelijke overheid het meest bepalend zijn voor de totstandkoming van een imago van een regio als vestigingsplaats. Rabobank noemt het positief voor het imago van Breda dat deze 2 Per 1 januari 2003 is het CBS met haar maandelijkse werkloosheidspublicaties overgestapt van de definitie geregistreerde werkloosheid naar de definitie werkloze beroepsbevolking. In deze publicatie wordt dan ook het werkloosheidsniveau van de gemeente Breda uitgedrukt in een percentage werkloze beroepsbevolking. Daarmee zal, in vergelijking met de vorige rapportages, het werkloosheidsniveau circa een procentpunt hoger uitvallen. 3 Rabobank Nederland, Stafgroep Economisch Onderzoek, Ninke Amelink, Monitor regionale imago s, mei

6 gemeente bij ondernemers het meest positief scoort op strategische ligging en bedrijfslocaties. Ook het Bredase centrum scoort erg positief, maar de ondernemers laten dit minder zwaar wegen in hun vestigingsplaatskeuze. Breda scoort verder positief op toegankelijkheid en bereikbaarheid van bedrijfslocaties, woon- en leefmilieu, ondernemerscultuur en mentaliteit van de bevolking. Wat betreft gemeentelijke overheid vinden ondernemers zaken als vergunningverlening, ondernemersvriendelijkheid, lokale lasten en benaderbaarheid belangrijk. Over deze aspecten zijn de ondernemers minder positief. Het onderzoek van Rabobank Nederland bevestigt hiermee in grote lijnen het beeld van Breda, dat uit eerder gehouden onderzoeken naar voren komt, zoals de sterke punten van Breda, als bereikbaarheid en strategische ligging, en het daarbij achterblijven van de waardering voor de gemeentelijk loketorganisatie. Ondernemers vinden Bredase bedrijfsleven niet innovatief In de Economische Barometer Breda 2003 is geconstateerd dat de Bredase prestaties op het gebied van innovatief vermogen onder de maat zijn. De R&D-intensiteit is gering en er is een negatief pendelsaldo van hoog opgeleiden. De meeste economen en ook de huidige regering onderkennen het belang van kennis en innovatie, ook wel kenniseconomie genoemd, voor een voorspoedige economische ontwikkeling. Reden genoeg om te onderzoeken hoe het nu echt gesteld is met het innovatief vermogen van Breda. In de week van 7-12 april 2003 hebben ongeveer 100 propedeuse studenten van de HEAO-Breda onderzoek uitgevoerd naar de innovativiteit van de Bredase economie. De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat de studenten er niet in geslaagd zijn een groot aantal op innovatie gerichte bedrijven binnen Breda op te sporen. Waarschijnlijk omdat ze er niet in groten getale zijn. De constatering in januari 2003 dat Breda niet innovatief is, moeten we, op basis van de resultaten van het onderzoek voorlopig bevestigen. Hierbij moet wel aangetekend worden, dat de meningen van ondernemers en experts over wat nu precies innovatie is, nogal uiteenlopen. De beantwoording van de vragen is niet altijd eenduidig. Uit het onderzoek kan verder geconcludeerd worden dat het explicieter op gang brengen van kenniscirculatie door overheid en kennisinstellingen een stap is die het Bredase bedrijfsleven innovatiever kan maken. Het verstevigen dan wel ontwikkelen van netwerken is een belangrijk element in het verbeteren van het innovatief vermogen. Bedrijven en instellingen binnen Breda moeten nog duidelijker hun sterke punten naar andere bedrijven en instellingen communiceren. Een wat relativerende conclusie uit het onderzoek is dat volgens de ondervraagde ondernemers ook niet op innovatie gerichte bedrijven kansrijk kunnen zijn. Het onderzoek heeft onder andere de volgende resultaten opgeleverd (zie voor het volledige verslag ): De ondervraagde ondernemers verstaan onder innovatief vermogen de mate waarin en de snelheid waarmee de organisatie signalen uit de markt oppikt en vertaalt. De bereikbaarheid van Breda en het feit dat men een emotionele binding heeft met Breda (van oudsher in Breda gevestigd dan wel wonend in Breda) zijn de meest genoemde redenen om in Breda gevestigd te zijn. Breda kent geen duidelijk cluster/specialisme; ondernemers vinden het wenselijk dat Breda een duidelijker imago (specialisme) krijgt. Ondernemers zijn vooral bezig met hun eigen markt die meestal buiten de regio ligt. Ondernemers hebben grote moeite om kansrijke bedrijven binnen hun eigen regio te benoemen. Het bedrijf Lensvelt (5 keer) wordt het meest als kansrijk, innovatief bedrijf genoemd. Er wordt relatief weinig gebruik gemaakt van ondersteunende instellingen als KvK, Rewin en Syntens. Als men een beroep doet op deze instellingen is men in het algemeen zeer te spreken over de manier waarop de instellingen helpen. De verwachtingen naar kennisinstellingen als het HBO en ROC s zijn niet hoog gespannen. Men weet de inspanningen van stagiaires zeer te waarderen. Ministerie van Economische Zaken, Benchmark gemeentelijke ondernemersklimaat, Leiden, juni Gemeente Breda, Breda, Dynamische in dienstverlening: Bedrijvenenquête 2002, januari 2003.