Gemeente Peel en Maas. Analyse onderwijshuisvesting kern Panningen

Transcriptie

1 Gemeente Peel en Maas Analyse onderwijshuisvesting kern Panningen

2

3 Samenvatting Voorliggende notitie betreft een analyse met betrekking tot de realisatie van een nieuwe school in het park Ringoven. Allereerst zijn in deze notitie de gevolgen van vervangende nieuwbouw voor basisschool Panningen Noord en gedeeltelijk voor basisschool Panningen Zuid in het plan Ringovenpark geanalyseerd. In de analyse zijn meegenomen de capaciteit in de kern Panningen en omgeving, de normatieve ruimtebehoefte op basis van leerlingenprognoses en de verwachte leerlingenstromen in relatie tot de herkomst van de leerlingen. Voor de nieuw te realiseren school in park Ringoven wordt een ruimtebehoefte van acht groepen gerealiseerd. Conclusie is dat de geplande capaciteit van acht groepslokalen past bij de geraamde behoefte van acht lokalen en dat kleine of tijdelijke extra behoefte waarschijnlijk prima kan worden opgelost binnen de multifunctionele ontmoetingsaccommodatie door multifunctioneel ruimtegebruik. Uit de analyse blijkt dat er voor Panningen breed voldoende capaciteit is om de totale ruimtebehoefte op te vangen in de beschikbare schoolgebouwen. Binnen de nieuw te realiseren multifunctionele ontmoetingsaccommodatie in het park Ringoven wordt naast monofunctionele onderwijsruimten ook een aantal multifunctionele ruimten gerealiseerd. De school zal 28% van deze ruimten gaan huren. Aandachtspunt vormt hoe de financiering van de overige 72% van deze ruimten, qua zowel investering als exploitatiekosten, gedekt zal worden. 3

4

5 Inhoudsopgave Samenvatting 3 5 Conclusies en aanbevelingen 21 Inhoudsopgave 5 Bijlage 1 Betrokken personen 23 1 Inleiding Achtergrond en vraagstelling Werkwijze Leeswijzer 7 2 Huidige situatie Capaciteit Panningen Herkomst leerlingen Panningen Zuid Leerlingenstromen 11 Bijlage 2 Bronnen 25 Bijlage 3 Eigendom 27 Colofon 31 3 Toekomstige situatie Prognose leerlingenaantallen en totale ruimtebehoefte Normatieve ruimtebehoefte Ringovenpark 15 4 Ringoven Capaciteit Ringoven Behoefte versus capaciteit Normatieve investeringskosten Huurconstructie 19

6

7 1 Inleiding 1. 1 Achtergrond en vraagstelling De gemeente Peel en Maas realiseert in de kern Panningen in samenwerking met Wonen Helden en Bouwontwikkeling Jongen BV het plan Ringovenpark. Binnen het plangebied wordt een multifunctionele ontmoetingsaccommodatie gerealiseerd met daarin opgenomen basisonderwijs, kinderopvang, peuterspeelzaalwerk, buitenschoolse opvang, een sociaal restaurant, zorg- en welzijnfuncties Leeswijzer In hoofdstuk twee wordt de huidige situatie weergegeven van onderwijshuisvesting in Panningen. Hoofdstuk drie is een analyse van de toekomstige situatie op basis van leerlingenprognoses en verwachte ontwikkelingen. In hoofdstuk vier wordt ingezoomd op het plan Ringoven. Hoofdstuk vijf bevat conclusies en aanbevelingen. De gemeente Peel en Maas heeft Stichting Brede School Nederland opdracht gegeven voor advisering in het kader van een eigendoms- en financieringsmodel voor de basisschool binnen de multifunctionele ontmoetingsaccommodatie. Naar aanleiding van deze advisering heeft de gemeente Peel en Maas gevraagd een aanvullende analyse te maken van onderwijshuisvestingsvraag en aanbod binnen de kern Panningen. Deze analyse dient als ondersteuning van een integraal Raadsvoorstel omtrent de voortgang van het plan Ringovenpark, dat ambtelijk wordt voorbereid Werkwijze Allereerst wordt in de vorm van een quick scan op gemeenteniveau de totale onderwijshuisvesting beschouwd en vervolgens zoomen we in op de consequenties van ontwikkeling en uitgangspunten voor het plan Ringoven. Op deze manier wordt de beschikbare informatie helder gestructureerd en wordt inzichtelijk gemaakt hoe de huidige plannen aansluiten bij behoefte en kaders. 7

8

9 Capaciteit BVO (m 2 ) Lokalen (normatief) Lokalen (werkelijk) Lokalen (medegebruik) ILT 2010 (leerlingen) Groepen 2 Huidige situatie 2. 1 Capaciteit Panningen In de kern Panningen zijn vier basisscholen gehuisvest: Panningen Zuid, De Regenboog, De Wissel en Panningen Noord. In de omliggende kernen Egchel en Helden liggen nog eens drie basisscholen: De Kemp, De Pas en De Liaan. In Helden is bovendien nog een speciale school voor basisonderwijs: SBO De Fontein. Gelet op de alternatieve doelgroep van deze school wordt SBO De Fontein in deze analyse verder buiten beschouwing gelaten. De genoemde basisscholen vallen alle zeven onder schoolbestuur Prisma. Panningen 2011 Basisscholen In de figuur op pagina 6 is op een kaart de ligging van de vier basisscholen in de kern Panningen weergegeven. In de figuur zijn eveneens drie basisscholen in de omliggende kernen Egchel en Helden opgenomen. Leeswijzer figuur Bij elke school zijn staafdiagrammen geplaatst. De linker kolom met het oranje kader geeft het aantal lokalen aan op basis van de normatieve capaciteit van het schoolgebouw in bruto vloeroppervlak (BVO). De rechterkolom met het blauwe kader geeft het aantal groepen aan op basis van het aantal leerlingen bij de integrale leerlingentelling (ILT) van oktober De hoogte van de kolommen is bepaald door het normatieve aantal groepen dat past bij respectievelijk het aantal vierkante meters BVO en het aantal leerlingen. Wanneer de rechterkolom lager is dan de linkerkolom betekent dit dat er theoretisch sprake is van leegstand. Panningen Zuid De Regenboog De Wissel Panningen Noord De Kemp De Pas De Liaan Totaal In de praktijk kan dit anders liggen doordat een schoolgebouw bijvoorbeeld minder lokalen heeft dan op basis van de normatieve meters verwacht mag worden of doordat lokalen worden gebruikt voor buitenschoolse opvang. In de tabel is te zien dat in werkelijkheid twee lokalen minder aanwezig zijn. Van de werkelijk aanwezige lokalen worden er drie medegebruikt ten behoeve van kinderopvang. 9

10

11 2. 2 Herkomst leerlingen Panningen Zuid In de figuur op pagina 8 is de geografische herkomst van de leerlingen van basisschool Panningen Zuid weergegeven. Dit is gedaan om inzicht te verkrijgen in potentiële leerlingenstromen na opheffing van deze locatie naar de beoogde nieuwbouw in het Ringovenpark of naar andere scholen in de nabijheid. Voor Panningen Noord is het uitgangspunt dat alle leerlingen van deze school naar de school in park Ringoven zullen gaan. Op de figuur zijn drie leerlingen niet weergegeven die woonachtig zijn in Horn. De meeste leerlingen wonen in de directe nabijheid van het bestaande schoolgebouw Panningen Zuid. Een aantal leerlingen woont dichter bij de omliggende scholen De Kemp, De Wissel, De Regenboog of De Pas. De nieuwe school in het park Ringoven wordt voor een aantal leerlingen dicht bij huis gerealiseerd Leerlingenstromen De bestaande huisvesting van de twee basisscholen Panningen Zuid en Panningen Noord wordt afgebroken of krijgt een andere bestemming. In park Ringoven wordt als onderdeel van een multifunctioneel gebouw een nieuw te realiseren school opgericht. Basisschool Panningen Noord zal in zijn geheel verhuizen naar deze nieuwe school in park Ringoven. Ook basisschool Panningen Zuid zal bij oplevering van de school in park Ringoven worden gesloten. De verwachting is dat de leerlingen van basisschool Panningen Zuid zich zullen verdelen over de verschillende andere basisscholen in Panningen en omgeving. In figuur 2.3 is aangegeven wat de verwachte verdeling is volgens schoolbestuur Prisma. Figuur 2.3: Verwachte leerlingenstromen In het volgende hoofdstuk zal op basis van deze verdeling en de prognose de toekomstige ruimtebehoefte geanalyseerd worden. 11

12

13 3 Toekomstige situatie 3. 1 Prognose leerlingenaantallen en totale ruimtebehoefte Volgens de gemeentelijke verordening voorzieningen huisvesting onderwijs moet de noodzaak voor permanente huisvesting blijken uit het feit dat kan worden aangetoond dat gedurende ten minste vijftien jaren 1 een vast aantal groepen leerlingen kan worden verwacht. Voor een voor tijdelijk gebruik bestemde voorziening moet kunnen worden aangetoond dat gedurende ten minste vier jaren een vast aantal groepen leerlingen kan worden verwacht. Zorgplicht De gemeente heeft op grond van de wet een zorgplicht voor onderwijshuisvesting. Wanneer zich een verandering voordoet in de ruimtebehoefte van het onderwijs door een wijziging in de leerlingenaantallen kan het schoolbestuur zich wenden tot de gemeente met het verzoek een voorziening in de onderwijshuisvesting te realiseren. De wet- en regelgeving is nader uitgewerkt in de gemeentelijke verordening voorzieningen huisvesting onderwijs. De verordening biedt de mogelijkheid om leerlingen in geval van ruimtegebrek in de ene school door te verwijzen naar een ander schoolgebouw waar sprake is van leegstand. 1 Uit tabel 3.1 blijkt dat de verwachte terugloop van leerlingenaantallen in de kern Panningen reeds na tien jaar (in 2021) wordt bereikt. Dit betekent dat het hanteren van een kortere termijn van 10 jaren voor het bepalen van benodigde permanente huisvesting niets verandert aan de geprognositiceerde ruimtebehoefte. Panningen e.o. Lokalen Groepen Basisscholen normatief werkelijk Panningen Noord Ringoven Panningen Zuid De Regenboog De Wissel De Kemp De Pas Totaal Tabel 3.1: Vergelijk beschikbare lokalen en verwachte aantallen groepen Uit tabel 3.1 en de bijbehorende figuur op pagina 10 blijkt dat er binnen de kern Panningen en omgeving voldoende capaciteit is om de ruimtebehoefte op te vangen in de beschikbare schoolgebouwen. Wij hebben de prognoses van Pronexus van maart 2011 vergeleken met onze eigen verwachting van het leerlingen verloop voor de aankomende jaren. Uit onze vergelijking zijn geen noemenswaardige verschillen te voorschijn gekomen. De beperkte verschillen zitten op kerkdorp niveau, op Prisma niveau worden deze genivelleerd. Voor Panningen verwachten wij, volgens onze prognoses, dat het aantal leerlingen harder afneemt ten opzichte van de Pronexus cijfers. Wij verwachtten 20 tot 30 minder leerlingen vanaf 2016 ten opzichte van de huidige prognoses van Pronexus. Wij gaan vanaf nu rekenen met de verwachtingen van Pronexus van maart 2011 (Prisma, 2011) 13

14

15 3. 2 Normatieve ruimtebehoefte Ringovenpark Analoog aan de figuur bij hoofdstuk twee, en de in paragraaf 2.3 omschreven leerlingenstromen, is op pagina 12 aangegeven wat op basis van de leerlingenprognose de permanente normatieve ruimtebehoefte is van de basisscholen in Panningen en omgeving. Deze ruimtebehoefte is weergegeven in een kolom met een rood kader. De hoogte van deze rode kolom is bepaald door het normatief aantal groepen. Wanneer de rechterkolom lager is dan de linkerkolom betekent dit dat er theoretisch sprake is van leegstand. In de praktijk kan dit anders liggen doordat een schoolgebouw bijvoorbeeld minder lokalen heeft dan op basis van de normatieve meters verwacht mag worden of doordat lokalen worden gebruikt voor buitenschoolse opvang. De permanente geprognosticeerde ruimtebehoefte van zes groepen voor basisschool Panningen Noord wordt volledig opgevangen in de nieuw te realiseren school in park Ringoven. Daarnaast is aangegeven door schoolbestuur Prisma dat naar verwachting 2 een deel van de ruimtebehoefte van basisschool Panningen Zuid, twee van de zes geprognosticeerde groepen, in het nieuwe schoolgebouw gerealiseerd wordt. De resterende ruimtebehoefte van basisschool Panningen Zuid wordt opgevangen binnen de bestaande huisvesting van omliggende basisscholen als De Regenboog, De Wissel in Panningen, De Kemp in Egchel en De Pas in Helden. Dit betekent dat voor de nieuw te realiseren school in park Ringoven een ruimtebehoefte van acht groepen wordt gerealiseerd. De geprognosticeerde ruimtebehoefte wordt volgens de normatieve kaders 3 vertaald in een bruto vloeroppervlakte (BVO) van m 2. In tabel 3.2 is weergegeven welke ruimtebehoefte ontstaat wanneer: 30% van leerlingen Panningen-Zuid gaat naar school in Ringovenpark; 50% van leerlingen Panningen-Zuid gaat naar school in Ringovenpark. Tabel 3.2 Normatieve ruimtebehoefte school in park Ringoven 2 Prisma heeft aangegeven ouders en kinderen van basisschool Panningen Zuid vrij te laten bij de keuze voor een school bij het sluiten van het bestaande schoolgebouw. Binnen de nieuw te realiseren school in park Ringoven is ruimte om permanent twee groepen leerlingen vanuit Panningen Zuid op te vangen. Kleine of tijdelijke extra behoefte kan worden opgelost binnen de multifunctionele ontmoetingsaccommodatie door multifunctioneel ruimtegebruik. Panningen breed is voldoende capaciteit om de totale ruimtebehoefte op te vangen in de beschikbare schoolgebouwen. 3 Verordening Gemeente Helden (1999) en Modelverordening VNG, oude norm (editie 2008) 15

16 Bron:

17 4 Ringoven 4. 1 Capaciteit Ringoven De nieuwe school in park Ringoven wordt deels gerealiseerd in de oude Ringoven en deels in de nieuwe multifunctionele ontmoetingsaccommodatie in het Ringovenpark. Beide gebouwen worden bouwkundig met elkaar verbonden. In opdracht van de gemeente Peel en Maas heeft Vermeer architecten een ontwerp gemaakt voor aanpassing van de oude Ringoven. In het ruimteprogramma 4 van de oude Ringoven is rekening gehouden met de volgende ruimten voor (medegebruik door) de school: De oppervlakte van de ruimten atelierruimte / laboratorium en kookpunten / keuken / restaurant op de tekeningen van Vermeer architecten wijkt substantieel af van het ruimteprogramma van de school. Respectievelijk 200 m 2 ten opzichte van 75 m 2 en 148 m 2 ten opzichte van 45 m 2. Voor toerekening van meters is de oppervlakte in het ruimteprogramma van de school aangehouden. Oude Ringoven (multifunctioneel) m 2 Gebruik door m 2 (totaal) de school (school) Huiskamer 80 4 uur/wk 40 (50%) Rustruimte huiskamer % 31 Atelierruimte / laboratorium uur/wk 34 (45%) Kookpunten / keuken / uur/wk 9 restaurant (20%) Ontmoetingsruimte uur/wk 28 (15%) subtotaal oude Ringoven (FNO) Bruto/netto factor 1,2 4 Bruto vloeroppervlak (BVO) Vermeer architecten,

18 Kern Architecten heeft in opdracht van Wonen Helden en in overleg met schoolbestuur Prisma een Programma van Eisen opgesteld voor de gebouwen H-I-J. In het ruimteprogramma 5 van de gebouwen H-I-J in het Ringovenpark zijn de volgende ruimten opgenomen voor (medegebruik door) de school: Ringovenpark H-I-J m 2 Monofunctionele(onderwijs)ruimten Groepsruimten (8 stuks, incl. speellokaal) 484 Personeelsruimte 45 Spreekkamers 9 Sanitaire ruimtes 33 Bergingen 118 subtotaal monofunctioneel 689 Multifunctionele ruimten Kinderopvang/buitenschoolse opvang Algemene ruimten 280 Algemene voorzieningen 112 subtotaal multifunctioneel 543 subtotaal Ringovenpark H-I-J Bruto/netto factor 1,2 Bruto vloeroppervlak (BVO) Totaal beschikbare ruimte in de oude Ringoven en Ringovenpark gebouwen H-I-J voor (medegebruik door) de school is m 2 BVO (= ). Daarbij moet worden opgemerkt dat een groot deel van deze ruimte multifunctioneel wordt ingezet en niet exclusief door de school gebruikt kan worden. Het aantal monofunctionele onderwijsruimten is beperkt en omvat een bruto vloeroppervlakte van 827 m Behoefte versus capaciteit Op basis van de leerlingenprognoses is er een permanente normatieve behoefte van ten minste m 2 BVO. Schoolbestuur Prisma en de gemeente gaan uit van m 2 BVO voor 170 leerlingen in de school in park Ringoven. In de ruimteprogramma s voor de oude Ringoven en Ringovenpark H-I-J is in totaal m 2 BVO aan ruimte opgenomen voor de school, waarvan 827 m 2 exclusief door de school te gebruiken 7. Dat betekent dat de school, onder schooltijd, minimaal 303 m 2 van de in totaal m 2 aan multifunctionele ruimten moet kunnen gebruiken. Ruimtebehoefte (m 2 ) Capaciteit (m 2 ) Totaal Monofunctioneel Multifunctioneel Kern architecten, NB: Deze ruimten voor kinderopvang/bso worden door Prisma van Wonen Helden gehuurd en kunnen niet aan de onderwijsmeters worden toegerekend. 7 We constateren dat de normatieve ruimtebehoefte groter is dan de geplande oppervlakte aan monofunctionele onderwijsruimten. Het is van belang dat partijen de consequenties hiervan inschatten.

19 Van de multifunctionele ruimten in de oude Ringoven wordt 170 m 2 aan de school toegerekend. Dat betekent dat 133 m 2 van de multifunctionele ruimten in het Ringovenpark gebouwen H-I-J door de school worden gebruikt. Dit staat gelijk aan 28% van de algemene ruimten en ostvoorzieningen in het Ringovenpark gebouwen H-I-J. Oude Ringoven (m 2 ) Gebouwen H-I-J (m 2 ) Multifunctioneel Toerekenen aan school Toerekenen aan andere partijen Op basis van acht permanente groepen betekent dit een realisatiebudget voor de school in park Ringoven van ,71 inclusief BTW (prijspeil 2011) Huurconstructie We constateren dat partijen overeenkomsten hebben gesloten waarin is vastgelegd dat Prisma ruimten gaat huren in de oude Ringoven en in de gebouwen H-I-J in het Ringovenpark. De onderwijswetgeving biedt de mogelijkheid om een schoolgebouw te huren. De verschillende eigendomsmodellen die mogelijk zijn en de bijbehorende voor- en nadelen worden nader toegelicht in bijlage Normatieve investeringskosten De gemeente heeft aangegeven dat zij bij het bepalen van het realisatiebudget voor de school in park Ringoven aan wil sluiten bij de vergoeding voor (vervangende) nieuwbouw op basis van normbedragen. In onderstaande normbedragen 9 (prijspeil 1 juli 2007) is tevens een vergoeding voor bouwvoorbereiding opgenomen van 8% van het aangegeven normbedrag. Bouwkosten Vaste voet (incl. twee groepen) ,18 Elke volgende groep ,01 8 Exclusief ruimten voor kinderopvang/bso à 181 m 2 BVO 9 Modelverordening VNG (2007) Mocht een huurconstructie niet van de grond komen, dan bestaat de mogelijkheid om terug te vallen op en eigendomsmodel waarbij Prisma als (juridisch) eigenaar deelneemt in een Vereniging van Eigenaren. Aandachtspunt is de onderhoudsverplichting van de VvE versus de onderhoudsverplichting van het schoolbestuur. Deze corresponderen niet volledig met elkaar en er dient daarvoor een separate regeling te worden getroffen. Daarnaast stelt de wet dat er binnen een VvE sprake dient te zijn van voldoende fondsvorming voor onderhoud. Dit betekent in de praktijk dat er naast de fondsen van gemeente en schoolbestuur ook een fonds gevormd dient te worden binnen de VvE. De WPO perkt de eigendomsrechtelijke bevoegdheden van een schoolbestuur sterk in. Het schoolbestuur mag het gebouw bijvoorbeeld niet vervreemden, met een zakelijk recht bezwaren (bijvoorbeeld hypotheek vestigen) of verhuren zonder toestemming van de gemeente. Bij einde gebruik vervalt het schoolgebouw weer om niet aan de gemeente. 19

20

21 5 Conclusies en aanbevelingen Uit de analyse van onderwijshuisvestingsvraag en aanbod binnen de kern Panningen blijkt wat de consequenties van ontwikkeling en uitgangspunten voor het plan Ringoven zijn. De nieuw te realiseren school in park Ringoven vervangt de bestaande huisvesting van de basisschool Panningen Noord. Daarnaast wordt ook de bestaande huisvesting van Panningen Zuid gesloten. De leerlingen van Panningen Zuid zullen deels naar de nieuwe school gaan en voor een ander deel zullen zij onderdak vinden bij de bestaande basisscholen in de omgeving. Deze verdeling in relatie tot de herkomst van de leerlingen is een onzekerheid. Een ander aandachtspunt is de verhouding tussen de normatieve capaciteit en de feitelijk beschikbare lokalen binnen de bestaande basisscholen. Theoretisch is er voldoende leegstand om de leerlingen van basisschool Panningen Zuid te huisvesten in De Kemp, De Wissel, De Regenboog en De Pas. Het is van belang om te bezien of dit in de praktijk werkbaar en wenselijk is. Andere optie is dat die lokalen al ingezet zijn voor aanpalende voorzieningen in het kader van brede school of integraal kindcentrum 10. Overigens kan, zeker voor tijdelijke situaties, ook gedacht worden aan inzet van bijvoorbeeld BSO-ruimten voor onderwijsdoeleinden tijdens schooltijden. Conclusie is dat de geplande capaciteit van acht groepslokalen past bij de geraamde behoefte van acht lokalen en dat kleine of tijdelijke extra behoefte waarschijnlijk prima kan worden opgelost binnen de multifunctionele ontmoetingsaccommodatie door multifunctioneel ruimtegebruik. Binnen de nieuw te realiseren multifunctionele ontmoetingsaccommodatie in het park Ringoven wordt naast monofunctionele onderwijsruimten ook een aantal multifunctionele ruimten gerealiseerd. De school zal 28% van deze ruimten gaan huren. De vraag is aan welke partijen eigenaar en verhuurder Wonen Helden de overige 72% van deze ruimten zal verhuren, c.q. hoe een en ander gefinancierd wordt, zowel investering als exploitatiekosten. 10 Tijd voor Talent, primair onderwijs Peel en Maas december

22

23 Bijlage 1 Betrokken personen De volgende personen waren betrokken bij de totstandkoming van deze rapportage: Naam: Caroline Derks Jos van de Munckhof Wim Wijns Thijs Rutten Lucille Keursten Organisatie: Gemeente Peel en Maas Gemeente Peel en Maas Gemeente Peel en Maas Stichting Prisma Stichting Prisma 23

24

25 Bijlage 2 Bronnen Gemeente Helden (2008), huisvesting basisonderwijs gemeente Helden januari 2008 Gemeente Peel en Maas (2010), Tijd voor Talent, primair onderwijs Peel en Maas december 2010 Kern architecten (2010), Programma van Eisen t.b.v. Ringovenpark, Gebouw H-I-J te Helden, Deel B; PvE Prisma, versie Kern architecten (2011), Ruimtestaat VO , Ringovenpark H-I-J Pronexus (2011), Leerlingenprognose en ruimtebehoefte basisonderwijs 2011 Gemeente Peel en Maas Rovict B.V. (2011), Leerlingenoverzicht-per straat, (BO) 12PW BS Panningen-Zuid Panningen 12 PW, Stichting Prisma (2008), Huisvesting scholen gemeente Helden, januari 2008 Vermeer architecten (2010), Vlekkenplan optie 1, Overleg Ringoven

26

27 Bijlage 3 Eigendom Eigendom bij één partij In deze paragraaf geven we een aantal voorbeelden van modellen, waarbij het eigendom van een multifunctionele accommodatie (MFA) bij één partij ligt. Voor de school in park Ringoven geldt dat er, naast de gemeente, een aantal partijen nauw betrokken is bij de ontwikkeling van de MFA, te weten schoolbestuur Prisma en Wonen Helden. Prisma alsook de gemeente komen voor eigendom van de school in aanmerking. In het geval van de multifunctionele ontmoetingsaccommodatie neemt een derde partij, woningcorporatie Wonen Helden, de gebouwen H-I-J in het Ringovenpark in eigendom. De gemeente is eigenaar van de oude Ringoven. We merken op dat de school niet in één gebouw wordt gerealiseerd maar wordt verdeeld over twee gebouwen, de oude Ringoven en de gebouwen H-I-J in het Ringovenpark. Eigendom school bij de gemeente Peel en Maas De gemeente is eigenaar van de oude Ringoven. De gemeente geeft de school, binnen de daarvoor geldende regels van de WPO, om niet in gebruik aan Prisma. De gemeente treedt op als verhuurder van ruimten aan niet-onderwijsinstellingen. Er is sprake van een regulier huurcontract, waarbij de huurders de te doen gebruikelijke bescherming genieten. De exploitatie van de oude Ringoven wordt verzorgd door de gebruikers zelf of door een exploitant. Hiertoe wordt een beheerorganisatie ingericht. Deze beheerorganisatie kan servicekosten in rekening brengen bij de gebruikers. Dit model wordt vaak toegepast bij MFA s. Eigendom school bij schoolbestuur Prisma Het eigendom van de school ligt in dit model bij Prisma. Er is sprake van een eigendomstitel die is ingeperkt door de WPO ( juridisch eigendom ). Op het eigendom zijn de voorwaarden als omschreven in deze bijlage van toepassing. Dit model is het meest toegepaste model voor (stand-alone) scholen in Nederland. Voor grote multifunctionele accommodaties waarin meerdere instellingen zijn gehuisvest, ligt dit model minder voor de hand. Hoewel het wel technisch uitvoerbaar is, is de onderwijswetgeving eigenlijk niet ingericht op langdurige verhuur of medegebruik van een aanzienlijk deel van een MFA door een schoolbestuur aan derden. Dit eigendomsmodel is voor de school in het park Ringoven niet aan de orde aangezien het eigendom van de twee gebouwen respectievelijk bij de gemeente Peel en Maas en Wonen Helden ligt 27

28 Eigendom school bij een derde Een derde is eigenaar van de volledige accommodatie. Bij dit model treedt de eigenaar op als verhuurder en zijn er twee mogelijke huurconstructies denkbaar. Deze derde verhuurt de accommodatie aan: 1) De gemeente Peel en Maas: De gemeente treedt op als hoofdhuurder en stelt de accommodatie om niet ter beschikking aan Prisma. 2) De gebruikers: Het schoolbestuur huurt de MFA. Hiertoe ontvangt het schoolbestuur gelden van de gemeente ter voldoening van de huurpenningen. Feitelijk is er sprake van een vorm van doordecentralisatie. In dit model ligt onderverhuur niet voor de hand. De verhuurder gaat tevens huurcontracten aan met de andere huurders. De huurders voldoen hun huurverplichtingen middels eigen inkomsten of subsidies die ze van de gemeente ontvangen. Het risicoprofiel voor de verhuurder is in het eerste model het laagst. De gemeente huurt de school voor een tevoren overeengekomen periode. Het risico van niet nakomen van huurverplichtingen door een gemeente is minimaal. Ook het leegstandsrisico voor de verhuurder is beperkt. Dat ligt immers voor de duur van de huurperiode bij de gemeente. Het risicoprofiel bij verhuur aan de instellingen zelf is groter dan verhuur aan een gemeente. Het leegstandsrisico is groter, want het komt direct voor rekening van de verhuurder. De verhuurder kan ook geconfronteerd worden met een insolvabele huurder, bijvoorbeeld omdat een gemeente de subsidie aan een huurder stop zet. Het voordeel van het tweede model is dat de verhuurder veel invloed heeft op de samenstelling van het huurdersbestand in het gebouw. Hij is niet afhankelijk van gemeentelijke keuzes. De keuze voor eigendom van de MFA bij een derde partij is ten aanzien van de gebouwen H-I-J in het project Ringoven in feite reeds gemaakt. Eigendom bij meerdere partijen Bij iedere vorm van gedeeld eigendom voor MFA s met daarin een basisschool geldt dat er aandacht dient te zijn voor de verdeling van de verantwoordelijkheden tussen gemeente en schoolbestuur. In veel gevallen correspondeert deze niet met hetgeen gebruikelijk is binnen een splitsingsmodel. Dit geldt niet voor (de meeste) andere (maatschappelijke) instellingen in scholen en multifunctionele accommodaties. Indien gekozen wordt voor een variant met meerdere eigenaren verdient de waardeontwikkeling van het vastgoed (voor de individuele eigenaren) aandacht. Hiermee is vooralsnog binnen maatschappelijk vastgoed landelijk relatief weinig ervaring opgedaan. Verticale splitsing Verticale splitsing komt bij onderwijsvoorzieningen of multifunctionele accommodaties niet vaak voor. Dit soort accommodaties lenen zich immers om bouwtechnische en functionele redenen doorgaans niet goed om verticaal gesplitst te worden. Bepalend voor de mogelijkheden van een verticale splitsing van de multifunctionele ontmoetingsaccommodatie zijn het Programma van Eisen (PvE),

29 de tussen partijen gewenste synergie en de stedenbouwkundige randvoorwaarden. Gelet op de mate waarin de verschillende functies binnen de gebouwen H-I-J in park Ringoven ruimtelijk met elkaar verweven zijn, is verticale splitsing van het gebouw technisch lastig maar niet onmogelijk. Vereniging van Eigenaren (VvE) Prisma kan als (juridisch) eigenaar van het bouwdeel school deelnemen in een Vereniging van Eigenaren. Daarbij gelden in de basis dezelfde afspraken tussen het schoolbestuur en de gemeente als geregeld in de WPO. Aandachtspunt is de onderhoudsverplichting van de VvE versus de onderhoudsverplichting van het schoolbestuur. Deze corresponderen niet volledig met elkaar en er dient daarvoor een separate regeling te worden getroffen. Daarnaast stelt de wet dat er binnen een VvE sprake dient te zijn van voldoende fondsvorming voor onderhoud. Dit betekent in de praktijk dat er naast de fondsen van gemeente en schoolbestuur ook een fonds gevormd dient te worden binnen de VvE. niet ook tevens schoolbestuur is, zijn financier en eigenaar dus twee verschillende partijen. De eigendomstitel van het schoolbestuur is relatief van beperkte waarde. De WPO perkt de eigendomsrechtelijke bevoegdheden van een schoolbestuur sterk in. Het schoolbestuur mag het gebouw bijvoorbeeld niet vervreemden, met een zakelijk recht bezwaren (bijvoorbeeld hypotheek vestigen) of verhuren zonder toestemming van de gemeente. Bij einde gebruik vervalt het schoolgebouw weer om niet aan de gemeente. In de praktijk worden de bevoegdheden van de gemeente economisch eigendom genoemd. De eigendomtitel van het schoolbestuur wordt juridisch eigendom genoemd. We merken op dat deze terminologie niet uit de wet volgt, maar dat er sprake is van vakjargon. Op grond van de wet zijn er geen belemmeringen om een schoolbestuur als (juridisch) eigenaar te laten deelnemen in een MFA, ongeacht of er sprake is van een eigendomsrechtelijke opsplitsing van de accommodatie. Juridisch en economisch eigendom basisschool Ten aanzien van het basisonderwijs is er sprake van een enigszins vreemde regeling ten aanzien van het eigendom van schoolgebouwen. Een gemeente heeft op grond van artikel 91 van de Wet op het Primair Onderwijs (WPO) een zorgplicht voor de financiering van huisvesting van basisscholen die zich op haar grondgebied bevinden. Deze financieringsplicht is echter niet gekoppeld aan het eigendom. Op grond van artikel 103 WPO verkrijgt het schoolbestuur dat verantwoordelijk is voor een basisschool het eigendom van het schoolgebouw inclusief de daartoe behorende grond tenzij het schoolbestuur met de gemeente anders overeen komt. Indien de gemeente 29

30

31 Colofon Project Analyse onderwijshuisvesting Panningen Projectnummer 07402B Opdrachtgever Gemeente Peel en Maas Referentienummer R3-JG Datum 13 april 2011 Status Eindconcept Auteur(s) Ester van Winkel, Jonas Grütters Projectleider Bert Fransen Stichting Brede School Nederland De Run LR Veldhoven Postbus AH Veldhoven T +31 (0) info@bredeschool.com 31