Samenwerken voor de beste zorg op de juiste plaats.

Transcriptie

1 Voor patiënten en bezoekers van ziekenhuis Nij Smellinghe november Samenwerken voor de beste zorg op de juiste plaats. Uitbreiding bij KNO Heelkunde Urologie in Nij Smellinghe Advocaat van de patiënt Elke patiënt met kanker verdient een revalidatieplan Met aandacht. Dat voelt beter.

2 Inhoudsopgave Voorwoord 2 Uitbreiding bij KNO Heelkunde 3 Het nut en de noodzaak van samenwerken 4 Urologie in Nij Smellinghe: innovatief en gericht op kwaliteit 6 Van diëtetiek: Gezond de winter door met wintergroenten- en fruit 8 Afdeling in beeld: Schoon, schoner, schoonst: schoonmaak in Nij Smellinghe 9 Target & control de aanpak van onze internist-oncologen 10 Advocaat van de patiënt 12 Van de afdeling Fysiotherapie: Zelfmonitoring bij herstel 14 Elke patiënt met kanker verdient een revalidatieplan 16 Roze lintje teken van goede zorg 18 Onze specialisten (op 1 november 2013) 19 Voorwoord Voor u ligt de wintereditie van Nijs, het magazine voor patiënten, relaties en bezoekers van ziekenhuis Nij Smellinghe. In deze editie informeren we u onder andere over het roze lintje dat we dit jaar weer in ontvangst mochten nemen als teken van goede zorg bij borstkanker. Daar zijn we trots op! Daarnaast besteden we aandacht aan het nut en de noodzaak van samenwerken binnen de zorg. Zo komen het samenwerkingsverband KANS, de bestuurlijke fusie met Zorggroep Pasana en de samenvoeging van ziekenhuizen Nij Smellinghe en De Sionsberg op twee locaties ter sprake. Tot slot laten we u ook kennis maken met een aantal afdelingen binnen het ziekenhuis. Zo kunt u bijvoorbeeld lezen over het werk van onze anesthesiologen, maar ook over de schoonmaak. Ik hoop dat u deze editie van Nijs met plezier zult lezen en zo weer op de hoogte bent van alles wat Nij Smellinghe te bieden heeft! Ik wens u namens de redactie veel leesplezier, Michiel ter Laan Hoofd communicatie en patiëntenvoorlichting 2 Nijs - november 2013 Nij Smellinghe Compagnonsplein NN Drachten (0512) info@nijsmellinghe.nl

3 Uitbreiding bij KNO Heelkunde Marius Fabius (links), Jacques Tjong-Ayong (midden) en Kim Harms Allergieën, gehoorvermindering, chronische verkoudheid, stemklachten en snurkproblemen. Zomaar een greep uit de aandoeningen waarvoor een patiënt terecht kan bij de KNO-artsen in ziekenhuis Nij Smellinghe. In april van dit jaar is het team uitgebreid met een derde KNO-arts, Kim Harms. Langere wachttijden die door de drukte ontstonden, zijn door haar komst weer aanzienlijk korter geworden. We kunnen een patiënt nu een stuk sneller helpen, vertelt Jacques Tjong-Ayong. Hij is net als Marius Fabius en Kim Harms KNO-arts in het ziekenhuis. Kim werkt drie dagen per week en is een welkome versterking van ons team. Het loopt goed op de afdeling en huisartsen reageren ook positief op onze verkorte wachtlijsten. Wat doet een KNO-arts? Wij behandelen patiënten, zoals de naam al zegt, met klachten aan de keel, neus of oren. Dat kan van alles zijn. Voorbeelden die Jacques noemt zijn het verwijderen van keel- en neusamandelen, het chirurgisch behandelen van stembandafwijkingen en anti-snurk operaties aan het zachte gehemelte. En ook: neus- en neusbijholte operaties, flapoorcorrecties, behandeling van allergieën en aandoeningen aan het uitwendige gehoorgangtrommelvlies en het middenoor. Oncologische aandoeningen brengen we in kaart. Daarna verwijzen we door naar oncologische hoofd-hals centra, zoals het MCL en het UMCG. Afwisselend vak Jacques praat met passie over zijn werk. Leuk en interessant aan dit vak vind ik bijvoorbeeld dat we simpele, maar ook complexe ingrepen doen. Het is een afwisselend vak. 75% van de patiëntgebonden werkzaamheden besteden we aan spreekuren en 25% aan operaties. Daarnaast hebben we patiënten in de leeftijd van 0 tot 90+. Gemak voor de patiënt Voor patiënten met gehoorproblemen is er een speciaal audiologiespreekuur. Het gehoor wordt tijdens dit spreekuur getest en aansluitend is er een afspraak met de specialist. Omdat de afdeling zich realiseert dat het prettig is een vast aanspreekpunt te hebben, zorgen ze ervoor dat een patiënt zo vaak mogelijk geholpen wordt door dezelfde KNO-arts. Dat is het fijne van een relatief klein ziekenhuis. Hier kan dat. Op rolletjes Om op de polikliniek alles op rolletjes te laten verlopen werken de KNO-artsen met een medisch secretaresse en vier verpleegkundig polikliniekmedewerkers. We kunnen patiënten sneller helpen door een verkorte wachtlijst. De medisch secretaresse verzorgt alle administratieve werkzaamheden van de vakgroep en de planningen van de OK. En de polikliniekmedewerkers assisteren op de spreekuren en bij behandelingen. Daarnaast nemen ze bijvoorbeeld ook allergietesten af, leggen praktische zaken over een behandeling of operatie uit aan een patiënt en vragen onderzoeken aan. Samenwerken Soms heeft een patiënt zorg nodig van meer dan één specialist. Dan werken de KNO-artsen samen met andere disciplines in een multidisciplinair traject. Bij slaapstoornissen kan de expertise van een neuroloog bijvoorbeeld nodig zijn. En met een kaakchirurg werken we soms samen aan de behandeling van een patiënt met snurkproblemen. Om alle nacht- en weekenddiensten in te kunnen vullen werken we samen met de drie KNO-artsen van het Antonius Ziekenhuis in Sneek en de drie KNO-artsen van Ziekenhuis De Tjongerschans in Heerenveen. Met elkaar draaien we deze diensten in alle drie ziekenhuizen. Contact De polikliniek KNO Heelkunde zit op de begane grond van het ziekenhuis. Volg route 10. Telefonisch bereikbaar op (0512) van tot uur. Met aandacht. Dat voelt beter. 3

4 Ziekenhuis De Sionsberg Het nut en de noodzaak Steeds vaker lees je in de krant of op internet berichten over een nieuwe samenwerking in de zorg. Soms een fusie, soms een gezamenlijk initiatief en soms helaas ook het beëindigen van samenwerkingen of zelfs het faillissement van organisaties. Dit toont aan dat de zorgwereld in beweging is. Er verandert veel en dit heeft ook gevolgen voor de patiënt. Maar waarom zijn al deze bewegingen gaande? Kan het niet gewoon blijven zoals het is? In het bedrijfsleven zijn er verschillende samen werkingsvormen. Samenwerken uit kracht (door samen te gaan bieden we een beter product tegen een lagere prijs), samenwerking uit noodzaak (de ene organisatie neemt een andere noodlijdende partij over) of samen werking vanwege de gedeelde risico s (een bijzonder project wordt gedragen door meerdere organisaties om het financiële en bedrijfsmatige risico te spreiden). In de zorg is het eigenlijk niet anders. De noodzaak zit hem vaak ook in het voldoen aan de kwaliteitseisen die gesteld worden door verschillende instanties. Soms door de overheid, maar ook door beroepsverenigingen (verenigingen van medisch specialisten) of patiëntenverenigingen. Kwaliteit van zorg is het belangrijkste voor elke zorgaanbieder, ook Nij Smellinghe benoemt Kwaliteit en Veiligheid in het beleid als speerpunt. Fusie met Zorggroep Pasana Op dit moment zijn er bij Nij Smellinghe meerdere ontwikkelingen gaande. Er is sprake van een bestuurlijke fusie met Zorggroep Pasana. Dit houdt in dat de bestuurder van Nij Smellinghe, Peter Littooij, sinds een jaar ook bestuurder van Zorggroep Pasana is. Op dit moment zijn we bezig om de ziekenhuizen Nij Smellinghe en De Sionsberg te laten samengaan tot één ziekenhuis op twee locaties en wordt de verbinding met de ouderenzorg van Pasana gelegd. In de loop van volgend jaar streven we ernaar om ook juridisch te fuseren. Dat betekent dat we dan echt één zorgorganisatie zijn die zowel ziekenhuiszorg als ouderenzorg biedt in een brede regio van Noordoost-Friesland tot Zuidoost-Friesland. De reden voor deze fusie is tweeledig. Bij Zorggroep Pasana waren er grote financiële 4 Nijs - november 2013

5 Kantoor KwadrantGroep Antonius Ziekenhuis van samenwerken problemen, dus zou je kunnen spreken van een fusie uit noodzaak. Maar ook voor Nij Smellinghe zijn de belangen groot. Nij Smellinghe is als middelgroot ziekenhuis een belangrijke zorgaanbieder in de regio en wil dat graag blijven. Vanwege steeds meer zogenaamde volumenormen (aantallen operaties die in een ziekenhuis moeten plaatsvinden) zou Nij Smellinghe in de bestaande samenstelling wellicht enkele behandelingen in de toekomst niet meer kunnen bieden. Door de samenwerking aan te gaan met De Sionsberg bedienen we meer patiënten en kunnen onze specialisten hun kwaliteiten goed op peil houden en genoeg operaties doen om te voldoen aan de norm. Daarnaast is er ook de verbinding met de ouderenzorg, essentieel in deze tijd. Patiënten worden steeds ouder en steeds meer mensen zijn chronisch ziek. Deze mensen kunnen we alleen goed behandelen door de verbinding te leggen met huisartsen en de ouderenzorg. Door de fusie met Zorggroep Pasana hebben we de expertise van de ouderenzorg nu binnen de eigen organisatie. Samenwerking binnen en buiten de provincie Om de beste zorg te kunnen bieden, is er sprake van diverse samenwerkingen en overlegvormen binnen de provincie Friesland. Eerder al tekenden de Raden van Bestuur van de Antonius Zorggroep, de KwadrantGroep en Nij Smellinghe/Pasana een intentieovereenkomst voor een verregaande samenwerking. Deze samenwerking moet vooral resulteren in het samen opzetten van nieuwe initiatieven in de ouderenzorg. Dit project is een samenwerking vanuit kracht. Intern wordt het project KANS genoemd, een samenvoeging van de eerste letters van de organisaties. We hebben allemaal specifieke kwaliteiten op zorggebied. Door nauw samen te werken kunnen we betere zorg op maat bieden voor de ouderen in de provincie. Daarnaast is er ook, met name op medisch specialistisch niveau, een samenwerking met het Martini Ziekenhuis in Groningen en het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen. Hier kijken we vooral wat de medisch specialisten aan elkaar kunnen hebben. Bijvoorbeeld op het gebied van gynaecologie wordt er gekeken naar samenwerking. Tot slot is er ook binnen Friesland een overleg met de ziekenhuizen, huisartsen en zorgverzekeraars over het verdelen van de zorg. In sommige gevallen kunnen complexe operaties niet in alle ziekenhuizen gedaan worden. Dan worden goede afspraken gemaakt met de andere ziekenhuizen. Een goed voorbeeld hiervan is de cardiologie, waarbij de ingewikkelde ingrepen alleen in het MCL gedaan worden. Dit is ook bekend bij de ambulancedienst en de huisartsen, zodat een patiënt meteen op de juiste plek terecht komt. Kwaliteit Al met al staat binnen alle samen werkingen één ding voorop: de kwaliteit van de zorg is goed en moet goed blijven. Aangescherpte normen en een ouder wordende patiëntenpopulatie vraagt om een nieuwe beweging in de zorg. Samenwerking om antwoorden te vinden op de vergrijzing (KANS, de fusie met Pasana) en samenwerking om de kwaliteit van zorg te optimaliseren (Drachten, Assen, Groningen en het creëren van één ziekenhuisorganisatie van Nij Smellinghe en De Sionsberg) gaan hand in hand. Alleen op die manier kunnen we inspelen op alle veranderingen en u de beste zorg bieden op de juiste plaats. Met aandacht. Dat voelt beter. 5

6 Urologie in Nij Smellinghe: innovatief en gericht op kwaliteit De afdeling Urologie van ziekenhuis Nij Smellinghe was in september nog uitgebreid in het nieuws vanwege de Bodygroom-pilot in samenwerking met Philips: één van de ontwikkelingen waarmee ze de kwaliteit van zorg op de afdeling nog beter willen maken. Kwaliteit is voor de afdeling namelijk een belangrijke pijler. Patiënten kunnen bij ons terecht voor aandoeningen aan de urinewegen en de geslachtsorganen van de man, vertelt uroloog Thomas Müller. Dit gaat van de bovenste rand van de nier tot het onderste puntje van de plasbuis. Je kunt zeggen: als er geel langs loopt, hebben wij er verstand van! Kwaliteitskenmerk In Nij Smellinghe werken drie urologen, waaronder Thomas. We zijn alle drie Europees gecertificeerd. Dat is wettelijk niet verplicht, maar voor ons wel een bewuste keuze. We zijn een kwaliteitsgeoriënteerde afdeling. De Europese certificatie krijg je niet zomaar. Daar moet je onder andere een pittige toets voor afleggen. Van nierstenen tot sterilisatie Patiënten bezoeken de afdeling voor bijvoorbeeld blaas-, nieren prostaataandoeningen, urineweginfecties, nierstenen en een sterilisatie. Plasklachten, nierstenen en andere aandoeningen op dat gebied komen het meeste voor. Om de patiënt goed van dienst te kunnen zijn werken de urologen veel samen met andere specialisten in het ziekenhuis. Bij incontinentie wordt ook een gynaecoloog ingeschakeld. Aangeboren ziektes behandelen we bij kinderen in samenwerking met de kinderarts. Gedreven en enthousiast Op de afdeling zelf werken de urologen met een gedreven en enthousiast verpleegkundig team en polikliniekmedewerkers. Zij begeleiden patiënten bij de behandelingen en leggen uit hoe de onderzoeken in hun werk gaan. Dat doen ze heel goed. We krijgen van patiënten veel positieve reacties over hoe ze worden geholpen. In goede handen Intern, maar ook extern hebben de urologen contact met andere specialisten. We werken nauw samen met de urologen van het Antonius Ziekenhuis in Sneek en Ziekenhuis De Tjongerschans in Heerenveen, de andere twee A7-ziekenhuizen. Zeer complexe operaties aan de blaas of prostaat bij onze patiënten voeren zij voor ons uit. Daar zijn zij net wat beter op toegelegd. Andersom doen wij de complexe ingrepen aan de nieren, zoals het verwijderen van een zieke nier, ook voor hun patiënten. Reden van de samenwerking is niet alleen dat de drie ziekenhuizen aan de A7 liggen, de urologen kennen elkaar ook goed. Soms door de opleiding, maar ook omdat ze regelmatig samen opereren. Daardoor weten we zeker dat onze patiënt in goede handen is. Dat is voor ons een belangrijk gegeven. Endoscopie is wat ons vak tot vak maakt. Nazorg, goed geregeld Na de operatie volgt de nazorg. Ook als de operatie in Sneek of Heerenveen is uitgevoerd, komt de patiënt voor nazorg weer terug bij zijn of haar eigen uroloog in Nij Smellinghe. 6 Nijs - november 2013

7 Thomas Müller Voor de nazorg volgen we landelijke protocollen. Zo is vastgelegd hoe vaak een patiënt na genezing van prostaatkanker wordt onderzocht op het terugkomen van de ziekte. We richten ons daarnaast ook op het reduceren van bijwerkingen. De nazorg is een wetenschap apart. Samenwerking uitbouwen Maar bij nazorg hoort volgens de urologen in Nij Smellinghe ook advies over voeding, beweging en psychologische aspecten. Daarvoor werken we samen met onder andere diëtisten, fysiotherapeuten en medisch maatschappelijk werkers. Volgens ons liggen er nog meer kansen op dat gebied en kunnen we deze samenwerking nog veel verder uitbouwen. De mogelijkheden zijn we nu aan het onderzoeken. Wat het vak tot vak maakt De afdeling Urologie besteedt veel aandacht aan het vernieuwen en verbeteren van de zorg en zit vol plannen voor de toekomst. Ook op technisch gebied is de afdeling innovatief. We beschikken over eigen apparatuur voor echografieën. Daarvoor hoeven wij een patiënt niet door te verwijzen naar een andere specialist. Ze werken ook met zeer moderne endoscopen. Urologen zeggen vaak: endoscopie is wat ons vak tot vak maakt. De enige mogelijkheid om in de urinewegen te kijken is namelijk met een endoscoop. Tegenwoordig kunnen we een patiënt zelfs opnamebeelden van een endoscopie meegeven op USB-stick. Bodygroom-pilot Een nieuwe ontwikkeling bij Urologie is een samenwerking tussen Philips en Nij Smellinghe. Voorafgaand aan een sterilisatie scheren patiënten thuis zelf het scrotum. In sommige gevallen zien we verwondingen. Philips produceert de Philips Bodygroom Pro, een product dat speciaal is ontwikkeld voor veilige en gemakkelijke lichaamsontharing. Omdat we in Drachten praktisch buren zijn en met het apparaat voorafgaand aan de ingreep de kwaliteit van zorg kunnen verbeteren, leek een samenwerking mij een goed initiatief. Philips dacht daar hetzelfde over. Drie maanden lang voorzien ze patiënten die een sterilisatie ondergaan in Nij Smellinghe gratis van de Bodygroom. Onze Europese certificatie is een kwaliteitskenmerk. De eerste patiënt die het apparaat heeft gekregen moeten we nog opereren. Dan horen we de eerste reactie! Jaarlijks verrichten we zo n 150 sterilisaties. Met het apparaat kunnen we extra bijdragen aan de gezondheid van de patiënt. Contact De polikliniek Urologie zit op de eerste verdieping van het ziekenhuis. Volg route 42. Telefonisch bereikbaar op (0512) van tot uur. Met aandacht. Dat voelt beter. 7

8 Van diëtetiek Gezond de winter door met wintergroenten en -fruit De koude tijd staat weer voor de deur. Tijdens deze periode gebruikt het lichaam meer energie om warm te blijven en zo blijft er dus minder energie over voor de afweermechanismen om griep te voorkomen. Er wordt in dit seizoen veel van de weerstand gevraagd en daarom letten we er tijdens de wintermaanden extra goed op wat we eten, zo blijkt. Vooral het slikken van extra vitamines neemt toe, maar is dat wel echt nodig? Wat leveren wintergroenten en fruit eigenlijk voor gezonde voedingsstoffen? Ons koude kikkerland produceert in de wintermaanden veel lekkere groentesoorten waarmee volop te variëren is. De wintergroenten komen vers in het land. In het land en in de supermarkt zijn ze goed verkrijgbaar en lekker goedkoop geprijsd. Wintergroenten zoals boerenkool, spruitjes, wortelen, knolselderij en prei bevatten weinig calorieën, maar wel veel vitamines, mineralen en vezels. Boerenkool is bijvoorbeeld een echte Hollandse wintergroente die veel mensen kennen en die de meeste vitamines en mineralen bevat, waaronder vitamine A, B1, B2, B3, B6, C, E, foliumzuur, calcium, ijzer en fosfor. Deze vitamines helpen een goede weerstand op te bouwen. Ze geven energie, voorkomen bloedarmoede en zijn goed voor de botaanmaak. Een andere typisch Hollandse groente is knolselderij. Van alle wintergroenten heeft de knolselderij de meeste vezels. Geraspt of in stukken gesneden, de knolselderij is bijzonder smakelijk. Met name in de erwtensoep. Ook voor het trekken van bouillon is deze groente heel geschikt. En vergeet de witlof niet. Het is de meest slanke wintergroente, boordevol vitamines en met 12 kcal per 100 gram zitten er de minste calorieën in! Ook winterfruit bevat veel vitamines en mineralen. De kiwi bijvoorbeeld bevat per 100 gram bijna anderhalf keer zoveel vitamine C als 100 gram sinaasappel. Eén Gold kiwi geeft zelfs meer vitamine C dan drie citroenen. En juist vitamine C helpt mee om de weerstand op te krikken en behoedt ons voor ziektes. De bijnaam vitaminebommetje voor de kiwi bestaat dus niet voor niks! Ook sinaasappels en mandarijnen zijn erg gezond en volop verkrijgbaar in de wintermaanden. Kortom, wacht niet langer en haal volop groente en fruit in huis en kom gezond de winter door! Tip: Wist je dat je wel goed op moet letten met het koken van groente? Door koken verliest groente namelijk tot 50 procent van de hoeveelheid vitamines. Het is daarom het beste om groente zo kort mogelijk te koken in zo min mogelijk water. Maak van het kookvocht de saus, zodat de vitamines niet met water en al wegspoelen! 8 Nijs - november 2013 Eet smakelijk!

9 Afdeling in beeld Uit onderzoek van de Nederlandse Vereniging Ziekenhuizen (NVZ) blijkt dat maar liefst 76% van de bezoekers hygiëne in het ziekenhuis een belangrijke graadmeter vindt voor de kwaliteit van de zorg. Daarom wordt ook de schoonmaak in Nij Smellinghe met zorg geregeld. Medewerkster Mieke Nijboer met de schoonmaakkar Schoon, schoner, schoonst: schoonmaak in Nij Smellinghe Nij Smellinghe besteedt de schoonmaak al jarenlang uit aan ISS Cure & Care. Zeven dagen per week zetten rond de tachtig medewerkers zich in voor een schoon Nij Smellinghe. Van 7.00 uur s ochtends tot uur s avonds zijn de mensen van ISS in het ziekenhuis te vinden. Ze maken dan het hele ziekenhuis schoon, inclusief de keuken, de operatiekamers en de apotheek. Maar ISS houdt ook het buitenterrein netjes. Denk hierbij aan het schoonmaken van de slagbomen bij de parkeerplaats en het opruimen van ziekenhuisafval. De schoonmakers van ISS zijn allemaal opgeleid. Anita Oosterhof, projectmanager ISS Cure & Care: Ze volgen een training van acht dagdelen, waarin ze leren hoe en waarmee je schoonmaakt. Bovendien krijgen schoonmakers in het ziekenhuis nog een opleiding Gezondheidszorg. We werken met verschillende ploegen, verspreid over de dag, vertelt Anita. Wanneer de druk het hoogst is, zijn er de meeste medewerkers, maar er is de hele dag iemand in huis die kan reageren op vragen en problemen. Gastgericht schoonmaken In het ziekenhuis wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de patiënten en bezoekers, het zogeheten gastgericht schoonmaken. Zo maken we de verpleegafdelingen in de ochtenduren schoon. s Middags en s avonds doen we dan nog een ronde over de afdelingen om te kijken of alles nog schoon is. De poliklinieken zijn na uur aan de beurt. Dan zijn de poliklinieken gesloten en hebben we alle tijd om schoon te maken, maar ook overdag maken de schoonmakers nog rondes over de poliklinieken. Ruimtes als de toiletten worden overdag vier keer schoongemaakt. Bovendien kunnen medewerkers van het ziekenhuis de schoonmakers oppiepen als bijvoorbeeld ergens water op de vloer ligt. Dat vinden we gastgericht. Ongelukjes komen soms voor, bijvoorbeeld in het toilet of met modder. Het is dan ons werk om te zorgen dat het wordt schoongemaakt en we proberen hier zo snel mogelijk actie op te ondernemen. Goed schoon betekent tevreden patiënten In het ziekenhuis wordt schoongemaakt met microvezeldoeken. Dat betekent dat we met klamvochtige doeken alle oppervlakken reinigen. Deze doeken hebben de eigenschap vuil op te zuigen en niet meer los te laten totdat ze in de wasmachine worden gewassen. In elke ruimte gebruiken we schone doeken, om kruisbesmetting te voorkomen. En natuurlijk wordt daar waar nodig gedesinfecteerd. Het niveau van de schoonmaak ligt in Nij Smellinghe erg hoog. De kwaliteit van de schoonmaak wordt maandelijks gemeten door een onafhankelijke partij. Nij Smellinghe scoort goed en bereikte in 2004 de 1e plaats en in 2010 de 2e plaats op de ranglijst van schoonste ziekenhuizen. Anita Oosterhof: In Nij Smellinghe blijven we ernaar streven om de schoonmaak op een hoog niveau te houden. Een schoon ziekenhuis draagt bij aan tevreden patiënten! Met aandacht. Dat voelt beter. 9

10 Harmen van Kamp Wetenschap & zorg de aanpak van onze internist-oncologen Op de afdeling Interne Geneeskunde in Nij Smellinghe werken onder andere een internist-oncoloog, een internist-hematoloog en een internist-hematoloog/oncoloog. Internisten zijn gespecialiseerd in ziektes aan de inwendige organen. De internisten op de afdeling Oncologie hebben Oncologie en Hematologie (bloedziektes en afwijkingen aan de lymfeklieren) als aandachtsgebieden. Voor de diagnose en een gespecialiseerde behandeling tegen kanker kan een patiënt bij hen terecht. Internist-hematoloog/oncoloog dr. Harmen van Kamp vertelt hierover. Als internistoncologen en -hematologen stellen wij vaak de diagnose bij kanker. Maar we werken ook nauw samen met huisartsen en andere specialisten in en buiten het ziekenhuis. In de meeste gevallen wordt een behandelplan gemaakt in een overleg tussen de verschillende disciplines. Wij zorgen dan voor het medicamenteuze deel van de behandeling. Genezen vs. minder klachten Afhankelijk van de diagnose is de behandeling gericht op genezing of op verbetering van de levenskwaliteit als genezing niet meer mogelijk is. In de terminale fase is het doel om de laatste levensfase zo goed mogelijk te laten verlopen. Als genezing niet meer mogelijk is, zorgen we met de behandeling voor voorkoming of vermindering van de klachten. Scala aan behandelmogelijkheden Er zijn in Nij Smellinghe veel medicamenteuze behandelmogelijkheden bij kanker. We gebruiken bijvoorbeeld celdelingremmende middelen zoals chemotherapie. Maar ook hormoontherapie, immunotherapie (om het afweersysteem te versterken) en targeted therapie zijn een optie. Targeted therapie is doelgericht en probeert de celdeling-stimulerende signalen aan en in kankercellen te beïnvloeden. 10 Nijs - november 2013

11 Constant in ontwikkeling Het vakgebied van de medische oncologie en hematologie is constant in ontwikkeling en bestaande behandelingen en medicijnen worden steeds verbeterd. Ook komen er geregeld nieuwe behandelmethodes bij waardoor kanker beter behandelbaar is. Er staat een heel team klaar om een kankerpatiënt zorg en ondersteuning te bieden. Nij Smellinghe volgt deze ontwikkelingen op de voet en doet regelmatig mee aan landelijke studies om de ontwikkeling van het vakgebied te ondersteunen. Dat vinden we erg belangrijk. Van seek & destroy naar target & control Ook de algemene aanpak van kanker is in de loop der tijd veranderd. In de tweede helft van de 20e eeuw werden de eerste celdelingremmende middelen ontwikkeld. Het kwaadaardige proces werd opgespoord en als het ware gebombardeerd met de nodige collateral damage als gevolg; seek & destroy. De kans op extra schade in het lichaam en bijwerkingen was door deze rigoureuze aanpak groot. In de eerste helft van de 21e eeuw proberen we kankercellen te beheersen door ze doelgericht te behandelen. Bijvoorbeeld met targeted therapie. Door deze nauwkeurige aanpak, target & control, is de kans groter dat de schade en de bijwerkingen beperkt blijven. Fries collectief De internist-oncologen in Nij Smellinghe werken in teamverband, intern en extern. We zitten niet op een eilandje of met de deuren dicht. We zorgen dat we aan de landelijke richtlijnen en normen voldoen en vinden samenwerken en kennis delen heel belangrijk. Extern zijn maatschappen, instituten en werkgroepen bijvoorbeeld samenwerkingspartners. En met andere Friese ziekenhuizen zijn we bezig een Fries collectief te vormen. We overleggen geregeld met elkaar en maken gemeenschappelijke protocollen, waardoor we de medische kennis uit de hele provincie kunnen benutten. Volgens Harmen zal deze manier van werken in de toekomst steeds gewoner worden. Team Om een behandeling uit te kunnen voeren werken de internist-oncologen intern samen met andere specialisten. Daarnaast werken ze met een team van oncologieverpleegkundigen, medisch maatschappelijk werkers, psychologen en geestelijk verzorgers. Regelmatig overleggen ze met elkaar. Er staat een heel team klaar om een kankerpatiënt zorg en ondersteuning te bieden. De verpleegkundig consulenten spelen bijvoorbeeld een grote rol in de praktische begeleiding van een patiënt. Zo bereiden ze hem of haar voor op een behandeling en zitten ze ter ondersteuning bij een slechtnieuwsgesprek. Daar is voor gekozen, omdat we het belangrijk vinden slecht nieuws zorgvuldig en met aandacht te brengen. En om patiënten niet alleen medisch-technisch goed te behandelen, maar ze verder ook zoveel mogelijk te steunen. Ciència i Caritat Tijdens een museumbezoek in Barcelona kwam Harmen een schilderij tegen van Picasso, Ciència i Caritat (Wetenschap en Zorg), dat volgens hem goed weergeeft hoe de oncologische zorg in Nij Smellinghe geregeld is. Met onze brede kennis op medisch-technisch vlak kunnen we een patiënt helpen, zoals de dokter links op het schilderij weergeeft. Maar ons oncologisch team heeft ook oog voor de patiënt en zijn of haar omgeving. Dit beeldt de verpleegster rechts uit, die het kind van de patiënt op de arm draagt. Beide zijn volgens ons belangrijk om een patiënt goede zorg te kunnen bieden. Medische zorg en oog voor de omgeving zijn beide belangrijk. Ciència i Caritat, Picasso Wat is kanker? Kanker is de verzamelnaam voor verschillende ziekten, namelijk de verschillende kankersoorten die er zijn. Wat is de oorzaak van kanker? In het lichaam vinden elke dag miljoenen celdelingen plaats. Daardoor ontstaan nieuwe lichaamscellen en worden oude of beschadigde cellen vervangen. Dat is normaal. Per toeval, door erfelijke of omgevingsfactoren zoals roken en straling kunnen er fouten ontstaan bij de celdeling. Beschadigde cellen sterven niet meer af en cellen gaan zich ongecontroleerd delen. Door deze celgroei ontstaat een tumor. Tumoren kunnen goedaardig of kwaadaardig zijn. Bij een kwaadaardige tumor is er sprake van kanker en loopt een patiënt risico op uitzaaiingen. Kwaadaardige cellen verspreiden zich dan naar andere plekken in het lichaam, bijvoorbeeld via het bloed. Bij vrouwen komen borst-, darm- en longkanker het meeste voor. Bij mannen is naast darm- en longkanker, prostaatkanker de meest voorkomende soort. Met aandacht. Dat voelt beter. 11

12 Kees Demmendaal Advocaat van de patiënt Per jaar voeren de operatieteams in ziekenhuis Nij Smellinghe op de OK zo n operaties uit. En daar gaan de nodige voorbereidingen aan vooraf. Voordat een patiënt daadwerkelijk wordt geopereerd bezoekt hij of zij bijvoorbeeld een anesthesioloog. Die schat de risico s van de operatie in en bespreekt met de patiënt de meest geschikte verdovingstechniek. Kees Demmendaal is één van de zeven anesthesiologen in Nij Smellinghe. Eerst stellen we vast of de patiënt überhaupt gezond genoeg is om de ingreep te ondergaan. Dat is natuurlijk heel belangrijk. We schatten de risico s van de operatie in. Daarvoor nemen de anesthesiologen tijdens een zogenaamde preoperatieve screening een lichamelijk onderzoek af en evalueren ze de vragenlijst die de patiënt eerder heeft ingevuld. Gelukkig komt het niet zo vaak voor dat een patiënt niet geopereerd kan worden. Mogelijkheden voor verdoving Verdovingsmogelijkheden zijn algehele anesthesie, een regionale blokkade of een lokale techniek. De keuze voor verdoving is afhankelijk van de ingreep, maar ook van de gezondheid van de patiënt. Als we de regionale blokkade toepassen, maken we maar een deel van het lichaam gevoelloos. Bijvoorbeeld alleen de arm voor een operatie aan de pols. Bij de lokale techniek verdoven we maar een heel klein deel van het lichaam. 12 Nijs - november 2013

13 Goede bewaking Patiënten zijn soms behoorlijk zenuwachtig voor de anesthesie, merkt Kees. Soms nog erger dan voor de operatie zelf. Dat is eigenlijk helemaal niet nodig. Anesthesiologie is steeds veiliger geworden. Dankzij de preoperatieve screening hebben we een goed beeld van de patiënt en kunnen we goed voorbereid zijn op problemen tijdens de operatie. We treffen de nodige maatregelen en bewaken het welzijn van de patiënt constant. De anesthesioloog is altijd bij het begin en het einde van een ingreep aanwezig. De verpleegkundig anesthesiologen blijven tijdens de gehele operatie. Onze oren en ogen staan altijd op scherp. We hebben problemen snel in de smiezen. Om een patiënt gerust te stellen en goed voor te lichten, leggen onze anesthesiologen uitvoerig uit wat er gaat gebeuren. Daardoor weet een patiënt beter waar hij of zij aan toe is. Dat helpt. We hebben problemen snel in de smiezen. Advocaat van de patiënt Kees noemt de anesthesiologen in Nij Smellinghe de advocaat van de patiënt. In goed overleg met de opererende artsen, bekijken wij of het verstandig is om een patiënt te opereren. Als uit ons onderzoek blijkt dat de risico s te groot zijn, houden we de operatie in het belang van de patiënt tegen. Daarnaast kunnen de anesthesiologen vaak ook al goed inschatten welke zorg een patiënt na de operatie nodig heeft. Bij een patiënt met bijvoorbeeld ernstig overgewicht is de kans op complicaties na een operatie groter. Op ons advies verblijft de patiënt na de operatie dan eerst een tijdje op de Intensive Care (IC). Nazorg De zorg van de anesthesioloog stopt niet na de operatie. Uiteraard wordt de patiënt na afloop goed in de gaten gehouden, eerst op de verkoeverkamer, later door verpleegkundigen op de afdeling of op de IC. Als er complicaties optreden worden wij ook opgeroepen. Met de chirurg kunnen we de situatie snel inschatten en de patiënt direct de juiste zorg geven. Onze zorg stopt dus niet bij de deur van de operatieruimte. Uniek Omdat nazorg ook bij het werk van onze anesthesiologen hoort, komen ze regelmatig op de IC. Overdag is één van de (anesthesioloog-)intensivisten aanwezig, waaronder ikzelf voor de helft van mijn tijd. In de avond- en nachturen neemt één van de dienstdoende anesthesiologen deze afdeling onder zijn of haar hoede. En dat is steeds vaker uniek, vertelt Kees. Deze manier van werken komt in veel ziekenhuizen niet meer voor. Terwijl het juist een verrijking is van de functie. Anesthesie en de zorg op de IC liggen voor een groot gedeelte in elkaars verlengde. Het hoort bij onze expertise. Door deze betrokkenheid hebben we voor, tijdens en na de operatie de zorg voor een patiënt. Dat maakt ons beeld van hem of haar compleet, waardoor we beter weten wat iemand te wachten staat. En door dat inzicht kunnen we nog betere zorg leveren. Pijnteam Alle anesthesiologen zijn ook nauw betrokken bij de verrichtingen van het acute pijnteam op de afdelingen van Nij Smellinghe. Voor de meeste acute pijnvragen kunnen we verwijzen naar ons ziekenhuisbrede pijnprotocol. Maar mocht dat niet afdoende zijn, dan kunnen we vaak wel iets toepasselijks bedenken. Twee collega s van Kees houden zich voor een groot deel bezig met chronische pijnpatiënten. Dat is weer een andere tak van sport. Kennis delen & samenwerken Om hun kennis ziekenhuisbreed te delen, zitten de anesthesiologen in verschillende commissies, zoals de Spoed Interventiecommissie, maar ook de kwaliteitscommissie, de farmacotherapiecommissie en vele andere overleggen. Daarnaast zijn ze lid van het reanimatieteam van Nij Smellinghe en kunnen ze opgeroepen worden als een patiënt onwel is geworden of beademing nodig heeft. Intern werken wij zo n beetje met iedereen samen. Als anesthesioloog staan we echt midden in het ziekenhuis. Door dat inzicht kunnen we nog betere zorg leveren. Procedurele sedatie Buiten de operatiekamer, bijvoorbeeld bij een endoscopie, wordt een patiënt ook vaak verdoofd. Dat noem je procedurele sedatie. Het gaat dan om een veel lichtere verdoving die specialisten zelf kunnen toedienen, maar dat kan wel eens problemen geven. De anesthesiologen in Nij Smellinghe brengen de voorkomende procedurele sedaties nu in kaart, zodat een anesthesieverpleegkundige de specialist in de toekomst daarbij kan ondersteunen. En dat is veilig en prettig. Als het landelijke dikke darmonderzoek bij 65+ers van start gaat, wordt het extra druk. Voor een goede doorstroom kunnen we niet zonder de hulp van de anesthesieverpleegkundigen! Met aandacht. Dat voelt beter. 13

14 Van de afdeling fysiotherapie Zelfmonitoring bij herstel De toenemende vergrijzing en het verwachte tekort aan zorgverlenend personeel vraagt om een nieuwe aanpak. De wereld digitaliseert 1 en de zorgsector gaat hierin mee. Steeds meer mensen weten goed om te gaan met computers, mobiele telefoons en andere elektronica. De laatste jaren heeft er een explosie plaatsgevonden in het aantal apps op smartphones, waar dankbaar gebruik van wordt gemaakt. Ook gezondheidsgerelateerde apps doen het goed. Vanuit de maatschappij wordt de verantwoorde lijkheid voor gezondheid, zeker bij chronische aandoeningen meer bij de cliënt neergelegd. De digitalisering biedt hierbij veel mogelijkheden. Cliënt en zorgverlener stellen samen een zorgplan op, waarbij zelfmanagement (op digitale wijze) een steeds vaker voorkomend onderdeel is. Met deze vorm van zorg wordt er ingespeeld op het vermogen van de cliënt dagelijks om te gaan met de klachten, behandeling, fysieke en psychosociale gevolgen en gedragsveranderingen die horen bij van het leven met een chronische aandoening (Barlow et al., 2002) 2. Denk daarbij bijvoorbeeld aan juist medicijngebruik en het toepassen van een gezonde, actieve leefstijl. Zelfmonitoring Cliënten worden geacht de activiteiten die invloed hebben op het herstelproces zelf (digitaal) vast te leggen, wat ook wel zelfmonitoring wordt genoemd. Niet alleen de therapeutische behandeling is van belang, maar ook datgene wat men daarbuiten doet en laat. Zelfkennis, zelfbewustzijn en het toewerken naar zelfstandigheid zijn belangrijke voorwaarden om dagelijkse, werk- of sportgerelateerde activiteiten op te pakken. Digitalisering & fysiotherapie Bij fysiotherapie is er op dit moment al de mogelijkheid fysiotherapie-gerichte vragenlijsten webbased (via software op internet) naar cliënten toe te sturen en terug te krijgen. Zo ontstaat er enerzijds tijdwinst omdat de therapeut voor de behandeling over de informatie beschikt en zich kan voorbereiden, anderzijds legt dit verantwoordelijkheid bij de cliënt als deze optimaal geholpen wil kunnen worden. Eindeloze mogelijkheden Onze verwachting is dat deze trend zich verder gaat ontwikkelen. Beweegdagboeken zullen niet meer in papiervorm worden aangeboden, maar een app registreert automatisch de dagelijkse activiteiten en zendt deze naar 14 Nijs - november 2013

15 het eigen dossier van de cliënt. De therapeut of beweeg- en leefstijladviseur kan online meekijken om het proces verder te begeleiden. Een ander voorbeeld is dat trainingsoefeningen digitaal beschikbaar zijn, zodat de cliënt op veilige en adequate wijze thuis kan oefenen. De mogelijkheden zijn eindeloos. Wat is de meerwaarde van deze nieuwe behandelvormen? Het doel is om efficiënter en doelgerichter te werken waarbij een blijvende gedragsverandering bij de patiënt wordt nagestreefd. Cliënten krijgen meer ziekte-inzicht, spelen een actieve rol in hun eigen herstel en worden steeds minder afhankelijk van de therapeut waardoor zij op de lange termijn preventief verantwoordelijkheid kunnen dragen voor hun eigen gezondheid. Cliënten krijgen bijvoorbeeld meer inzicht in het eigen activiteitenniveau in relatie tot de Nederlandse Norm Gezond Bewegen 3 en kunnen door voldoende bewegen het risico op vele aandoeningen en/ of klachten verminderen Zelfmanagement, NIVEL 2012 pag Wendel-Vos GCW(RIVM). Normen van lichamelijke (in)activiteit. Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2012 NNGB: 5-7 maal per week 30 minuten matig- intensief bewegen Met aandacht. Dat voelt beter. 15

16 Elke patiënt met kanker verdient een revalidatieplan Patiënten die een revalidatieprogramma volgen, herstellen sneller na een behandeling tegen kanker, voelen zich fitter, hebben een betere conditie en zijn minder moe. Ze leren omgaan met de gevolgen van hun ziekte, hebben minder last van angst, zijn opgewekter en hebben meer energie voor werk, huishouden en hobby s. 16 Nijs - november 2013 Duncan Leistra (links) en Ad Hendrickx

17 Kortom, revalideren bij kanker helpt. In Nij Smellinghe kunnen oncologische patiënten terecht voor een revalidatieprogramma op maat, afgestemd op hun behoeftes. Ad Hendrickx, fysiotherapeut en projectleider oncologische revalidatie, en fysiotherapeut Duncan Leistra zijn hier vanuit hun vakgebied bij betrokken en vertellen over revalideren bij kanker in Nij Smellinghe. Revalidatie bij kanker Het ziekenhuis is ongeveer tien jaar geleden begonnen met het revalidatieprogramma Herstel en Balans. Patiënten konden instromen in dit programma vanaf drie maanden na afronding van de medische behandeling, vertelt Ad. Deze behandeling moest dan wel genezend van opzet zijn geweest. Inmiddels wordt gewerkt volgens de nieuwe richtlijn Nij Smellinghe biedt nu revalidatiemogelijkheden in alle fasen van de behandeling. oncologische revalidatie, die in 2010 is verschenen. Nij Smellinghe biedt nu revalidatiemogelijkheden in alle fasen van de behandeling. Dit betekent in de praktijk dat patiënten in voorbereiding op een operatie kunnen trainen om zo fit mogelijk het ziekenhuis in te gaan, tijdens de chemotherapiebehandeling kunnen trainen om deze zo fit mogelijk door te komen of na afloop van de medische behandeling kunnen trainen om het dagelijks leven weer goed op te pakken. Revalideren na afloop van de medische behandeling kan nu bij patiënten die genezend zijn behandeld, maar ook bij patiënten die niet meer zullen genezen. Zo snel mogelijk beginnen met revalideren De ziekte kanker is ingrijpend en kan het leven van een patiënt flink overhoop halen. Tijdens en na de behandeling kunnen allerlei klachten opspelen, zoals moeheid, angst, onzekerheid. Soms gaat de conditie achteruit, hebben patiënten pijn of kunnen ze zich minder goed concentreren. Dat maakt het dagelijks leven er niet makkelijker op. Nij Smellinghe vindt het dan ook belangrijk dat de revalidatie zo snel mogelijk na de diagnose kan starten. Duncan legt uit dat alle kankerpatiënten in Nij Smellinghe begeleiding krijgen van een verpleegkundig consulent oncologie. Na de diagnose inventariseert zij de revalidatiebehoeftes van patiënten, bespreekt deze met de betrokken zorgverleners en verwijst de patiënt zo nodig door. De inventarisatie van revalidatiebehoeftes is een standaard onderdeel van onze verschillende zorgpaden. (In een zorgpad staat omschreven hoe de zorg voor een groep patiënten wordt georganiseerd.) De vragen wat wil je en wat kun je zelf doen aan je revalidatie in het dagelijks leven? spelen bij de inventarisatie een belangrijke rol. Patiënten krijgen meer regie over hun revalidatietraject. De medische gegevens en de uitkomsten van (lichamelijke) onderzoeken en vragenlijsten spelen uiteraard ook een grote rol bij de samenstelling van het programma. Elk type kanker vraagt om een andere behandeling en daardoor vaak ook om een andere manier van revalideren, legt Ad uit. Revalidatiemogelijkheden In Nij Smellinghe zijn er veel oncologische revalidatiemogelijkheden waaruit patiënten kunnen kiezen. Onder begeleiding van een fysiotherapeut kunnen ze bijvoorbeeld trainen om de conditie en spierkracht te verbeteren. Voldoende bewegen voor, tijdens en na een behandeling tegen kanker is belangrijk. Duncan geeft aan dat de kans op complicaties zo kleiner is en dat het de ligduur in het ziekenhuis kan verkorten. Ook komen er steeds meer bewijzen dat de kans op terugkeer van de kanker wordt verkleind door voldoende lichaamsbeweging. Een diëtist kan bijdragen aan het herstel door voedingsadviezen te geven. Psychologen en medisch maatschappelijk werkers bieden psychosociale begeleiding. Tijdens informatieve bijeenkomsten kunnen lotgenoten ervaringen met elkaar uitwisselen. Een patiënt zegt hierover: Het heeft me goed gedaan erover te praten, mijn lotgenoten hebben aan een half woord genoeg. Voldoende bewegen voor, tijdens en na een behandeling tegen kanker is belangrijk. Korte lijnen Om overzicht te houden is goed onderling contact tussen de zorgverleners belangrijk, zegt Ad. Daarom hebben we regelmatig overleg met elkaar. De lijnen zijn kort, waardoor de samenwerking soepel verloopt. De patiënt staat daarbij voor ons altijd centraal. Dat maakt de werkwijze in Nij Smellinghe uniek. Vangnet Ad vertelt dat patiënten goed reageren op de aanpak van Nij Smellinghe. Ze vinden deze vraaggestuurde manier van werken en regie in eigen handen prettig. Patiënten vinden het ook fijn dat de zorg op deze manier na een behandeling doorgaat. Kanker is heftig en geeft veel onzekerheid. Met onze aanpak geven we de patiënt een stuur in handen, maar ook een vangnet. Dat is de kracht. Met aandacht. Dat voelt beter. 17

18 Verpleegkundig consulent oncologie Ingrid Vries overhandigt een roos aan een patiënt Roze lintje teken van goede zorg Als je wordt geconfronteerd met de diagnose borstkanker heeft dat een grote impact. Je wilt dan verzekerd zijn van goede zorg en de beste behandeling. Borstkankervereniging Nederland (BVN) reikt daarom jaarlijks de roze lintjes uit. Deze staan symbool voor betrouwbare zorg. Ook in 2013 behaalde ziekenhuis Nij Smellinghe dit lintje. Verpleegkundig coördinator Ida Paulusma vertelt: Wij vinden goede zorg natuurlijk het belangrijkste, maar voor ons is het ook van groot belang dat patiënten zich bij ons op hun gemak voelen, en dat ze toch, ondanks hun ziekte, met een goed gevoel bij ons de behandeling doorlopen. Een impuls voor de zorg De BVN stelt jaarlijks (aangescherpte) criteria vast waarop ziekenhuizen worden beoordeeld. Er zijn twaalf criteria, waarvan er vijf staan aangemerkt als zogenaamde must-haves. Aan deze vijf criteria moet een ziekenhuis in ieder geval voldoen om in aanmerking te komen voor het roze lintje. De bedoeling van de BVN hiermee is om ziekenhuizen een impuls te geven om de zorg voor borstkankerpatiënten verder te verbeteren. In Nij Smellinghe is deze impuls eigenlijk niet nodig. Voor ons staat een hoge kwaliteit van de zorg al centraal. Dat we nu al een aantal jaren achter elkaar het roze lintje krijgen, is voor ons eigenlijk een bevestiging dat we het echt goed doen, aldus Ida Paulusma. Het eerste grijze lintje Dit jaar kreeg fusieziekenhuis De Sionsberg, als eerste ziekenhuis van Nederland, voor de eerste keer het grijze lintje voor borstkankerzorg uitgereikt. Het grijze lintje is bedoeld voor ziekenhuizen die goede zorg leveren, maar waarbij de operatie in een samenwerkingsziekenhuis plaatsvindt. Voor De Sionsberg is het grijze lintje een mooi compliment. Het is de bevestiging dat wij, in samenwerking met Nij Smellinghe, goede zorg leveren bij borstkanker, zegt Sibbelina Visser, verpleegkundig specialist intensieve zorg in De Sionsberg. Om te vieren dat Nij Smellinghe en De Sionsberg dit jaar de lintjes kregen, werden op donderdag 12 september 2013 rozen uitgedeeld aan patiënten die een bezoek brachten aan de mammapoli. Ida Paulusma: We zijn trots op dit lintje, en dat wilden we graag delen met onze patiënten. Vandaar de actie met de roze rozen. De patiënten waren hiermee blij verrast. De mammapoli blijft zich inzetten om de patiënten de best mogelijke zorg te bieden. We gaan er dan ook gewoon van uit, dat we het lintje volgend jaar weer krijgen! 18 Nijs - november 2013

19 Onze specialisten (op 1 november 2013) Anesthesiologie K.L. Demmendaal Mw. J.M.E. van Gelder E.M.F. Jorna P.H.J.M. de Laat R. Plein P. Sindhunata J.P. Vogelaar Cardiologie (0512) R.P.L.M. van der Aa S.S.P. Dijkstra J.J. de Graaf M. de Groot M.R. v/d Linde Chirurgie (0512) R. Looijen dr. H.C.J. v/d Mijle A.J. Verhoeff H.G.J.M. Voesten O.R.M. Wikkeling R.J. Zijlstra Dermatologie (0512) Mw. C.A.H. Bearda Bakker-Wensveen Dr. R.J. Damstra Mw. K.F. van Duinen Mw. C.C.W. Theunissen Geriatrie (0512) Mw. C.N. Guijken Gynaecologie/Verloskunde (0512) H. Brinks Dr. P.J. van den Hurk W. Killinger Mw. M.C.G.J. Lobbes-van der Linden H.V.H. Mous T. Mul dr. H. Oosterhof Mw. dr. J. Wilpshaar Interne Geneeskunde (0512) dr. J.A.M. Beentjes E.E. Blaauwwiekel R.S. van Eps dr. S. Hovenga dr. H. van Kamp dr. C. Kroon L.F. Schipper Intensivisten K.L. Demmendaal R.S. van Eps J.P. Vogelaar Kindergeneeskunde (0512) Dr. A.F.J. Brouwer Mw. dr. L.M. Leer Mw. C.D. Peer Mw. M.J. de Vries M. Wilsterman Mw. V. Zamecnik Klinisch chemicus Dr. F.J. Duisterwinkel Dr. A. Kruit Klinisch fysicus A. Talsma KNO Heelkunde (0512) M.A.W. Fabius Mw. K. Harms H.J. Tjong-Ayong Longziekten (0512) P. Eppinga H. Los J.H. Strijbos Maag-, Darm- en Leverziekten (0512) V. Koussoulas F.J. Rando Muñoz S. Schmittgens Medisch Microbioloog Mw. A. Brandenburg Colofon Nijs 7, november Nijs is een halfjaarlijkse uitgave voor patiënten, relaties en bezoekers van ziekenhuis Nij Smellinghe in Drachten en verschijnt in een oplage van 4500 stuks. Hoofdredactie Michiel ter Laan Redactie John van Arnhem Yteke van Dijk Michiel ter Laan Jorien van der Laan Marijke Lobbes Sarah Oosterveld Theo Snijder Hennie van der Werf Mond-, Kaak- en Aangezichtschirurgie (MKA) (0512) dr. P.F.M. Gielkens dr. L. Meijndert J.P.H. Wymenga Neurochirurgie (0512) dr. J. Koopmans D.L.M. Oterdoom Neurologie (0512) K.D. Beintema H.J. Bökkerink Mr. H.J. Weitenberg dr. H.L. v/d Wiel Oogheelkunde (0512) dr. F. van Klink H.J. Klomp E.A. Timmerman Orthopedie (0512) R. Bimmel Mw. C.M. Kooijman C.L. de Ridder G.J.M. van Stralen Pijnbestrijding (0512) Mw. J.M.E. van Gelder R. Plein Plastische Chirurgie (0512) J. Hochtritt Mw. I.S. Krabbe Psychosomatisch Team (0512) Mw. B. Geelhoed Mw. A. Hofs Mw. J. Uneken Redactieadres Nijs t.a.v. M. ter Laan Ziekenhuis Nij Smellinghe Postbus DA Drachten m.laan@nijsmellinghe.nl Vormgeving Dizain, Groningen Druk Drukkerij Douma Dokkum Radiologie (0512) J.M. Affourtit Mw. S.C.J. van Hoof M. van Leeuwen D.D. Lubbers J.G. Roukema A. Soepboer Reumatologie (0512) R. Bos Mw. L. Hendriks Revalidatie Geneeskunde (0512) R. van den Berg Mw. Dr. A.M. Boonstra Mw. M. Reinkingh Spoedeisendehulp Artsen Mw. M.G.E. Bosch Mw. S.H. Fauth Mw. L. Jansen Mw. K. Pricker Mw. F. Wieldraaijer R. Wierenga Urologie (0512) Mw. C. Jansen T. Müller S. Smorenburg Ziekenhuisapotheker D. Bloemhof De volgende editie verschijnt op 20 mei Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd zonder uitdrukkelijke toestemming van de afdeling communicatie en patiëntenvoorlichting van ziekenhuis Nij Smellinghe. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen te weigeren, in te korten of te herschrijven. Met aandacht. Dat voelt beter. 19

20 Krijgt u geneesmiddelen voorgeschreven? U kunt bij de Poliklinische Apotheek Nij Smellinghe de medicijnen op het recept direct meekrijgen. De apotheek is 24 uur per dag 7 dagen in de week geopend. Wij hebben een computerverbinding met uw eigen apotheek/huisarts, zodat wij wisselwerkingen kunnen controleren met de geneesmiddelen die u gebruikt. Wij zien u graag in onze apotheek! Het apotheekteam van de Poliklinische Apotheek U vindt ons naast de Dokterswacht in het rode gebouw links naast de hoofdingang. Poliklinische Apotheek Nij Smellinghe Compagnonsplein NN Drachten (0512) poli.apotheek@nijsmellinghe.nl poliklinische apotheek nij smellinghe