Hoofdstuk 1: Inleiding

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hoofdstuk 1: Inleiding"

Transcriptie

1 1. BEGINSELEN VAN DE NEUROANATOMIE Hersenschors: Occipitale kwab: Mediale zijde: - sulcus calcarinus (primaire visuele cortex) - sulcus parieto-occipitalis Ventrale zijde: - gyrus lingualis - gyrus fusiformis (meer anterieur) - sulcus collateralis over ventrale zijde - sulcus occipitotemporalis loopt parallel en lateraal van s.c. Laterale zijde Temporale kwab: Sulcus temporalis superior Sulcus temporalis inferior verdelen de laterale zijde in: o Gyrus temporalis superior o Gyrus temporalis medius o Gyrus temporalis inferior Gyrus angularis: rond het achterste uiteinde van sulcus temporalis superior dat naar boven loopt Planum temporale: wanneer we de Sylvische fissuur open plooien Gyri van Heschl (primaire auditieve cortex): achterste deel van planum temporale. Pariëtale kwab: Sulcus intraparietalis verdeeld de laterale zijde in: o Lobulus parietalis superior o Lobulus parietalis inferior: - gyrus angularis - gyrus supramarginalis: rond achterste uiteinde van de Sylvische fissuur Frontale kwab: Sulcus frontalis inferior 1

2 Sulcus frontalis superior verdelen de laterale zijde in: o Gyrus frontalis superior o Gyrus frontalis medius o Gyrus frontalis inferior Sulcus centralis (PMC): begrenst de frontale kwab aan de achterzijde Sulcus precentralis: voor en parallel met sulcus centralis Premotorische cortex: in en rond de sulcus precentralis 2. COGNITIEVE MODELLEN Specificeren uit welke deelprocessen een bepaalde functie bestaat en hoe de deelprocessen elkaar beïnvloeden Modulair model Deelprocessen serieel geschakeld Output van een (beëindigd) deelproces wordt input ander deelproces 2.2. Interactionistisch model Deelprocessen parallel geschakeld Nog voor het ene proces beëindigd is en output gegenereerd heeft ander proces dat gebruik maakt van output van het ene proces en tegelijkertijd de output van dat proces beïnvloedt. 3. FUNCTIONEEL-ANATOMISCHE MODELLEN 3.1. Korte historiek Vroeger Men dacht dat hersenfuncties gelokaliseerd waren in de hersenventrikels en niet in de hersenschors. Swedenborg & Gall: belang van hersenschors Corticale sulci verlopen volgens een consistent patroon Verschillende hersengebieden vervullen verschillende functies 2

3 Paul Broca: bevestigde hypothese van Gall Patiënt Lebrogne kon t.g.v. beroerte enkel Tan uitbrengen en een aantal stereotype uitdrukkingen. focaal letsel in gyrus frontalis inferior links aangetoond dat taal berust op welomschreven hersengebieden i.p.v. diffuus door de hersenen op hun geheel wordt verwerkt Localisationisme versus gedistribueerde netwerken Localisationisme Eenvoudige 1 1 correspondentie tussen bepaalde functie en een bepaald gebied Broca-gebied (= gyrus frontalis inferior) staat in voor spraakproductie Wernicke-gebied (= achterste van gyrus temporalis medius) staat in voor spraakbegrip NADEEL: vereenvoudigt klinische realiteit: Broca-gebied ook begripsstoornissen voor moeilijkere grammaticale constructies Wernicke-gebied ook woordproductie Ook letsels buiten klassieke taalgebieden kunnen de taal verstoren. Gedistribueerd model Elke taalfunctie berust op de coöperatie van een gedistribueerd netwerk van gebieden (= hersencircuit). Verschillende gebieden zijn op afstand van elkaar gelegen en onderling anatomisch verbonden. Elk gebied vervult een deel van het werk Interactie met de andere gebieden Een gebied kan deel uitmaken van verschillende netwerken naargelang taak. 4. DE TECHNIEK Elke techniek vereist een vergelijking tussen 2 metingen (verschillende condities). Verschil tussen 2 metingen verschil tussen 2 condities. mogen enkel verschillen in die opzichten die het onderwerp van de studie uitmaken. 3

4 4.1. De elektrofysiologische methodes Neurale populatie meer actief veranderingen in elektrisch potentiaal en magnetische dipool. Elektrische veranderingen worden bepaald door piramidale neuronen (= specifieke groep van neuronen die ordelijk gealigneerd zijn langs het corticale oppervlak) Liggen aan de basis van geëvokeerde potentialen (EP) en magnetoëncephalografie (MEG) Geëvokeerde potentialen (EP) Het beste wanneer piramidale neuronen perpendiculair gericht zijn t.o.v. hersenoppervlak. Men meet hoe de elektrische activiteit die door de hersenen gegenereerd wordt, verandert van milliseconde tot milliseconde vanaf een specifiek moment. Tijdsresolutie: in de orde van grootte van milliseconden Ruimtelijke resolutie: veel slechter dan bij PET of fmri Ook voor klinische doeleinden: VEP (visueel), BAEP (auditief) en SSEP (somatosensorieel). Magnetoëncephalografie Magnetisch dipool; kan het beste wanneer piramidale neuronen parallel verlopen met het hersenoppervlak neuronen in de wanden van corticale sulci verlopen tangentieel met hersenoppervlak potentiaal door deze neuronen kan niet opgepikt worden. Tijdsresolutie: vergelijkbaar met EP Transcraniële magnetische stimulatie Magnetisch veld op de schedel dat doordringt tot in beperkt deel van onderliggende hersenschors. Doel: hersenactiviteit beïnvloeden in onderliggend deel (inhiberend of stimulerend) 2 manieren: Single- of dual-pulse: gedurende enkele ms werking van onderliggend deel kortdurend verstoord Repetitieve TMS: trein van impulsen gedurende enkele minuten langduriger effect. NADEEL: moeilijk precies af te lijnen welk deel van hersenschors door TMS beïnvloed is. kan min of meer uitgebreid zijn en gebieden op afstand kunnen ook beïnvloed zijn. Daarom: combinatie TMS met fmri. 4

5 Corticale oppervlakteregistratie Rechtstreeks op het corticale oppervlak elektrische activiteit meten in bepaalde regio s om gebieden functioneel te identificeren. Bij epilepsiepatiënten: deel van cortex reseceren waar epilepsie start, waarbij men zo weinig mogelijk van omliggende cortex wil wegsnijden die instaat voor bvb. taal patiënten wakker laten en stuk voor stuk stimuleren rond het letsel om te voorspellen of het om stukken gaat met een belangrijke functie. In zeldzame experimenten: gebruiken om elektrische respons te meten op een aantal passief aangeboden stimuli. Ruimtelijk resolutie: zeer hoog Single neuron electrode recording Met één of meerdere elektroden neuronale activiteit meten van een enkelvoudig neuron Meest rechtstreekse manier om activiteit van neuronen te meten Tijdsresolutie: in orde van grootte van ms en => uitstekend Belangrijke principes definiëren van de relatie cognitieve functies neuronale activiteit. NADEEL: slechts beperkt aantal neuronen klassiek onderzoek: 100-tal neuronen in eenzelfde gebied. Multi-electrode arrays: - men gebruikt verschillende elektroden tegelijk OF - metingen waarbij men in verschillende gebieden tegelijk meet Ethische kwesties Proefdieren kunnen geen vrijwillige informed consent geven Woonomstandigheden van proefdieren optimaliseren Op een diervriendelijke manier omgaan met proefdieren Minimale pijn berokkenen (bvb. bij plaatsen van elektroden) Geen gebruik van proefdieren die in het wild gevangen zijn, maar die in gevangenschap geboren zijn De hemodynamische methodes Neuronale populatie meer actief bevloeiing van populatie neemt toe lokale vasodilatatie (vaatverwijding). Vasodilatatie treedt op ter compensatie voor het hoger metabool verbruik: 5

6 het laat toe dat er meer metabool substraat geleverd wordt in actief hersengebied. Vasodilatatie is meer uitgesproken dan wat vereist is ter compensatie van verhoogd metabolisme. Hemodynamische respons: de lokale vasodilatatie in respons op verhoogde activiteit. ligt aan de basis van PET en fmri. Positron-emissie tomografie Injectie van 15 O-gelabelled H 2 O (= een radioïsotoop) In de cyclotron (deeltjesversneller): productie zuurstofatoom met massagetal 15 i.p.v. 14 zuurstofatoom instabiel vervalt met een halfwaardetijd van 123s Tijdens verval: een proton getransformeerd in: - neutron + partikel - neutrino + partikel wordt uitgestoten resterend atoom is 15 7N i.p.v. 15 8O + partikel botst met een elektron annihilatie van de twee massapartikels emissie van 2 fotonen (= hoog-energetisch pakket van 511 kev). De fotonen hebben 2 precies tegengestelde richtingen met een hoek van Energie is zo hoog dat ze niet rechtstreeks opgemeten worden, maar eerst moeten afgestopt worden door een bismuth germanium oxide kristal. Botsing geeft aanleiding tot een foto-elektrisch effect gebruikt om beelden op te nemen o.b.v. simultane coïncidenties van fotonen met diametraal tegenovergestelde richting wordt er een beeld van de hersenen gereconstrueerd. Lage dosis radioïsotoop volstaat 6 12 opnames in 3u persoon moet stilliggen; na elke injectie: 40s-90s in conditie waarbij de hersenen volledig gescand worden; meting: de integraal van alles wat er in die tijdspanne gebeurt; vervolgens 8-10min interval Bovengrens van dosis: 5 millisievert. Tijdsresolutie: >40s Ruimtelijke resolutie: 10-15mm 6

7 Functionele magnetische resonantie (fmri) Gebruik van een endogeen contrastmiddel => geen injectie nodig fmri-signaal wordt bepaald door de verhouding OH/DOH 1 Neuronale populatie meer actief meer zuurstofverbruik verhouding OH/DOH (zeer kortstondig effect van 100 en millisec.) vasodilatatie OH/DOH (doordat vasodilatatie meer uitgesproken is dan wat er vereist wordt ter compensatie van verhoogde metabole activiteit) Toename OH/DOH bereikt piek 6-10s na toename van neuronale activiteit Keert vervolgens terug naar basislijn over verloop van 5-tal sec. Blood Oxygenation Level Dependent-signaal (BOLD) = fmri-signaal. fmri laat toe om een lange reeks van opeenvolgende kortdurende beelden op te nemen van hersenen. Toepasbaar op 2 manieren: Epoch-based fmri: - gedurende 30-40s trials van een vergelijkbaar type aanbieden - pp voert gedurende 30s taak uit en voortdurend opnames van hersenvolumes - onmiddellijk nadien: andere taak gedurende 30s en opnieuw hersenvolumes in de analyse: nagaan hoe de integraal van het signaal van de ene conditie verschilt van het signaal van de andere conditie. Event-related fmri: - meten hoe BOLD-signaal van sec. tot sec. verandert volgend op een experimentele gebeurenis ( event ) - VOORDEEL: men kan events van verschillende types doorheen mengen. Tijdsresolutie: orde van grootte van enkele sec. Ruimtelijke resolutie: 5-10mm. Analyse van functionele beeldvormingsdata Opnames vergelijken tijdens verschillende condities Gemeten waarden verklaard door: - conditie-afhankelijke component - pp-afhankelijke component - ruisfactor parameterschatting voor elke component 1 OH en DOH: resp. oxyhemoglobine en deoxyhemoglobine 7

8 Statistische inferentie: bepalen waar de parameterschatting significant verschilt tussen condities; voor elke voxel 2 binnen hersenvolume kan men significantie bepalen. Z-map: de kaart van de voxels en hun statistische significanties; Z drukt statistisch uit hoe sterk een bepaalde waarde afwijkt van wat men onder de nulhypothese zou verwachten. 4. LETSELMETHODE BIJ PATÏENTEN Enkelvoudige dissociatie: wanneer er patiënten bestaan waarbij A aangetast is en er geen patiënten zijn waarbij B aangetast is. laten niet toe te concluderen dat A en B verschillende locaties hebben, want enkelvoudig associatie kan ook op andere manieren verklaard worden. Dubbele dissociatie: wanneer aan 2 criteria voldaan is: Bij sommige letsels is proces A beschadigd en proces B gespaard Bij andere letsels is proces B beschadigd en A intact dan kunnen we zeggen dat A en B verschillen van lokatie. Lesie-subtractiemethode: Indeling van patiënten in groepen o.b.v. klinisch beeld Dan berekening bij hoeveel patiënten met X elke voxel beschadigd is en bij hoeveel patiënten zonder X. Vergelijking van aantallen geeft dan een subtractiebeeld Voxelgebaseerde letsel-symptoom-mapping: Men meet bij elke patiënt een bepaalde parameter (niet vooraf in groepen indelen). Nagaan voor elke voxel in de hersenen welke waarde die parameter had bij patiënten waarbij de voxel wel beschadigd is. Met een Student-t-test nagaan voor elke voxel of er een verschil is in de waarde van de parameter tussen patiënten waarbij die voxel wel beschadigd is en patiënten waarbij die niet beschadigd is. VOORDEEL: noodzakelijke complement t.o.v. hemodynamische en elektrofysiologische methodes, want ze kunnen nagaan of de effecten een essentiële bijdrage weerspiegelen van een specifiek gebied (de andere 2 methodes geven enkel plaats van effect aan). NADELEN: De uitgebreidheid van letsels wordt niet bepaald door functionele afgrenzing tussen gebieden, maar door bvb. het bevloeiingspatroon van de hersenen in geval een beroerte of door toeval. 2 Voxel: een grafische eenheid om een punt in de drie-dimensionale ruimte weer te geven. 8

9 Hersenen zijn in staat tot functionele reorganisatie: structureel beschadigde gebieden kunnen overgenomen worden door andere gebieden die structureel intact zijn. Hersenletsels zijn zelden beperkt tot de hersencortex; vaak zijn ook de wittestofbanen die hersengebieden met elkaar verbinden, beschadigd. Gebied maakt deel uit van hersencircuit uitval van gebied repercussies op functie van gebieden die ook in dit netwerk zitten. Niet enkel structureel beschadigde gebieden. 9

Vvocht in de hersenen gelegen) en niet in de hersenschors

Vvocht in de hersenen gelegen) en niet in de hersenschors ANATOMIE VAN DE TAAL TALKING HEADS: DE ANATOMIE VAN DE TAAL RIK VANDENBERGHE 1. INLEIDING: TAALPROCESSEN HEBBEN EEN PLAATS IN DE HERSENEN óór 1800 dacht men dat de hersenfuncties gelokaliseerd waren in

Nadere informatie

Talking Heads: De Anatomie van de Taal Rik Vandenberghe. Inleiding: Taalprocessen hebben een plaats in de hersenen

Talking Heads: De Anatomie van de Taal Rik Vandenberghe. Inleiding: Taalprocessen hebben een plaats in de hersenen Talking Heads: De Anatomie van de Taal Rik Vandenberghe Inleiding: Taalprocessen hebben een plaats in de hersenen De hypothese van het equipotentialisme, die stelt dat de hersenen op hun geheel instaan

Nadere informatie

Hoofdstuk 3: Aandacht

Hoofdstuk 3: Aandacht 1. SELECTIEVE AANDACHT Selectieve aandacht verdeelde aandacht Selectieve aandacht: verwijst naar selectie van bepaalde stimuli voor verdere cognitieve verwerking. Verdeelde aandacht: de aandacht die globaal

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Het doel van dit proefschrift was om te onderzoeken of klinische verschijnselen (fysieke beperkingen en cognitieve stoornissen) bij MS verklaard konden worden door verstoring van functionele hersenennetwerken

Nadere informatie

De Hersenen. Historisch Overzicht. Inhoud college de Hersenen WAT IS DE BIJDRAGE VAN 'ONDERWERP X' AAN KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE?

De Hersenen. Historisch Overzicht. Inhoud college de Hersenen WAT IS DE BIJDRAGE VAN 'ONDERWERP X' AAN KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE? De Hersenen Oriëntatie, september 2002 Esther Wiersinga-Post Inhoud college de Hersenen historisch overzicht (ideeën vanaf 1800) van de video PAUZE neurofysiologie - opbouw van neuronen - actie potentialen

Nadere informatie

Talking Heads: De Anatomie van de Taal. Rik Vandenberghe K.U. Leuven Dienst Neurologie, UZ Gasthuisberg

Talking Heads: De Anatomie van de Taal. Rik Vandenberghe K.U. Leuven Dienst Neurologie, UZ Gasthuisberg Talking Heads: De Anatomie van de Taal Rik Vandenberghe K.U. Leuven Dienst Neurologie, UZ Gasthuisberg 1 Voor 1810 Vicq d Azyr, Traité d Anatomie et Physiology 1786 Diderot et d Alembert, Encyclopedia,

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting 5 Nederlandse samenvatting FUNCTIONELE EN PERFUSIE MRI BIJ DEMENTIE Dementie kan worden veroorzaakt door een groot aantal verschillende ziekten. De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende neurodegeneratieve

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 11 Chapter 11 Traumatisch hersenletsel is de meest voorkomende oorzaak van hersenletsel in onze samenleving. Naar schatting komt traumatisch hersenletsel jaarlijks voor in 235

Nadere informatie

Kijk eens in het brein!

Kijk eens in het brein! Kijk eens in het brein! Hersenen en taal Hersenen als onderzoeksdomein Cognitief proces als onderzoeksdomein bouwstenen, chemie anatomie localisatie functies fasen en verloop cognitief proces neurale representatie

Nadere informatie

Dit zijn voorbeelden van examenvragen, gekopieerd van de examens van voorgaande jaren.

Dit zijn voorbeelden van examenvragen, gekopieerd van de examens van voorgaande jaren. Dit zijn voorbeelden van examenvragen, gekopieerd van de examens van voorgaande jaren. Inleiding tot de gedragsneurowetenschappen, d.d. 08-09-09 Studentennummer: 1. Het neuraal substraat voor selectieve

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 188 Type 1 Diabetes and the Brain Het is bekend dat diabetes mellitus type 1 als gevolg van hyperglykemie (hoge bloedsuikers) kan leiden tot microangiopathie (schade aan de kleine

Nadere informatie

Chapter 13. Nederlandse samenvatting. A.R.E. Potgieser

Chapter 13. Nederlandse samenvatting. A.R.E. Potgieser Chapter 13 Nederlandse samenvatting A.R.E. Potgieser Chapter 13 Nederlandse samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene introductie over de premotor cortex met een focus op betrokkenheid van deze gebieden

Nadere informatie

Cognitieve functiestoornissen bij schizofrenie

Cognitieve functiestoornissen bij schizofrenie Hallucinaties zijn een merkwaardig psychologisch verschijnsel. Het betreft een vorm van sensorisch bedrog, die bij patiënten met schizofrenie het dagelijks functioneren belemmert en de kwaliteit van leven

Nadere informatie

Het begrijpen van heterogeniteit binnen de ziekte van Alzheimer: een neurofysiologisch

Het begrijpen van heterogeniteit binnen de ziekte van Alzheimer: een neurofysiologisch Het begrijpen van heterogeniteit binnen de ziekte van Alzheimer: een neurofysiologisch perspectief Inleiding De ziekte van Alzheimer wordt gezien als een typische ziekte van de oudere leeftijd, echter

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting HET BEGRIJPEN VAN COGNITIEVE ACHTERUITGANG BIJ MULTIPLE SCLEROSE Met focus op de thalamus, de hippocampus en de dorsolaterale prefrontale cortex Wereldwijd lijden ongeveer 2.3

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting List of publications Curriculum Vitae Dankwoord. Chapter 7

Nederlandse samenvatting List of publications Curriculum Vitae Dankwoord. Chapter 7 Nederlandse samenvatting List of publications Curriculum Vitae Dankwoord Cognitieve dysfunctie bij glioompatiënten Onderliggende mechanismen en consequenties Jaarlijks wordt bij 800 mensen in Nederland

Nadere informatie

PositronEmissieTomografie (PET) Een medische toepassing van deeltjesfysica

PositronEmissieTomografie (PET) Een medische toepassing van deeltjesfysica PositronEmissieTomografie (PET) Een medische toepassing van deeltjesfysica Wat zie je? PositronEmissieTomografie (PET) Nucleaire geneeskunde: basisprincipe Toepassing van nucleaire geneeskunde Vakgebieden

Nadere informatie

Verwerking van echte en geïmpliceerde beweging

Verwerking van echte en geïmpliceerde beweging Verwerking van echte en geïmpliceerde beweging (Nederlandse samenvatting) Wanneer we een foto van een persoon zien, herkennen de meeste van ons of de persoon op de foto rende terwijl de foto gemaakt werd

Nadere informatie

Integratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer

Integratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer Integratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer Achtergrond De ziekte van Alzheimer De ziekte van Alzheimer (Alzheimer s disease - AD) is een neurodegeneratieve ziekte

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting. Verschillende vormen van het visuele korte termijn geheugen en de interactie met aandacht

Nederlandse samenvatting. Verschillende vormen van het visuele korte termijn geheugen en de interactie met aandacht Nederlandse samenvatting Verschillende vormen van het visuele korte termijn geheugen en de interactie met aandacht 222 Elke keer dat je naar iets of iemand op zoek bent, bijvoorbeeld wanneer je op een

Nadere informatie

A Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M.

A Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M. A Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M. Goltstein Proefschrift samenvatting in het Nederlands. Geschreven

Nadere informatie

Gating Neuronal Activity in the Brain Cellular and Network Processing of Activity in the Perirhinal-entorhinal Cortex J.G.P.

Gating Neuronal Activity in the Brain Cellular and Network Processing of Activity in the Perirhinal-entorhinal Cortex J.G.P. Gating Neuronal Activity in the Brain Cellular and Network Processing of Activity in the Perirhinal-entorhinal Cortex J.G.P. Willems Regulatie van neuronale activiteit in het brein Verwerking van verspreidende

Nadere informatie

De hersenen. 1. Anatomie en ontwikkeling 2. De grote hersenen

De hersenen. 1. Anatomie en ontwikkeling 2. De grote hersenen LES 13 De hersenen 1. Anatomie en ontwikkeling 2. De grote hersenen NOTA BENE Moeilijk: Complexe anatomie Gezichtspunten: voor, achter, boven, onder, links, rechts Vele functies Bewust / onbewust autonoom

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting Visualiseren van patronen van weefselverlies - Naar een beter onderscheid tussen verschillende vormen van dementie

Nederlandse samenvatting Visualiseren van patronen van weefselverlies - Naar een beter onderscheid tussen verschillende vormen van dementie Nederlandse samenvatting Visualiseren van patronen van weefselverlies - Naar een beter onderscheid tussen verschillende vormen van dementie Dementie is een verzamelnaam voor verschillende ziektes. De bekendste

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/49241 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kepinska, O. Title: The neurobiology of individual differences in grammar learning

Nadere informatie

De ziekte van Parkinson (ZvP) is een progressieve aandoening van de hersenen

De ziekte van Parkinson (ZvP) is een progressieve aandoening van de hersenen Samenvatting 125 126 SAMENVATTING De ziekte van Parkinson (ZvP) is een progressieve aandoening van de hersenen waarbij zenuwcellen in de middenhersenen, die de neurotransmitter dopamine produceren, afsterven.

Nadere informatie

de hersenen bij de mens: MRI en PET

de hersenen bij de mens: MRI en PET Hoofdstuk 11 Hogere cerebrale functies Intermezzo 11.1 De activiteitstoestand van de cortex cerebri kan worden afgeleid 2 uit het elektro-encefalogram Intermezzo 11.2 Het reward -systeem van de hersenen

Nadere informatie

De ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij zenuwcellen in een specifiek deel van de

De ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij zenuwcellen in een specifiek deel van de Rick Helmich Cerebral Reorganization in Parkinson s disease (proefschrift) Nederlandse Samenvatting De ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij zenuwcellen in een specifiek deel van de

Nadere informatie

Psycho- en neurolinguïstiek van meertaligheid. Gastles Esli Struys EhB, opleidingsonderdeel «Psycholinguïstiek» (Dr. H. Stengers) 29 februari 2012

Psycho- en neurolinguïstiek van meertaligheid. Gastles Esli Struys EhB, opleidingsonderdeel «Psycholinguïstiek» (Dr. H. Stengers) 29 februari 2012 Psycho- en neurolinguïstiek van meertaligheid Gastles Esli Struys EhB, opleidingsonderdeel «Psycholinguïstiek» (Dr. H. Stengers) 29 februari 2012 Esli Struys -assistent Prof. dr. Piet Van de Craen (VUB)

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20126 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Dumas, Eve Marie Title: Huntington s disease : functional and structural biomarkers

Nadere informatie

Auditory processing in the brainstem and audiovisual integration in humans studied with fmri Slabu, Lavinia Mihaela

Auditory processing in the brainstem and audiovisual integration in humans studied with fmri Slabu, Lavinia Mihaela University of Groningen Auditory processing in the brainstem and audiovisual integration in humans studied with fmri Slabu, Lavinia Mihaela IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose

Nederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Nederlandse samenvatting proefschrift Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Cerebral changes in Amyotrophic Lateral Sclerosis, 5 september 2017, UMC Utrecht Inleiding Amyotrofische

Nadere informatie

Methoden hersenonderzoek

Methoden hersenonderzoek Methoden hersenonderzoek Beschadigingen Meting van individuele neuronen Elektrische stimulatie Imaging technieken (Pet, fmri) EEG Psychofarmaca/drugs TMS Localisatie Voorbeeld: Het brein van Broca s patient

Nadere informatie

Het brein maakt deel uit van een groter geheel, het zenuwstelsel. Schematisch kan het zenuwstelsel als volgt in kaart worden gebracht:

Het brein maakt deel uit van een groter geheel, het zenuwstelsel. Schematisch kan het zenuwstelsel als volgt in kaart worden gebracht: Ons brein Het brein maakt deel uit van een groter geheel, het zenuwstelsel. Schematisch kan het zenuwstelsel als volgt in kaart worden gebracht: De hersenen zijn onderdeel van het zogenoemde centrale zenuwstelsel.

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting. Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie

Nederlandse Samenvatting. Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie 255 256 De twee hersenhelften, de hemisferen, van het menselijke brein verschillen zowel in vorm als in functie. In sommige hersenfuncties, zoals

Nadere informatie

Sniffing out Parkinson s disease. Samenvatting

Sniffing out Parkinson s disease. Samenvatting Samenvatting 139 Samenvatting De eerste beschrijving van een reukstoornis bij de ziekte van Parkinson (ZvP) dateert uit 1975. Sindsdien is het duidelijk geworden dat Parkinson-patiënten reukstoornissen

Nadere informatie

Aandacht, controle & motoriek Tentamen 2012

Aandacht, controle & motoriek Tentamen 2012 Aandacht, controle & motoriek Tentamen 2012 Door psychobio.nl SAMENVATTING 27 meerkeuzevragen, 3 open vragen en 1 bonusvraag Vraag 1. Welke uitspraak over EEG/MEG is waar? a. De neurale bron van EEG-signalen

Nadere informatie

cìååíáçåéäé=ã~öåéíáëåüé=êéëçå~åíáéäééäçîçêãáåö=î~å= ÇÉ=ÜÉêëÉåÉå

cìååíáçåéäé=ã~öåéíáëåüé=êéëçå~åíáéäééäçîçêãáåö=î~å= ÇÉ=ÜÉêëÉåÉå cìååíáçåéäé=ã~öåéíáëåüé=êéëçå~åíáéäééäçîçêãáåö=î~å= ÇÉ=ÜÉêëÉåÉå gçøääé=dbboqp éêçãçíçê=w aêk=g~å=s^kabsbkkbi=mêçñk=çêk=hççë=s^k= wtfbqbk = báåçîéêü~åçéäáåö=îççêöéçê~öéå=íçí=üéí=äéâçãéå=î~å=çé=öê~~ç= j~ëíéê=áå=çé=äáçãéçáëåüé=ïéíéåëåü~éééå=~ñëíìçééêêáåüíáåö=

Nadere informatie

de verzwakkingscorrectie uit te voeren op basis van de berekende verzwakkingscorrectie.

de verzwakkingscorrectie uit te voeren op basis van de berekende verzwakkingscorrectie. De ultieme uitdaging in het veld van neurowetenschappelijk onderzoek is om te begrijpen wat de biologische basis is van emoties, cognitie en, uiteindelijk, van bewustzijn. Het verkennen van de menselijke

Nadere informatie

PSYCHOLOGISCHE FUNCTIELEER I. Academiejaar Durk Talsma Kate Ergo HOOFDSTUK 1

PSYCHOLOGISCHE FUNCTIELEER I. Academiejaar Durk Talsma Kate Ergo HOOFDSTUK 1 PSYCHOLOGISCHE FUNCTIELEER I Academiejaar 2017-2018 Durk Talsma (Durk.Talsma@Ugent.be) Kate Ergo (Kate.Ergo@Ugent.be) HOOFDSTUK 1 Benaderingen van de menselijke cognitie 1 FUNCTIELEER Deel I HISTORIE De

Nadere informatie

Hoofdstuk 2: Visuoperceptuele verwerking

Hoofdstuk 2: Visuoperceptuele verwerking Hoofdstuk 2: Visuoperceptuele verwerking 1. BEGINSELEN VAN DE NEUROANATOMIE VAN HET VISUELE SYSTEEM Visuele signalen vallen in op de retina van L en R oog via L en R nervus opticus naar chiasma opticus

Nadere informatie

De ziekte van Alzheimer is een neurodegeneratieve aandoening en de meest voorkomende

De ziekte van Alzheimer is een neurodegeneratieve aandoening en de meest voorkomende Nederlandse samenvatting Ontsteking bij de ziekte van Alzheimer in vivo kwantificatie Achtergrond De ziekte van Alzheimer is een neurodegeneratieve aandoening en de meest voorkomende vorm van dementie.

Nadere informatie

Rol in leren en geheugen en veranderingen die optreden bij de ziekte van Alzheimer

Rol in leren en geheugen en veranderingen die optreden bij de ziekte van Alzheimer NEDERLANDSE SAMENVATTING CINGULAIRE NETWERKEN Rol in leren en geheugen en veranderingen die optreden bij de ziekte van Alzheimer 157 Achtergrond Dementie is een aandoening die gepaard gaat met een achteruitgang

Nadere informatie

De Hemisferische lateralisatie van de hersenen. Een literatuuronderzoek.

De Hemisferische lateralisatie van de hersenen. Een literatuuronderzoek. De Hemisferische lateralisatie van de hersenen. Een literatuuronderzoek. Van Labeke Peter-Jan Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte, voor het behalen van de graad van Licentiaat

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting Borderline-persoonlijkheidsstoornis (BPS) is een ernstige psychische stoornis, die vaak voorkomt bij mensen met een

Nederlandse samenvatting Borderline-persoonlijkheidsstoornis (BPS) is een ernstige psychische stoornis, die vaak voorkomt bij mensen met een Nederlandse samenvatting Borderline-persoonlijkheidsstoornis (BPS) is een ernstige psychische stoornis, die vaak voorkomt bij mensen met een voorgeschiedenis van interpersoonlijk trauma, zoals kindermishandeling

Nadere informatie

Taal en het brein. Neurowetenschappen en taalontwikkeling

Taal en het brein. Neurowetenschappen en taalontwikkeling Taal en het brein. Neurowetenschappen en taalontwikkeling Deel 1. Geschiedenis van het hersenonderzoek, de architectuur van het brein en de werking van het neuron 2 december 2011, Algemene Taalwetenschap

Nadere informatie

Neuro-imaging of visual field defects Boucard, Christine

Neuro-imaging of visual field defects Boucard, Christine Neuro-imaging of visual field defects Boucard, Christine IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version

Nadere informatie

1. Welke rol heeft Cajal gespeeld in de geschiedenis van de Neurowetenschappen?

1. Welke rol heeft Cajal gespeeld in de geschiedenis van de Neurowetenschappen? Tentamen Neurobiologie 29 juni 2007 9.00 12.00 hr Naam: Student nr: Het tentamen bestaat uit 28 korte vragen. Het is de bedoeling dat u de vragen beantwoordt in de daarvoor gereserveerde ruimte tussen

Nadere informatie

NEUROFEEDBACK. Ger Loots

NEUROFEEDBACK. Ger Loots NEUROFEEDBACK Ger Loots Netwerktheorie Theorie (Llinas, 2001) Gedistribueerde localisatie van functie Zelfregulatie (arousalregulatie) Juiste activiteit in situatie Underarousal Overarousal Instability

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting. De invloed van illusies op visueelmotorische

Nederlandse samenvatting. De invloed van illusies op visueelmotorische De invloed van illusies op visueelmotorische informatieverwerking 115 Terwijl je deze tekst leest, maken je ogen snelle sprongen van woord naar woord. Deze snelle oogbewegingen, saccades genoemd, gebruik

Nadere informatie

Waterhoofd. 1 of 6 1/22/13 3:27 PM. artikel door Johannes Fahrenfort

Waterhoofd.  1 of 6 1/22/13 3:27 PM. artikel door Johannes Fahrenfort Waterhoofd artikel door Johannes Fahrenfort Tweet 0 Recommend 1 23. Water zoeken. nieuwsbrief. suggesties. redactie. site opties reageer op artikel print artikel zoeken naar artikel op neurowetenschap

Nadere informatie

NEURALE CORRELATEN VAN INTRANSITIEVE BEWEGINGEN: EEN FUNCTIONELE MRI-STUDIE

NEURALE CORRELATEN VAN INTRANSITIEVE BEWEGINGEN: EEN FUNCTIONELE MRI-STUDIE Academiejaar 2010-2011 NEURALE CORRELATEN VAN INTRANSITIEVE BEWEGINGEN: EEN FUNCTIONELE MRI-STUDIE Amina HOLAIL MOHAMED Promotor: Prof. dr. Guy Vingerhoets Scriptie voorgedragen in de 2 e Master in het

Nadere informatie

a p p e n d i x Nederlandstalige samenvatting

a p p e n d i x Nederlandstalige samenvatting a p p e n d i x B Nederlandstalige samenvatting 110 De hippocampus en de aangrenzende parahippocampale hersenschors zijn hersengebieden die intensief worden onderzocht, met name voor hun rol bij het geheugen.

Nadere informatie

Doelstelling: nagaan in hoeverre er verschillen optreden in de hersenactiviteit door het gebruik van de ChromaGen filters van de Xlens.

Doelstelling: nagaan in hoeverre er verschillen optreden in de hersenactiviteit door het gebruik van de ChromaGen filters van de Xlens. Antwerpen, juni 2011 Kwantitatieve EEG analyses lezen met/zonder Xlens. Doelstelling: nagaan in hoeverre er verschillen optreden in de hersenactiviteit door het gebruik van de ChromaGen filters van de

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Samenvatting Nederlandse samenvatting Oorsuizen zit tussen de oren Tussen de oren Behalve fysiek tastbaar weefsel zoals bot, vloeistof en hersenen zit er veel meer tussen de oren, althans zo leert een

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/44385 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ayata, C. Title: Spreading depolarizations : the missing link between mirgraine

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Introductie Hersenen sturen onze bewegingen aan. De aansturing van een spier tijdens een beweging verloopt via de motorische gebieden in onze hersenen (primaire motorcortex en secundaire motorgebieden)

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting In dit proefschrift werd de relatie tussen subjectieve intensiteit en aangenaamheid in smaak onderzocht. Gewoonlijk wordt aangenomen dat de sensorische aangenaamheid van een stimulus afhankelijk is van

Nadere informatie

Neurowetenschappen, taal en het onderwijs: Een verstandshuwelijk?

Neurowetenschappen, taal en het onderwijs: Een verstandshuwelijk? Neurowetenschappen, taal en het onderwijs: Een verstandshuwelijk? Esli Struys, CLIN, VUB Seminarie VLOR, 25 oktober 2012 30-10-2012 1 Overzicht -Mind, Brain, Language & Education (MBLE): mogelijkheden,

Nadere informatie

EP = Evoked Potential Meten van: VEP = oogzenuwen BAEP = gehoorzenuwen SSEP = gevoelszenuwen MEP = motorische zenuwbanen

EP = Evoked Potential Meten van: VEP = oogzenuwen BAEP = gehoorzenuwen SSEP = gevoelszenuwen MEP = motorische zenuwbanen EP = Evoked Potential Meten van: VEP = oogzenuwen BAEP = gehoorzenuwen SSEP = gevoelszenuwen MEP = motorische zenuwbanen U heeft binnenkort een afspraak voor een EP. Dit staat voor Evoked Potential en

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Het begrijpen van cognitieve heterogeniteit bijde ziekte van Parkinson: Een benadering met behulp van beeldvormend onderzoek De ziekte van Parkinson (ZvP) is een chronische, progressieve

Nadere informatie

Psycho- en Neurolinguïstiek: een inleiding

Psycho- en Neurolinguïstiek: een inleiding Psycho- en Neurolinguïstiek: een inleiding 13 december 2011 Algemene TaalWetenschap 14-12-2011 1 Esli Struys -assistent Piet Van de Craen -onderzoek in de experimentele neurolinguïstiek -breinontwikkeling

Nadere informatie

Transcraniële magnetische stimulatie

Transcraniële magnetische stimulatie Transcraniële magnetische stimulatie S.F.W. Neggers (PhD) Hersencentrum Rudolf Magnus UMC Utrecht Transcraniële magnetische stimulatie Korte magnetische puls als gevolg van ~15cm grote spoel op het hoofd

Nadere informatie

Waarom kijkt iedereen boos? Vergelijkend onderzoek van de hersenen van mensen met een depressie

Waarom kijkt iedereen boos? Vergelijkend onderzoek van de hersenen van mensen met een depressie Waarom kijkt iedereen boos? Vergelijkend onderzoek van de hersenen van mensen met een depressie Jojanneke is een studente van 24 jaar en kampt al een tijdje met depressieve klachten. Het valt haar huis-

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Dit hoofdstuk vat de in dit proefschrift beschreven onderzoeken samen. Na de samenvatting van de studies volgen de methodologische overwegingen en klinische implicaties. De ziekte

Nadere informatie

2-7-2014. Neuro & Revalidatie Congres 2014. Inhoud. MRI Veiligheid MRI. Magnetic Resonance Imaging

2-7-2014. Neuro & Revalidatie Congres 2014. Inhoud. MRI Veiligheid MRI. Magnetic Resonance Imaging Neuro & Revalidatie Congres 2014 MRI Magnetic Resonance Imaging Guus Wisse Inhoud MRI Veiligheid MRI Techniek MRI Algemeen De MRI aanvraag Het radiologisch verslag Casuïstiek MRI Veiligheid 1 MRI Veiligheid

Nadere informatie

The hearing brain in males and females Ruytjens, Liesbet

The hearing brain in males and females Ruytjens, Liesbet The hearing brain in males and females Ruytjens, Liesbet IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING In hoofdstuk 1 van dit proefschrift wordt een algemene inleiding gegeven op de biologische klok van zoogdieren. De biologische klok van zoogdieren, welke 24-uurs ritmen in het

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Wat verandert er in het zenuwstelsel als een dier iets leert? Hoe worden herinneringen opgeslagen in de hersenen? Hieraan ten grondslag ligt het vermogen van het zenuwstelsel om

Nadere informatie

Taal in het Kleuterbrein EEG in de praktijk

Taal in het Kleuterbrein EEG in de praktijk Taal in het Kleuterbrein EEG in de praktijk Nina Davids & Judith Pijnacker - senior onderzoekers Petra van Alphen - projectleider Expertise & Innovatie, PonTeM Taal in het Kleuterbrein Waarom EEG? Wat

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/31633 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kant, Anne Marie van der Title: Neural correlates of vocal learning in songbirds

Nadere informatie

Challenges of brain imaging in psychiatry: understanding brain structure and function in schizophrenia da Silva Alves, F.

Challenges of brain imaging in psychiatry: understanding brain structure and function in schizophrenia da Silva Alves, F. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Challenges of brain imaging in psychiatry: understanding brain structure and function in schizophrenia da Silva Alves, F. Link to publication Citation for published

Nadere informatie

Bij epilepsiechirurgie streeft men naar complete verwijdering of disconnectie van de epileptogene zone met behoud van eloquente hersengebieden. Het do

Bij epilepsiechirurgie streeft men naar complete verwijdering of disconnectie van de epileptogene zone met behoud van eloquente hersengebieden. Het do Samenvatting Bij epilepsiechirurgie streeft men naar complete verwijdering of disconnectie van de epileptogene zone met behoud van eloquente hersengebieden. Het doel is immers om de aanvallen te stoppen

Nadere informatie

Wie kiest er eigenlijk: wij of onze hersenen?

Wie kiest er eigenlijk: wij of onze hersenen? Wie kiest er eigenlijk: wij of onze hersenen? Stan Gielen Afd. Biofysica Radboud Universiteit Nijmegen Contents Supervised en unsupervised leren? Wat is een neuron en hoe werkt het Hoe maken wij keuzes?

Nadere informatie

Figuur 1: Verwijzing naar de verschillende locaties met betrekking tot het systeem voor de plaatsing van de elektrodes.

Figuur 1: Verwijzing naar de verschillende locaties met betrekking tot het systeem voor de plaatsing van de elektrodes. Neurofeedback en de resonantie van het brein met Ir. G. Roozemond van het Neurotherapie Centrum in Hilversum. Na enige tijd realiseer ik me dat ik meer wil weten over het effect van de hoge frequenties

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 203 Nederlandse samenvatting Wittere grijstinten Klinische relevantie van afwijkingen in de grijze stof in multipele sclerose, zoals afgebeeld met MRI Multipele sclerose (MS) is

Nadere informatie

Het (on)meetbare brein

Het (on)meetbare brein Het (on)meetbare brein Proost op de wetenschap, SPUI25 Lukas Snoek Universiteit van Amsterdam Even voorstellen... Wie ben ik? Lukas Snoek, promovendus psychologie ("Brein & Cognitie") aan de UvA Interesse

Nadere informatie

Gedragsneurowetenschappen

Gedragsneurowetenschappen Hoofdstuk 2: Bouw van het zenuwstelsel Gedragsneurowetenschappen Andries Van Wesel (= auteursnaam: Andreas Vesalius) Wordt als een van de grootste anatomen beschouwd aller tijden Heeft precies beschrijvingen

Nadere informatie

Neuroanatomical changes in patients with loss of visual function Prins, Doety

Neuroanatomical changes in patients with loss of visual function Prins, Doety Neuroanatomical changes in patients with loss of visual function Prins, Doety IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift beschrijft een aantal studies naar de klinische toepassing van hoog veld MRI in Multiple Sclerose. Daarbij is vooral gekeken naar sequenties die waardevol bleken

Nadere informatie

Een enkele detector op de grond geeft een signaal, dit wordt een single genoemd.

Een enkele detector op de grond geeft een signaal, dit wordt een single genoemd. Uitwerkingen HiSPARC Air-showers, events en coïncidenties N.G. Schultheiss 1 Inleiding Op de HiSPARC site is RouteNet te vinden. Hierin staan modules die als verdieping gebruikt kunnen worden. Klik bijvoorbeeld

Nadere informatie

Nieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS

Nieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS Nieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS Op 4 juli 2012 presenteerde het ATLAS experiment een update van de actuele resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje. Dat gebeurde

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 161 28-12-2009 09:42:54 nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 162 28-12-2009 09:42:54 Beeldvorming van Alzheimerpathologie in vivo:

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting. Samenvatting

Nederlandse Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Toenaderen of vermijden. Neurobiologische mechanismen in sociale angst Het doel van dit proefschrift was om meer inzicht te krijgen in de psychobiologische mechanismen die een rol spelen bij

Nadere informatie

PET Imaging of Mild Traumatic Brain Injury and Whiplash Associated Disorder Vállez Garcia, David

PET Imaging of Mild Traumatic Brain Injury and Whiplash Associated Disorder Vállez Garcia, David PET Imaging of Mild Traumatic Brain Injury and Whiplash Associated Disorder Vállez Garcia, David IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite

Nadere informatie

Aandacht, controle & motoriek Tentamen 2011

Aandacht, controle & motoriek Tentamen 2011 Aandacht, controle & motoriek Tentamen 2011 Door psychobio.nl SAMENVATTING 30 meerkeuzevragen, 3 open vragen en 1 bonusvraag Vraag 1. Selectieve aandacht (of top-down aandacht) heeft een paar eigenschappen:

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32213 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Schel, Margot Antoinette Title: Free won't : neurobiological bases of the development

Nadere informatie

neurologie functieonderzoeken

neurologie functieonderzoeken neurologie functieonderzoeken Inhoud EMG elektromyografie 3 EEG elektro-encefalografie 4 EP S geëvoceerde potentialen 5 SSEP somato-sensoriële geëvoceerde potentialen 5 VEP visuele geëvoceerde potentialen

Nadere informatie

inhoud Voorwoord... 11 deel i: neurowetenschappen in taal en taalstoornissen... 17 Hst 1: Historisch overzicht van de afasiologie...

inhoud Voorwoord... 11 deel i: neurowetenschappen in taal en taalstoornissen... 17 Hst 1: Historisch overzicht van de afasiologie... inhoud Voorwoord... 11 deel i: neurowetenschappen in taal en taalstoornissen... 17 Hst 1: Historisch overzicht van de afasiologie... 19 1.1. Historiek vóór 1860... 20 1.2. Broca, Wernicke en Lichtheim

Nadere informatie

University of Groningen. Neuroimaging in tremor and functional motor disorders Broersma, Marja

University of Groningen. Neuroimaging in tremor and functional motor disorders Broersma, Marja University of Groningen Neuroimaging in tremor and functional motor disorders Broersma, Marja IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from

Nadere informatie

3 De gereedschapskist van de cognitieve neurowetenschap

3 De gereedschapskist van de cognitieve neurowetenschap 3 De gereedschapskist van de cognitieve neurowetenschap Peter Hagoort, Nick R Ramsey en Ole Jensen 3.1 Inleiding 3.2 Elektrische signalen 3.2.1 De neurale basis van het elektrische signaal 3.3 Magnetische

Nadere informatie

When we move together Kokal, Idil

When we move together Kokal, Idil When we move together Kokal, Idil IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version

Nadere informatie

Detectie van kosmische straling

Detectie van kosmische straling Detectie van kosmische straling muonen? geproduceerd op 15 km hoogte reizen met een snelheid in de buurt van de lichtsnelheid levensduur = 2,2.10-6 s s = 2,2.10-6 s x 3.10 8 m/s = 660 m = 0,6 km Victor

Nadere informatie

Brain Oscillations and Synchrony in Neurocognitive Systems J. van Driel

Brain Oscillations and Synchrony in Neurocognitive Systems J. van Driel Brain Oscillations and Synchrony in Neurocognitive Systems J. van Driel Nederlandse samenvatting Hersenactiviteit is sterk ritmisch, net als bijvoorbeeld geluidsgolven, lichtspectra en signalen voor moderne

Nadere informatie

cìååíáçåéäé=jojäééäçîçêãáåö=î~å=çé=üéêëéåéå=j= âäáåáëåüé=íçéé~ëëáåö=äáà=üéêëéåíìãçêéå=j= êééêççìåééêä~~êüéáç=î~å=ãçíçêåçêíéñ=~åíáî~íáé

cìååíáçåéäé=jojäééäçîçêãáåö=î~å=çé=üéêëéåéå=j= âäáåáëåüé=íçéé~ëëáåö=äáà=üéêëéåíìãçêéå=j= êééêççìåééêä~~êüéáç=î~å=ãçíçêåçêíéñ=~åíáî~íáé cìååíáçåéäé=jojäééäçîçêãáåö=î~å=çé=üéêëéåéå=j= âäáåáëåüé=íçéé~ëëáåö=äáà=üéêëéåíìãçêéå=j= êééêççìåééêä~~êüéáç=î~å=ãçíçêåçêíéñ=~åíáî~íáé jáéâé=j~êíéåë éêçãçíçê=w aêk=g~å=s^kabsbkkb mêçñk=çêk=j~êáé=s^kabopqbbk

Nadere informatie

Summary in Dutch / Nederlandse Samenvatting

Summary in Dutch / Nederlandse Samenvatting Summary in Dutch / Nederlandse Samenvatting 2 In dit proefschrift wordt met behulp van radiologische technieken de veroudering van de hersenen bestudeerd. Hierbij wordt in het bijzonder aandacht besteed

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting 207 Hoe handhaaf je jezelf in een sociale omgeving? Welke psychologische processen liggen hieraan ten grondslag? Welke delen van de hersenen zijn hierbij betrokken? En is zijn deze processen en/of hersengebieden

Nadere informatie

Negative symptoms of schizophrenia de Lange, Jozarni

Negative symptoms of schizophrenia de Lange, Jozarni Negative symptoms of schizophrenia de Lange, Jozarni IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version

Nadere informatie