De brandweer thuis op bezoek Wie de jeugd heeft 100 jaar jeugdbrandweer Horeca ontruimd op Rembrandtplein De bereikbaarheid van bluswater

Transcriptie

1 September 2010, jaargang 10, nr. 4 BRANDWEER AMSTERDAM-AMSTELLAND De brandweer thuis op bezoek Wie de jeugd heeft 100 jaar jeugdbrandweer Horeca ontruimd op Rembrandtplein De bereikbaarheid van bluswater B e h u l p z a a m D e s k u n d i g D a a d k r a c h t i g

2 De commandant aan het woord 3 Inhoud Een bezoekje van de brandweer thuis 4 4 Uitruk: Horeca ontruimd op Rembrandtplein 6 14 Ome Ed 8 6 Europees samenwerken op brandweergebied 10 Wie de jeugd heeft 12 Toeters en bellen 14 De bereikbaarheid van bluswater Opleiden en Oefenen succesvol Katrina in Europa 19 Publicatie Brandweervoertuigen Colofon Sitrap is een uitgave van Brandweer Amsterdam-Amstelland en wordt verspreid onder alle personeelsleden en relaties. Oplage: Hoofdredactie: Annette de Wolde Eindredactie: Elke van den Hout Aan dit blad werkten mee: Lotte Dijkstra Gerard Koppers Jeroen Nan Ed Oomes Pauline van der Mije Vormgeving: Brink & de Hoop Amsterdam Druk: Drukkerij De Bink Leiden Foto cover: Robby Hiel Brand op Rembrandtplein, Amsterdam. Zie verder artikel pagina 6. Redactieadres: Karspeldreef CK Amsterdam Telefoon: (020) Fax: (020) sitrap@brandweeraa.nl Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of kenbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Kopij volgend nummer 27 september Brandweer Amsterdam-Amstelland 2 SITRAP

3 DE COMMANDANT AAN HET WOORD die vraag wel eens aan uzelf hebt gesteld. Wat doet u eigenlijk bij brand? In hoeverre zijn wij allemaal, als ambassadeurs van brandpreventie, zelf brandveilig bezig? Er bestaat een gevleugelde uitdrukking dat bij de loodgieter thuis de kraan altijd lekt. Hoe zit dat in brandweerland? Als iemand u vraagt of u zelf wel een rookmelder heeft, zegt u natuurlijk ja. Maar hebt u hem ook echt, en hangt hij op de juiste plaats? Of ligt hij, nog in de verpakking, ergens in een la? Om het goede voorbeeld te kunnen geven, moet je het goede voorbeeld zijn. Neem in oktober daarom ook eens de tijd om uw eigen woning door te lopen. Oefen uw eigen vluchtplan een keer: doe een blinddoek om, tol in de rondte en probeer veilig buiten te komen. Of ga op zoek naar brandonveilige situaties, kijk of u niet teveel zware elektrische apparaten op één groep hebt aangesloten. We zijn in ons vak de hele dag bezig met brand en het voorkomen ervan. En door (Brand)veilig Leven wordt preventie een nog belangrijker onderdeel van onze werkzaamheden. Een paar weken per jaar staat Nederland in het teken van brandveiligheid. Dan doen we als brandweer, samen met de Brandwondenstichting en de stichting Nationale Brandpreventieweken niets anders dan het belang van preventieve maatregelen onder de aandacht brengen. Komende oktober gaan we er weer vol tegenaan met brandpreventieadviezen, onder het motto Wat doe JIJ bij brand?. Die vraag stellen we de ondernemers en inwoners van onze regio een maand lang. En als ze het antwoord niet weten, dan krijgen ze er hulp bij. Waar ik benieuwd naar ben, is of u Ik ga er vanuit dat iedereen die professioneel met zijn of haar vak bezig is, ervoor zorgt dat de kans op brand in de eigen woning zo klein mogelijk is. En mocht het onverhoopt toch gebeuren, dat we er dan op zijn voorbereid om snel en veilig te vluchten. Want we weten precies hoe het moet, brandpreventie. We beschikken over de kennis en kunde en vertellen burgers hoe ze het thuis moeten doen. Maar we moeten niet vergeten om het ook tegen onszelf te zeggen. Een brandveiliger samenleving begint bij onszelf. Dus laten we zo af en toe ons werk ook mee naar huis nemen. Caroline van de Wiel Commandant Brandweer Amsterdam-Amstelland SITRAP 3

4 Een bezoekje van de brandweer De maand oktober staat ook dit jaar weer helemaal in het teken van brandveiligheid en preventie. Brandweerkorpsen uit het hele land organiseren acties, evenementen en voorlichtingsactiviteiten om het publiek te inspireren hun woning brandveilig te maken. En samen met de brandweer oefenen zorgcentra de ontruiming van hun instelling. De Nationale Brandpreventieweken vinden plaats van 1 t/m 31 oktober. De campagne eindigt met de Rookmelderdag. Door: Elke van den Hout Brandweer hangt rookmelder op De bewoners van stadsdeel West Natuurlijk neemt ook Brandweer in Amsterdam kunnen in oktober Amsterdam-Amstelland dit jaar bezoek verwachten van de brandweer. Brandweermensen van de weer deel aan de Brandpreventieweken. Onder het thema: Wat kazernes in het stadsdeel gaan doe JIJ bij brand?' organiseren alle langs de deuren om persoonlijk kazernes activiteiten. voorlichting te geven over brandthuis of tijdens werk veiligheid in woningen. In de 19e eeuwse wijken van dit stadsdeel zijn de huizen vaak brandgevaarlijker door de aanwezigheid van geisers, gaskachels, oude elektrische bedrading en het ontbreken van goede vluchtroutes. Met een checklist brandveiligheid maken de brandweermannen een ronde door het huis en beantwoordt en eventuele vragen. Als uitsmijter hangen ze ook nog een rookmelder op. Met een goed werkende rookmelder hebben bewoners bij brand meer tijd om hun huis veilig te verlaten. Onaangekondigde ontruimingsoefeningen In de zorgsector oefent ruim de helft van de organisaties de ontruiming niet en dat kan levensgevaarlijk zijn. Daarom gaat een aantal kazernes een onaangekondigde ontruiming van een zorginstelling doen. Na de melding in de zorginstelling start de ontruiming en rijden de brandweervoertuigen aan. Eenmaal ter plaatste posten 4 SITRAP

5 Oefening Lucas Andreas Ziekenhuis, de brandweermensen op strategische plekken om aan de oefening deel te nemen en ook om te observeren. Ze letten onder andere op de zichtbare aanwezigheid van een bhv-er als aanspreekpunt voor de brandweer en of de bhv-er voldoende en relevante informatie voor de bevelvoerder heeft. Ook wordt bekeken hoe de samenwerking verloopt. Vooral bij verpleeghuizen en zorginstellingen heb je te maken met specifieke problemen: de bewoners zijn slecht ter been of kunnen helemaal niet op eigen kracht naar buiten. Na afloop evalueren de bhv-ers van de zorginstelling en de brandweer de ontruimingsoefening. Bezoeken scholen Naast de ontruimingsoefeningen bezoeken brandweermensen ook scholen, kinderdagverblijven en andere zorginstellingen. Daar geven ze voorlichting aan kinderen en ouderen, delen voorlichtingsmateriaal uit zoals folders, kleurplaten en lesmateriaal. (Brand)veilig Leven Brandweer Amsterdam-Amstelland geeft prioriteit aan (Brand)veilig Leven. De Brandpreventieweken zijn een uitstekende manier om (Brand)veilig leven onder de aandacht te brengen van het publiek. De jaarlijks terugkerende weken hebben als doel de aandacht van het Nederlands publiek te vestigen op brandveiligheid en -preventie, specifieker: Het voorkomen van brand en het voorkomen van brandwonden; Het voorkomen van de uitbreiding van een brand (rookmelders, blusmiddelen); Het voorkomen van de gevolgen van brand, ofwel tijdig kunnen vluchten (vluchtroutes, vluchtmiddelen). De Nationale Brandpreventieweken (BPW) zijn een initiatief van de Nederlandse Brandwonden Stichting, de NVBR (Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding), het NIFV (Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid) en Consument en Veiligheid. SITRAP 5

6 Horeca ontruimd op Rembrandtplein Foto s: Robby Hiel Op vrijdag 6 augustus, de eerste dag dat de Amsterdamse kroeg Three Sisters na lange tijd weer open ging, brak er brand uit in de keuken. Officier van Dienst Bert Meijer vertelt over het incident op een van de drukste pleinen van de stad. Door: Lotte Dijkstra liep alles vrij rustig en al snel gingen we uit van een standaard kleine Ik was bezig met een oriëntatie bij keukenbrand. het Marriot hotel aan de Nassaukade toen ik werd gealarmeerd Behoorlijk geschrokken voor een brand in een kroeg aan Er was al actie ondernomen door het Rembrandtplein. Ik moest over het personeel in de keuken. Drie de Leidsestraat aanrijden en het medewerkers van de kroeg hadden was, vanwege alle voorbereidingen een poging gedaan de brand te voor de Gay Parade, ontzettend blussen, die gedeeltelijk was gelukt. druk in de stad. Bij aankomst ver- Ze waren wel behoorlijk geschrokken en hadden zoveel rook ingeademd dat de bevelvoerder om een ambulance had verzocht om ze naar het ziekenhuis te brengen. Later heb ik nog even contact opgenomen met de bedrijfsleider om ervoor te zorgen dat de medewerkers, bij terugkomst uit het ziekenhuis, goed opgevangen zouden worden. Middelbrand Toen we uit het afzuigsysteem op het dak ineens een rookpluim zagen komen, heb ik opgeschaald naar middelbrand. De brand bleek 6 SITRAP

7 zich via de afzuigkanalen uitgebreid te hebben. Om de kroeg heen zaten vijf horecagelegenheden, waaronder een groot hotel, die we uit voorzorg hebben ontruimd vanwege de rookontwikkeling. Omdat de verschillende panden zo dicht op elkaar, maar ook in elkaar en om elkaar heen gebouwd zijn, was het lastig om uit te vinden waar het nog brandde. Toen we de branduitbreiding gevonden hadden, aan de achterkant van de kroeg op een tussendak, was hij vrij snel geblust. Maar dat moest wel vanaf noodtrappenhuizen aan de buitenkant van het pand. Veel bekijks De ploegen hadden veel bekijks. We hebben een heel terras moeten ontruimen om met de autoladder dichter in de buurt van de panden te kunnen komen. Het hele Rembrandtplein stond vol: het was extra druk vanwege de startdag van de Gay Parade. Tijdens een motorkapoverleg begon op hetzelfde moment de soundcheck voor een muziekevenement die avond. We stonden vlak naast de speaker en het geluid stond zo gigantisch hard, dat ik heb gevraagd of het nog even uit kon. We konden elkaar totaal niet verstaan. Schade De schade voor de verschillende horecagelegenheden viel uiteindelijk wel mee. Er was wat rooken stankschade, maar ze zullen voornamelijk inkomstenschade hebben geleden door de mensen die aan het eten waren en zonder te betalen zijn vertrokken na de ontruiming. We hebben de panden geventileerd en gecontroleerd, en na een uur kon iedereen weer naar binnen.' SITRAP 7

8 Ome O m e EdE d Opkomst Sommige vragen, beste lezers, zijn van alle tijden. Waar is Berend Botje gebleven? Wie was Victor Baarn (hiertoe raadplege men de onmisbare strips van Agent 327)? Gaat de andere kassarij niet sneller? Hoe richt ik de brandweerorganisatie het beste in? Met deze laatste vraag werd ik voor het eerst geconfronteerd op wat toen nog de Rijksbrandweeracademie (RBA) heette. Van 1991 tot 1993 volgde ik de 30e voltijds officiersopleiding. Net als nu was het onderwijs toen modulair georganiseerd, ook al moet je daar niet te veel van voorstellen. Grofweg gezegd waren er een paar hoofdvakken die op rang geschikt waren en waarbij de lesstof van een naasthogere module alle voorgaande lesstof bevatte plus iets nieuws. Dat nieuws leek ons als studenten nogal ad hoc ingevuld te worden, niet in het minst vanwege het feit dat hele delen van de mappen vers uit het konijn kwamen en ter plekke door ons zelf ergens in gefrommeld mochten worden. Eén van de gekopieerde documenten betrof de Richtlijnen Personeelsen Materieelssterkte voor de Gemeentelijke Brandweer. Opgesteld door de Inspectie van het Brandweerwezen in 1966 en toentertijd blijkbaar nog steeds actueel. Bij de overweging van de vraag, hoe groot de materieelsterkte van een gemeentelijke brandweerorganisatie dient te zijn, dient te worden uitgegaan van het in de betreffende gemeente c.q. verzorgingsgebied van die brandweer aanwezige respectievelijk volgens een structuurplan te verwachten brandrisico. U ziet, er was al in 1966 sprake van een dienende overheid. Het brandrisico werd onderverdeeld naar zogenaamde A t/m F risicogebieden. Zo was een A-risicogebied herkenbaar aan grote, niet-moderne havengebieden met de omliggende pakhuizen en opslagterreinen (..) waarbij de constructie en het gebruik van deze gebouwen een ernstig gevaar voor branduitbreiding vormen. Interessant is dat ook de B en C gebieden zich voornamelijk richten op havenen industriegebied. Je zou haast verwachten dat de desbetreffen- de inspecteur uit het Rotterdamse kwam. De D, E en F gebieden beschrijven met name de woongebieden, waarbij F eindigt op verspreid liggende boerderijen e.d.. Aan elk risicogebied hing een specifieke uitruksterkte met opkomsttijd. Ter illustratie: in het A-gebied (voor de nostalgici onder ons, dat waren de paars ingekleurde wijken op de plattegrond) dienden er twee spuiten in 6 minuten ter plaatse te zijn aangevuld met nog eens twee spuiten in 8 minuten, waar in het C-gebied (geel) volstaan kon worden met één voertuig in 6 minuten en een andere in 8 minuten. Uiteindelijk bleek voor ons als 30 e deze richtlijn niet meer te zijn dan interessante kennis om te weten. In 1992 zag namelijk de Handleiding Brandweerzorg het licht, die vreemd genoeg niet tot de lesstof scheen te behoren. Grappig detail is nog wel dat vrij veel studiegenoten in hun eerste baan deze handleiding voor hun gemeente mochten invullen. De Handleiding Brandweerzorg kent een veel analytischer benadering dan de hiervoor besproken richtlijn. Uitgangspunt is een optimalisatie van de brandweerzorg gebaseerd op doelmatigheid, doeltreffendheid en dekking. Met betrekking tot het brandrisico 8 SITRAP

9 worden gebouwfuncties als uitgangspunt genomen, waarbij bovendien ook nog eens rekening wordt gehouden met brandpreventieve voorzieningen. Verder is er een analyse gemaakt van de daadwerkelijke brandschade, vertaald naar overlijdensrisico, risico voor buren en materiële schade. Dat leidt uiteindelijk tot een aangepaste uitruk voor met name oude etagewoningen en woningen boven winkels in een slechte brandpreventieve staat, ten opzichte van de richtlijn uit De eerste spuit moet ter plaatse zijn in 5 minuten, gevolgd door aanvullende eenheden in 7 en 8 minuten. Bij herlezing van de Handleiding Brandweerzorg viel me op hoe goed deze eigenlijk is opgebouwd en hoe actueel hij op hoofdlijnen nog is. Desalniettemin zou ik gaarne van de gelegenheid gebruik maken om twee aandachtspunten voor een volgende versie te noemen. De eerste verandering betreft de relatie tussen opkomsttijd en het aantal brandslachtoffers. Bij het bepalen van de opkomsttijd gaat de handleiding uit van een analyse van brandgegevens uit Daaruit blijkt dat bij een opkomsttijd van meer dan vijf minuten het percentage slachtoffers in met name oude etagewoningen significant stijgt. Verder vindt er een afvlakking plaats van het aantal slachtoffers na een opkomsttijd van meer dan 10 minuten. Het is de vraag of deze dataset nog representatief is voor de huidige situatie, zowel qua preventieve staat van woningen als qua inventarisgebruik. In een onlangs verschenen rapport van het NIFV naar fatale woningbranden in 2003, 2008 en 2009 blijkt dat slachtoffers met name vallen in rijtjeshuizen. Verder blijkt dat roken en kortsluiting de voornaamste oorzaken zijn van dodelijke branden, en dat de meeste slachtoffers vallen in de avond en de nacht. Het was mij daarnaast al eerder opgevallen dat er geen directe relatie bestaat tussen het aantal brandslachtoffers en de verhoging van de brandweerkosten. Volgens mij duiden deze gegevens op een toenemend relatief belang van een snelle opkomsttijd om brandslachtoffers te voorkomen. Beter is het te investeren in brandveiligheidsbewustzijn van burgers en het maken van regels op het gebied van o.a. zelfdovende sigaretten en materiaalgebuik. Ander onderzoek van het NIFV (eerder besproken in de column Rookweer ) laat bovendien zien dat de variatie van brandverloop voor de flashover zo groot is dat er geen sprake kan zijn van een normatief brandverloop. Dat impliceert dat een gestandaardiseerd flash-over punt de enige harde norm is voor opkomsttijden. Hetwelk natuurlijk nog wel vraagt om nader onderzoek. Het tweede aandachtspunt betreft het zwarte gat tussen basisbrandweerzorg en rampenbestrijding. Een parate organisatie is leuk, maar als je weliswaar op tijd ter plaatse bent en je weet niet hoe je de brand moet aanpakken ben je desondanks net zo goed virtueel afwezig. De oplossing om het dan maar zo groot te laten worden dat er sprake is van een soort van rampenbestrijdingsorganisatie lijkt me niet zo effectief. Ik pleit daarom voor het beschrijven van te verwachten typen grote brandscenario s, gebaseerd op een standaard schadebeeld en een gestandaardiseerde inzetwijze. Je zou dat kunnen zien als onderdeel van de brandweerdoctrine. De aldus beschreven slagkracht zou ondergebracht moeten worden in een nieuwe versie van de Handleiding. Niet meer louter gebaseerd op snelle bronbestrijding, maar ook op slagvaardige effectbestrijding, gekoppeld aan de opbouw van de brandweerdoctrine. En hoe die laatste er dan uit moet zien, tja, dat is weer zo n vraag van alle tijden. SITRAP 9

10 Europees samenwerken op brandweergebied Europa wil voorop blijven lopen, ook op economisch en innovatief gebied. De Europese Commissie stimuleert dat door de zogenaamde Lead Market Initiatives in te stellen en subsidies beschikbaar te stellen om deze LMI s verder te ontwikkelen. Bedrijven en overheidsinstanties kunnen een beroep doen op de beschikbare gelden als zij bij de inschrijving het beste plan indienen en aan de voorwaarden voldoen. Door: Jeroen Nan dat openbare aanbesteders enerzijds gaan functioneren als vragende partij Innovatie in onderzoek en ontwikkeling van In 2008 schreef de Commissie een beschermende kleding en anderzijds inschrijving uit om een structuur op te gaan optreden als eerste gebruikers zetten om bestaande belemmeringen (launching customers) voor innovatieve beschermende kleding, waarin bij openbare aanbestedingen van beschermende kleding weg te alle resultaten van onderzoek en nemen. Daarnaast is er de doelstelling ontwikkeling zijn opgenomen. Initiatief Fire Buy Vanuit het Verenigd Koninkrijk heeft Fire Buy (FB-UK), de organisatie die veel brandweermateriaal en -materieel aankoopt, het initiatief genomen om samen met de brandweerdienst van het Ministerie van Binnenlandse Zaken van België (IBZ) en de Landelijke Faciliteit Rampenbestrijding van BZK (LFR- NL) een voorstel bij de Europese Commissie in te dienen. Europese samenwerking Namens de LFR neemt Jan Heukelom aan dit Enprotex-project deel. Als eerste schetst hij waar Enprotex voorstaat: European Network Protective Textiles. Er zijn drie hoofd- 10 SITRAP

11 lijnen uitgezet in het project. De Britten doen alles om het verwerven goed te beschrijven, de Belgen onderhouden de contacten met de Europese industrie voor beschermende (brandweer) kleding en Nederland heeft de zorg voor goede uitwisseling tussen (alle) Europese onderzoeksinstituten en om die kennis toegankelijk maken voor de gebruikers. Daarnaast kan er door vraagsturing worden voorkomen dat in elk land hetzelfde onderzoek wordt gedaan. (Brand)veilig Leven Jan Heukelom: Voor Nederland en Groot-Brittannië past het onderzoek ook heel goed in de toekomstontwikkelingen van de brandweer. Binnen de Strategische Reis en (Brand)veilig Leven zie je die ontwikkeling ook. Kijk bijvoorbeeld naar brandveiliger meubilair, waar de contacten met producenten hun vruchten beginnen af te werpen. Die koers gaan we bij beschermde kleding ook varen. Als we de industrie en de brandweer dichter bij elkaar kunnen brengen, kunnen we veel sneller op ontwikkelingen inspringen. Voor fabrikanten is het natuurlijk ook veel interessanter om zich daadwerkelijk met innovatie bezig te houden, als er een Europees platform is waarmee ze contacten hebben en er een gerede kans is dat er vraag is naar de innovatieve producten. Voor hen vergroot dit de kans dat onderzoek uiteindelijk leidt tot extra omzet. Veranderende brandweer Innovatie, breder dan alleen persoonlijke beschermingsmiddelen, is ook een onderwerp voor EnProTex. Als je ziet wat er op innovatief gebied allemaal gebeurt, denk bijvoorbeeld aan de blusbom, dan kan ik me voorstellen dat het brandweerwerk er over tien jaar heel anders uitziet. En dat heeft weer een directe link met persoonlijke beschermingsmiddelen. Je ziet het nu ook al in de discussies over de offensieve buitenaanval. Brandweermensen zijn nu uitgerust met bescherming voor de eigen veiligheid, die gebaseerd is op werkwijzen die aan verandering onderhevig zijn. Je moet je als vakorganisaties dan ook afvragen welke gevolgen een veranderende brandweer heeft op zaken als kleding. Nieuwe blusmethodes en anders optreden stellen heel andere eisen aan je bescherming. Het is goed om daar nu al over na te denken. Een programma van wensen en eisen voor beschermende kleding ziet er dan namelijk heel anders uit. En ook hier is het goed om de industrie erbij te betrekken om de gewenste veranderingen ook en op tijd te kunnen leveren. Anders heeft de brandweer precies bedacht waar we behoefte aan hebben, maar kan de industrie dit niet produceren. Hoe eerder je met elkaar in gesprek gaat over dit soort zaken, hoe beter. De andere kant op werkt het hetzelfde. Als je samenwerkt, kunnen fabrikanten ook ons sneller informeren over ontwikkelingen en (on)mogelijkheden, waar de brandweer dan weer haar voordeel mee kan doen. Kennis delen EnProTex werkt nu nog in projectvorm, maar hoopt uit te kunnen groeien naar een Europese netwerk van verwervende instellingen. Binnen dit netwerk zal kennis worden opgebouwd over bijvoorbeeld beschermende kleding en deze informatie zal worden gedeeld door de deelnemende organisaties. Zo hoeft niet elk land het wiel opnieuw uit te vinden, wat kosten spaart, maar waardoor innovaties ook sneller in de praktijk geïmplementeerd kunnen worden. Het uiteindelijke doel is om een aantoonbare meerwaarde te bieden voor zowel leveranciers als eindgebruikers binnen het brandweerwezen. Veilige werkomgeving Dit initiatief moet derhalve niet alleen tot betere, meer op de werksituatie, toegespitste beschermende kleding leiden, maar zeker ook tot minder risico s voor brandweermensen in het algemeen en daardoor een veiliger werkomgeving. Meer informatie: SITRAP 11

12 Van oudsher hebben scouts, verkenners of padvinders met de brandweer te maken. Hier staat in de jaren zestig een ploeg uit Haarlem in het gelid. Trotse Franse jeugdbrandweerlieden paraderen in 1958 door Vlaardingen en mogen zelfs de chauffeur uithangen. De 10-jarige Bernard Faton zit achter het stuur! Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst De ontwikkeling van de jeugdbrandweer Het 25-jarig jubileum van de Amstelveense jeugdbrandweer werd 29 mei gevierd met een dag vol demonstraties en oefeningen door jongeren. De jeugdbrandweer heeft een lange en interessante geschiedenis. We duiken er even in. Insigne Brandweerman Het hoogtepunt van de vooroorlogse Padvinderij was de wereld-jamboree die in 1937 in Vogelenzang plaatsvond. De organisatie had een heuse eigen Door: Gerard Koppers enkele grotere steden werden op basis daarvan padvindersgroepen kampbrandweer, onder toezicht van de brandweer van Bloemendaal. Blussende padvinders Het fenomeen jeugdbrandweer in Nederland kennen we eigenlijk al 100 jaar. Het begon namelijk allemaal met het boekje Op! Hollandsche Jongens naar Buiten, geschreven door W.J. van Hoytema, wat eigenlijk een bewerking was van het Engelse boek Scouting for Boys van Robert Baden-Powell. In opgericht, die op 7 januari 1911 de Nederlandse Padvinders Organisatie oprichtten. Op 22 augustus kwam een delegatie van 15 Engelse Boy-scouts uit Rolkerham bij Sheffield naar Nederland en één middag werd doorgebracht bij de Amsterdamse brandweer, omdat ze daar in Engeland ook les van de brandweer kregen. Inmiddels was bij vrijwel elke verkennersgroep het insigne brandweerman te verdienen door lessen te volgen, die door plaatselijke brandweermensen gegeven werden en een theoretisch en praktisch examen af te leggen. Na de oorlog In de oorlog werden de Duitse 12 SITRAP

13 Vanaf 1960 werden er speciale wedstrijden voor de jeugdbrandweer georganiseerd, die niet veel verschilden van die voor volwassenen. De Amstelveense jeugdbrandweer gaf eind jaren tachtig een wervingsfoldertje uit met een groepsfoto van het korps. jeugdorganisaties gewoon ingezet bij de brandbestrijding en in Engeland als loods- en kantinehulpen. Dat maakte de wederopbouw-ouders wat huiverig om hun kinderen toe te vertrouwen aan geüniformeerde jeugdorganisaties. Pas in het begin van de jaren 50 ontstonden er wat jeugdbrandweerkorpsen, zoals in Nieuwe Niedorp en Deventer. Vaak waren dat echter verkenners of schoolgroepen die brandweerachtige wedstrijden hielden. Toen in 1953 een Nederlandse delegatie in Frankrijk een brandweercongres bijwoonde, werd daar een demonstratie gegeven door een heus jeugdbrandweerkorps. Nog in datzelfde jaar werden een aantal echte jeugdbrandweerkorpsen opgericht, waaronder twee in Rotterdam. Urbanisatie In de jaren 70 kwam in Nederland het verschijnsel forensen in beeld, waarbij men niet langer werkte in dezelfde gemeente als waar men woonde. Voor de sterkte van vooral de vrijwillige brandweerkorpsen was dat een flinke bedreiging, zodat omgezien moest worden naar manieren om de korpssterkte op peil te houden. Door jongeren van 12 tot 18 jaar met opleidingen en leuke activiteiten enthousiast te maken voor het brandweerwerk, konden ze op de juiste leeftijd doorstromen naar het echte korps, dat daardoor gemakkelijk op sterkte kon blijven. In veel korpsen lukte dat aardig en dat voorbeeld kreeg steeds meer navolging. Op dit moment zijn er bijna 150 jeugdbrandweerkorpsen in Nederland. Omgeving Amsterdam Ook in de omgeving van Amsterdam gingen vrijwillige korpsen over tot de oprichting van een jeugdbrandweer. Zwanenburg begon al in 1964, Zaandam in 1971, Heemstede en Huizen in 1974 en Purmerend in Dezelfde commandant die het korps in Purmerend oprichtte, verhuisde naar Amstelveen en richtte daar in 1985 ook zo n korps op. Vandaar dat feestje in het voorjaar. Toekomst De jeugd heeft de toekomst en dat geldt natuurlijk ook voor de jeugdbrandweer. Zo n jeugdbrandweer is niet alleen een kweekvijver voor de toekomst (meerdere commandanten zijn ooit zo begonnen!), het is een nuttig en sportief tijdverdrijf voor de jeugd en de jeugdbrandweer heeft een belangrijke taak bij het vergroten van het veiligheidsbewustzijn van de samenleving. Per slot van zake komen die jongens en meisjes op school, gaan ze uit, spreken ze met familie, hebben ze vakantiebaantjes en zijn ze altijd bereid te helpen bij open dagen of braderieën met voorlichtingsactiviteiten. Ze weten op jonge leeftijd al van alles over het blussen, maar vooral het voorkomen van brand en dragen dat mee en uit in de lange rest van hun leven! SITRAP 13

14 Toeters en bellen In de rubriek Toeters en bellen staan twee medewerkers van Brandweer Amsterdam-Amstelland 'tegenover elkaar'. Deze keer: een hoog en een laag stamboeknummer. Ludo de Kleijn Ludo de Kleijn kwam op 1 januari 1980 in dienst van de brandweer Amsterdam. Hij heeft meer dan dertig jaar ervaring als brandwacht, duiker, instructeur en bevelvoerder. Waarom? Ik was een fanatiek sporter. Door collega s ben ik bij de brandweer gekomen. Zij hadden meer tijd om te trainen. Ik besloot mijn baan als bouwkundig tekenaar bij de gemeente op te geven. 1 e uitruk Mijn eerste indrukwekkende uitruk herinner ik me nog wel: s Avonds hoorde ik een enorme knal. We moesten uitrukken naar brand in een woning. Aangekomen in die straat zagen we één grote vlammenzee en een grote hoeveelheid rook. We stopten op enige afstand van dat pand. Ik ging de waterwinning verzorgen. Door de eerste explosie werd de toegang van het pand onbereikbaar. Bij de tweede explosie werden we omvergeblazen door de luchtdruk. Ambitie Mijn ambitie binnen de brandweer was het leiding geven. Vanaf brandwacht werd ik duiker, instructeur en daarna bevelvoerder. Vroeger was de bevelvoerder echt een bevelvoerder, voornamelijk leidinggevend op de autospuit. Nu overheersen de koude taken. Ik zit van acht tot acht achter de computer. De warme taken raken ondergesneeuwd. Er horen administratieve taken bij deze functie maar deze hebben zich de afgelopen jaren verveelvoudigd. Er is op mijn kazerne veel gewisseld van kazernemanager, hierdoor zijn veel taken doorgeschoven naar de bevelvoerders. Deze wisselingen bevorderen niet de ontwikkeling van de kazerne: we beginnen steeds weer opnieuw. water zie je niets en je weet niet wat je tegenkomt. Op de tast zoeken naar een persoon nadat een auto te water is geraakt. We werden ook veel ingezet bij politieonderzoeken om naar pistolen of voorwerpen te duiken. Tevens heb ik meerdere malen lichamen en lichaamsdelen opgedoken die zwaar toegetakeld of vergaan waren. Redding Ik ben de trotse bezitter van een zilveren medaille en oorkonde van de Maatschappij tot redding van drenkelingen. We hebben als duikteam meerdere succesvolle reanimatie uitgevoerd. (Brand)veilig Leven Voor de veiligheid en kwaliteit binnen de brandweer zal ik tot mijn laatste werkdag blijven vechten. Toen ik in dienst kwam speelden net als nu de volgende discussies: de zevende man van de autospuit af, de chef van de autoladder af en het sluiten van kazernes. De ontwikkelingen en bezuinigingen brengen onrust met zich mee. Met de bezuinigingen komen ze aan onze veiligheid en die van de slachtoffers. Ik begrijp dat de wereld om ons heen verandert en dat wij als brandweer ook mee moeten veranderen. Een voorbeeld hiervan is dat de regio en de brandweer moeten werken als een team. De eenheid die nodig is, kan onmogelijk plaatsvinden als de materialen en procedures uiteenlopen. Veranderingen gebeuren te snel. Op papier lijkt het te kloppen maar in de praktijk vaak niet. Ik zou adviseren voordat veranderingen worden doorgevoerd om ze beter te onderzoeken. Hierdoor ontstaat meer draagvlak. Trots Ik ben trots op mijn vak als hulpverlener. Ik ben twintig jaar duiker geweest wat een intensieve en waanzinnige tijd was. Duiken is een fantastisch specialisme. Het maakt niet uit hoe diep je duikt, onder Advies Mijn advies aan Frank en de collega's is: Denk om je eigen veiligheid. Blijf iedere dag hard werken om je doel te bereiken. Blijf jezelf en behoudt je eigen mening. 14 SITRAP

15 Frank van Klooster Frank van Klooster zit anderhalf jaar bij de brandweer en is sinds twee maanden als brandwacht aan het werk op kazerne Hendrik in hartje Amsterdam. Waarom? Familieleden van mij werken bij de brandweer en hadden vaak mooie verhalen over het werk op de kazerne. Dat wilde ik ook: actie en avontuur. Voor ik me bij de brandweer meldde had ik al verschillende opleidingen geprobeerd, de PABO en een opleiding fysiotherapie. Maar daar kon ik mijn draai niet vinden. Toen ik bij de brandweer begon, wist ik al heel snel: dit is het. lijkt me mooi om echt iets te betekenen. Of een groot monumentaal pand, en dan hoop ik natuurlijk ook dat ik een gedeelte kan redden. Een incident waar je nog een tijd van kan zeggen: dat heb ik gedaan, daar was ik bij. Eerste uitruk Mijn eerste brand had ik toen ik stage liep op kazerne Willem. Ik weet vooral nog dat het allemaal veel sneller ging dan ik verwachtte. Voor ik het door had, stonden we daar, had ik een straal in mijn handen en was iedereen bezig met zijn taken. Ik realiseerde het me allemaal pas halverwege. Toekomst brandweer Als het idee is om twee kazernes samen te voegen en de aanrijdtijden in bepaalde gebieden langer te maken, dan ben ik daar niet voor. Iedere minuut is er een. Voor voorlichting en preventie hebben we andere mensen in dienst binnen het korps. Wij zijn er om mensen te redden. Ambitie Ik ben nu een van de jongsten van het korps, ik wil in ieder geval ook weten hoe het voelt om als meest ervaren man voorin te zitten. In de twintig jaar die ik bij de brandweer ga werken, hoop ik me ook te kunnen ontwikkelen tot duiker of chauffeur. Maar ik ga sowieso niet weg voor ik weg moet. Dit is wat ik wil. Advies Mijn advies aan de oude garde is: minder mopperen. Wees positief. Maak er een mooie 24 uur van. Er verandert niks als je je frustraties alleen maar aan elkaar vertelt. Trots Het meest trots ben ik op het feit dat ik überhaupt bij de brandweer ben gekomen. Ik was altijd een dikkerdje en ik had nooit gedacht dat ik zes kilometer in 28 minuten kon lopen of een hindernisbaan over zou komen. Ik weet nog dat ik gebeld werd met de mededeling dat ik het kamp had gehaald. Daar ging het niet alleen om je fysieke gesteldheid, maar keken ook psychologen mee. Ik wist niet waar ze naar op zoek waren. Toen ik door die selectie heen was, had ik wel het gevoel dat ik echt iets kon. Redding Wat ik heel graag mee zou maken bij de brandweer is het redden van een mensenleven. Het SITRAP 15

16 Een lastige situatie in Amstelveen, afgelopen voorjaar. Terwijl twee voertuigen uitbrandden en het vuur bijna oversloeg naar een schuur en een woning, bleek de brandkraan onvindbaar. Dat was niet voor het eerst. Valt goed bereikbaar bluswater eigenlijk wel te garanderen? Bluswater gigantisch in beweging De bereikbaarheid van bluswater Door: Pauline van der Mije Zoeken naar de blusput Bewoners van de Bovenkerkerweg maakten angstige uren door, die nacht in mei. Ze zagen het vuur om zich heen grijpen terwijl het water van de vrijwillige brandweer opraakte. De zoektocht naar de blusput in de dijk leverde niets op. Er moesten drie brandweerwagens bijkomen om de brand te blussen. De brandkraan was bedolven onder een laag zand, zegt kazernemanager Ruud de Matter achteraf. Dat was gebeurd toen de dijk werd opgehoogd. De Amstelveense brandweer maakt zulke dingen vaker mee. Bij de aanleg van een nieuw fietspad hebben ze over een blusput heen bestraat. Als wegen worden verbreed, liggen de brandkranen soms plotseling in het wegdek in plaats van in de berm. Grote kans dat er dan auto s op parkeren. Of ze komen in de tuin van een particulier terecht als die een stukje openbaar groen van de gemeente koopt. Markeringspaaltjes verdwenen De gemeente is verantwoordelijk voor de aanwezigheid van bluswater. De brandweer controleert om de vier jaar of de brandkranen en bijbehorende markerin- 16 SITRAP

17 gen er nog zijn. Maar als er tussentijds iets verandert, verdwijnt zo n brandkraan uit het zicht, zegt De Matter. De kans daarop is in buitengebieden groter. Daar worden alleen op strategische plaatsen brandkranen geplaatst. Bij een boerderij bijvoorbeeld, in het groen langs de weg. Als dat flink groeit, zie je ze niet meer. Vooral als de gele markeringspaaltjes zijn weggehaald in verband Foto s: Ronald van Doorn met werkzaamheden. Die worden vaak niet teruggezet. Dan zoeken wij ons een ongeluk. Ondergrondse brandkranen Amsterdam schroeft bordjes op huizen om aan te geven waar de ondergrondse brandkranen zich bevinden. Die worden regelmatig weggehaald, door bewoners of vandalen, zegt Rob Meijer, teamleider Bereikbaarheid, Bluswater en Aanvalsplannen van de brandweer Amsterdam-Amstelland. Van de vijftienduizend brandkranen in de stad zit de helft onder de grond. De putten worden wel eens overtegeld of ze raken ondergesneeuwd, maar je hebt hier om de tachtig meter een brandkraan. Is er één zoek, dan gaan we gauw door naar de volgende. Tegengestelde belangen Landelijke ontwikkelingen baren hem meer zorgen. Het bluswater is gigantisch in beweging op het moment. De Drinkwaterwet van 2009 heeft veel veranderd. Waterleidingbedrijven hebben volgens die wet één plicht: goed drinkwater leveren. Om optimale kwaliteit te garanderen, leggen ze in nieuwe wijken kleine ringleidingen aan in plaats van de traditionele grote leidingen die wij nodig hebben. Over bluswater staat niets in die wet. De brandweer heeft een goede relatie met de waterleidingbedrijven, benadrukt Meijer. Maar dat neemt niet weg dat ze tegengestelde belangen hebben. Er komt ooit een moment dat de stads leidingen worden vervangen door kleinere. Wat dan? We moeten alternatieven zoeken. Grachten water lijkt een oplossing, maar onze zuigbuizen en pompen raken verstopt van vuil zoals plastic dat meekomt. Bovendien staan meestal auto s en fietsen in de weg. En sommige oude bruggen kunnen onze zware wagens niet dragen. Geen garanties Inmiddels neemt Amstelveen maatregelen tegen de actuele problemen. We controleren momenteel alle brandkranen, halen zand en groen weg en zetten er opvallende rode markeringspalen bij, zegt De Matter. Voortaan controleren we om het jaar. De gemeente licht ons in over wegwerkzaamheden. Daarnaast overleg ik met de omliggende gemeentes over één uniform markeringsteken, om in de grensgebieden misverstanden te voorkomen. Maar we kunnen niets garanderen: als iemand volgende maand weer zand op een brandkraan stort, is die twee jaar lang onzichtbaar. SITRAP 17

18 Programma Opleiden & Oefenen succesvol Ook in 2010 kreeg Opleiden & Oefenen bijzondere aandacht binnen Brandweer Amsterdam-Amstelland. Het in 2009 gestarte Programma Opleiden & Oefenen is de concrete uitwerking hiervan. In november wordt het succesvolle programma beëindigd omdat verreweg de meeste doel stellingen zijn behaald. Oefenen met de oefenkist op kazerne Teunis. Foto: Kazerne Teunis. Door: Rogier Baars Oefenen op de kazerne Het bleek vaak lastig om de oefeningen op de kazerne goed uit te voeren, vanwege praktische en organisatorische problemen. Na een uitgebreide probleeminven tarisatie vorig jaar, waar ruim 60 knelpunten uit naar voren kwamen, zijn in 2010 een groot deel van deze problemen opgelost. Met behulp van een goede planning kunnen nu alle kazernes met specialistische voertuigen oefenen, zoals een duikwagen of een hulpverleningsvoertuig. Ook hebben de kazernes de mogelijkheid om een oefenkist samen te stellen met divers oefenmateriaal, bijvoorbeeld een rookmachine of een oefenpop. Instructeurs hebben via een nieuw digitaal platform onder meer toegang tot de nieuwste oefenkaarten, lesplannen en oefennormen. Door steeds nieuw ondersteunend lesmateriaal (bijvoorbeeld presentaties en uitgebreide achtergrondinformatie) aan het digiplatform toe te voegen, geven de instructeurs hun oefeningen verdere invulling. Registratie Een ander belangrijk aandachtspunt binnen het programma is het goed registreren van de geoefendheid. Sinds 1 januari 2010 is binnen het gehele korps het registratie systeem AG5 geïmplementeerd. Er is een handboek oefenregistratie opgesteld zodat op alle kazernes de oefeningen op een uniforme manier registreren. Oefenen in dagdienst bij BOCAS. Samenwerking VZA/GGD. Toekomst Hoewel er hard gewerkt is aan het realiseren van de mogelijkheid om te oefenen op de kazernes, kan de kwaliteit van het oefenen zelf nog verbeterd worden. Het Besluit Personeel Veiligheidsregio s * vereist onder meer de aanstelling van leerwerkplekbegeleiders voor de begeleiding van nieuwe manschappen en de totstandkoming van profchecks ** om de vakbekwaamheid van het repressieve personeel te kunnen toetsen. De implementatie van dit besluit is een belangrijke stap in het verhogen van de kwaliteit van de opleidingen en de geoefendheid van ons repressieve personeel. *Besluit Personeel Veiligheidsregio s (BPV): Het BPV is bedoeld om landelijk het niveau van het opleiden en oefenen gelijk te stellen en te verhogen door landelijke eisen te stellen. Tevens zal het opleiden en oefenen zich meer op de dagelijkse praktijk van het repressieve personeel gaan richten. **Profchecks: profchecks zijn bedoeld om de kwaliteit van de werkzaamheden van repressief personeel op gezette tijden te toetsen en te beoordelen. Foto: BOCAS. 18 SITRAP

19 De orkaan Katrina raasde in augustus 2005 over onder andere de Verenigde Staten. De beelden van enorme schade die ze in New Orleans aanrichtte, gingen de hele wereld over. In totaal lieten ongeveer 1800 mensen het leven. Een vergelijkbaar aantal met de Nederlandse watersnoodramp in Hoe zou het zijn als Katrina over Nederland en Europa zou razen? Wat kun je als bestuurders en huldiensten dan nog doen? Kun je jezelf erop voorbereiden? Sitrap sprak met Ritchie Trompert, ambassadeur van het internationale project Katrina, dat er op is gericht de lessons learned in Europa te verspreiden. Katrina in Europa Door: Jeroen Nan Grote evacuatie Voor de stage van mijn opleiding Master of Crisis and Disaster Management (MCDM), ben ik in Washington geweest. Daar ontmoette ik professor Eelco Dykstra, die tijdens Katrina in Amerika woonde. Hij is de initiatiefnemer van het project. Waar het hem vooral om gaat is dat we allemaal zowel bestuurders als burgersnadenken over de vraag wat als het hier gebeurt?. Als je de satellietbeelden van Katrina bijvoorbeeld over Nederland legt, dan staat het hele land onder water. Dat betekent dat je een onvoorstelbaar grote evacuatie op touw moet zetten. Hoe doe je dat, als telefoonverbindingen uitvallen, computers niet meer werken, etcetera. Daarnaast is een evacuatie van die omvang zo groot, dat redden we als land niet alleen, daar heb je hulp bij nodig. Net zo goed als dat andere landen onze hulp nodig zouden hebben. Dykstra schetst nadrukkelijk geen doemscenario s, maar probeert ons bewust te laten nadenken. Bevoorrading supermarkten Op de vraag of het Katrina-scenario wel realistisch is, antwoordt Trompert dat het niet alleen om orkanen gaat. Als je afgelopen winter neemt, dan zagen we dat we bijvoorbeeld in het verkeer enorme problemen hebben gehad. Als de infrastructuur vastloopt, dan hebben we een probleem. Supermarkten hebben geen noodvoorraden en mensen hebben niet allemaal voor een week eten in huis. Dus, op het moment dat de bevoorrading stil komt te liggen, wat moet je dan? Het Katrinaproject richt zich op dit soort problemen. Urban survival De brandweerregio s Amsterdam- Amstelland en Haaglanden hebben het project als pilotregio s geadopteerd. Er worden bijeenkomsten voor een breed publiek georganiseerd waarbij het vooral gaat om de bewustwording. Het verhaal dat hij vertelt sluit heel goed aan op bijvoorbeeld de landelijke rampencampagne. En in onze regio loopt ook een pilot over zelfredzaamheid en urban survival. Die ligt ook in het verlengde van dit project. Want je kunt immers niet altijd je lot in handen van de hulpverleners leggen. Je moet zelf ook voorbereid zijn. Meer informatie is te vinden op SITRAP 19

20 Publicatie Historisch overzicht brandweerautofabrikanten Na jaren speurwerk is de Werkgroep Brandweerhistorie van het Nationaal Brandweer-documentatiecentrum (NBDC) er in geslaagd om een encyclopedisch overzicht te maken van alle fabrikanten en bouwers van brandweervoertuigen in Nederland vanaf de motorisering. Daarin wordt niet alleen gekeken naar de grote bekende merken als Gemco, Kenbri, Kronenburg, Bikkers en Van Bergen, maar ook lokale carrosseriebouwers en zelfs een aantal nijvere brandweerkorpsen passeren de revue. Van elk merk heeft men geprobeerd een afbeelding te vinden. Iedereen die met historische ontwikkelingen of voertuigen bezig is, heeft met dit boek een prima naslagwerk. Voor de werkgroep is dit de vierde en tot nu toe grootste publicatie. Het boek telt 88 pagina's, bevat honderden foto's, deels in kleur en kost 25 (exclusief verzendkosten). De publicatie is te bestellen bij de Werkgroep Brandweerhistorie op Meer informatie: Werkgroep Brandweerhistorie Bianca van Haasteren, Gerard Koppers, SITRAP