Hoofdstuk 1: Inleiding
|
|
- Agnes de Winter
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1. BEGINSELEN VAN DE NEUROANATOMIE Hersenschors: Occipitale kwab: Mediale zijde: - sulcus calcarinus (primaire visuele cortex) - sulcus parieto-occipitalis Ventrale zijde: - gyrus lingualis - gyrus fusiformis (meer anterieur) - sulcus collateralis over ventrale zijde - sulcus occipitotemporalis loopt parallel en lateraal van s.c. Laterale zijde Temporale kwab: Sulcus temporalis superior Sulcus temporalis inferior verdelen de laterale zijde in: o Gyrus temporalis superior o Gyrus temporalis medius o Gyrus temporalis inferior Gyrus angularis: rond het achterste uiteinde van sulcus temporalis superior dat naar boven loopt Planum temporale: wanneer we de Sylvische fissuur open plooien Gyri van Heschl (primaire auditieve cortex): achterste deel van planum temporale. Pariëtale kwab: Sulcus intraparietalis verdeeld de laterale zijde in: o Lobulus parietalis superior o Lobulus parietalis inferior: - gyrus angularis - gyrus supramarginalis: rond achterste uiteinde van de Sylvische fissuur Frontale kwab: Sulcus frontalis inferior 1
2 Sulcus frontalis superior verdelen de laterale zijde in: o Gyrus frontalis superior o Gyrus frontalis medius o Gyrus frontalis inferior Sulcus centralis (PMC): begrenst de frontale kwab aan de achterzijde Sulcus precentralis: voor en parallel met sulcus centralis Premotorische cortex: in en rond de sulcus precentralis 2. COGNITIEVE MODELLEN Specificeren uit welke deelprocessen een bepaalde functie bestaat en hoe de deelprocessen elkaar beïnvloeden Modulair model Deelprocessen serieel geschakeld Output van een (beëindigd) deelproces wordt input ander deelproces 2.2. Interactionistisch model Deelprocessen parallel geschakeld Nog voor het ene proces beëindigd is en output gegenereerd heeft ander proces dat gebruik maakt van output van het ene proces en tegelijkertijd de output van dat proces beïnvloedt. 3. FUNCTIONEEL-ANATOMISCHE MODELLEN 3.1. Korte historiek Vroeger Men dacht dat hersenfuncties gelokaliseerd waren in de hersenventrikels en niet in de hersenschors. Swedenborg & Gall: belang van hersenschors Corticale sulci verlopen volgens een consistent patroon Verschillende hersengebieden vervullen verschillende functies 2
3 Paul Broca: bevestigde hypothese van Gall Patiënt Lebrogne kon t.g.v. beroerte enkel Tan uitbrengen en een aantal stereotype uitdrukkingen. focaal letsel in gyrus frontalis inferior links aangetoond dat taal berust op welomschreven hersengebieden i.p.v. diffuus door de hersenen op hun geheel wordt verwerkt Localisationisme versus gedistribueerde netwerken Localisationisme Eenvoudige 1 1 correspondentie tussen bepaalde functie en een bepaald gebied Broca-gebied (= gyrus frontalis inferior) staat in voor spraakproductie Wernicke-gebied (= achterste van gyrus temporalis medius) staat in voor spraakbegrip NADEEL: vereenvoudigt klinische realiteit: Broca-gebied ook begripsstoornissen voor moeilijkere grammaticale constructies Wernicke-gebied ook woordproductie Ook letsels buiten klassieke taalgebieden kunnen de taal verstoren. Gedistribueerd model Elke taalfunctie berust op de coöperatie van een gedistribueerd netwerk van gebieden (= hersencircuit). Verschillende gebieden zijn op afstand van elkaar gelegen en onderling anatomisch verbonden. Elk gebied vervult een deel van het werk Interactie met de andere gebieden Een gebied kan deel uitmaken van verschillende netwerken naargelang taak. 4. DE TECHNIEK Elke techniek vereist een vergelijking tussen 2 metingen (verschillende condities). Verschil tussen 2 metingen verschil tussen 2 condities. mogen enkel verschillen in die opzichten die het onderwerp van de studie uitmaken. 3
4 4.1. De elektrofysiologische methodes Neurale populatie meer actief veranderingen in elektrisch potentiaal en magnetische dipool. Elektrische veranderingen worden bepaald door piramidale neuronen (= specifieke groep van neuronen die ordelijk gealigneerd zijn langs het corticale oppervlak) Liggen aan de basis van geëvokeerde potentialen (EP) en magnetoëncephalografie (MEG) Geëvokeerde potentialen (EP) Het beste wanneer piramidale neuronen perpendiculair gericht zijn t.o.v. hersenoppervlak. Men meet hoe de elektrische activiteit die door de hersenen gegenereerd wordt, verandert van milliseconde tot milliseconde vanaf een specifiek moment. Tijdsresolutie: in de orde van grootte van milliseconden Ruimtelijke resolutie: veel slechter dan bij PET of fmri Ook voor klinische doeleinden: VEP (visueel), BAEP (auditief) en SSEP (somatosensorieel). Magnetoëncephalografie Magnetisch dipool; kan het beste wanneer piramidale neuronen parallel verlopen met het hersenoppervlak neuronen in de wanden van corticale sulci verlopen tangentieel met hersenoppervlak potentiaal door deze neuronen kan niet opgepikt worden. Tijdsresolutie: vergelijkbaar met EP Transcraniële magnetische stimulatie Magnetisch veld op de schedel dat doordringt tot in beperkt deel van onderliggende hersenschors. Doel: hersenactiviteit beïnvloeden in onderliggend deel (inhiberend of stimulerend) 2 manieren: Single- of dual-pulse: gedurende enkele ms werking van onderliggend deel kortdurend verstoord Repetitieve TMS: trein van impulsen gedurende enkele minuten langduriger effect. NADEEL: moeilijk precies af te lijnen welk deel van hersenschors door TMS beïnvloed is. kan min of meer uitgebreid zijn en gebieden op afstand kunnen ook beïnvloed zijn. Daarom: combinatie TMS met fmri. 4
5 Corticale oppervlakteregistratie Rechtstreeks op het corticale oppervlak elektrische activiteit meten in bepaalde regio s om gebieden functioneel te identificeren. Bij epilepsiepatiënten: deel van cortex reseceren waar epilepsie start, waarbij men zo weinig mogelijk van omliggende cortex wil wegsnijden die instaat voor bvb. taal patiënten wakker laten en stuk voor stuk stimuleren rond het letsel om te voorspellen of het om stukken gaat met een belangrijke functie. In zeldzame experimenten: gebruiken om elektrische respons te meten op een aantal passief aangeboden stimuli. Ruimtelijk resolutie: zeer hoog Single neuron electrode recording Met één of meerdere elektroden neuronale activiteit meten van een enkelvoudig neuron Meest rechtstreekse manier om activiteit van neuronen te meten Tijdsresolutie: in orde van grootte van ms en => uitstekend Belangrijke principes definiëren van de relatie cognitieve functies neuronale activiteit. NADEEL: slechts beperkt aantal neuronen klassiek onderzoek: 100-tal neuronen in eenzelfde gebied. Multi-electrode arrays: - men gebruikt verschillende elektroden tegelijk OF - metingen waarbij men in verschillende gebieden tegelijk meet Ethische kwesties Proefdieren kunnen geen vrijwillige informed consent geven Woonomstandigheden van proefdieren optimaliseren Op een diervriendelijke manier omgaan met proefdieren Minimale pijn berokkenen (bvb. bij plaatsen van elektroden) Geen gebruik van proefdieren die in het wild gevangen zijn, maar die in gevangenschap geboren zijn De hemodynamische methodes Neuronale populatie meer actief bevloeiing van populatie neemt toe lokale vasodilatatie (vaatverwijding). Vasodilatatie treedt op ter compensatie voor het hoger metabool verbruik: 5
6 het laat toe dat er meer metabool substraat geleverd wordt in actief hersengebied. Vasodilatatie is meer uitgesproken dan wat vereist is ter compensatie van verhoogd metabolisme. Hemodynamische respons: de lokale vasodilatatie in respons op verhoogde activiteit. ligt aan de basis van PET en fmri. Positron-emissie tomografie Injectie van 15 O-gelabelled H 2 O (= een radioïsotoop) In de cyclotron (deeltjesversneller): productie zuurstofatoom met massagetal 15 i.p.v. 14 zuurstofatoom instabiel vervalt met een halfwaardetijd van 123s Tijdens verval: een proton getransformeerd in: - neutron + partikel - neutrino + partikel wordt uitgestoten resterend atoom is 15 7N i.p.v. 15 8O + partikel botst met een elektron annihilatie van de twee massapartikels emissie van 2 fotonen (= hoog-energetisch pakket van 511 kev). De fotonen hebben 2 precies tegengestelde richtingen met een hoek van Energie is zo hoog dat ze niet rechtstreeks opgemeten worden, maar eerst moeten afgestopt worden door een bismuth germanium oxide kristal. Botsing geeft aanleiding tot een foto-elektrisch effect gebruikt om beelden op te nemen o.b.v. simultane coïncidenties van fotonen met diametraal tegenovergestelde richting wordt er een beeld van de hersenen gereconstrueerd. Lage dosis radioïsotoop volstaat 6 12 opnames in 3u persoon moet stilliggen; na elke injectie: 40s-90s in conditie waarbij de hersenen volledig gescand worden; meting: de integraal van alles wat er in die tijdspanne gebeurt; vervolgens 8-10min interval Bovengrens van dosis: 5 millisievert. Tijdsresolutie: >40s Ruimtelijke resolutie: 10-15mm 6
7 Functionele magnetische resonantie (fmri) Gebruik van een endogeen contrastmiddel => geen injectie nodig fmri-signaal wordt bepaald door de verhouding OH/DOH 1 Neuronale populatie meer actief meer zuurstofverbruik verhouding OH/DOH (zeer kortstondig effect van 100 en millisec.) vasodilatatie OH/DOH (doordat vasodilatatie meer uitgesproken is dan wat er vereist wordt ter compensatie van verhoogde metabole activiteit) Toename OH/DOH bereikt piek 6-10s na toename van neuronale activiteit Keert vervolgens terug naar basislijn over verloop van 5-tal sec. Blood Oxygenation Level Dependent-signaal (BOLD) = fmri-signaal. fmri laat toe om een lange reeks van opeenvolgende kortdurende beelden op te nemen van hersenen. Toepasbaar op 2 manieren: Epoch-based fmri: - gedurende 30-40s trials van een vergelijkbaar type aanbieden - pp voert gedurende 30s taak uit en voortdurend opnames van hersenvolumes - onmiddellijk nadien: andere taak gedurende 30s en opnieuw hersenvolumes in de analyse: nagaan hoe de integraal van het signaal van de ene conditie verschilt van het signaal van de andere conditie. Event-related fmri: - meten hoe BOLD-signaal van sec. tot sec. verandert volgend op een experimentele gebeurenis ( event ) - VOORDEEL: men kan events van verschillende types doorheen mengen. Tijdsresolutie: orde van grootte van enkele sec. Ruimtelijke resolutie: 5-10mm. Analyse van functionele beeldvormingsdata Opnames vergelijken tijdens verschillende condities Gemeten waarden verklaard door: - conditie-afhankelijke component - pp-afhankelijke component - ruisfactor parameterschatting voor elke component 1 OH en DOH: resp. oxyhemoglobine en deoxyhemoglobine 7
8 Statistische inferentie: bepalen waar de parameterschatting significant verschilt tussen condities; voor elke voxel 2 binnen hersenvolume kan men significantie bepalen. Z-map: de kaart van de voxels en hun statistische significanties; Z drukt statistisch uit hoe sterk een bepaalde waarde afwijkt van wat men onder de nulhypothese zou verwachten. 4. LETSELMETHODE BIJ PATÏENTEN Enkelvoudige dissociatie: wanneer er patiënten bestaan waarbij A aangetast is en er geen patiënten zijn waarbij B aangetast is. laten niet toe te concluderen dat A en B verschillende locaties hebben, want enkelvoudig associatie kan ook op andere manieren verklaard worden. Dubbele dissociatie: wanneer aan 2 criteria voldaan is: Bij sommige letsels is proces A beschadigd en proces B gespaard Bij andere letsels is proces B beschadigd en A intact dan kunnen we zeggen dat A en B verschillen van lokatie. Lesie-subtractiemethode: Indeling van patiënten in groepen o.b.v. klinisch beeld Dan berekening bij hoeveel patiënten met X elke voxel beschadigd is en bij hoeveel patiënten zonder X. Vergelijking van aantallen geeft dan een subtractiebeeld Voxelgebaseerde letsel-symptoom-mapping: Men meet bij elke patiënt een bepaalde parameter (niet vooraf in groepen indelen). Nagaan voor elke voxel in de hersenen welke waarde die parameter had bij patiënten waarbij de voxel wel beschadigd is. Met een Student-t-test nagaan voor elke voxel of er een verschil is in de waarde van de parameter tussen patiënten waarbij die voxel wel beschadigd is en patiënten waarbij die niet beschadigd is. VOORDEEL: noodzakelijke complement t.o.v. hemodynamische en elektrofysiologische methodes, want ze kunnen nagaan of de effecten een essentiële bijdrage weerspiegelen van een specifiek gebied (de andere 2 methodes geven enkel plaats van effect aan). NADELEN: De uitgebreidheid van letsels wordt niet bepaald door functionele afgrenzing tussen gebieden, maar door bvb. het bevloeiingspatroon van de hersenen in geval een beroerte of door toeval. 2 Voxel: een grafische eenheid om een punt in de drie-dimensionale ruimte weer te geven. 8
9 Hersenen zijn in staat tot functionele reorganisatie: structureel beschadigde gebieden kunnen overgenomen worden door andere gebieden die structureel intact zijn. Hersenletsels zijn zelden beperkt tot de hersencortex; vaak zijn ook de wittestofbanen die hersengebieden met elkaar verbinden, beschadigd. Gebied maakt deel uit van hersencircuit uitval van gebied repercussies op functie van gebieden die ook in dit netwerk zitten. Niet enkel structureel beschadigde gebieden. 9
Vvocht in de hersenen gelegen) en niet in de hersenschors
ANATOMIE VAN DE TAAL TALKING HEADS: DE ANATOMIE VAN DE TAAL RIK VANDENBERGHE 1. INLEIDING: TAALPROCESSEN HEBBEN EEN PLAATS IN DE HERSENEN óór 1800 dacht men dat de hersenfuncties gelokaliseerd waren in
Nadere informatieTalking Heads: De Anatomie van de Taal Rik Vandenberghe. Inleiding: Taalprocessen hebben een plaats in de hersenen
Talking Heads: De Anatomie van de Taal Rik Vandenberghe Inleiding: Taalprocessen hebben een plaats in de hersenen De hypothese van het equipotentialisme, die stelt dat de hersenen op hun geheel instaan
Nadere informatieHoofdstuk 3: Aandacht
1. SELECTIEVE AANDACHT Selectieve aandacht verdeelde aandacht Selectieve aandacht: verwijst naar selectie van bepaalde stimuli voor verdere cognitieve verwerking. Verdeelde aandacht: de aandacht die globaal
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Het doel van dit proefschrift was om te onderzoeken of klinische verschijnselen (fysieke beperkingen en cognitieve stoornissen) bij MS verklaard konden worden door verstoring van functionele hersenennetwerken
Nadere informatieDe Hersenen. Historisch Overzicht. Inhoud college de Hersenen WAT IS DE BIJDRAGE VAN 'ONDERWERP X' AAN KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE?
De Hersenen Oriëntatie, september 2002 Esther Wiersinga-Post Inhoud college de Hersenen historisch overzicht (ideeën vanaf 1800) van de video PAUZE neurofysiologie - opbouw van neuronen - actie potentialen
Nadere informatieTalking Heads: De Anatomie van de Taal. Rik Vandenberghe K.U. Leuven Dienst Neurologie, UZ Gasthuisberg
Talking Heads: De Anatomie van de Taal Rik Vandenberghe K.U. Leuven Dienst Neurologie, UZ Gasthuisberg 1 Voor 1810 Vicq d Azyr, Traité d Anatomie et Physiology 1786 Diderot et d Alembert, Encyclopedia,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
5 Nederlandse samenvatting FUNCTIONELE EN PERFUSIE MRI BIJ DEMENTIE Dementie kan worden veroorzaakt door een groot aantal verschillende ziekten. De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende neurodegeneratieve
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting 11 Chapter 11 Traumatisch hersenletsel is de meest voorkomende oorzaak van hersenletsel in onze samenleving. Naar schatting komt traumatisch hersenletsel jaarlijks voor in 235
Nadere informatieKijk eens in het brein!
Kijk eens in het brein! Hersenen en taal Hersenen als onderzoeksdomein Cognitief proces als onderzoeksdomein bouwstenen, chemie anatomie localisatie functies fasen en verloop cognitief proces neurale representatie
Nadere informatieDit zijn voorbeelden van examenvragen, gekopieerd van de examens van voorgaande jaren.
Dit zijn voorbeelden van examenvragen, gekopieerd van de examens van voorgaande jaren. Inleiding tot de gedragsneurowetenschappen, d.d. 08-09-09 Studentennummer: 1. Het neuraal substraat voor selectieve
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 188 Type 1 Diabetes and the Brain Het is bekend dat diabetes mellitus type 1 als gevolg van hyperglykemie (hoge bloedsuikers) kan leiden tot microangiopathie (schade aan de kleine
Nadere informatieChapter 13. Nederlandse samenvatting. A.R.E. Potgieser
Chapter 13 Nederlandse samenvatting A.R.E. Potgieser Chapter 13 Nederlandse samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene introductie over de premotor cortex met een focus op betrokkenheid van deze gebieden
Nadere informatieCognitieve functiestoornissen bij schizofrenie
Hallucinaties zijn een merkwaardig psychologisch verschijnsel. Het betreft een vorm van sensorisch bedrog, die bij patiënten met schizofrenie het dagelijks functioneren belemmert en de kwaliteit van leven
Nadere informatieHet begrijpen van heterogeniteit binnen de ziekte van Alzheimer: een neurofysiologisch
Het begrijpen van heterogeniteit binnen de ziekte van Alzheimer: een neurofysiologisch perspectief Inleiding De ziekte van Alzheimer wordt gezien als een typische ziekte van de oudere leeftijd, echter
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting HET BEGRIJPEN VAN COGNITIEVE ACHTERUITGANG BIJ MULTIPLE SCLEROSE Met focus op de thalamus, de hippocampus en de dorsolaterale prefrontale cortex Wereldwijd lijden ongeveer 2.3
Nadere informatieNederlandse samenvatting List of publications Curriculum Vitae Dankwoord. Chapter 7
Nederlandse samenvatting List of publications Curriculum Vitae Dankwoord Cognitieve dysfunctie bij glioompatiënten Onderliggende mechanismen en consequenties Jaarlijks wordt bij 800 mensen in Nederland
Nadere informatiePositronEmissieTomografie (PET) Een medische toepassing van deeltjesfysica
PositronEmissieTomografie (PET) Een medische toepassing van deeltjesfysica Wat zie je? PositronEmissieTomografie (PET) Nucleaire geneeskunde: basisprincipe Toepassing van nucleaire geneeskunde Vakgebieden
Nadere informatieVerwerking van echte en geïmpliceerde beweging
Verwerking van echte en geïmpliceerde beweging (Nederlandse samenvatting) Wanneer we een foto van een persoon zien, herkennen de meeste van ons of de persoon op de foto rende terwijl de foto gemaakt werd
Nadere informatieIntegratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer
Integratie van functionele en moleculaire beeldvorming bij de ziekte van Alzheimer Achtergrond De ziekte van Alzheimer De ziekte van Alzheimer (Alzheimer s disease - AD) is een neurodegeneratieve ziekte
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Verschillende vormen van het visuele korte termijn geheugen en de interactie met aandacht
Nederlandse samenvatting Verschillende vormen van het visuele korte termijn geheugen en de interactie met aandacht 222 Elke keer dat je naar iets of iemand op zoek bent, bijvoorbeeld wanneer je op een
Nadere informatieA Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M.
A Rewarding View on the Mouse Visual Cortex. Effects of Associative Learning and Cortical State on Early Visual Processing in the Brain P.M. Goltstein Proefschrift samenvatting in het Nederlands. Geschreven
Nadere informatieGating Neuronal Activity in the Brain Cellular and Network Processing of Activity in the Perirhinal-entorhinal Cortex J.G.P.
Gating Neuronal Activity in the Brain Cellular and Network Processing of Activity in the Perirhinal-entorhinal Cortex J.G.P. Willems Regulatie van neuronale activiteit in het brein Verwerking van verspreidende
Nadere informatieDe hersenen. 1. Anatomie en ontwikkeling 2. De grote hersenen
LES 13 De hersenen 1. Anatomie en ontwikkeling 2. De grote hersenen NOTA BENE Moeilijk: Complexe anatomie Gezichtspunten: voor, achter, boven, onder, links, rechts Vele functies Bewust / onbewust autonoom
Nadere informatieNederlandse samenvatting Visualiseren van patronen van weefselverlies - Naar een beter onderscheid tussen verschillende vormen van dementie
Nederlandse samenvatting Visualiseren van patronen van weefselverlies - Naar een beter onderscheid tussen verschillende vormen van dementie Dementie is een verzamelnaam voor verschillende ziektes. De bekendste
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/49241 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kepinska, O. Title: The neurobiology of individual differences in grammar learning
Nadere informatieDe ziekte van Parkinson (ZvP) is een progressieve aandoening van de hersenen
Samenvatting 125 126 SAMENVATTING De ziekte van Parkinson (ZvP) is een progressieve aandoening van de hersenen waarbij zenuwcellen in de middenhersenen, die de neurotransmitter dopamine produceren, afsterven.
Nadere informatiede hersenen bij de mens: MRI en PET
Hoofdstuk 11 Hogere cerebrale functies Intermezzo 11.1 De activiteitstoestand van de cortex cerebri kan worden afgeleid 2 uit het elektro-encefalogram Intermezzo 11.2 Het reward -systeem van de hersenen
Nadere informatieDe ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij zenuwcellen in een specifiek deel van de
Rick Helmich Cerebral Reorganization in Parkinson s disease (proefschrift) Nederlandse Samenvatting De ziekte van Parkinson is een neurologische ziekte waarbij zenuwcellen in een specifiek deel van de
Nadere informatiePsycho- en neurolinguïstiek van meertaligheid. Gastles Esli Struys EhB, opleidingsonderdeel «Psycholinguïstiek» (Dr. H. Stengers) 29 februari 2012
Psycho- en neurolinguïstiek van meertaligheid Gastles Esli Struys EhB, opleidingsonderdeel «Psycholinguïstiek» (Dr. H. Stengers) 29 februari 2012 Esli Struys -assistent Prof. dr. Piet Van de Craen (VUB)
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20126 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Dumas, Eve Marie Title: Huntington s disease : functional and structural biomarkers
Nadere informatieAuditory processing in the brainstem and audiovisual integration in humans studied with fmri Slabu, Lavinia Mihaela
University of Groningen Auditory processing in the brainstem and audiovisual integration in humans studied with fmri Slabu, Lavinia Mihaela IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version
Nadere informatieNederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose
Nederlandse samenvatting proefschrift Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Cerebral changes in Amyotrophic Lateral Sclerosis, 5 september 2017, UMC Utrecht Inleiding Amyotrofische
Nadere informatieMethoden hersenonderzoek
Methoden hersenonderzoek Beschadigingen Meting van individuele neuronen Elektrische stimulatie Imaging technieken (Pet, fmri) EEG Psychofarmaca/drugs TMS Localisatie Voorbeeld: Het brein van Broca s patient
Nadere informatieHet brein maakt deel uit van een groter geheel, het zenuwstelsel. Schematisch kan het zenuwstelsel als volgt in kaart worden gebracht:
Ons brein Het brein maakt deel uit van een groter geheel, het zenuwstelsel. Schematisch kan het zenuwstelsel als volgt in kaart worden gebracht: De hersenen zijn onderdeel van het zogenoemde centrale zenuwstelsel.
Nadere informatieNederlandse Samenvatting. Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie
Nederlandse samenvatting Lateralisatie en schizofrenie 255 256 De twee hersenhelften, de hemisferen, van het menselijke brein verschillen zowel in vorm als in functie. In sommige hersenfuncties, zoals
Nadere informatieSniffing out Parkinson s disease. Samenvatting
Samenvatting 139 Samenvatting De eerste beschrijving van een reukstoornis bij de ziekte van Parkinson (ZvP) dateert uit 1975. Sindsdien is het duidelijk geworden dat Parkinson-patiënten reukstoornissen
Nadere informatieAandacht, controle & motoriek Tentamen 2012
Aandacht, controle & motoriek Tentamen 2012 Door psychobio.nl SAMENVATTING 27 meerkeuzevragen, 3 open vragen en 1 bonusvraag Vraag 1. Welke uitspraak over EEG/MEG is waar? a. De neurale bron van EEG-signalen
Nadere informatiecìååíáçåéäé=ã~öåéíáëåüé=êéëçå~åíáéäééäçîçêãáåö=î~å= ÇÉ=ÜÉêëÉåÉå
cìååíáçåéäé=ã~öåéíáëåüé=êéëçå~åíáéäééäçîçêãáåö=î~å= ÇÉ=ÜÉêëÉåÉå gçøääé=dbboqp éêçãçíçê=w aêk=g~å=s^kabsbkkbi=mêçñk=çêk=hççë=s^k= wtfbqbk = báåçîéêü~åçéäáåö=îççêöéçê~öéå=íçí=üéí=äéâçãéå=î~å=çé=öê~~ç= j~ëíéê=áå=çé=äáçãéçáëåüé=ïéíéåëåü~éééå=~ñëíìçééêêáåüíáåö=
Nadere informatiede verzwakkingscorrectie uit te voeren op basis van de berekende verzwakkingscorrectie.
De ultieme uitdaging in het veld van neurowetenschappelijk onderzoek is om te begrijpen wat de biologische basis is van emoties, cognitie en, uiteindelijk, van bewustzijn. Het verkennen van de menselijke
Nadere informatiePSYCHOLOGISCHE FUNCTIELEER I. Academiejaar Durk Talsma Kate Ergo HOOFDSTUK 1
PSYCHOLOGISCHE FUNCTIELEER I Academiejaar 2017-2018 Durk Talsma (Durk.Talsma@Ugent.be) Kate Ergo (Kate.Ergo@Ugent.be) HOOFDSTUK 1 Benaderingen van de menselijke cognitie 1 FUNCTIELEER Deel I HISTORIE De
Nadere informatieHoofdstuk 2: Visuoperceptuele verwerking
Hoofdstuk 2: Visuoperceptuele verwerking 1. BEGINSELEN VAN DE NEUROANATOMIE VAN HET VISUELE SYSTEEM Visuele signalen vallen in op de retina van L en R oog via L en R nervus opticus naar chiasma opticus
Nadere informatieDe ziekte van Alzheimer is een neurodegeneratieve aandoening en de meest voorkomende
Nederlandse samenvatting Ontsteking bij de ziekte van Alzheimer in vivo kwantificatie Achtergrond De ziekte van Alzheimer is een neurodegeneratieve aandoening en de meest voorkomende vorm van dementie.
Nadere informatieRol in leren en geheugen en veranderingen die optreden bij de ziekte van Alzheimer
NEDERLANDSE SAMENVATTING CINGULAIRE NETWERKEN Rol in leren en geheugen en veranderingen die optreden bij de ziekte van Alzheimer 157 Achtergrond Dementie is een aandoening die gepaard gaat met een achteruitgang
Nadere informatieDe Hemisferische lateralisatie van de hersenen. Een literatuuronderzoek.
De Hemisferische lateralisatie van de hersenen. Een literatuuronderzoek. Van Labeke Peter-Jan Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte, voor het behalen van de graad van Licentiaat
Nadere informatieNederlandse samenvatting Borderline-persoonlijkheidsstoornis (BPS) is een ernstige psychische stoornis, die vaak voorkomt bij mensen met een
Nederlandse samenvatting Borderline-persoonlijkheidsstoornis (BPS) is een ernstige psychische stoornis, die vaak voorkomt bij mensen met een voorgeschiedenis van interpersoonlijk trauma, zoals kindermishandeling
Nadere informatieTaal en het brein. Neurowetenschappen en taalontwikkeling
Taal en het brein. Neurowetenschappen en taalontwikkeling Deel 1. Geschiedenis van het hersenonderzoek, de architectuur van het brein en de werking van het neuron 2 december 2011, Algemene Taalwetenschap
Nadere informatieNeuro-imaging of visual field defects Boucard, Christine
Neuro-imaging of visual field defects Boucard, Christine IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version
Nadere informatie1. Welke rol heeft Cajal gespeeld in de geschiedenis van de Neurowetenschappen?
Tentamen Neurobiologie 29 juni 2007 9.00 12.00 hr Naam: Student nr: Het tentamen bestaat uit 28 korte vragen. Het is de bedoeling dat u de vragen beantwoordt in de daarvoor gereserveerde ruimte tussen
Nadere informatieNEUROFEEDBACK. Ger Loots
NEUROFEEDBACK Ger Loots Netwerktheorie Theorie (Llinas, 2001) Gedistribueerde localisatie van functie Zelfregulatie (arousalregulatie) Juiste activiteit in situatie Underarousal Overarousal Instability
Nadere informatieNederlandse samenvatting. De invloed van illusies op visueelmotorische
De invloed van illusies op visueelmotorische informatieverwerking 115 Terwijl je deze tekst leest, maken je ogen snelle sprongen van woord naar woord. Deze snelle oogbewegingen, saccades genoemd, gebruik
Nadere informatieWaterhoofd. 1 of 6 1/22/13 3:27 PM. artikel door Johannes Fahrenfort
Waterhoofd artikel door Johannes Fahrenfort Tweet 0 Recommend 1 23. Water zoeken. nieuwsbrief. suggesties. redactie. site opties reageer op artikel print artikel zoeken naar artikel op neurowetenschap
Nadere informatieNEURALE CORRELATEN VAN INTRANSITIEVE BEWEGINGEN: EEN FUNCTIONELE MRI-STUDIE
Academiejaar 2010-2011 NEURALE CORRELATEN VAN INTRANSITIEVE BEWEGINGEN: EEN FUNCTIONELE MRI-STUDIE Amina HOLAIL MOHAMED Promotor: Prof. dr. Guy Vingerhoets Scriptie voorgedragen in de 2 e Master in het
Nadere informatiea p p e n d i x Nederlandstalige samenvatting
a p p e n d i x B Nederlandstalige samenvatting 110 De hippocampus en de aangrenzende parahippocampale hersenschors zijn hersengebieden die intensief worden onderzocht, met name voor hun rol bij het geheugen.
Nadere informatieDoelstelling: nagaan in hoeverre er verschillen optreden in de hersenactiviteit door het gebruik van de ChromaGen filters van de Xlens.
Antwerpen, juni 2011 Kwantitatieve EEG analyses lezen met/zonder Xlens. Doelstelling: nagaan in hoeverre er verschillen optreden in de hersenactiviteit door het gebruik van de ChromaGen filters van de
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Samenvatting Nederlandse samenvatting Oorsuizen zit tussen de oren Tussen de oren Behalve fysiek tastbaar weefsel zoals bot, vloeistof en hersenen zit er veel meer tussen de oren, althans zo leert een
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/44385 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ayata, C. Title: Spreading depolarizations : the missing link between mirgraine
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Introductie Hersenen sturen onze bewegingen aan. De aansturing van een spier tijdens een beweging verloopt via de motorische gebieden in onze hersenen (primaire motorcortex en secundaire motorgebieden)
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
In dit proefschrift werd de relatie tussen subjectieve intensiteit en aangenaamheid in smaak onderzocht. Gewoonlijk wordt aangenomen dat de sensorische aangenaamheid van een stimulus afhankelijk is van
Nadere informatieNeurowetenschappen, taal en het onderwijs: Een verstandshuwelijk?
Neurowetenschappen, taal en het onderwijs: Een verstandshuwelijk? Esli Struys, CLIN, VUB Seminarie VLOR, 25 oktober 2012 30-10-2012 1 Overzicht -Mind, Brain, Language & Education (MBLE): mogelijkheden,
Nadere informatieEP = Evoked Potential Meten van: VEP = oogzenuwen BAEP = gehoorzenuwen SSEP = gevoelszenuwen MEP = motorische zenuwbanen
EP = Evoked Potential Meten van: VEP = oogzenuwen BAEP = gehoorzenuwen SSEP = gevoelszenuwen MEP = motorische zenuwbanen U heeft binnenkort een afspraak voor een EP. Dit staat voor Evoked Potential en
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Het begrijpen van cognitieve heterogeniteit bijde ziekte van Parkinson: Een benadering met behulp van beeldvormend onderzoek De ziekte van Parkinson (ZvP) is een chronische, progressieve
Nadere informatiePsycho- en Neurolinguïstiek: een inleiding
Psycho- en Neurolinguïstiek: een inleiding 13 december 2011 Algemene TaalWetenschap 14-12-2011 1 Esli Struys -assistent Piet Van de Craen -onderzoek in de experimentele neurolinguïstiek -breinontwikkeling
Nadere informatieTranscraniële magnetische stimulatie
Transcraniële magnetische stimulatie S.F.W. Neggers (PhD) Hersencentrum Rudolf Magnus UMC Utrecht Transcraniële magnetische stimulatie Korte magnetische puls als gevolg van ~15cm grote spoel op het hoofd
Nadere informatieWaarom kijkt iedereen boos? Vergelijkend onderzoek van de hersenen van mensen met een depressie
Waarom kijkt iedereen boos? Vergelijkend onderzoek van de hersenen van mensen met een depressie Jojanneke is een studente van 24 jaar en kampt al een tijdje met depressieve klachten. Het valt haar huis-
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Dit hoofdstuk vat de in dit proefschrift beschreven onderzoeken samen. Na de samenvatting van de studies volgen de methodologische overwegingen en klinische implicaties. De ziekte
Nadere informatie2-7-2014. Neuro & Revalidatie Congres 2014. Inhoud. MRI Veiligheid MRI. Magnetic Resonance Imaging
Neuro & Revalidatie Congres 2014 MRI Magnetic Resonance Imaging Guus Wisse Inhoud MRI Veiligheid MRI Techniek MRI Algemeen De MRI aanvraag Het radiologisch verslag Casuïstiek MRI Veiligheid 1 MRI Veiligheid
Nadere informatieThe hearing brain in males and females Ruytjens, Liesbet
The hearing brain in males and females Ruytjens, Liesbet IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING In hoofdstuk 1 van dit proefschrift wordt een algemene inleiding gegeven op de biologische klok van zoogdieren. De biologische klok van zoogdieren, welke 24-uurs ritmen in het
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Wat verandert er in het zenuwstelsel als een dier iets leert? Hoe worden herinneringen opgeslagen in de hersenen? Hieraan ten grondslag ligt het vermogen van het zenuwstelsel om
Nadere informatieTaal in het Kleuterbrein EEG in de praktijk
Taal in het Kleuterbrein EEG in de praktijk Nina Davids & Judith Pijnacker - senior onderzoekers Petra van Alphen - projectleider Expertise & Innovatie, PonTeM Taal in het Kleuterbrein Waarom EEG? Wat
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/31633 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kant, Anne Marie van der Title: Neural correlates of vocal learning in songbirds
Nadere informatieChallenges of brain imaging in psychiatry: understanding brain structure and function in schizophrenia da Silva Alves, F.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Challenges of brain imaging in psychiatry: understanding brain structure and function in schizophrenia da Silva Alves, F. Link to publication Citation for published
Nadere informatieBij epilepsiechirurgie streeft men naar complete verwijdering of disconnectie van de epileptogene zone met behoud van eloquente hersengebieden. Het do
Samenvatting Bij epilepsiechirurgie streeft men naar complete verwijdering of disconnectie van de epileptogene zone met behoud van eloquente hersengebieden. Het doel is immers om de aanvallen te stoppen
Nadere informatieWie kiest er eigenlijk: wij of onze hersenen?
Wie kiest er eigenlijk: wij of onze hersenen? Stan Gielen Afd. Biofysica Radboud Universiteit Nijmegen Contents Supervised en unsupervised leren? Wat is een neuron en hoe werkt het Hoe maken wij keuzes?
Nadere informatieFiguur 1: Verwijzing naar de verschillende locaties met betrekking tot het systeem voor de plaatsing van de elektrodes.
Neurofeedback en de resonantie van het brein met Ir. G. Roozemond van het Neurotherapie Centrum in Hilversum. Na enige tijd realiseer ik me dat ik meer wil weten over het effect van de hoge frequenties
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 203 Nederlandse samenvatting Wittere grijstinten Klinische relevantie van afwijkingen in de grijze stof in multipele sclerose, zoals afgebeeld met MRI Multipele sclerose (MS) is
Nadere informatieHet (on)meetbare brein
Het (on)meetbare brein Proost op de wetenschap, SPUI25 Lukas Snoek Universiteit van Amsterdam Even voorstellen... Wie ben ik? Lukas Snoek, promovendus psychologie ("Brein & Cognitie") aan de UvA Interesse
Nadere informatieGedragsneurowetenschappen
Hoofdstuk 2: Bouw van het zenuwstelsel Gedragsneurowetenschappen Andries Van Wesel (= auteursnaam: Andreas Vesalius) Wordt als een van de grootste anatomen beschouwd aller tijden Heeft precies beschrijvingen
Nadere informatieNeuroanatomical changes in patients with loss of visual function Prins, Doety
Neuroanatomical changes in patients with loss of visual function Prins, Doety IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift beschrijft een aantal studies naar de klinische toepassing van hoog veld MRI in Multiple Sclerose. Daarbij is vooral gekeken naar sequenties die waardevol bleken
Nadere informatieEen enkele detector op de grond geeft een signaal, dit wordt een single genoemd.
Uitwerkingen HiSPARC Air-showers, events en coïncidenties N.G. Schultheiss 1 Inleiding Op de HiSPARC site is RouteNet te vinden. Hierin staan modules die als verdieping gebruikt kunnen worden. Klik bijvoorbeeld
Nadere informatieNieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS
Nieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS Op 4 juli 2012 presenteerde het ATLAS experiment een update van de actuele resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje. Dat gebeurde
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 161 28-12-2009 09:42:54 nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 162 28-12-2009 09:42:54 Beeldvorming van Alzheimerpathologie in vivo:
Nadere informatieNederlandse Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting Toenaderen of vermijden. Neurobiologische mechanismen in sociale angst Het doel van dit proefschrift was om meer inzicht te krijgen in de psychobiologische mechanismen die een rol spelen bij
Nadere informatiePET Imaging of Mild Traumatic Brain Injury and Whiplash Associated Disorder Vállez Garcia, David
PET Imaging of Mild Traumatic Brain Injury and Whiplash Associated Disorder Vállez Garcia, David IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite
Nadere informatieAandacht, controle & motoriek Tentamen 2011
Aandacht, controle & motoriek Tentamen 2011 Door psychobio.nl SAMENVATTING 30 meerkeuzevragen, 3 open vragen en 1 bonusvraag Vraag 1. Selectieve aandacht (of top-down aandacht) heeft een paar eigenschappen:
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32213 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Schel, Margot Antoinette Title: Free won't : neurobiological bases of the development
Nadere informatieneurologie functieonderzoeken
neurologie functieonderzoeken Inhoud EMG elektromyografie 3 EEG elektro-encefalografie 4 EP S geëvoceerde potentialen 5 SSEP somato-sensoriële geëvoceerde potentialen 5 VEP visuele geëvoceerde potentialen
Nadere informatieinhoud Voorwoord... 11 deel i: neurowetenschappen in taal en taalstoornissen... 17 Hst 1: Historisch overzicht van de afasiologie...
inhoud Voorwoord... 11 deel i: neurowetenschappen in taal en taalstoornissen... 17 Hst 1: Historisch overzicht van de afasiologie... 19 1.1. Historiek vóór 1860... 20 1.2. Broca, Wernicke en Lichtheim
Nadere informatieUniversity of Groningen. Neuroimaging in tremor and functional motor disorders Broersma, Marja
University of Groningen Neuroimaging in tremor and functional motor disorders Broersma, Marja IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from
Nadere informatie3 De gereedschapskist van de cognitieve neurowetenschap
3 De gereedschapskist van de cognitieve neurowetenschap Peter Hagoort, Nick R Ramsey en Ole Jensen 3.1 Inleiding 3.2 Elektrische signalen 3.2.1 De neurale basis van het elektrische signaal 3.3 Magnetische
Nadere informatieWhen we move together Kokal, Idil
When we move together Kokal, Idil IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version
Nadere informatieDetectie van kosmische straling
Detectie van kosmische straling muonen? geproduceerd op 15 km hoogte reizen met een snelheid in de buurt van de lichtsnelheid levensduur = 2,2.10-6 s s = 2,2.10-6 s x 3.10 8 m/s = 660 m = 0,6 km Victor
Nadere informatieBrain Oscillations and Synchrony in Neurocognitive Systems J. van Driel
Brain Oscillations and Synchrony in Neurocognitive Systems J. van Driel Nederlandse samenvatting Hersenactiviteit is sterk ritmisch, net als bijvoorbeeld geluidsgolven, lichtspectra en signalen voor moderne
Nadere informatiecìååíáçåéäé=jojäééäçîçêãáåö=î~å=çé=üéêëéåéå=j= âäáåáëåüé=íçéé~ëëáåö=äáà=üéêëéåíìãçêéå=j= êééêççìåééêä~~êüéáç=î~å=ãçíçêåçêíéñ=~åíáî~íáé
cìååíáçåéäé=jojäééäçîçêãáåö=î~å=çé=üéêëéåéå=j= âäáåáëåüé=íçéé~ëëáåö=äáà=üéêëéåíìãçêéå=j= êééêççìåééêä~~êüéáç=î~å=ãçíçêåçêíéñ=~åíáî~íáé jáéâé=j~êíéåë éêçãçíçê=w aêk=g~å=s^kabsbkkb mêçñk=çêk=j~êáé=s^kabopqbbk
Nadere informatieSummary in Dutch / Nederlandse Samenvatting
Summary in Dutch / Nederlandse Samenvatting 2 In dit proefschrift wordt met behulp van radiologische technieken de veroudering van de hersenen bestudeerd. Hierbij wordt in het bijzonder aandacht besteed
Nadere informatieNederlandse samenvatting
207 Hoe handhaaf je jezelf in een sociale omgeving? Welke psychologische processen liggen hieraan ten grondslag? Welke delen van de hersenen zijn hierbij betrokken? En is zijn deze processen en/of hersengebieden
Nadere informatieNegative symptoms of schizophrenia de Lange, Jozarni
Negative symptoms of schizophrenia de Lange, Jozarni IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version
Nadere informatie