D E E L 2 B B F W E G A A N I E T S D O E N M E T O N S M A T E R I A A L! S T A P P E N O P W E G N A A R E E N N I E U W E V E R Z A M E L I N G

Transcriptie

1 B B F D E E L 2 W E G A A N I E T S D O E N M E T O N S M A T E R I A A L! S T A P P E N O P W E G N A A R E E N N I E U W E V E R Z A M E L I N G Herzien en bewerkt: zomer BBF Deel 2 pagina 1

2 HEEFT U ZE ALLEMAAL? Met deze vraag bedoelen we niet of u ze allemaal op een rijtje heeft. Bij een filatelist staat dat niet ter discussie! En grappen over onze hobby door nietfilatelisten komen voort uit jaloezie en onkunde, dus daar staan we boven. Het gaat natuurlijk om de vraag of u zelf nu de nodige voorbeelden van de in deel 1 oppervlakkig besproken 12 filatelistische elementen bezit. U weet inmiddels voldoende om er over te kunnen praten. Maar praatjes vullen geen gaatjes (in de verzameling), dus u gaat met het materiaal aan het werk om te proberen een miniverzameling op te zetten van 12 of 15 A4-bladen. Dat wordt de cursusopdracht. De werkmethode is als volgt : 1. Binnen het door u verzamelde materiaal zoekt u allereerst een geschikt onderwerp waar u iets mee wil gaan doen. Misschien iets thematisch dat u interesseert. Een stukje posthistorie of een landverzameling is ook mogelijk, maar probeer wel de omvang te beperken tot wat er op 12 of 15 bladen past. Een gedeelte uit een landverzameling is meestal wel te doen, bijvoorbeeld kinderzegels of zomerzegels. De eerste taak is het bedenken van de TITEL voor het werkstuk. 2. Omdat uw verzameling straks duidelijk en begrijpelijk moet overkomen zult u een logische lijn moeten volgen in het verhaal. Niet van de hak op de tak springen maar volgens een vooropgezet plan aan het werk gaan. Als u uw verzameling straks als een boek wilt lezen zult u vooraf de hoofdstukken dienen te bepalen en aan de hand van die hoofdstukken uw teksten moeten schrijven en de illustraties (filatelistisch materiaal) verzorgen. De tweede taak is dus het vaststellen van het PLAN. 3. Om uw verhaal op de juiste wijze te illustreren dient u over voldoende materiaal te beschikken. Dat materiaal zal ook zo gevarieerd mogelijk moeten zijn, gebaseerd op de 12 elementen waar wij in het eerste deel van deze cursus kennis mee hebben gemaakt. Het zal niet gemakkelijk zijn alle 12 onderdelen in één verzameling bijeen te krijgen. U zult er waarschijnlijk het een en ander bij moeten zoeken en u zult zien dat het verkrijgen van deze zaken niet altijd een kostbare zaak behoeft te zijn, maar dat het wel de nodige tijd en moeite zal kosten. De derde taak wordt het ordenen van het materiaal. Dat kan overzichtelijk worden gedaan in een stockboek. 4. Als laatste gaat u volgens uw PLAN uw verhaal vertellen en u plukt regelmatig uit uw voorraad materiaal de nodige illustraties. Dit is de enige goede manier om een goed lopende en begrijpelijke uitleg te geven van het onderwerp waar u mee bezig bent. Ten slotte de laatste taak: het klaarmaken van de bladen. UW OPDRACHT IS DAN VOLTOOID BBF Deel 2 pagina 2

3 EEN KEUZE MAKEN: HOE GAAT U VERZAMELEN? Met deze vraag duiken we even in het diepe van het filatelistische zwembad. Maar wel met het zwemvest om, want het is niet de bedoeling te verzuipen in de peilloze diepten van.de reglementen. Het is evenwel nuttig even kennis te maken met een aantal hoofdstromingen in de filatelie. U komt dan wellicht op een idee omtrent de opzet van uw eigen verzameling. Er zijn binnen de filatelie een flink aantal specialisaties (klassen genoemd), die verschillen in opzet, wijze van behandeling en gebruikt materiaal. 1. We kennen de thematische filatelie. Hierbij maakt iemand een verzameling over een bepaald onderwerp met zoveel mogelijk verschillend materiaal, overal vandaan en van oud tot nieuw. 2. Een tweede belangrijke vorm van verzamelen is de posthistorie. In een dergelijke verzameling gaat het over de geschiedenis van een bepaalde postdienst of de postale geschiedenis van een bepaald gebied, de toepassing van een bepaalde werkwijze van de post, of het gebruik van bepaalde postmerken. Losse zegels, automaatzegels, boekjes en velranden spelen hier niet of nauwelijks een rol, alle overige elementen kunnen allemaal meedoen. 3. Andere specialisaties betreffen de luchtpost, de postwaardestukken, de maximumkaarten en de ruimtevaart. 4. Alle verzamelingen die niet vallen onder 1, 2 en 3 zijn zogenaamde traditionele verzamelingen. Hieronder vallen bijvoorbeeld verzamelingen over de uitgaven van een land, het gebruik van bepaalde series, het speuren naar plaatfouten, verschillen in tanding, watermerken enz. 5. Tenslotte is het mogelijk om een verzameling te maken met (maximaal 50%) niet-filatelistisch materiaal er bij: de open klasse. De basis van een dergelijke verzameling kan thematisch zijn, maar ook aanleunen tegen de posthistorie of de traditionele filatelie. Bij al deze filatelistische klassen kunnen we veel van de 12 elementen toepassen. Bij 1 is dat zelfs een basiskenmerk: hoe meer elementen, hoe beter. Het is weliswaar denkbaar een traditionele verzameling te maken met maar één van onze 12 elementen, maar dat doen we even niet, want het is juist onze bedoeling in deze cursus met zoveel mogelijk elementen te stoeien. Om aan te tonen dat meerdere elementen allerlei soorten verzamelingen leuk kunnen maken geven we hierna enkele suggesties. We dragen enkele ideeën aan, maar u maakt zelf de keuze. U doet wat u zelf leuk en/of zinvol vindt! BBF Deel 2 pagina 3

4 IDEEËN VOOR EEN TRADITIONELE VERZAMELING (1) Veel verzamelingen gaan over een land, een serie of een emissie. Wij pakken zo maar eens een mogelijkheid. Iemand is getroffen door de eenvoud van de Nederlandse cijferzegels van ontwerper Wim Crouwel en verzamelt ze allemaal. Een enkele blik in de NVPH catalogus laat zien dat er 11 waarden zijn uitgegeven, getand in vellen, als rolzegel, als zelfklevende zegel en in boekjes. Veel van deze waarden zijn verschenen ter gelegenheid van een tariefwijziging en het leuke is dat in een aantal boekjes op het ingeplakte velletje deze tarieven zijn afgedrukt. U kunt nu een verzameling opzetten op twee heel verschillende manieren: 1. Alle zegels, geordend naar waarde, tanding en eventuele verschillen in druktechniek (uitzoeken of die er zijn!) met boekjes en combinaties. 2. Alle waarden en hun gebruik, geordend naar tariefsveranderingen. In het eerste geval is de verzameling beperkt tot eigenlijk twee elementen: zegels en boekjes en (desgewenst) de postwaardestukken met een Crouwel zegelindruk. Een vierde element (vernietigingsstempels) kan op de zegels voorkomen, maar doet niet actief mee. In het tweede geval doet er van alles mee. Zegels (element 1), boekjes (2), frankeertarieven (5), poststukken (7), postwaardestukken (8), vernietigingsstempels (9), verzendadviezen, bijvoorbeeld Aantekenen (10) en postale berichten, bijvoorbeeld het aangeven van strafport (11). Het is een misverstand dat traditionele verzamelingen voor de toeschouwer op een (propaganda)tentoonstelling altijd saai en eentonig zijn, omdat ze zich beperken tot één element, waardoor er veel van hetzelfde in voorkomt. Toeschouwers hebben bij zo n inzending vaak complimenten voor het geduld en de speurzin van de inzender (en soms afgunst betreffende diens geldelijke middelen), maar weinig waardering voor de inzending Dat hoeft dus niet! De tweede aanpak geeft een voorbeeld hoe het ook kan. We laten wat voorbeelden zien van het materiaal dat u, naast de zegels, kunt gebruiken. In de eerste plaats de boekjes: niet alleen voor de zegels en combinaties, maar ook voor de tekst, die de tarieven mooi illustreert. BBF Deel 2 pagina 4

5 Het kan geen kwaad dit Beatrixboekje te tonen, want hier zien we iets wat óók een rol speelt bij sommige uitgiften. Wat is namelijk het doel van de uitgifte van de vier zegels van 5 cent? Inderdaad: alleen maar om het boekje op een ronde prijs van 3 gulden te brengen. Ook op postwaardestukken (briefkaarten) is het ontwerp van Crouwel te vinden. BBF Deel 2 pagina 5

6 Bovenstaande fragmenten zijn delen van complete poststukken. Poststukken (en ook postwaardestukken) met een vernietigingsstempel (waarin de datum goed leesbaar is) kunnen in de verzameling dienen om de tariefsverhogingen in de loop der tijd te laten zien. De middelste is (vergelijk de datum met de linkse) ondergefrankeerd, maar dat liet men (ook al in 1977) kennelijk passeren omdat het om een rouwkaart ging. (Toch sociaal van de post als er al genoeg verdriet is in de familie). Tariefwijzigingen kunnen worden opgelost door aan oude zegels die men in voorraad heeft een bijplakzegel toe te voegen. Daarvoor kan ook een combinatie uit een boekje worden gebruikt of een mengfrankering met een zegel uit een andere emissie. En zo komen we bij een belangrijke conclusie. De lage waarden van de Crouwel serie (5, 10 en 25 cent) zijn vooral uitgegeven als bijplakzegel, een functie die zelfs bleef bestaan tot in het eurotijdperk.. Er is dus heel wat te vertellen en te tonen over een serie van 11 eenvoudige cijferzegels. En wat meer is: er is heel veel verschillend materiaal te gebruiken (en dan hebben we nog niet eens een brief met een aantekenstrookje laten zien). En omdat er zoveel verschillend materiaal is gaan we daar in deel 3 nog wat dieper op in. BBF Deel 2 pagina 6

7 IDEEËN VOOR EEN TRADITIONELE VERZAMELING (2) De wereld is groot. Buiten het verzamelgebied Nederland zijn er nog oneindig veel mogelijkheden. Veel Nederlanders hebben een verzameling over een Europees land dat ze gewoon leuk vinden om te verzamelen en/of waar ze geregeld komen op vakantie. Dat laatste heeft als voordeel dat je ook ter plaatse naar filatelistisch materiaal kan zoeken. Sommige verzamelingen gaan over bepaalde series en/of hun ontwerpers. Bekend zijn bijvoorbeeld Poortman en Buzin (België), Machin (Verenigd Koninkrijk ), Slania (vnl. Zweden), maar er zijn in deze richting nog erg veel mogelijkheden! Neem eens een catalogus ter hand en zoek de naam van een ontwerper die naar uw oordeel fraaie afbeeldingen of in politiek opzicht interessante zegels heeft ontworpen en/of gegraveerd (want dat zijn soms verschillende personen). Probeer vervolgens via zoeken op Internet wat meer informatie over de betreffende kunstenaar te verkrijgen. Zo kan de basis gelegd worden voor een verzameling met de titel: De ontwerpen van professor X en hun gebruik. Vooral als de betreffende ontwerpen ook op postwaardestukken voorkomen kunnen de twaalf bladen wel eens onverwacht snel vollopen... Een andere invalshoek is het verzamelen van een bepaalde soort afbeeldingen. Als je de keuze beperkt tot een bepaalde soort zegels is het aantal gebruikte filatelistische elementen uiteraard zeer beperkt, maar bij onderwerpen als Boekdruk in postaal Europa na 1970 doen ook boekjes, automaatstroken, poststukken, tarieven en postwaardestukken mee. Mocht u denken dat zo n ouderwetse techniek als boekdruk in 1970 wel uitgestorven zou zijn of beperkt tot wat haastig geproduceerde opdrukken in Oost-Europa, dan wordt het tijd eens een blik over onze oostgrens te werpen... Ook onderwerpen als bepaalde postwaarden met toeslag bieden ruime keuze. Vaak verzamelt iemand de kinderzegels van een bepaald land, maar het toevoegen van fdc s of maximumkaarten kan de aanblik van zo n verzameling sterk opfleuren. BBF Deel 2 pagina 7

8 IDEEËN VOOR EEN THEMATISCHE VERZAMELING (1) Veel thematische verzamelingen gaan over planten, dieren of bekende personen. Daar is niets op tegen, want de keuze in die soorten thema s is enorm. Je loopt dus niet gauw het risico een thema te kiezen dat iemand anders al heeft. Niet dat zoiets echt een nadeel zou zijn (het komt wel eens voor), want iedere verzamelaar heeft weer een andere aanpak. Maar waar gaat het bij een thematische verzameling ook al weer om? Juist: het maken van een VERHAAL met zoveel mogelijk verschillende filatelistische elementen, overal vandaan, van oud tot nieuw. Maar zijn er van een thema ooit 12 elementen te vinden? Zullen we eens een poging wagen met het meest alledaagse onderwerp wat men zich kan voorstellen? We hebben het dan natuurlijk over het weer. Postzegels over het weer zijn er genoeg. En als het niet over het weer zelf is, dan wel over het meten van het weer. En wat dacht u van dit Zweedse boekje met zon, wolken en (zure) regen? Frankeermachinestempels zijn er ook. Deze gaat over de schade van hagelstenen. Geen probleem, als u de premie maar betaalt... En in deel 3, hoofdstuk 5, pagina 5 staat een poststuk, dat met zijn stempels en zegels gebruikt kan worden om de invallende dooi na een winter met overvloedige sneeuwval te illustreren (maar eerst wel even uitzoeken of de overstromingen niet gewoon door een hevige stortbui zijn veroorzaakt, want dat zou ook kunnen en u wilt natuurlijk niet op de vingers getikt worden door iemand die toevallig alles weet van Liechtenstein). Ook dit Nederlandse poststuk gaat over het weer: de barre winter van BBF Deel 2 pagina 8

9 Vernietigingsstempels over het weer zijn er in overvloed. We kiezen deze keer voor twee Zwitserse, met in de stempelvlaggen sneeuwkristallen en het telefonisch weerbericht. Er is zelfs een automaatstrook te vinden over dit thema. Mooi zeilweertje, vandaag! Ook het vinden van postwaardestukken is niet moeilijk. Op de volgende pagina staat er eentje over de meteorologische dienst in de Verenigde Staten en een met een Chinese sneeuwbui waar je het koud van zou krijgen... BBF Deel 2 pagina 9

10 Portvrijdom met het weer als onderwerp? Misschien niet over het weer zelf, maar wel over de gevolgen, zoals deze Duitse dienstenveloppe met een reclame voor het onderhoud van de auto als er gepekeld wordt (en dat heeft alles met het weer te maken)! We kunnen hier dus de achterkant van de enveloppe gebruiken! BBF Deel 2 pagina 10

11 Een postale mededeling over het weer is afgebeeld in deel 3, hoofdstuk 11, pagina 3 en verzendadviezen die te maken hebben met het weer in poolgebieden zijn afgebeeld in deel 3, hoofdstuk 10, pagina 4. Een velrand, die het beeld van de zegel goed aanvult is hieronder te zien. Wat missen we dan nog? Als u goed hebt meegeteld ontbreekt van alle 12 elementen slechts één. We hebben het nog niet gehad over de frankeertarieven. Het is een kwestie van blijven speuren. Er zijn namelijk poststukken uit vroeger tijden waarvoor s winters een stuiver meer betaald moest worden dan s zomers! In ieder geval hebben we in dit voorbeeld laten zien hoe verschrikkelijk veel mogelijkheden je als verzamelaar hebt bij zoiets simpels als...het weer. BBF Deel 2 pagina 11

12 IDEEËN VOOR EEN THEMATISCHE VERZAMELING (2) Zoals al eerder opgemerkt gaan veel thematische verzamelingen over planten en dieren. Op tentoonstellingen zijn ze volop te bewonderen. Er zijn bij deze thema s zo enorm veel mogelijkheden dat uw verzameling daar nog best bij kan zonder dat de toeschouwer het gevoel krijgt een herhaling te zien. Een welgemeend advies, gebaseerd op de ervaring van talloze thematische verzamelaars die u voorgingen: neem het thema niet te groot. Dus niet vogels en zelfs geen roofvogels of zangvogels, maar een beperkte groep zoals vinken, steltlopers, eenden of volièrevogels. Eenzelfde advies is van toepassing als u de plantaardige kant wilt opgaan. Hoe kleinschaliger uw thema hoe meer mogelijkheden om op details in te gaan. Zo kunt u bij 12 bladen over roofvogels niet veel meer doen dan van diverse soorten wat afbeeldingen tonen met wat algemene opmerkingen over hun woongebied. Bij een onderwerp als steltlopers is het mogelijk dieper in te gaan op de wijze van voedsel zoeken en de vorm van de snavel. Het zoeken van materiaal voor een thematische verzameling is extra boeiend omdat sommige stukken door tekst en afbeelding voor allerlei thema s bruikbaar zijn. Probeer eens vier te noemen van onderstaand stuk (oplossing onderaan). BBF Deel 2 pagina 12

13 IDEEËN VOOR EEN POSTHISTORISCHE VERZAMELING De postgeschiedenis van een bepaald gebied vanaf de vroegste tijden in een verzameling neerzetten is bepaald geen beginnerswerk. Wat men op een officiële tentoonstelling ziet is meestal het resultaat van jarenlange studie naar bodelopen, beurtschepen, trekschuiten en postkoetsdiensten. En niet zelden is het ook een kwestie van jarenlang investeren in tijd en geld. Het bovenstaande wil niet zeggen dat er dus geen beginnen aan is iets op te zetten in de posthistorie. Het is echter verstandiger eerst iets te zoeken in de recente geschiedenis en zich bijvoorbeeld te richten op de werkwijze van de posterijen. (Kijk nog even terug naar het lijstje op pagina 3 van dit deel, waar staat omschreven wat er zoal onder het begrip posthistorische verzamelingen valt.) Één van de mogelijkheden is de in deel 3, hoofdstuk 11 uitgebreid te behandelen Proces Informatie Code (PRIC) als kenmerk van de hedendaagse geautomatiseerde postsortering in Nederland. Een andere mogelijkheid is iets te doen met de postcodes van (bijvoorbeeld) Duitsland, Oostenrijk of Zwitserland. Vóór de komst van de grote sorteercentra in die landen werden de poststukken lokaal afgestempeld met vermelding van de postcode in de afstempeling. Deze codes zijn getallen van vier cijfers en na de Wende in Duitsland vijf cijfers. Aan de hand van de stempels kan zo de regionale ordening van het postverkeer zichtbaar worden gemaakt. Zomaar enkele voorbeelden, met daarbij een stempel met de Duitse code van het Oostenrijkse Kleinwalsertal, een zogenaamd Zollausschlussgebiet, dat door de Duitse post werd en wordt bediend en dus (ook) een Duitse postcode heeft. BBF Deel 2 pagina 13

14 H E T T I T E L B L A D Het titelblad van de verzameling moet worden gezien als de omslag van een boek. Het moet bij wijze van spreken iets vertellen over de inhoud zonder er al te veel van prijs te geven. En natuurlijk is het de BLIKVANGER van uw verzameling. Voor de illustratie van het titelblad is veel geoorloofd, zoals kaartjes, tekeningen, prentbriefkaarten en ander niet-filatelistisch materiaal. Filatelistische stukken horen thuis in de inhoud van uw verzameling, dus de bladen die na het PLAN komen. Een voorbeeld: BBF Deel 2 pagina 14

15 D E I N H O U D S O P G A V E Op de tweede bladzijde van uw verzameling komt de inhoudsopgave te staan. In de filatelie spreekt men dan over HET PLAN. In dat plan omschrijft u hoe u de diverse onderdelen van de verzameling hebt ingedeeld, hoe u de lijnen hebt uitgezet. Op dit blad kan een geïnteresseerde kijker datgene zoeken wat hij nader wil bekijken. U kunt ook titelblad en plan combineren, dan wint u ruimte voor de eigenlijke verzameling. Na het titelblad van de vorige pagina zou het PLAN van die verzameling er als volgt uit kunnen zien: D I E R E N U I T O N Z E N A T U U R 1. Gevleugelde dieren 2. Landgebonden dieren 3. Waterdieren 1.1 Roofvogels 1.2 Watervogels 1.3 Trekvogels 2.1 Huisdieren 2.2 Roofdieren 3.1 Zeevissen 3.2 Reptielen Let op: dit is maar een voorbeeld, waar we met opzet een aantal foute en onlogische verdelingen in hebben gezet. Het is een goede oefening in logisch denken om het plan te verbeteren, ook voor degenen die geen dieren verzamelen! BBF Deel 2 pagina 15

16 HET OPZETTEN VAN DE VERZAMELING U hebt nu al uw materiaal gesorteerd. Afhankelijk van de keuze van uw onderwerp hebt u een redelijk aantal verschillende filatelistische elementen bij elkaar gekregen. Geen 12 waarschijnlijk, maar in de meeste gevallen zijn er toch wel 7 te vergaren en zijn die er, dan mag u gerust tevreden zijn. Neem nu uw planblad en ga aan de hand van uw plan al het gevonden materiaal in de juiste volgorde in een (ander) stockboek plaatsen. Dat de volgorde van de filatelistische elementen nu door elkaar gaat is logisch. Sterker nog: het is beter voor het getoonde resultaat (en bij een thematische verzameling zelfs noodzakelijk)! Nu gaat u het verhaal schrijven dat uw postzegels, brieven, stempels enz. aan elkaar praat. Probeer zowel de teksten als het materiaal in een goede verhouding over de bladen te verdelen DE ALBUMBLADEN U gaat natuurlijk ook uw eigen albumbladen tekenen, met de hand of met de computer. Hierbij is van belang dat u zorgt voor een rustig aanzicht, ervoor zorgt dat er niet te veel op een blad staat, maar ook weer niet te weinig. U gaat uit van 12 albumbladen of, als u echt veel materiaal hebt, van 15 bladen, maar dan niet groter dan A4 formaat, anders passen ze later niet in een tentoonstellingskader. Nu gaat u de verzameling, die nog los in het stockboek zit, zodanig over deze bladen verdelen dat elke bladzijde mooi, dus regelmatig gevuld kan worden, zowel met uw teksten als met uw filatelistisch materiaal. De eerste bladzijde maakt u eerst in klad en als u daarover tevreden bent, dan pas afwerken. De afgewerkte eerste bladzijde legt u neer, maak in klad de tweede bladzijde, leg deze naast de eerste en bekijk uw werk kritisch. Loopt het goed, zijn de verhoudingen goed, niet te druk, niet te leeg, is de basis gelijk en komt het geheel niet onrustig over. Naar uw zin? Dan afwerken en zo vervolgens de hele verzameling in elkaar zetten. Alles in goede rust. In haast is nog nooit iets goeds opgebouwd. Wilt u meer dan een eenmalig werkstuk? Zou u mee willen doen aan een propagandatentoonstelling of kriebelt in uw binnenste een ontwakend verlangen ooit mee te willen doen aan een wedstrijdtentoonstelling? Lees dan deel 4. BBF Deel 2 pagina 16

17 WIE WEET WAT U NIET WEET? Nog veel meer informatie dan we hier kunnen vermelden is te vinden in het Maandblad Filatelie en bij DE specialist in Nederland, waarvan we de folder hieronder en op de volgende bladzijde gemakshalve voor u afdrukken. Zodra u diep in de filatelistische onderwerpen van uw keuze en interesse wilt duiken is gespecialiseerde literatuur nodig. Soms kan een beetje zoeken op Internet al het een en ander opleveren en het kan in de Bondsbibliotheek. Het kan zelfs beide tegelijk. De Bondsbibliotheek is namelijk ook via de volgende website te raadplegen: BBF Deel 2 pagina 17

18 Mocht u zich verder in de filatelie willen verdiepen dan is daarvoor eveneens op CD- Rom uitgebracht de Inleiding Thematische Filatelie. Dit cursusboek is vanaf januari 2007 beschikbaar en verkrijgbaar op het Bondsbureau. In voorbereiding zijn CD-Rom s over de Open Klasse en de PRIC. BBF Deel 2 pagina 18