VEILIG IN DE GGZ PROGRAMMA CONGRES. De Rijtuigenloods Terrein de Wagenwerkplaats Piet Mondriaanplein GZ Amersfoort DINSDAG 24 SEPTEMBER 2013

Transcriptie

1 PROGRAMMA CONGRES VEILIG IN DE GGZ DINSDAG 4 SEPTEMBER 0 De Rijtuigenloods Terrein de Wagenwerkplaats Piet Mondriaanplein 6 8 GZ Amersfoort #veiligindeggz

2 CONGRES VEILIG IN DE GGZ Veiligheid is vaak een belangrijk thema bij patiënten die in behandeling zijn in de ggz. Hulpverleners besteden hier in hun dagelijkse werk veel tijd en aandacht aan. Zorgen dat patiënten zich veilig en geborgen voelen, een vertrouwensband creëren of beschermende maatregelen nemen wanneer patiënten zelf niet voor hun eigen veiligheid kunnen zorgen. Mede naar aanleiding van een aantal incidenten is er extra aandacht gekomen voor patiëntveiligheid in de ggz. Bij patiëntveiligheid denken veel hulpverleners en leidinggevenden in eerste instantie aan brandveiligheid of medicatieveiligheid. Patiëntveiligheid is echter veel breder, het gaat om alle risico s die een patiënt kan lopen om lichamelijke en/of psychische schade op te lopen door een tekortkoming in het zorgsysteem of door het niet volgens de professionele standaard handelen van zorgverleners. De afgelopen vijf jaar heeft het ministerie van VWS het landelijke patiëntveiligheidsprogramma ggz gesubsidieerd. Het programma heeft ggz-instellingen ondersteund bij de implementatie van een veiligheidsmanagementsysteem en het verbeteren van de veiligheid voor patiënten op een aantal thema s: agressie, somatische comorbiditeit, suicidepreventie, medicatieveiligheid, dwang&drang en brandveiligheid. Deze thema s zijn gekozen omdat hiervan bekend is dat er veiligheidsrisico s zijn voor patiënten. Het programma heeft verschillende kennisdocumenten en instrumenten ontwikkeld, trainingen en bijeenkomsten georganiseerd en goede praktijkvoorbeelden verzameld. Op 4 september kunt u hier kennis mee maken op het congres Veilig in de ggz. Dit congres wordt speciaal georganiseerd voor hulpverleners en hun managers. Ruim 60 experts, medewerkers, cliënten en onderzoekers vertellen over de kennis en ervaring die zij in de praktijk hebben opgedaan om veiliger zorg te leveren en zo de veiligheid van patiënten in de ggz te vergroten. PROGRAMMA Veilig in de GGZ 0.00 uur Opening door dagvoorzitter Pauline Meurs Zij is lid van de Onderzoeksraad voor veiligheid, hoogleraar bestuur van de gezondheidszorg aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en voorzitter van de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie ZonMw. 0.0 uur Grip krijgen op veiligheid KPMG heeft het rapport Bestuur en toezicht lopen grote risico s uitgebracht. In deze lezing gaan Jaap Wijnker en Karin Lemmens in op deze risico s, op de rol van de Raad van Toezicht, en welke uitdagingen zij zien voor risicomanagement in de ggz uur Video reportage met Minister Schippers Het ministerie van VWS heeft de afgelopen vijf jaar,7 miljoen euro beschikbaar gesteld aan de ggz-sector om de veiligheid van patiënten te verbeteren. Hoe staat de sector ervoor, wat gaat goed en wat kan beter? uur Koffie break.0 uur Is de ggz veiliger geworden? In deze lezing gaat Ronnie van Diemen, Inspecteur-generaal van de IGZ in op de volgende vragen: Hoe veilig is het in de ggz? Wat zijn zorgpunten van de IGZ? Hoe gaat IGZ de komende jaren toezicht houden op veilige zorg? En voor welke uitdagingen staat de sector?.50 uur Patiëntveiligheid in de praktijk Mariëlle Ploumen, psychiater en directeur behandelzaken, vertelt over haar ervaringen met patiëntveiligheid bij Mentrum Langdurende zorg en de Spoedeisende Dienst Amsterdam. PROGRAMMA In het ochtendprogramma zetten adviesbureau KPMG en Inspecteur-generaal Ronnie van Diemen (IGZ) de strategische lijnen voor de komende jaren uiteen. Marielle Ploumen, psychiater en directeur behandelzaken vertelt over haar ervaringen met patiëntveiligheid bij Mentrum. In de middag veel praktijkverhalen: U kunt uit 7 sessies kiezen en een eigen programma samenstellen. In dit programmaboekje leest u meer over de inhoud van de verschillende deelsessies. En mocht u meer willen weten, dan kunt u altijd contact opnemen met de sprekers, alle adressen zijn vermeld uur Lunch uur deelsessies uur deelsessies uur Tea break uur deelsessies uur Borrel

3 Kwaliteit en veiligheid: een aantrekkelijk dilemma Zo! Zijn onze manieren Deelsessies Bespiegeling VMS: Beleid & Organisatie De essentie van patientveiligheid in de ggz; wat levert het op? VMS: Cultuur Waarom is een veilige cultuur noodzakelijk voor patiëntveiligheid? Veilig incidenten melden Hoe zorg je ervoor dat incidentenmeldingen niet beleefd worden als bureaucratische excercitie? VMS: PRI Prospectieve risico inventarisatie op processen en individuele patiënten VMS: Patiëntenparticipatie Hoe geeft je patientenpartcipatie vorm? Zie ook nr Agressie in de ggz Terugdringen van agressie levert veiliger zorg Brandveiligheid Een integrale aanpak van brandveiligheid Het belangrijkste en meest kwetsbare primaire proces in een zorginstelling is het proces van de (zorg aan de) patiënt. De kwetsbaarheid van dit proces is mede bepaald door individuele factoren van de patiënt en doordat sprake is van mensenwerk. Enerzijds speelt daarin de professionele autonomie en de individuele verantwoordelijkheid van alle betrokken zorgprofessionals. Anderzijds is de Raad van Bestuur voor de kwaliteit en veiligheid van dit primaire proces eindverantwoordelijk. Aan de integrale (toezichthoudende) verantwoordelijkheid van de Raad van Toezicht voor kwaliteit en veiligheid is op goede wijze invulling te geven door het inrichten van een kwaliteitscommissie van de RvT. Een aantal onderwerpen, zoals het interne kwaliteitsbeleid, laat zich goed in een vaste jaaragenda onderbrengen. Daarnaast zijn er ad hoc zaken uit de eigen instelling of landelijk die aandacht vragen. Bij GGNet is ruime ervaring opgedaan met deze vorm van intern toezicht. In 0 heeft GGZ Breburg op een nieuwe manier een visie ontwikkeld op kwaliteit en veiligheid. Een groep van 5 ambassadeurs bestaande uit cliënten, ervaringsdeskundigen en medewerkers hebben meegedacht en meegepraat over deze visie. Deze strategiegroep is zeven maal bijeen geweest onder inspirerend voorzitterschap van de Raad van Bestuur. Het waren open, geanimeerde en soms confronterende gesprekken. De visie is vervat in een zakboekje. Dit zakboekje is ook een uitnodiging aan alle medewerkers, cliënten en ervaringsdeskundigen om mee te denken en te doen. In 0 zijn vervolgens de Veiligheidsrondes van start gegaan. Deze veiligheidsrondes blijken geschikt om op een interactieve manier veiligheidsprioriteiten boven tafel te krijgen. Dwang en drang Onveiligheidsgevoel door d&d Medicatieveiligheid Hoe zorg je voor veilig medicatiegebruik U maakt kennis met een manier om intern toezicht op kwaliteit en veiligheid zo te organiseren dat op alle niveaus in de organisatie betrokkenheid bestaat. U leert hoe u op een interactieve manier een visie ontwikkelt en zo draagvlak verwerft, en hoe ervaringsdeskundigen en cliënten daarbij betrokken worden. Somatische comorbiditeit Hoe voorkom je somatische complicaties? Suïcidepreventie Wanneer is sprake van een calamiteit? Els C.M. van der Wilden van Lier, Arts M&G, MPH bij Els van der Wilden Advies BV en lid Raad van Toezicht en voorzitter kwaliteitscommissie bij GGNet. Toon de Vos, senior adviseur Innovatie en Kwaliteit bij GGz Breburg. Contact: t.devos@ggzbreburg.nl Contact: elsvanderwilden@gmail.com VMS: Beleid & Organisatie VMS: Beleid & Organisatie

4 4 5 De veiligheidsscan in de 6 7 Werken met de risicomatrix: praktijkvoorbeelden praktijk - Op weg naar de veiligste zorginstelling van Nederland Relationele beveiliging in de forensische psychiatrie Veilige zorg voor de psychiater Tijdens de presentaties wordt het gebruik en de toepassing van de Risicomatrix GGZ in het Dr. Leo Kannerhuis en bij Dimence uitgelegd. Dankzij de risicomatrix kunnen risico s voor de komende periode worden ingeschat voorafgaand aan de directiebeoordeling. De Parnassia Groep heeft de ambitie om de veiligste zorginstelling van Nederland te worden. Iedereen in de organisatie is verantwoordelijk voor de veiligheid van zichzelf en anderen. Veiligheid komt terug op alle niveaus van de organisatie en in verschillende instrumenten. Wat zijn de tips en trucs, maar ook de valkuilen? Veiligheid is in forensische klinieken altijd al een belangrijk thema geweest. Bij de Kijvelanden gaan de behandelvisie en veiligheidscultuur hand in hand. Relationele beveiliging staat centraal. Dat betekent dat hulpverleners op methodische wijze grip houden op de werkrelatie met de pätient en ook zichzelf inzetten als instrument in het contact met de pätient. Door het accent op relationele beveiliging wordt een veilige omgeving gecreeerd. In deze presentatie wordt verslag gedaan van het project Veilige zorg voor de psychiater. De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie heeft dit project uitgevoerd in het kader van het programma Veilige zorg, ieders zorg. Wat is de rol van psychiaters op het gebied van patiëntveiligheid? Daartoe zijn in het hele land psychiaters, geneesheer directeuren en een aantal andere professionals geïnterviewd over hun ervaringen met en meningen over de rol van de psychiater. Op basis hiervan zijn actiepunten geformuleerd die moeten leiden tot verbetering van de veiligheidscultuur onder psychiaters. Tevens heeft het project input geleverd voor de kwaliteitsparagraaf van het bestuurlijk akkoord ggz. U leert hoe u met behulp van (elementen uit) de Risicomatrix GGZ uw eigen prospectieve risicoinventarisaties kunnen verbeteren. U maakt kennis met tips, trucs en valkuilen op weg naar een veilige zorginstelling. U krijgt inzicht in hoe een behandelvisie positief de veiligheidscultuur in een instelling versterkt. U leert wat de meningen en ervaringen van psychiaters zijn op het gebied van patiëntveiligheid, en hoe de rol van psychiater hierin versterkt kan worden. Jacob Wijnia, beleidsmedewerker kwaliteit en veiligheid bij het Dr. Leo Kannerhuis en Anneke van der Wurff, beleidsadviseur en centrale risicocoördinator bij Dimence. Contact: a.vanderwurff@dimence.nl en j.wijnia@leokannerhuis.nl Ruud Haan, Manager Bedrijfsinformatie en Kwaliteit en Rob Vos, concern kwaliteitsfunctionaris, bij Parnassia Groep. Contact: r.haan@parnassiagroep.nl Mia Mol, Directeur Behandeling & Bedrijfsvoering van FPC De Kijvelanden. Contact: mia.mol@kijvelanden.nl Alette Kleinsman, psychiater/geneesheerdirecteur bij Pro Persona en Bert van Nieuwenhuizen, gezondheidswetenschapper. Contact: a.kleinsman@propersona.nl VMS: Beleid & Organisatie VMS: Beleid & Organisatie VMS: Cultuur VMS: Cultuur

5 8 9 Name & Shame & Blamefree 0 Een cultuurmeting in de forensisch praktijk: wat levert auditen op cultuur en gedrag op? melden: gaat dat samen? Executive WalkRounds TM, sturen op zachte signalen Patiëntveiligheid bezien vanuit de psycholoog Discussie Onderzoek Tijdens deze sessie maken deelnemers kennis met het auditen op cultuur en gedrag. Hiertoe is het instrument Veiligheidsvisitatie met de focus op veiligheidscultuur ontwikkeld. In de sessie wordt een toelichting gegeven op het instrument en de ervaringen die ermee zijn opgedaan bij GGz Eindhoven. Ook gaan we in op de meerwaarde die het inzetten van een veiligheidsvisitatie met de focus op veiligheidscultuur heeft binnen ggzinstellingen. Een belangrijk onderdeel van een goede veiligheidscultuur is dat medewerkers incidenten blamefree kunnen melden en in alle openheid kunnen bespreken. Daar staat tegenover dat ook in Nederland de roep om name & shame steeds sterker klinkt. Hoe verhouden die twee culturen zich tot elkaar? En hoe kan je als instelling en als professional je hier het beste in opstellen? In de huidige veiligheidsbenadering ligt de nadruk op sturing op basis van harde managementinformatie zoals prestatie indicatoren of incidenten. Dit is niet de enige manier om kwaliteit en veiligheid te bewaken. Zachte signalen (indirecte signalen of early warnings ) kunnen harde managementinformatie aanvullen en door een vroegtijdige inzet incidenten voorkomen. Uit internationaal onderzoek blijkt dat Executive WalkRounds TM een effectieve methode zijn om zachte signalen op te vangen, leiden tot vertrouwen tussen professionals en bestuurders, en aansluiten bij een proactieve risicobenadering. WalkRounds TM zijn tot nu toe vooral gebruikt en onderzocht in algemene ziekenhuizen. Het UMCN heeft onderzocht of WalkRounds TM bruikbaar zijn en meerwaarde hebben in de langdurige zorg (GGZ, GHZ en VV&T). In de presentatie komt het volgende aan bod: de opzet van het onderzoek, de inhoud en werkwijze van WalkRounds TM en de ervaringen met de methode tot nog toe. Het Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP) heeft in het voorjaar van 0 een onderzoek gedaan naar patiëntveiligheid en de veiligheidscultuur onder psychologen die werkzaam zijn in de geestelijke gezondheidszorg. Het NIP wil hiermee handvatten verkrijgen om de leden op dit thema te ondersteunen. Het onderzoek is uitgevoerd onder de vlag van het landelijke patientveiligheidsprogramma ggz Veilige zorg, ieders zorg. Tijdens het congres worden onderzoek, uitkomsten en voornemens voor beleid uiteengezet. U krijgt inzicht in de toepassing van een veiligheidsvisitatiebezoek op cultuur en de meerwaarde ervan in de praktijk. U krijgt inzicht in argumenten waarmee u zich kunt wapenen tegen de name & shame cultuur. U maakt kennis met veiligheidsrondes die de mogelijkheid bieden om patiënten of familie te betrekken, het vertrouwen en interactie tussen bestuur en professionals te vergroten en bijdragen aan een open cultuur. U krijgt inzicht in hoe psychologen patiëntveiligheid ervaren, op welke manier zij daar een bijdrage aan kunnen leveren of waarin zij belemmerd worden dat te doen. Marcel van Ham, Wilma Wilgenhof en Henk van Rijswijk van GGz Eindhoven & Caroline van der Linde van adviesureau CKMZ. Contact: caroline.vdlinde@adromi.nl Johan Leegemaate, hoogleraar Gezondheidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam, Jan van Wijngaarden, Hoofdinspecteur Publieke en Geestelijke Gezondheidszorg van de IGZ en Arlette van der Kolk van de Onderzoeksraad. Loes van Dusseldorp, wetenschappelijk onderzoeker bij UMC st Radboud, IQ Healthcare. Contact: l.vandusseldorp@iq.umcn.nl Dr. Philip Veerman en dr. Udo Nabitz, bestuursleden van het NIP en dr. Bellis van de Berg, onderzoeker bij Regioplan. Contact: irma.hofte@psynip.nl VMS: Cultuur VMS: Beleid & Organisatie VMS: Cultuur VMS: Cultuur

6 Cliënten melden 4 5 Calamiteitenonderzoek: analyse m.b.v. de Prismamethode onveiligheid in VIM systeem: niet gemeld is niet gebeurd VIM als startpunt van een lerende organisatie Oefenen met een incident analyse met PRISMA-light + Interactie Interactie + Niemand is blij als er iets fout is gegaan in de zorg rondom een patiënt. Wanneer je als behandelaar ontdekt dat je cruciale signalen hebt gemist bij het stellen van een diagnose, kun je daar slapeloze nachten van hebben. Als je als verpleegkundige per ongeluk de verkeerde medicatie hebt toegediend, zou je het liefst de tijd terug willen draaien, of vergeten dat het ooit gebeurd is. Maar het omgekeerde wordt van je gevraagd: meld wat er is misgegaan, onderzoek hoe het heeft kunnen gebeuren en grijp de mogelijkheid aan om ervan te leren, als beroepsbeoefenaar én als organisatie. In deze workshop wordt aandacht besteed aan de wijze waarop je calamiteiten systematisch kunt analyseren met behulp van de Prismamethode. Sinds een jaar kunnen cliënten van de Ribw- Zaanstreek Waterland West-Friesland digitaal incidenten melden. Doel van het melden is incidenten voorkomen en een betere en veiligere organisatie. Tijdens de presentatie blikken we terug op het eerste jaar: opzet en introductie, verwachtingen, resultaten, bijstellingen en kinderziektes. GGZ Delfl and gebruikt VIM als onderdeel van VMS om op te starten en te leren van incidenten. In deze workshop vertellen we hoe we tot de juiste ingrediënten zijn gekomen om de wending te maken van vingertje wijzen naar melder naar focussen op de melding en de situatie waarin het gebeurde onder de loep te nemen. Aan de hand van de theorie van een lerende organisatie en toepassing daarvan in de praktijk gaan we in op vragen als: wat heeft GGZ Delfl and gedaan om een omgeving/cultuur te creëren waarin wel geleerd mag worden? Welke effecten zien wij als het gaat om een lerende organisatie? Saskia de Bodt laat zien hoe iedere medewerker op een eenvoudige manier PRISMA-light kan toepassen in de dagelijkse praktijk. Door kennis en inzicht in de oorzaken en suboorzaken van (bijna-) incidenten, krijgen deelnemers inzicht in de technische, organisatorische, menselijke en patiënt gerelateerde oorzaken van een incident. Er wordt hierbij gebruik gemaakt van een oorzakenboom om te komen tot kern-oorzaken, en het verkrijgen van kennis van en inzicht in de effectiviteit van verbetermaatregelen. U leert hoe u een calamiteitenonderzoek kunt opzetten met de prismamethode. U maakt kennis met een digitaal meldsysteem voor cliënten en hoe dit bijdraagt aan een betere en veiligere organisatie. U ontdekt dat de kracht om te interveniëren bij cultuuraspecten zit in de dialoog met medewerkers en management. En hoe in bijeenkomsten items als veilig melden, wat vraagt dat? bespreekbaar worden gemaakt. U ontdekt hoe u op een simpele manier incidenten, calamiteiten en risico s kunnen analyseren en ervan kunnen leren. Ingewiets Hemmes, senior consultant bij MedInsight. Contact: i.hemmes@medinsight.nl Wim Nicolai arbo-coördinator en Hans Lub medewerker cliëntbureau bij RIBW Zaanstreek Waterland West-Friesland. Contact: W.Nicolai@ribwzwwf.nl Yvette Huige beleidsadviseur en Mariette Sebregts preventiemedewerker arbo/arbeidsen organisatie deskundige bij GGZ Delfland. Contact: m.sebregts@ggz-delfland.nl Saskia de Bodt, trainer/adviseur Triasweb. Contact: saskia@triaspect.nl Veilig incidenten melden Veilig incidenten melden Veilig incidenten melden Veilig incidenten melden

7 In dialoog over individuele risicotaxatie 6 7 Prospectieve risico- 8 Veiligheidsbezoeken 9 inventarisatie cliëntenzorg Risico-inventarisatie voor een verhuizing: een praktijkvoorbeeld met de cliëntenraad door de cliëntenraad: In de bres voor cliëntveiligheid Interactie De laatste jaren is zowel de inspectie als het veld sterk in beweging op het (brede) terrein van veiligheid in de zorg. In deze bijdrage wordt ingegaan op de taak en rol van de inspectie en van het veld bij risicotaxatie. In deze deelsessie gaat Paul de Beurs van de IGZ met deelnemers in gesprek over de dilemma s bij gestructureerde risicotaxatie en de klinische praktijk. Deze sessie gaat over de Prospectieve risicoinventarisatie cliëntenzorg (PRI cliëntenzorg) van het Dr. Leo Kannerhuis: hoe is dit tot stand gekomen en welke onderwerpen zijn erin opgenomen. Hoe zijn de ervaringen hiermee en welke voor- en nadelen zijn eraan verbonden. De Reinier van Arkel groep heeft vorig jaar voorafgaand aan een verhuizing van een kliniek een prospectieve risico inventarisatie uitgevoerd samen met de cliëntenraad. Tijdens deze sessie worden de ervaringen gedeeld en leerpunten voor toekomstige PRI s. Daarnaast gaan deelnemers zelf ervaren hoe het is om een PRI in te vullen door praktisch aan de slag te gaan. De cliëntenraad van Brijder heeft een simpele en doeltreffende scan ontwikkeld om de brandveiligheid vanuit het perspectief van de cliënt te toetsen. U leert meer over hoe het instrument is ontwikkeld en hoe de uitkomsten kunnen worden gebruikt om de brandveiligheid te verbeteren. U krijgt meer inzicht en begrip voor ieders rol en dilemma s ten aanzien van veilige zorg. U weet op welke manier u voor uw instelling een geschikte PRI cliëntenzorg kunt ontwikkelen. U weet hoe u een PRI met cliënten kunt uitvoeren (risico s herkennen, analyseren en hierop anticiperen met gerichte acties) en heeft inzicht in het nut en noodzaak van het cliëntperspectief in dit proces. U leert hoe u op een makkelijke manier een brandveiligheidsscan kunnen ontwikkelen en toepassen. Paul de Beurs, psychiater/adviseur bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Contact: p.d.beurs@igz.nl Matt van der Reijden, kinder- en jeugdpsychiater / geneesheer directeur bij het Dr. Leo Kannerhuis. Contact: m.vanderreijden@leokannerhuis.nl Lianne de Groot, Staffunctionaris en Henk Keukens, Mieke Vianen en Frie van Helvoort van de Cliëntenraad van Reinier van Arkelgroep. Contact: l.de.groot@rvagroep.nl Marcel Mooij, vice voorzitter cliëntenraad Brijder. Contact: mooij66@hotmail.nl VMS: PRI VMS: PRI VMS: PRI VMS: PRI

8 0 Agressie melden en Agressie-calamiteit Zie jij wat zij zien? Veiligheidsaudit door cliënten terugdringen: landelijk beleid en praktijk Consequenties van ambulantiseren voor agressie incidenten aangrijpen als verbetertraject i.s.m. ervaringsdeskundigen Discussie In 0 heeft het LPGGz de inzet van ervaringsdeskundige auditoren bij veiligheidsaudits geïntroduceerd. In een pilot hebben vijf instellingen, samen met cliënten en familie van die instelling, veiligheidsaudits uitgevoerd. Cliënten en familieleden hebben diverse lagen in de organisatie bevraagd op veiligheidsthema s, vanuit hún perspectief: worden cliënten bijvoorbeeld geïnformeerd over wat te doen om brand te voorkomen? Is er een hulpmiddel om zelf de werking en bijwerkingen van medicatie bij te houden? En is er regelmatig overleg tussen de cliëntenraad en de Raad van Bestuur over veiligheid? Samen met één van de deelnemende instellingen, en met de (familie-)ervaringsdeskundigen die zelf een veiligheidsaudit hebben uitgevoerd, wordt de toegevoegde waarde gepresenteerd van auditen met ervaringsdeskundigen. Er zal aandacht zijn voor het opzetten van dit specifi eke auditproces in de praktijk, de resultaten, risicofactoren en successen. Inbedding en uitrol komen ook aan de orde. Vrijwel dagelijks zijn er patiënten en zorgverleners die zich bedreigd voelen of te maken krijgen met verbale of fysieke agressie. Dat heeft een grote impact op alle betrokkenen en het behandelklimaat. Op landelijk niveau is veel aandacht voor het terugdringen van agressie in de ggz. De sessie is opgebouwd uit drie onderdelen: Presentatie van landelijke beleidsontwikkelingen om agressie terug te dringen Presentatie van de resultaten van een Quick Scan over aard en omvang van agressieincidenten in de ggz Presentatie van een praktijkvoorbeeld bij ggz-instelling Palier: integratie van patiënt- en medewerkersveiligheid. Met de opkomst van ACT- en FACT-teams is ambulantisering in volle gang gezet in Nederland. Welke consequenties heeft de ambulantisering voor agressie -incidenten? Is er meer of minder agressie als je veel meer ambulant gaat werken? En hoe realiseer je zowel patiëntveiligheid als medewerkerveiligheid in ambulante settingen? Diverse betrokken vertellen over hun ervaringen en discussiëren met elkaar en u over de consequenties van ambulantisering op patiëntveiligheid. De IGZ heeft bij GGZ Breburg een agressiecalamiteit onderzocht. De calamiteit was voor GGZ Breburg aanleiding om met de betrokken afdeling een verbetercyclus op gang te brengen waarbij medewerkers en ervaringsdeskundigen op een proactieve manier zijn betrokken. Het was ook een manier om betrokken medewerkers kennis te laten maken met de PRISMA Light Methodiek. Nieuw daarbij was dat twee ervaringsdeskundigen deel uit maakten van de onderzoekscommissie. Deze nieuwe aanpak is enthousiast ontvangen door IGZ maar ook door de ervaringsdeskundigen en medewerkers. U neemt kennis van de toegevoegde waarde van veiligheidsaudits met ervaringsdeskundigen. U krijgt meer inzicht in de noodzaak om agressie integraal aan te pakken en de noodzaak om agressie incidenten te melden, te registreren én analyseren. U heeft kennis genomen van de kansen en uitdagingen voor patiënt - en medewerkersveiligheid bij ambulantiseren. Dit praktijkvoorbeeld laat zien dat een team kan leren van een calamiteit en hoe systematisch verbeteren bevorderlijk is voor de veiligheidscultuur op een afdeling. En ook hoe je ervaringsdeskundigen daarbij een volwaardige positie geeft. Marieke Wollaars, beleidsmedewerker bij het Landelijk Platform GGZ en Hilde Poodt, beleidsadviseur bij Rivierduinen. Contact: m.wollaars@platformggz.nl Tessa Koster en Man Kuen van Steensel, beleidsadviseurs bij GGZ Nederland, en Desiree Posthuma, kwaliteitsfunctionaris / arbo-preventiemedewerker bij Palier. Contact: mvsteensel@ggznederland.nl en d.posthuma@palier.nl Geryanne Kossen, senior beleidsmedewerker kwaliteit en veiligheid bij GGz Breburg. Contact: g.kossen@breburg.nl VMS: Patiëntenparticipatie Agressie in de ggz Agressie in de ggz Agressie in de ggz

9 4 Hoe hou je agressie incidenten beperkt 5 Zelfredzaamheid van patiënten in kaart gebracht met de WAR systematiek Risicogestuurd toezicht houden 6 BHV cursus voor cliënten 7 Bespiegeling De Rotterdamse Stichting Mozaïk richt zich op mensen met grote psychische en sociale problemen waarbij agressie soms makkelijk de kop op steekt. Toch doen zich nauwelijks agressie incidenten voor bij Mozaïk en dat zonder protocollen of programma s. Hoe heeft deze cultuur van Mozaïk zich zo gevormd? Welke attitude wordt verlangd van medewerkers. GGZ Rivierduinen heeft een instrument ontwikkeld waarmee op eenvoudige wijze de mate van zelfredzaamheid van cliënten, in het geval van een ontruiming, in kaart gebracht kan worden. Cliënten worden ingedeeld in een van de drie categorieën: waarschuwen, assisteren of redden. De brandweer heeft de visie De brandweer over morgen opgesteld waarbij het accent wordt verschoven van het beperken en bestrijden van brand naar het voorkomen van brand. Deze omslag heeft o.a. een meer proactieve benadering van zorginstellingen tot gevolg gehad. Er zijn 5 regio s elk met haar specifi eke kenmerken, er zijn dus veel verschillende initiatieven. Brandweer Nederland brengt hier uniformiteit in aan zonder afbreuk te doen aan de regionale/lokale eigenheid. Belangrijk hierbij zijn de omslag van regelgericht naar risicogericht werken, bundeling van expertise en gedragsverandering. Wat gaat dit voor de praktijk betekenen? In deze sessie worden de grootste veranderingen en gevolgen toegelicht. Hoe kunnen cliënten zelf bijdragen aan de (brand) veiligheid binnen hun woonomgeving? Binnen de afdeling Dagbesteding en Werk van RIBW Nijmegen en Rivierenland is een BHV cursus voor cliënten ontwikkeld. Op toegankelijke wijze leren cliënten wat te doen bij brand en ongevallen. Dit vergroot hun eigen zelfredzaamheid en veiligheid, ook als er geen begeleiding aanwezig is. U leert hoe je een werkplek zonder agressie voor elkaar kunt krijgen. U weet wat wordt bedoeld met zelfredzaamheid, welke criteria gehanteerd worden bij de classificatie van zelfredzaamheid, welke classificatie niveaus er zijn, hoe de theorie vertaald kan worden naar de praktijk en hoe u dit kunt implementeren in de instelling. U maakt kennis met de nieuwe rol van de brandweer; van het opgeheven vingertje naar praktische ondersteuning bij brandveiligheid in de instelling. U leert hoe cliënten hun eigen veiligheid en zelfredzaamheid kunnen vergroten en indirect die van anderen met hun opgedane BHV kennis en hoe dit bijdraagt aan hun herstel. Arie van Driel en Reindert van der Pol, Stichting Mozaïk. Contact: Arie.van.Driel@stichtingmozaik.nl Maurice Berkhout en Peter van Binsbergen, verpleegkundigen bij GGZ Rijnstreek - Rivierduinen. Contact: m.berkhout@ggzrijnstreek.nl Charles Meijer, Brandweer Nederland. Contact: charles.meijer@brandweermwb.nl Marloes Eikens activiteitenbegeleider en Mona van Zelst, arbocoördinator bij RIBW Nijmegen en Rivierenland. Contact: M.Eikens@ribw-nr.nl Agressie in de ggz Brandveiligheid Brandveiligheid Brandveiligheid

10 8 Minder separeren? Veiligheid creëren 9 ZINloopspreekuur: Systematisch werken aan kwaliteitsverbetering & veiligheid in je team Grotere medicatieveiligheid door zelfmanagement 0 Thematisch toezicht medicatieveiligheid in de praktijk + Uit onderzoek blijkt dat het veiligheidsgevoel van een team sterk samenhangt met separaties. Om erachter te komen welke elementen van invloed zijn op het gevoel van veiligheid en om de veiligheidsbeleving waar nodig gericht te kunnen verbeteren, is GGz Centraal een praktijkgericht onderzoek gestart naar veiligheidsgevoel. Kenmerkend van deze methode is dat deskundigen - verpleegkundigen, (ex)cliënten, behandelaren en management - actief betrokken worden bij de dataverzameling. Het gaat niet om kennis over het veld, maar om kennis uit het veld. Er is gekozen voor concept mapping om een heldere defi nitie te krijgen en inzicht in elementen die bijdragen aan veiligheidsgevoel. De onderzoekers vertellen in deze sessie over de resultaten van het onderzoek. Binnen Altrecht Aventurijn wordt sinds anderhalf jaar op systematische wijze geleerd van de incidentmeldingen. Eens per week kijken de psychiater, de teammanager, de verpleegkundige van dienst en (waar mogelijk) de ervaringswerker alle incidentmeldingen door. Deze meldingen hebben vooral betrekking op medicatie, agressie en separatie. Er is aandacht voor de ervaringskennis van de medewerkers: waar worden incidenten verwacht en zijn er interventies die nog ingezet kunnen worden. Ook wordt de argusregistratie grondig doorgenomen: zijn de dwang&drang -toepassingen proportioneel en doelmatig, zijn er alternatieven en hoe zijn de interventies door patiënt en team geëvalueerd. Centraal in dit overleg staan refl ectie, evaluatie en het gesprek over samenwerking, draagkracht van de teams en algehele visievorming. Het ZINloopspreekuur is door de tijd heen een krachtig instrument gebleken om de meldbereidheid te vergroten en het leerklimaat een boost te geven. De separaties zijn gedaald en het gevoel van veiligheid vergroot. In deze sessie wordt de brochure Antipsychotica, zo blijf je ze de baas gepresenteerd. Deze is speciaal gemaakt voor (nieuwe) gebruikers van antipsychotica, en staat vol informatie, tips en adviezen bij het gebruik ervan. De brochure bevat checklists en overzichten, om zelf de werking en bijwerkingen van de medicatie bij te houden. De achterliggende uitgangspunten zijn namelijk dat een goed geïnformeerde cliënt: () beter in staat is zelf keuzes te maken, () beter het gesprek met de behandelaar aan kan gaan, en () beter vanuit het shared decision making model samen met de behandelaar kan komen tot een samen gedragen medicijnkeuze. Marieke Wollaars en Marianne Vroom gaan graag in gesprek met deelnemers van deze sessie over het belang van zelfmanagement, informatieverstrekking, de dialoog tussen cliënt en behandelaar, samen beslissingen maken in de behandelrelatie, hoe de behandelrelatie van invloed is op het medicijngebruik, de therapietrouw en het succes van een behandeling. Een gezamenlijk verhaal van de Inspectie en de Reinier van Arkel groep over hun ervaringen met het thematisch toezicht medicatieveiligheid. Wat hebben IGZ en de Reinier van Arkel groep geleerd van dit traject en waarin hebben zij elkaar versterkt om tot betere medicatieveiligheid te komen? Het effect van het toetsingskader in de praktijk van een klinische afdeling wordt belicht evenals aanpak en resultaat van het interne verbetertraject. U maakt kennis met het onderzoek en wat het heeft opgeleverd voor de praktijk van gesloten opnameafdelingen. U ontdekt hoe je door systematische incident analyse de kwaliteit van zorg een boost kunt geven en de veiligheid op de unit kunt vergroten. U krijgt inzicht in de mogelijkheden van zelfmanagement bij het gebruik van antipsychotica en hoe dit bijdraagt aan medicatieveiligheid. U maakt kennis met een verbetertraject en hoe de kracht van medewerkers benut kan worden om de medicatieveiligheid te verbeteren en te verankeren. Adger Hondius, geneesheer-directeur, Meinte Vollema, klinisch neuropsycholoog en Claudia Severs stafmedewerker GGz Centraal. Contact: c.severs@ggzcentraal.nl Petra de Leede en Arianne Jaspers Focks, beiden teammanager bij Altrecht. Contact: p.de.leede@altrecht.nl Marieke Wollaars, beleidsmedewerker Landelijk Platform GGz en Marianne de Vroom, verpleegkundige specialist GGZ Ingeest. Contact: m.wollaars@platformggz.nl Jannie Speksnijder, senior inspecteur bij de IGZ en Anny Overweg, quality controller bij de Reinier van Arkel Groep. Contact: j.speksnijder@igz.nl en a.overweg@rvagroep.nl Dwang en drang Dwang en drang Medicatieveiligheid Medicatieveiligheid

11 Bijwerkingenpoli 4 5 Verbetertraject medicatieveiligheid; van project tot verbetercultuur Integrale aanpak: somatische screening en leefstijlbegeleiding in de GGZ Leefstijl coach Veilig: werken aan leefstijl! Interactie + In 0 heeft Rivierduinen meegedaan aan het landelijke verbetertraject medicatieveiligheid op de afdeling dat georganiseerd werd door Veilige zorg, ieders zorg en Vilans. Het is niet bij een project gebleven. De opgedane ervaringen hebben geleid tot een cultuurverandering waarbij structureel gewerkt wordt aan grotere medicatieveiligheid. De multidisciplinaire aanpak (arts, verpleging, kwaliteitsadviseur, apotheker, patiënt vertegenwoordiging) levert veel enthousiasme op om het medicatieproces te evalueren, zelf met verbetervoorstellen te komen en deze vervolgens te implementeren en te borgen. Uiteindelijk kom je in een cultuur van continu verbeteren. Tijdens deze sessie wordt ingegaan op de werkwijze van dit verbetertraject en de ervaringen toen en nu. Er wordt in de GGZ steeds meer gescreend op vooral metabole bijwerkingen van psychofarmaca. De bijwerkingenpoli van GGz Centraal doet onderzoek naar alle soorten bijwerkingen, ook van elders voorgeschreven medicatie én de invloed van leefstijl. Op basis van de bevindingen geeft de verpleegkundig specialist, in samenwerking met een psychiater, een evidence-based advies voor de behandeling van de klachten en ondersteunt in de uitvoering daarvan. Verder richt de bijwerkingenpoli zich op preventie van bijwerkingen en verzamelt opgedane kennis in een database. Recent is de Mini- Screen ingevoerd: een triage-instrument voor het fi lteren van complexe beelden. De bijwerkingenpoli van GGz Centraal is uitgegroeid tot een kennis-, behandel-, preventie- en adviescentrum. Er worden intern en extern trainingen verzorgd. Daarnaast worden opleidingsplaatsen geboden voor VS. In oktober 0 heeft de poli de jury prijs gewonnen van stichting IZZ. Een interactieve workshop waarin de bouwstenen voor een integrale aanpak van somatische zorg en leefstijl begeleiding wordt toegelicht en aangevuld met voorbeelden uit de praktijk. Deze interactieve sessie gaat over het verbeteren van de patiënt zorgveiligheid met leefstijl. Sonja van Hamersveld staat stil bij het belang hiervan en hoe je dit vervolgens in de praktijk vorm kunt geven. Ze illustreert haar verhaal met verschillende praktijkvoorbeelden en gaat met de deelnemers aan de slag. Wat kun jij morgen veranderen om je patiënt uit te dagen naar gezondheidswinst met leefstijl. Gezonder gedrag toegankelijker, leuker en makkelijker maken staat hierbij centraal. U krijgt inzicht in hoe een systematische verbeteraanpak behulpzaam is om blijvend te verbeteren. U leert hoe u de screening op en behandeling van somatische complicaties van psychofarmaca kunt organiseren in de ggz. U leert waarom en hoe u aandacht kunt besteden aan somatische screening en leefstijlbegeleiding bij psychiatrische patiënten in de ggz. U krijgt inzicht in de relatie leefstijl en gezondheid en hoe je cliënten kunt ondersteunen bij een gezondere leefstijl. Paul de Wolf, Ziekenhuisapotheker Contact: p.dewolf@rivierduinen.nl Mariëlle de Ruijter, Verpleegkundig Specialist ggz en opleidingscoördinator VS GGz Centraal. Contact: m.deruijter@ggzcentraal.nl Wieny Tietema, senior Inspecteur bij de IGZ en Maartje Hanegraaf verpleegkundig specialist i.o., Peter Martens psychiater en Henriette Oomen, projectleider FACT bij Reinier van Arkel. Sonja van Hamersveld, Verpleegkundig Specialist ggz en oprichter Charly Green. Contact: sonja@charlygreen.nl Contact: w.tietema@igz.nl en M.Hanegraaf@RvAgroep.nl Medicatieveiligheid Medicatieveiligheid Somatische comorbiditeit Somatische comorbiditeit

12 6 Wakker worden is van levensbelang 8 PITSTOP suïcide Resultaten en voorbeelden Suïcide-evaluatie: calamiteit of complicatie? 40 Onderzoek Slaapapneu is een steeds vaker voorkomende diagnose in de reguliere zorg. Eén van de risicofactoren van slaapapneu is overgewicht. Hoe zit het met slaapapneu bij patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen die klinisch behandeld worden? Bij hen is de prevalentie van metabole bijwerkingen (en overgewicht) soms al >0%, mede ten gevolge van het gebruik van atypische antipsychotica. GGz Centraal heeft praktijkonderzoek gedaan naar de risicofactoren, symptomen, screeningsmogelijkheden en behandelmethode. Ook is een prevalentiemeting gedaan van slaapapneu bij de patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen. In 00 is de VU van start gegaan met onderzoek naar de implementatie van de multidisciplinaire richtlijn suïcide. Meer dan 600 hulpverleners in ggzinstellingen zijn getraind (in een groep en met een elearning module) in diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag. Tijdens deze presentatie worden de voorlopige resultaten gepresenteerd. Ook wordt aandacht besteed aan hoe de richtlijn het beste geïmplementeerd kan worden. Aan de hand van een geanonimiseerde, realistische casus van een suïcide worden de deelnemers meegenomen in het proces van afwikkeling. Daarin wordt o.a. stil gestaan bij het vergaren en wegen van informatie, onderzoeksmethodieken en het bewaken van veiligheid voor medewerkers. Het is niet altijd makkelijk om vast te stellen of een suïcide een calamiteit is. Samen met de deelnemers wordt getracht deze afweging inzichtelijk te maken en tot een conclusie te komen. U heeft kennis genomen van het belang van identificatie van slaapapneu bij de patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen. U maakt kennis met de richtlijn, resultaten van het onderzoek naar training van ggz-hulpverleners en met concrete oefeningen uit de training. U heeft een beeld van hoe een suïcide-evaluatie in de praktijk kan verlopen en welke knelpunten en dilemma s zich hierbij voor kunnen doen. Els Postma, Verpleegkundig Specialist ggz bij GGz Centraal. Contact: e.postma@ggzcentraal.nl Derek de Beurs, promovendus aan de VU Amsterdam. Contact: dp.de.beurs@vu.nl Alette Kleinsman, psychiater/geneesheerdirecteur bij Pro Persona. Contact: a.kleinsman@propersona.nl Somatische comorbiditeit Suïcidepreventie Suïcidepreventie

13 Presentaties De beschikbare presentaties van het congres Veilig in de GGZ kunt u vanaf oktober downloaden via de website Accreditatie Voor dit congres is accreditatie aangevraagd bij de NVvP, NIP en V&VN. De registratie van accreditatiepunten wordt na het congres Veilig in de ggz verzorgd. U ontvangt hierover per mail bericht zodra alle accreditatie bekend is. Deelnemerslijst Wanneer u interesse heeft in een deelnemerslijst van Veilig in de GGZ kunt u deze bij de registratiebalie afhalen.