Boek en beeld. Themanummer. Over het blijvend belang van lezen. Hervormde Vrouwenbond. Waarom we (moeten) Wat lezen we?

Transcriptie

1 Hervormde Vrouwenbond Jaargang 62, nummer 4, april 2014 Themanummer Boek en beeld Over het blijvend belang van lezen Bijbelstudie Jong geleerd Waarom we (moeten) Wat lezen we? lezen

2 Inhoud Van letter naar beeld Even bijpraten 03 Liken en prikkels 04 Bijbelstudie 05 Computergebruik en leesgedrag 09 Waarom we (moeten) lezen 10 De leeskring 14 Wat lezen we? 15 Leestips 19 Van letter naar beeld 20 Meelezen met 24 Weze(n)lijk 25 Ziekenhoekje 26 Welkom in de regio 28 Focus 29 Verslag vergadering Comité Vrouwenbonden 30 Financieel overzicht 32 Vakantieweken alleengaanden 33 Felicitatie 33 Leden die ons ontvielen 34 Colofon 35 Gedicht 36 Reageren op dit nummer? 02

3 Even bijpraten De Hervormde Vrouw april 2014 M.M. Jonker-Hakkert, voorzitter Ondertussen ergens anders Welk boek ligt er op je nachtkastje? Bij u en jou ligt er de Bijbel en misschien een dagboek, om de dag mee te besluiten. Veel mensen hebben de gewoonte voor het slapengaan ook nog enkele bladzijden uit een ander boek te lezen. Je eigen gedachten aan de kant, even ontspannen en dan met een zucht het boek dichtdoen. Het thema van de Boekenweek 2014 is Reizen met daarbij het veelzeggende motto: Ondertussen ergens anders. Lezen neemt je mee naar een andere wereld. Je horizon wordt erdoor verbreed. Kunt u ook zo genieten van lezen? In dit themanummer komt het belang van lezen sterk naar voren. Niet zo verwonderlijk dat we dit als redactie van De Hervormde Vrouw onderstrepen! Onze scribenten brengen hun liefde voor boeken en verhalen onder woorden, daarbij geven ze ons ook kritische overwegingen mee. Ook al bent u niet zo n lezer, u stemt zeker in met de noodzaak van het lezen van de Schriften. De bijbelstudie Jong geleerd moedigt aan tot bijbelstudie! Bij mij bleef de vraag Is er een verband tussen ontlezing en ontkerkelijking? haken. Kunnen we nog de tijd en de rust vinden of creëren om een goed boek te lezen? Nemen we een boek ter hand waarin de tijd waarin we leven doorlicht wordt, dat ons ergens anders brengt dan onze eigen beleving? Verdiepen we ons in de geloofsleer, zodat die inhoud voor ons krijgt en we bewaard worden voor eenzijdigheid? Zijn we hierin een voorbeeld voor jongeren? Volgens de mini-enquête (pag. 9) komen we er als hervormde vrouwen niet zo slecht vanaf. Toch zijn ook wij kinderen van onze tijd, we worden makkelijk meegenomen in de verschuiving van lezen naar kijken en bezig gehouden worden. Niet alles van het digitale tijdperk is winst. Laten we nadenken hoe we als christen vrouwen, ook in onze gezinnen, hiermee omgaan. Ondertussen de Ander dienen Voor de onderwerpen die we als Comité Vrouwenbond tijdens onze jaarlijkse bijeenkomst bespraken met de Kamerleden van twee christelijke partijen verwijs ik u graag naar pag. 30. Het was goed om visies met elkaar te delen en wederzijdse bereidheid uit te spreken om elkaar waar mogelijk te ondersteunen. Door de Kamerleden werd gewezen op mogelijkheden die ontstaan nu de zorg gedecentraliseerd wordt. Nu er steeds meer een beroep gedaan wordt op de inzet van burgers is het zaak dat kerken hierop inspelen. Wat zou het mooi zijn als we ook als vrouwen de liefde van Christus verkondigen met de daad. Zomaar ergens waar het nodig is, en ondertussen laten zien dat we de Ander dienen. 03

4 Boek en beeld Liken en prikkels Een jonge vrouw over het gebruik van sociale media Alinde van Heemst maakt volop gebruik van sociale media: Op Facebook vind ik het leuk om te zien wat mensen bezighoudt en houd ik gemakkelijk contact met vriendinnen in het buitenland. Dingen regelen, zoals oppas, gaat snel. Ook vind ik het interessant om pagina s van bijvoorbeeld de vrouwenbond, de GZB en IZB te liken zodat ik hun berichtjes krijg. Met anderen beheer ik trouwens de Facebook-pagina van de vrouwenbond. Mooi vind ik het ook om iets van je geloof te delen bemoedigingen, contact met gemeenteleden of reacties op de preek. Naast Facebook gebruik ik ook WhatsApp (een applicatie op je telefoon om berichtjes te sturen naar andere WhatsApp-gebruikers). Met al m n broers en zussen hebben wij een familie-whatsappgroep en we sturen elkaar informatie en foto s. Met jonge vrouwen uit de gemeente hebben we een groep aangemaakt waarmee we uitstapjes plannen. Zelfs de vrouwenvereniging-whatsapp groeit langzaam maar zeker! Dagelijks check ik via m n smartphone mijn berichtjes vaak als ik even moet wachten, zoals tijdens het koken... Er zitten ook nadelen aan het mediagebeuren. Het kost ongemerkt veel tijd. Ik merk dat ik, als ik de bijbelstudie voorbereiden wil, steeds maar bezig ben met die telefoon. Bewust moet ik deze prikkels wegdoen. Verder heeft Facebook iets oppervlakkigs - veel positieve verhalen en de mooiste foto s, je deelt geen diepe gevoelens. Binnen een WhatsApp-groepje kan een vervelende sfeer ontstaan, omdat mensen genegeerd worden, of omdat er allerlei ongezouten meningen gespuid worden. Ik geniet trouwens van gezellig theedrinken met m n vriendin langer dan dat we elkaar tien minuten berichtjes verzenden. Onze twee dochters (11 en 7 jaar) zijn gelukkig ook nog echt tevreden met een boek op de bank. Ik hoef dan niet te zeggen dat ze na een halfuur moeten stoppen. Als ze achter de computer zitten, doe ik dat wel. Als moeder wil ik de ontwikkelingen volgen, duidelijke grenzen aangeven wanneer je wel/niet je telefoon bij je hebt en in gesprek blijven. En ja zelf het goede voorbeeld geven. Monica Molendijk-van Bemmel, Hardinxveld-Giessendam 04

5 Bijbelstudie De Hervormde Vrouw april 2014 Jong geleerd In Lystre groeit een jongen op in een gemengd gezin. Zijn vader is een Griek, zijn moeder Eunice is een Jodin. Zij zal de Schriften hebben ingebracht in haar gezinsleven. Die speelden ook in haar leven al een belangrijke rol. Oma Loïs sprak erover en las eruit voor toen Eunice nog klein was en opgroeide. Daar rustte een zegen op - tot in het late nageslacht uit een gemengd huwelijk. Paulus spreekt vrijmoedig over het Godsgeloof dat hij in drie generaties ziet (2 Tim. 1:5). Geloof dat ongetwijfeld te maken heeft met de Schriften. Timotheüs blijkt er van kinds af aan mee vertrouwd te zijn. Wanneer Paulus zijn geestelijke zoon bemoedigt, wijst hij hem op hetzelfde Woord (2 Tim. 3:14-17). Ds. J.C. Breugem, Sommelsdijk Geleerd Timotheüs heeft het (geloof) geleerd. De mensen en de Schriften speelden daarbij een belangrijke rol, als middelen van de Heilige Geest. We richten ons op het leerproces. Het werkwoord (manathanoo) leren dat Paulus gebruikt, duidt op een actief leerproces waarbij iemand zich inspant en er zijn best voor doet om iets te leren en te begrijpen. Het geloof leer je alleen in een actieve houding, passiviteit komt uit een verkeerde hoek. Dat is een mooie gedachte. Het kind als discipel (leerling, mathètai, het bij manathanoo horende zelfstandige naamwoord) van diens ouder(s). Nu heb je kinderen en kinderen. De een is leergierig, de ander hangt liever achter de Wii of is over de smartphone gebogen. Het is wel wat laat om dan nog te beginnen met het leren van de Schriften. We moeten eerder zijn! Laten we vroeg beginnen om onze kinderen (als wij die kregen!) te leren. Hoe vroeg? Timotheüs kent van jongs af de Heilige Schriften. Het woord dat Paulus gebruikt voor jong kan wijzen op een kindje, een baby en zelfs een ongeborene. Het kind Johannes springt in de buik van zijn moe- Lezen 2 Timotheüs 3:10 tot en met 4:5 05

6 der Elizabeth van vreugde op wanneer de moeder van hun Zaligmaker binnenkomt. We kunnen nooit te vroeg beginnen met leren. Wat krijgen onze kinderen via ons mee, aan klanken en aan indrukken? We kunnen ze vertrouwd maken met de geluiden van de eredienst, maar ook met de geluiden van de wereld. Hoe dan ook, het leren begint vroeg. De basis van het leren is het verlangen dat we als ouders proberen over te dragen. Het geloof kan zo weleens eerder gaan leven dan wij denken. Onze kinderen als discipelen. Dat vraagt om een actieve houding van beiden. Hoe ging dat in die tijd, of daarvoor toen er nog geen Woord Schrift geworden was? Dat lezen we bijvoorbeeld in Deuteronomium 6:7: Prent ze uw kinderen in en spreek er steeds over, thuis en onderweg, als u naar bed gaat en als u opstaat. Leren, erover spreken en zelfs inprenten zijn blijkbaar nodig en geboden. Onze kinderen leren het, net zoals hun ouders, niet vanzelf. Ze zijn namelijk niet alleen kinderen van u, maar ook van Adam en Eva. Verzekerd Timotheüs heeft al jong het geloof geleerd. Door middel van de Schriften, dankzij zijn moeder en oma. Het heeft hem ook innerlijk houvast gegeven. Paulus zegt zelfs: U bent ervan verzekerd. Daarbij heeft hij het over de geloofswaarheid die juist in de omstandigheden van de jonge Timotheüs aangevochten en bestreden werden. Dwaalleraren probeerden door hun dwalingen de gemeenten op andere gedachten te brengen (2 Tim. 2:14-26 en 3:10-13). Paulus waarschuwt ook dat in de laatste dagen zware tijden zullen aanbreken voor de gelovigen. Ze zullen worden 06

7 De Hervormde Vrouw april 2014 omringd door mensen met een losbandige levenswandel en mensen die zich als gelovigen voordoen maar het absoluut niet zijn. Hoe blijf je staande? Wie wordt er niet bang voor zichzelf? Dan klinkt de oproep van Paulus ook voor ons: Blijft u echter bij wat u geleerd hebt en waarvan u verzekerd bent. Zekerheid die niet uit onszelf opkomt, maar uit de Schriften. Hoezo het belang van lezen, van het thuis zijn in de Schriften die ons wijs maken tot zaligheid? Hoe kunnen we staande blijven te midden van een scala aan nieuwe en oude dwalingen? Schuiven we niet langzaam maar zeker mee, onbewust van de wissels die we passeren en verliezen we ondertussen het geloof van de vaderen? Vragen te over! Ze dwingen ons om na te denken, stil te staan en ons te bezinnen. Daarbij kunnen we het beste te rade gaan bij de Schriften. Zó kunnen we dwalingen onderscheiden en een tegengeluid bieden tegen verval. De Schriften geven ons zekerheid en vastheid. We hebben dat zó hard nodig. God spreekt door Hosea: Mijn volk is uitgeroeid, omdat het zonder kennis is. Zonder kennis van de Schriften hebben we géén vaste gang, maar glibberen wij alle kanten op en laten we ons regeren door de waan van de dag en de geest van de tijd. Wat bewijzen we als een Eunice of Loïs de Timotheüssen vandaag een belangrijke dienst wanneer we ze met liefde en volharding onderwijzen in de Schriften, zelfs als het vanwege de gezinssituatie niet vanzelf gaat. Hoe dat moet? Spreek daarover door met elkaar. Liefde voor God en liefde voor de volgende generatie maakt vindingrijk. Wijs maken tot zaligheid Van de Schriften mogen we veel verwachten. Ze kunnen ons wijs maken tot zaligheid. Niet als een eventuele mogelijkheid, maar als dé manier waarop dit werkelijk gebeurt. Zó kan en zal het! De Heilige Schriften kunnen (door de kracht van de Heilige Geest) wat geen mens, geen gelovige opvoeding vermag. Wie is in staat om ongeloof te doorbreken en het onwedergeboren hart te doen buigen voor de Christus der Schriften? Niets en niemand, alleen de Schriften. Wat is dat actueel! We zoeken het hier en daar. Soms uit pure paniek en met de allerbeste bedoelingen. Hoe kunnen we onze jongeren nog bereiken? Of de buitenwacht? Alle sketches, toneelstukjes, optredens Alle sketches, toneelstukjes, optredens en getuigenissen ten spijt, ze kunnen niet wat de Schriften wel kunnen: wijs maken tot zaligheid. en getuigenissen ten spijt, ze kunnen niet wat de Schriften wel kunnen: wijs maken tot zaligheid. Terug naar de oude en echte bronnen, in de taal van vandaag en als het nodig is via de media van nu. Daarvan mogen we verwachten dat ze tot en met de jongste dag tot ons behoud zullen dienen. Door het geloof in Christus, van Wie de Schriften getuigen. Door God ingegeven Heel de Schrift is door God ingegeven en is nuttig om daarmee te onderwijzen, te weerleggen, te verbeteren en op te voeden in de rechtvaardigheid opdat de mens die God toebehoort, volmaakt zou zijn, tot elk goed werk volkomen toegerust (2 Tim. 3:16-17). Heel de Schrift is nuttig. Een diepzinnig woord, waarmee de apostel wil benadrukken dat de Schrift voor allerlei doeleinden goed te gebruiken is. Paulus noemt wel vier doelen, waarbij de eerste en de laatste veel met elkaar te maken hebben. De Schrift is bij uitstek het geschikte middel om te onderwijzen. Paulus gebruikt daarvoor een woord waarin we didactiek horen. Dit is de bijbelse didactiek, zo vindt kennisoverdracht 07

8 plaats: door de Bijbel zelf. In de tijd van Paulus waren dat met name de Schriften van wat we nu het Oude Testament noemen. We zijn er daarna, met het Nieuwe Testament, bepaald niet minder op geworden! Hoe kunnen we staande blijven te midden van een scala aan nieuwe en oude dwalingen? Schuiven we niet langzaam maar zeker mee, onbewust van de wissels die we passeren en verliezen we ondertussen het geloof van de vaderen? De Schriften als middel voor het onderwijs in de Schriften en het geloof. Lees alleen maar de brieven door, met de vele instructies, vermaningen voor de praktijk van het geloofs- of gemeenteleven van elke dag. Te veel om op te noemen. Niet dat elke situatie waarmee we te maken hebben of elke vraag daarin letterlijk beantwoord wordt. Maar met de Schriften hebben we de basis waarmee voor alle omstandigheden een antwoord gevonden kan worden. Daarom gaan de Schriften steeds open. In de erediensten, tijdens de catechese, bij de verenigingen maar vooral ook thuis. Wat mogen we daarvan veel verwachten, want ze zijn nuttig om daarmee te onderwijzen of onderwezen te worden. Vaak gaat dat samen op! Wie onderwijst, wordt zelf onderwezen. Dat is de ervaring van menigeen die gevraagd wordt om de inleiding te verzorgen! Het laatste doel dat Paulus noemt is opvoeden in de rechtvaardigheid. Hij gebruikt dan een woord waarvan ons woord pedagogiek is afgeleid. De Schriften zijn nuttig in de opvoedkunde van het geloof. Voor ouders met kinderen is dat dé methode: zo voed je je kinderen op. In het verband van deze brief ligt het accent meer op de opvoedkunde van het geloof, zo worden zuigelingen in de genade opgevoed tot volwassenen (2 Petr. 3:18, 1 Joh. 2:13 en 14). Vragen 1. Hoe betrekken we de Bijbel op een actieve manier in het geloofsleerproces en welke rol speelt onze geloofservaring daarin? Vormt die een beperking of verrijking? 2. Heeft u zelf de Schriften geleerd? Welke rol hebben mensen zoals Eunice en Loïs daarbij eventueel gehad en hoe kunnen wij deze rol zelf ook bekleden? 3. Wat kunnen doeners of niet lezers met de Schriften? Kunnen we deze mensen tegemoet komen? Is daar binnen uw gemeente aandacht voor? Zo ja, hoe? Zo nee, waarom niet? 4. Is er een verband tussen ontlezing en ontkerkelijking? 5. H oe kijken we naar actuele ontwikkelingen zoals e-books, apps? Mijden, gedogen of gebruiken? 08

9 Boek en beeld De Hervormde Vrouw april 2014 Computergebruik en leesgedrag reacties van lezers De redactie van De Hervormde Vrouw hield een kleine enquête onder 250 leden van de vrouwenbond om een indruk te krijgen van hun leesgedrag. Eén van de vragen ging over het verband tussen computergebruik en leesgedrag. De redactie was benieuwd of de leden minder zijn gaan lezen door het gebruik van de computer. Uit de antwoorden blijkt dat 80% van de 250 leden aangeeft dat ze gebruik maken van de computer, maar daardoor niet minder zijn gaan lezen dan ze zouden willen. Dat is opvallend, zeker als we het vergelijken met de gegevens uit het artikel van Els van Dijk (zie pag. 20). Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau besteden Nederlanders sinds % minder tijd aan lezen. Nee, ik geniet nog steeds van het lezen van een mooi boek. Mijn concentratie is volgens mij niet verminderd. De computer vraagt zeker elke dag tijd mailen en ook voor mijn werk zoek ik op internet. Dat ik niet veel tijd heb om te lezen komt niet alleen door de computer. Ik ben ook druk met van alles en nog wat. Ik probeer wel de krant en christelijke tijdschriften bij te houden. Een boek lezen doe ik alleen in de vakanties. (vrouw rond de 30 jaar) Zoals verwacht zijn verreweg de meeste leden die regelmatig websites lezen jong (75%). Zij luisteren ook meer preken op internet dan dat zij een geestelijk boek lezen. Dit is voor de oudere leden precies andersom, zij lezen meer. We vroegen aan een ouder én jonger lid een persoonlijke reactie op de vraag of ze door de komst van de computer en de sociale media het lastiger vinden om te lezen. Het is voor mij niet lastiger om te lezen, in die zin heeft computergebruik daar geen invloed op. Ik gebruik de computer meer voor interessante informatie, het blijft wel waken om niet de tijd te verliezen in het lezen van onbelangrijke informatie. De computer vind ik handig voor het regelen van gemeentewerk of voor andere zakelijke gelegenheden. Ik ben niet minder gaan lezen door de komst van de computer, wellicht is het zelfs wel meer geworden vanwege het gemakkelijk opzoeken van goede informatie door middel van de computer. (vrouw boven de 60 jaar) 09

10 Boek en beeld Lees! Waarom we (moeten) lezen Christine Stam-van Gent (1982) is getrouwd en heeft vier kinderen. Ze studeerde kunstgeschiedenis en schrijft graag, onder andere columns voor het Reformatorisch Dagblad. We waren s middags gezamenlijk naar de bibliotheek geweest, mijn kinderen en ik. De oudste (8) heeft een eigen pasje, en ik liet haar voor het gemak zelfstandig haar gang gaan. Die avond vond ik mijn dochter op de bank met Hoe overleef ik mijn eerste zoen? van Francine Oomen, precies de schrijfster die ik zo lang mogelijk buiten de deur wilde houden. Ik wil eigenlijk niet dat je dit leest, zei ik. Ik wel. Waarom? Omdat ik dingen leer over verliefdheid. Ineens zag ik mezelf, ruim twintig jaar jonger. Op de bank met een deken waaronder ik, zodra er iemand binnenkwam, een dikke pil kon verstoppen. De tuinfluiter van Jos van Manen-Pieters, het bibliotheekboek dat ik in de kamer van mijn oudste zus had gevonden en dat me onweerstaanbaar aantrok. Ik stelde mijn jongere zelf met terugwerkende kracht de vraag: Waarom lees je dit? Omdat ik dingen leer over verliefdheid. Ervaringen buiten je eigen wereld Verhalen geven betekenis aan het leven. Ze zetten vele, schijnbaar op zichzelf staande elementen in deze wereld in een kader, een groter verband. Zeker voor een achtjarige kan dat een sterke behoefte zijn: iets of iemand die je zegt waarom de (grote) mensen doen zoals ze doen, en waarom ze zeggen wat ze zeggen. Na het lezen van De tuinfluiter wist ik hoe verliefdheid ontstaat, welke gebaren en woorden daarbij horen, maar ook welke problemen. Verder had ik al lezende stilletjes aan het bed gezeten van een doodzieke vrouw, en in het hoofd gekeken van iemand die het christelijk geloof bijna vaarwel had gezegd. Allemaal ervaringen die me buiten mijn eigen veilige wereld 10

11 De Hervormde Vrouw april 2014 haalden, zonder iets daarvoor terug te eisen. Behalve dan dat ik me neer moest zetten, stil zijn en luisteren naar het verhaal. Ik begreep mijn dochter volkomen. Maar ik denk dat er betere onderwijzers zijn dan Francine Oomen, die bijvoorbeeld duidelijk weten te maken hoe waardevol het is om niet met elkaar naar bed te gaan voor je getrouwd bent, in plaats van uit te leggen, zoals Oomen doet, hoe je vriendje en jij met een condoom om moeten gaan. Trouwens, is acht jaar niet te jong om überhaupt al ingewijd te worden in het liefdesleven? Moet de leeshonger van mijn dochter voorlopig niet gestild worden met boeken die beter aansluiten bij haar leventje van dit moment? Vorming is goed, maar het moet wel met beleid gebeuren. Daarbij is een goede timing belangrijk, evenals de sturing van een ouder. Geestelijk denken Maar nu volwassenen. De vraag Waarom lees je? is ook voor hen belangrijk. Nog steeds luidt het voornaamste antwoord: verhalen geven betekenis aan ons leven. Ze leren ons dingen over de wereld, over de problemen daarin, en, niet het minst, over onszelf. Maar er zijn zóveel verhalen, er is geen einde aan boeken. Kunnen we die, zodra we het ouderlijk gezag ontglippen, dan allemaal zonder enige beperking gaan lezen? De Amerikaan Tony Reinke schreef Lees!. Als het over bezinning op lezen gaat, kun je eenvoudigweg niet om dit prachtige boek heen. Hij voert hierin, vanuit bijbels perspectief, een weloverwogen en vurig pleidooi voor het lezen. Maar daarbij maakt hij duidelijk dat ook een volwassene niet klakkeloos kan gaan duiken in het bad met boekengoud. Onze ogen zijn verblind door de zonde. In die toestand lezen we wel maar we begrijpen niet; zoals Saulus van Tarsen de wetsrollen misschien uit zijn hoofd kende, zonder te weten wat er werkelijk stond. God alleen kan die blinddoek wegnemen. Het is waar wat Reinke zegt: Als je de heerlijkheid van Christus hebt gezien, verandert dat de manier waarop je boeken alle boeken leest. Om echt breed te kunnen lezen, moet iemand geestelijk denken. En zolang de gelovige nog een kind is, moet hij voorzichtig zijn met wat hij leest. Het is belangrijk dat er eerst een goed fundament komt te liggen, een speciaal verhaal, dat zo veelomvattend is dat het zin kan geven aan het verhaal van ons leven. De Bijbel geeft ons dat verhaal. Een christen dus leest vóór alles de Bijbel, biddend om verlichting door de Heilige Geest. De wereldbeschouwing die hij hierdoor opbouwt, is de enige ware. Dat God bestaat, waar de wereld vandaan komt, wie wij zijn, wat er fout ging en Wie ons verlossen kan, vind je nergens anders dan in de Schrift. Alle andere wereldbeschouwingen zoals die in boeken te vinden zijn, zijn verbrokkeld; er zitten op zijn best brokjes waarheid in. Zolang je geen doortimmerde bijbelse wereldbeschouwing hebt ontwikkeld, kun je gemakkelijk overspoeld worden door de visies van andere schrijvers. De Bijbel (het pure goud) is onze toets- 11

12 steen om de waarde van andere boeken (blad- of klatergoud) te bepalen. Alleen door dit Boek te lezen en te herlezen, ontwikkel je het vermogen om onderscheid te maken tussen waarheid en leugen, goed en kwaad, mooi en lelijk. Als het goed is, word je je bewust van een brede kloof tussen jou als christelijke lezer, en de meeste schrijvers. Kloof Tot zover zou je kunnen denken dat Reinke aanstuurt op het maken van een radicale scheiding. Als christen lees je de Bijbel, daarnaast nog een heel lijstje met verantwoord theologisch werk en ten slotte als je er tenminste van houdt nog een paar christelijke romans, of fictie die op geen enkele manier in strijd is met het geloof. Maar dat is nou juist de bedoeling niet! Want de lezer die thuis is geraakt in het bijbelse wereldbeeld, is niet alleen in staat om nee te zeggen tegen de verheerlijking van het kwade, tegen een onnodige hoeveelheid seks of vloeken, maar kan anderzijds ook het ware, het goede en het schone in niet-christelijke boeken opmerken en ervan genieten. Niemand minder dan Calvijn had grote waardering voor heidense schrijvers : Laten we daarom iedere keer als wij in aanraking komen met heidense schrijvers, door het licht der waarheid dat zo opmerkelijk in hun werken straalt, op de gedachte gebracht worden dat de geest van de mens ten opzichte van zijn oorspronkelijke staat wel zeer in verval geraakt is, maar toch ook nu nog met uitmuntende gaven van God bekleed en versierd is. Wanneer we bedenken dat Gods Geest de enige bron van de waarheid is, mogen we de waarheid niet versmaden of minachten, waar wij haar ook tegenkomen, als wij tenminste de Geest van God niet willen beledigen. Wij kun- 12

13 De Hervormde Vrouw april 2014 nen immers de gaven van de Geest niet gering achten zonder Hem Zelf daarmee te verachten en te smaden. Geldt dit ook de roman, de verzonnen werkelijkheid? Juist die! Reinke windt er geen doekjes om: wie zich verre houdt van tot de verbeelding sprekende boeken (of dat nu uit principe of uit desinteresse voortkomt), doet zijn eigen ziel te kort. Een groot deel van de Bijbel bestaat immers uit beelden. Door beeldende boeken te lezen, groeit ons voorstellingsvermogen en kunnen de bijbelse visioenen zoals bijvoorbeeld in het boek Openbaring veel meer kracht doen in onze geest. Verbeelding is een door God gegeven vermogen om waarheid en betekenis te ontvangen. Zeven voordelen Voor wie goed selecteert en dat houdt in dat je lectuur vermijdt die het kwaad verheerlijkt en niet (door)leest in boeken die tegen je persoonlijk geweten in gaan heeft het lezen van niet-christelijke boeken volgens Reinke ten minste zeven voordelen: 1) Ze helpen je beter de wereld te begrijpen denk aan onderzoek op het terrein van natuurkunde, geneeskunde, scheikunde, wiskunde. 2) Ze beschrijven herkenbare ervaringen verdriet bij verlies of overlijden, verbroken vriendschappen. 3) Ze raken het hart van de mens boeken die de zonde eerlijk aan het licht brengen, kunnen ertoe leiden dat je hart bewogen wordt met het verlorene. 4) Ze bevatten wijze lessen Mozes en Daniël hebben bij hun persoonlijke ontwikkeling voordeel gehad van heidense wijsheid. 5) Ze laten schoonheid zien mooie boeken geschreven door niet-christenen zijn een cadeau van de Gever, om van te genieten. 6) Ze tonen het verlangen naar God niet-christelijke schrijvers verwoorden soms authentieke geestelijke verlangens, waarvan wij weten dat ze alleen door Christus Zelf vervuld kunnen worden. 7) Ze zijn een echo van de waarheid iedere filosofie bevat richtingaanwijzers naar Christus (John Piper). Persoonlijke toepassing Waarom lezen we? is een belangrijke vraag, maar niet de belangrijkste. Die is uiteindelijk zeer persoonlijk van aard: Waarom lees ík? Wat je leest en niet leest, blijft uiteindelijk een subjectieve keuze. Persoonlijk lees ik van alles: theologie, psychologie, poëzie, fictie en non-fictie. Ik Ik blijf een kind. Ik blijf een Vader nodig hebben, Die Zich buigt over elk boek dat ik lees en net zolang vraagt Waarom lees je? tot ik antwoord: Ik wil dingen leren over de Liefde. Ik lees om Christus te leren kennen en mij in Hem te verheugen. lees om een lievere vrouw te zijn, een betere moeder, een wijzere vriendin. Ik lees om de wereld te doorgronden en daarin iets van het wonder te vinden. Ik lees om puur te genieten van mooie taal, van onbekende werelden. Ik weet wat ik lees, en ik denk ook te weten waarom. Maar is dat wel zo? Ik kan mezelf wijsmaken dat ik Vijftig tinten grijs toch echt moet lezen, om te weten waarom die boeken als broodjes over de toonbank gaan, terwijl mijn werkelijke motief veel troebeler is. Ik kan door een gedegen theologisch boek kruipen, mezelf voorhoudend dat ik voedsel voor mijn ziel zoek, terwijl ik ten diepste alleen maar mijn kennis wil etaleren op de bijbelkring. Ik blijf een kind. Ik blijf een Vader nodig hebben, Die Zich buigt over elk boek dat ik lees en net zo lang vraagt Waarom lees je? tot ik antwoord: Ik wil dingen leren over de Liefde. Ik lees om Christus te leren kennen en mij in Hem te verheugen. 13

14 Boek en beeld De leeskring: leerzaam, verdiepend, verrijkend! Er zijn zo veel lezenswaardige boeken, over allerlei thema s: historisch, theologisch, maatschappelijk... Je wilt er meer van weten, leren, gevormd worden. Maar waar moet je beginnen? En wanneer ga je er écht voor zitten? Lid worden van een leeskring kan werken als goed hulpmiddel. Samen met anderen lees je een boek en daarover ga je in gesprek. En: wie eenmaal begint met lezen, wil steeds meer lezen! Nel Fijnekam en Janny Oosterwijk zijn allebei lid van de Bijbelstudiekring voor vrouwen Sola Gratia in Bleskensgraaf én van een leeskring. Janny nam vanaf de oprichting tien jaar geleden al diverse titels door over verschillende theologische onderwerpen. Op tafel lagen bijvoorbeeld De Christenreis van John Bunyan en Leviticus van ds. C. Vonk. Nel is dit jaar gaan meedoen omdat de kring een boek ging behandelen dat zij juist aan het lezen was. Beiden grijpen ook buiten de leeskring weleens naar een theologisch boek. Je moet wel van lezen houden en geïnteresseerd zijn in meer kennis over de Bijbel. Een roman lezen is ook heerlijk, maar een theologisch boek is heel verrijkend voor jezelf. Nel merkt dat een leeskring helpt om een boek uit te lezen, vooral als dat wat moeilijker is. Janny ziet als meerwaarde dat de leeskring stimuleert om te lezen: Je bent met een onderwerp bezig en gaat verder zoeken. Ook door bijvoorbeeld artikelen uit De Waarheidsvriend kun je ideeën krijgen om meer te lezen. Als voorbereiding voor een leeskringavond leest iedereen dezelfde hoofdstukken. De voorzitter opent met gebed en leest een bijbelgedeelte. Vervolgens beginnen we te praten over de gelezen hoofdstukken, soms met een samenvatting als gesprekshandreiking. Daarbij vullen we elkaar aan. Iedereen is verschillend en heeft een eigen inbreng. De inhoud van de bespreking zorgt ook voor persoonlijke gesprekken. Dit jaar leest de kring een boek van Tim Keller: In alle redelijkheid. Christelijk geloof voor welwillende sceptici. Een boek vol vragen waarmee christenen in Nederland ook kunnen worstelen of in aanraking kunnen komen. Zoals alle boeken bekijken we het tegen de achtergrond waartegen het is geschreven en toetsen we het aan de Bijbel. Dat is heel leerzaam, verdiepend en ver rijkend! Jannet Lagendijk-van Werkhoven, Bleskensgraaf 14

15 Boek en beeld De Hervormde Vrouw april 2014 Rijp en groen Wat lezen we? Als docent Nederlands leer ik mijn leerlingen dat er verschillende leesdoelen zijn. Zo kun je studerend lezen, of heel nauwkeurig, omdat je op zoek bent naar informatie over een onderwerp. Lezen voor je plezier hoort er ook bij. Het boek pakt je! Mij overkomt het regelmatig dat ik niet merk wat er om me heen gebeurt. Mama leest, verzuchten de kinderen dan. Rian Vogel-de Pagter, Alblasserdam In Onvervreemdbaar dichtte Ida Gerhardt ( ): Dit wordt ons niet ontnomen: lezen en ademloos het blad omslaan, ver van de dagelijksheid vandaan. Die lezen mogen eenzaam wezen. Een christen hoeft zich niet te schamen dat hij leest om even de werke lijkheid van alledag te ontvluchten, een andere wereld binnen te gaan, een avontuur te beleven of in een tijdmachine te stappen. Tony Reinke, de auteur van het onovertroffen boekje Lees!, schrijft: Lezen is een goede gewoonte waardoor God aan Zijn eer komt, mits het geen vorm van escapisme is en je geen boeken leest die de zonde verheerlijken. C.S. Lewis beweerde dat lezen sowieso altijd een vlucht is. Je verplaatst je gedachten van de werkelijkheid van alledag naar de wereld van de verbeelding. We ontvluchten de harde realiteit. De belangrijkste vraag is echter waarhéén we vluchten. Eisen Welke boeken kiezen we? Wat brengen die boeken ons, of beter, waar brengen ze ons? Veiligheid voor alles! Boeken van christelijken huize. Dat gedachtegoed spoort met onze beginselen. In deze boeken staat meestal geen expliciete seks en het taalgebruik is verantwoord. In de christelijke boekhandel op ons dorp bekeek ik de achterkant van een dergelijk boek. BuitGemaakt van Karen Witemeyer. Nadat de uitgever 15

16 daar eigenlijk het hele plot van het verhaal onthult, volgt nog een aanbeveling van iemand: Ze leefden nog lang en gelukkig. Wildwestromance, zoals alleen Karen Witemeyer die kan schrijven. Voor mij, naast de titel en de voorkant van het boek, al een reden om dit boek niet te kopen, ondanks de christelijke sfeer die het ademt. Is dat persoonlijke voorkeur? Ik denk het niet. Het heeft te maken met de eisen die we aan een boek stellen. Wie slechts een beetje vermaakt wil worden, niet te diep wil nadenken over zichzelf en de wereld om haar heen, zal al gauw tevreden zijn met een spannend verhaal, of een onrealistisch, romantisch boek. Verklaart deze instelling niet de hoge verkoopcijfers van veel Amerikaanse romans en thrillers? We moeten ons realiseren dat geen enkele roman neutraal is. Het is altijd een weerspiegeling van de levens- en wereldbeschouwing van de schrijver. Dat geldt ook voor de in reformatorische kring veel gelezen Amerikaanse romans. Deze boeken zijn veelal geschreven volgens hetzelfde recept maar met verschillende ingrediënten: heftige gebeurtenissen, toevallige ontmoetingen, gebedsverhoringen en ongedachte uitreddingen. Vrijwel alle schrijfsters weten deze elementen te mixen tot een verhaal dat voor ons herkenbaar is en ons emotioneel raakt. Echter sommige lezers zullen hun boek dichtslaan met de verzuchting: Verliep het in mijn leven ook maar zo. Was mijn kind ook maar op zo n wonderlijke manier genezen, of mijn man tot het inzicht gekomen op de verkeerde weg te zijn. Dat gebeurde niet, ondanks mijn vertrouwen op God. De werkelijkheid van het boek is zo anders dan wat ik in mijn leven ervaar. 16

17 De Hervormde Vrouw april 2014 Bezwaar Enny de Bruijn plaatste in het Reformatorisch Dag - blad van 17 februari 2007 m.i. terecht kanttekeningen bij deze boeken. Dat vind ik het moeilijke van dit soort verhalen. Aan de ene kant hebben ze geen enkele pretentie, passen ze gewoon in het stramien van onschuldig vermaak voor de doorsneelezer. Maar aan de andere kant pretenderen ze juist niets minder dan houvast te bieden voor het leven zelf. Dat roept onvermijdelijk de vraag op: Durf ik al die wonderverhalen te vertrouwen? Hier ligt mijn belangrijkste bezwaar tegen zowel Nederlandse als vertaalde romans die te goedkope oplossingen bieden voor de weerbarstigheid van het leven, de onbeantwoorde vragen en onverhoorde gebeden. In veel van deze verhalen wordt de realiteit geweld aangedaan. Dat kan voortkomen uit het verlangen van de schrijvers te allen tijde hoop te laten doorschemeren, licht te laten schijnen. Toch is dit niet de manier om gestalte te geven aan het bijbelse gedachtegoed. In de Bijbel vinden we mensen die het uitschreeuwen naar God, Die ze niet kunnen begrijpen, Die een weg met hen gaat die ze niet voor mogelijk hadden gehouden. Neem bijvoorbeeld Jeremia in de Klaagliederen en de dichters van verscheidene Psalmen. Wat een hartstochtelijk roepen tot God! De dichter van Psalm 130 roept vanuit de diepten tot de Heere. Echter, zonder dat de verlossing direct komt, spreekt hij zichzelf toe om de verlossing wel van de Heere te verwachten. Hij spreekt zelfs de wetenschap uit dat er bij de Heere veel verlossing is. Dat is de taak van een schrijver: naar antwoorden zoeken waardoor we met de vragen van het leven verder kunnen. Kentering Gelukkig zien we de laatste jaren steeds meer goede fictie verschijnen van de hand van christelijke schrijvers. Zij begrijpen dat veel lezers niet zitten te wachten op kant-en-klare oplossingen en immer een happy-end, maar serieus genomen willen worden. De tijd dat het aanbod van Amerikaanse romans dominant was, lijkt op zijn retour. Momenteel laten met name Zuid-Afrikaanse schrijvers van zich horen. Met Irma Joubert aan kop leveren deze auteurs boeken met realistische karakters en gebeurtenissen, al is het verloop van sommige verhalen tamelijk voorspelbaar. Alleen christelijk? Je mist als christen echter iets wanneer je alleen boeken leest uit eigen kring. Juist in de seculiere literatuur wordt ons een spiegel voorgehouden waarin wij kunnen zien welke vragen vandaag verrassend actueel zijn. Door het lezen van zulke boeken krijgen we meer zicht op wat er om ons heen gebeurt en wat ons beslist niet onberoerd laat. We staan met beide benen in de maatschappij en zien armoede, verslaving, verloedering en ontwrichting om ons heen. Moeten we dan maar rijp en groen lezen? Beslist niet! Toch ligt hier voor velen een probleem. Wat kan wel en wat kan niet? Persoonlijk leg ik een boek weg als ik merk dat het geschreven is vanuit een godslasterlijke intentie. Boeken die maandenlang op de bestsellerlijst staan, negeer ik soms. Boeken die gewild zijn, zijn nog geen goede boeken. Daarvan is het walgelijke Vijftig tinten grijs een schoolvoorbeeld. Slecht geschreven en goddeloos van inhoud. Literatuur lezen is geen ontspanning. Het vraagt telkens reflectie en kritisch nadenken maar geeft als beloning hopelijk meer kennis en inzicht. Literatuur moet verontrustend zijn, ons uit onze comfortzone halen. In haar roman Een hart van steen beschrijft Renate Dorrestein een gezinsdrama. De personen blijken tot de meest afschuwelijke daden in staat. Zo n boek is niet direct een romantisch verhaaltje voor het slapen gaan, maar confronteert ons keihard met onszelf. Je wordt als lezer door elkaar geschud en de vraag blijft hangen: Wie ben ik? Ben ik ook tot zoiets in staat? Hoe komt een mens zover? Non-fictie Natuurlijk hoef je niet te kiezen voor een roman. In de boekhandel neemt het aandeel non-fictie al- 17

18 leen maar toe. Er verschijnt zoveel moois en goeds dat je bijna geen keus kunt maken. Prachtige biografieën, denk aan die van Bonhoeffer en Lewis. Boeken over de geschiedenis, opvoeding, de werking van ons brein. Ook op theologisch terrein verschijnen telkens nieuwe uitgaven. Het zou te ver voeren hiervan een recent overzicht te geven. Ook hier is een kritische houding nodig. Ik denk bijvoorbeeld aan de boeken van Max Lucado. Prachtige kijkboeken voor kinderen. Materiaal waardoor spontane gesprekken over God en de waarden van het leven kunnen ontstaan. Boeken die zelfverloochening, vergevingsgezindheid en de omgang met God bevorderen. Ondanks deze positieve zaken plaats ik toch kanttekeningen bij deze uitgaven. Is het taalgebruik van Max Lucado niet in strijd met de heiligheid van God? We hebben het niet over de buurman, maar over de Gans Andere, de Heilige God. Dat wij van nature geen vrienden van God zijn, maar vijanden, lijkt bij deze schrijver een gepasseerd station. Kortom, deze boeken hebben hun waarde, maar blijf naar de inhoud toe kritisch! Theologische boeken vragen van ons een luisterende, actieve houding. Sommige mensen hebben er de rust niet voor, vinden het moeilijk. In deze tijd is het heel belangrijk dat we weten wat we geloven. Waar staan we voor? Persoonlijk vind ik de Artios-reeks een heel mooie serie. Boeken die een bepaald afgebakend onderwerp behandelen. Duidelijke lijnen vanuit de Schrift, actueel taalgebruik en niet te omvangrijk. Iedereen kan het begrijpen. Laten we tijd maken om dergelijke boeken te lezen! Dat geeft diepte aan ons geloof en een vaster staan in de maatschappij van vandaag die met God en Zijn Woord geen rekening houdt. Vrouwen lezen graag tijdschriften. Tijdens het koffiedrinken even bladeren in een blad werkt ontspannend. Tijdschriften zijn echter beslist niet waardenvrij. Sommige vrouwenbladen ademen een geest die doordrenkt is van het moderne denken: opkomen voor jezelf, assertiviteit, jezelf ontplooien. Het bijbelse beeld van een christen die zich vooral richt op God en de naaste en zichzelf verloochent is in dit soort bladen ver te zoeken. Ook hier is bij het lezen een kritische houding nodig. Laat het lezen van bladen niet in de plaats komen van een goed geschreven boek! Tot slot: boeken zijn vergeleken met Gods Woord maar kleine lampjes. Toch houden veel kleine lampjes je soms op het juiste spoor. Boeken zetten je aan het denken over jezelf, de wereld om je heen en niet het minst over levensvragen. Ik hoop dat het lezen zo n rol in ons leven speelt. Dat het ons brengt bij God, bij onszelf en bij onze naaste. Daarbij is gebed om de Heilige Geest onmisbaar. 18

19 Boek en beeld De Hervormde Vrouw april 2014 Leestips Boeken Lees!, door Tony Reinke; uitg. Groen, Heerenveen, 2013; ISBN ; 232 blz.; 17,50 In dit boek vertelt Tony Reinke waarom het zo belangrijk is om boeken te lezen. De auteur zet uiteen, onder andere op grond van de Bijbel, waarom christenen mensen van het Boek zijn - en waarom lezen voor een christen dus van levensbelang is. Reinke geeft allerlei praktische tips en handige lijstjes voor het lezen. Internet in het gezin. Hoe ga je ermee om? Handreiking voor christenen in het digitale tijdperk, door David Clark; uitg. De Banier, Apeldoorn, 2013; ISBN ; 128 blz.; 14,95 Ook al maken we gebruik van internet, weinigen weten de duizelingwekkende reeks toepassingen ervan. David Clark helpt lezers om bijbelse principes (zoals zelfbeheersing en verantwoordelijkheid) toe te passen op het internetgebruik in het gezin. Hij belicht óók de geestelijke gevolgen van het gebruik van het internet en de sociale media, zowel positief als negatief. Leren omgaan met media, door drs. A.W. van Vugt; bijlage bij De Waarheidsvriend van 23 september De brochure is te downloaden vanaf de site van de Gereformeerde Bond: De auteur schetst de ontwikkelingen in mediagebruik en -opvoeding. Hij werkt een vijftal praktische adviezen concreet uit en geeft tips om verder te lezen. Ook staan er gespreksvragen bij vermeld. Websites Mediawijzer.nl ( een christelijk platform voor genormeerd mediagebruik. Deze stichting geeft ook themabrochures uit, die ouders kunnen helpen bij het normeren van het mediagebruik in het gezin. Mediawijzer.net ( een online loket voor iedereen die te maken heeft met of meer wil weten over mediawijsheid. Mediawijzer.net is opgezet door het Mediawijsheid Expertisecentrum, op initiatief van de ministeries van OCW en Jeugd en Gezin. Stichting Mijn Kind Online ( online.nl) is een (seculier) kenniscentrum jeugd en (digitale) media en heeft tot doel verantwoord gebruik van de nieuwe media te bevorderen. De stichting richt zich vooral op ouders. 19

20 Boek en beeld Van letter naar beeld Het is alweer een aantal jaren geleden dat een student mij de vraag stelde: Mevrouw, als u niet in bespreking bent, zit u eigenlijk best vaak achter uw computer. Mag ik eens vragen: doet u dan ook weleens een spelletje? Drs. Els J. van Dijk, directeur Evangelische Hogeschool Digitaal tijdperk We leven in een digitaal tijdperk met alle gevolgen van dien. Laat ik mogen beginnen met te benadrukken dat we daar ook heel veel gemak van hebben. In de vorm van ipads, smartphones en dergelijke hebben we dagelijks geweldige informatiebronnen bij de hand, die we heel gemakkelijk kunnen raadplegen. Ik maak daar dankbaar en veelvuldig gebruik van. Bij ziekte is het bijvoorbeeld mogelijk de kerkdienst van je eigen gemeente live te volgen, het is heel gemakkelijk om kosteloos contact te houden met dierbaren die wat verder weg wonen, je wandelactiviteiten kun je afstemmen dankzij de buienradar en het scheelt ontzettend veel bomen en portokosten dat vergaderstukken digitaal verstuurd kunnen worden. Maar de digitale wereld kent ook een keerzijde. Het leven is niet meer begrensd en gestructureerd, aangezien allerlei invloeden en activiteiten van de verschillende aspecten van het leven door elkaar heen lopen. Scholen hebben grote moeite om jongeren los te weken van hun smartphones, waar voortdurend mee gecommuniceerd wordt over heel andere dingen dan wat het lesrooster aangeeft. Maar ook in bedrijven is steeds meer merkbaar dat de scheiding tussen werk en privé verdwijnt. Voorheen hadden bedrijven hiërarchische structuren en duidelijke grenzen maar dat geldt niet voor een organische wereld van netwerken. Daarin gaat het om altijd en overal delen van informatie, liedjes, filmpjes en wat niet al. Maar er is meer. We zijn opgeschoven van een woordcultuur naar een beeldcultuur en dat heeft veel invloed op alles waarmee we ons bezig 20

21 De Hervormde Vrouw april 2014 houden. Beelden hebben soms veel meer zeggingskracht dan woorden maar ze geven wel een andere dimensie aan de communicatie. Met beelden communiceer je voornamelijk emotie en geen argumentatie. Met uitsluitend beelden kun je nu eenmaal geen filosofische discussie voeren. Je ziet dan ook dat in moderne media de emotionele benadering wordt gestimuleerd waarin overtuigd wordt met begrippen als lekker, leuk, en fijn. Kwesties worden niet meer op grond van argumentatie al dan niet geaccepteerd, maar op grond van gevoel. Woord en beeld kunnen elkaar versterken evenals woord en daad dat kunnen doen. Er gaat echter iets mis als beelden het woord meer en meer verdringen. Moderne media zijn meer dan middelen die ons ter beschikking staan. Als wij er veel mee werken, hebben zij invloed op ons functioneren en denken. Dat stelt o.a. Nicholas Carr, deskundige op het terrein van moderne media en het menselijk brein. Enkele jaren geleden merkte hij dat hij in zijn denken anders begon te functioneren. Hij kon zich slecht concentreren en was snel afgeleid. Het viel hem op dat hij zich permanent gedroeg alsof hij achter de computer zat. Hij was onrustig en had in zijn hoofd steeds een bepaalde honger naar nieuwe informatie. Het is helemaal niet waar dat multitasken zo knap en goed is en getuigt van een hoge intelligentie en flexibiliteit. Meer informatie hebben is iets heel anders dan informatie begrijpen en onthouden. Over informatie beschikken is bovendien iets anders dan het bezit van kennis. Weten veronderstelt denken. Over informatie beschikken, betekent dat je zoekmechanismen moet kunnen hanteren en dat is een heel andere vaardigheid. Iets opzoeken is echt iets heel anders dan zelf iets weten. Het gebruik van internet en het scrollen met de muis of het vegen over de ipad, leert dat je informatie scant; heb ik hier iets aan, gaat dit ergens over en zo niet, dan scroll/veeg je verder. Het zich eigen maken van kennis en het 21

22 verbinden daarvan met al aanwezige wijsheid, is iets heel anders dan het herkennen van informatie. Het zou weleens zo kunnen zijn dat op termijn de veelgebruikers van internet en de multitaskers hun creativiteit dreigen te verliezen, hun probleemoplossend vermogen, het talent om conceptueel te kunnen denken en zich diep te concentreren op een moeilijke tekst. The New York Times heeft een serie gehad over Your Brain on Computers. Daarin leggen neurologen uit hoe het gebruik van computers, iphones en ipads de aandachtsspanne schrikbarend korter maakt. Intelligente twintigers falen in hun studie, zijn niet meer in staat een boek uit te lezen. Ontlezing Al jaren voltrekt de ontlezing in ons land zich veel sneller dan in omringende landen. Het Sociaal Cultureel Planbureau becijferde dat de vrije tijd die Nederlanders boven de 12 jaar besteden aan het lezen van gedrukte media tussen 1975 en 2005 met 44% is afgenomen. Nadien is het er niet beter op geworden; sinds 2008 besteden Nederlanders nog eens 29% minder tijd aan lezen. Verontrustender nog is het generatieverschil: 60-plussers lezen bijna zes keer zoveel als jongeren tussen de 10 en 19 jaar, die gemiddeld nog maar 12 minuten per dag lezen. Uit diverse studies blijkt dat ontlezing resulteert in de achteruitgang van de algehele schoolprestaties van kinderen. Het Tijdschrift voor Communicatiewetenschap publiceerde een vervolgonderzoek waarin duidelijk werd gemaakt dat het lezen van boeken voor kinderen in het basisonderwijs rechtstreekse positieve invloed heeft op de scores op alle Cito-onderdelen en dat dit bij geen enkel ander medium met informatie (zoals tablets) het geval is. Het blijkt dat het lezen van boeken van een hoog niveau de beste voorspeller is voor Cito-scores. Hetzelfde onderzoek geeft aan dat de verbanden tussen Cito-scores en het gebruik van televisie, internet en games allemaal negatief zijn. Media waarmee we enerzijds heel blij zijn en die onze mogelijkheden en actieradius vergroten, amputeren ook bepaalde vermogens waardoor we niet meer toekomen aan de mens zoals God ons bedoeld heeft. Hierboven heb ik daar slechts een aantal aspecten van genoemd zonder bijvoorbeeld in te gaan op de sociale aspecten van ons menselijk functioneren, het realiseren van werkelijke verbondenheid tussen mensen en het creëren van de werkelijke stilte tot God. Daarom is doordenking en begrenzing van mediagebruik noodzakelijk. Maar dat is het niet alleen. Het gaat ook om de bezieling van opvoeders. Om het met Augustinus te zeggen: Wat je in anderen wilt ontsteken, moet in jezelf branden. Verhalen Op de christelijke school en in gezinnen moeten verhalen verteld worden. Beelden en verhalen kunnen confronteren en inspireren. Dat kan ook door kleurrijke mensen met een groot geloof. Vaak meer dan door bleke stellingen of dogmatische uitgangspunten. Zo biedt de brief aan de Hebreeën geen algemene ideeën over hoe we moeten voortgaan in het geloof, maar roept juist bijzondere mensen uit de geschiedenis in gedachten. Mannen en vrouwen in wie het grote werk van God zichtbaar is geworden en met wie wij ons kunnen identificeren. Mensen die zich los hebben gemaakt van hun eigen beperkingen die met grote moed en veel vertrouwen onbekende terreinen hebben betreden. We hebben verhalen en beelden nodig omdat in de verbeelding het denken veel meer kan bevatten. Beelden dwingen het denken de schok van het concrete te ondergaan. Zo ook in het volgende voorbeeld. Twee blinden stonden in één straat borstels te verkopen. De eerste verkocht nauwelijks iets; bij de tweede vlogen ze weg. Hoe was dat te verklaren? Bij de eerste stond het bordje: Help de blinden. De tweede droeg om zijn hals het opschrift: Het is lente en ik ben blind. Juist in deze tijd, in een wereld die het grote verhaal niet meer kent, moeten verhalen verteld 22

23 De Hervormde Vrouw april 2014 worden. Verhalen die richting geven en tot leven brengen. Het verhaal van een leven met God. We kunnen in dat verhaal verwijlen, erin rondwandelen, onszelf spiegelen. Dat verhaal nodigt uit tot een ontmoeting, geeft richting en ruimte, opent deuren en biedt de kans om op zoek te gaan. Docenten en opvoeders moeten zelf een verhaal zijn. Inspirerende mensen, uitnodigende opvoeders, mensen die iets toe te voegen hebben aan de kaalheid van dit informatietijdperk. Mensen die zelf leven met een perspectief, met dromen voor een toekomst en een Messiaans verlangen. Kleurrijke mensen met een groot geloof, of nee, met geloof in een grote God. Deze verhalenvertellers inspireren jongeren om zich zelf ook te verdiepen in verhalen en boeken. Jezus is het verhaal van Gods onvoorwaardelijke liefde. Zijn levensverhaal begint met mannen die Hem zoeken te doden en Zijn leven eindigt in een soortgelijke sfeer van samenzwering en geweld. Niettemin staat de verlossing centraal. Hoeveel verhalen hebben vorm gekregen op de oude weg tussen Egypte en Israël? De verhalen van Abraham, van Jozef en van Mozes. Verhalen van geloof, zegen en verlossing. Dat zijn de verhalen waarmee wij kinderen en jongeren die aan ons zijn toevertrouwd mogen stimuleren en inspireren. Juist omdat verhalen niet op dezelfde exacte wijze te bemachtigen zijn als objectieve kennis, kunnen zij fungeren als bronnen van zingeving. En dat past bij de taak van opvoeders: inleiden in betekenissen. Dat past ook bij gezin, school en kerk: een christelijk geïnspireerde, persoonsgerichte omgeving waar heel de mens aangesproken wordt, waar deze veilig is en perspectief aangereikt krijgt. Daar mogen we de christelijke traditie doorgeven. Kenmerk daarvan is niet het bewaren van de as, maar het doorgeven van het vuur! 23