Aan de gemeenteraad, Op grond van het hiernavolgende stellen wij u voor het volgende besluit te nemen:

Transcriptie

1 Agendapunt: 11 (c) Raadsvoordracht Algemeen besluit in het kader van de Wet Markt en Overheid Aan de gemeenteraad, Op grond van het hiernavolgende stellen wij u voor het volgende besluit te nemen: De gemeenteraad van Noordwijk, Gezien de voordracht van Burgemeester en Wethouders van dinsdag 19 augustus 2014, Besluit: 1. Een algemeen belang besluit te nemen in de zin van de Wet markt en overheid voor: a. De verhuur en exploitatie van sportaccommodaties; b. De exploitatie van de gemeentelijke begraafplaats; c. De (mede)garantstelling voor de kredietfaciliteiten van de Greenport Ontwikkelingsmaatschappij (GOM) bij de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG); 2. Kennis nemen van het feit dat de verhuur van een deel van het DPO gebouw in overeenstemming wordt gebracht met de eisen van de Wet markt en overheid. 3. Kennis nemen van de opsomming van een aantal activiteiten waarvoor is vastgesteld dat geen actie nodig is op grond van de Wet markt en overheid. 4. Kennis nemen van de wijzigingen ten opzichte van het collegebesluit van 20 mei 2014 naar aanleiding van de ingediende zienswijze van de NOV. Aldus vastgesteld in de openbare Raadsvergadering van 30 oktober 2014 H.C.A. Kolen griffier Drs. J.P.J. Lokker voorzitter Pagina 1 van 7

2 Korte toelichting (bestuurlijke context): Overheden verrichten over het algemeen publiekrechtelijke taken. In de afgelopen jaren zijn overheden zelf of via overheidsbedrijven steeds meer economische activiteiten gaan verrichten. Met deze economische activiteiten treedt de overheid in concurrentie met particuliere ondernemingen. Dit kan leiden tot oneerlijke concurrentie omdat de overheid vanuit de publieke functie concurrentievoordelen kan hebben. De overheid is daarmee in staat zijn goederen en diensten aan te bieden voor een lagere prijs dan concurrerende ondernemingen. Tegen deze achtergrond is de Wet Markt en Overheid (hierna: Wet M en O) in het leven geroepen die tot doel heeft zo gelijk mogelijke concurrentieverhoudingen tussen overheden en bedrijven te creëren. De Wet M en O wordt opgenomen in de Mededingingswet onder hoofdstuk 4B (artikelen 25g tot en met 25m). Het nieuwe hoofdstuk dient tevens ter opvulling van de lacune die bestaat in de staatsteunregime van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. Het EU-regime ziet enkel toe op staatsteunmaatregelen door overheden die een effect kunnen hebben op de handel tussen de lidstaten. Lokale en regionale steunmaatregelen ontspringen dus vaak de dans. Anders dan onder het EUstaatsteunregime, waar een uitzondering geldt voor maatregelen waar minder dan voor een periode van 3 jaar mee gemoeid is, geldt er onder hoofdstuk 4B van de Mededingingswet geen bagateluitzondering. Het uitgangspunt van de regeling is dat optreden van de overheid als onderneming is toegestaan. De overheid kan direct en indirect ondernemen, namelijk direct doordat een bestuursorgaan economische activiteiten verricht of indirect door middel van een zogenaamde overheidsbedrijf. Voor de hand liggende risico s bij direct dan wel indirect overheids-ondernemen zijn bijvoorbeeld kruissubsidiëring en functievermenging. Het moet dus gaan om een economische activiteit die de overheid verricht. Een economische activiteit wordt als volgt gedefinieerd: iedere activiteit bestaande uit het aanbieden van goederen en /of diensten op een bepaalde markt. Wanneer sprake is van de uitoefening van typisch overheidsgezag, zoals handhaving van de openbare orde of het verlenen van vergunningen (het zogenaamde overheidsprerogatief ) is die activiteit geen economische activiteit. De gemeente hoeft dan geen rekening te houden met de gedragsregels. Evenmin is er sprake van een economische activiteit, indien de gemeente diensten verricht of goederen levert binnen de eigen overheidsorganisatie, dat wil zeggen binnen dezelfde rechtspersoon (zelfvoorziening). In dat geval biedt de gemeente die goederen of diensten in zo verre niet aan op een markt, zodat de overheid niet in concurrentie treedt met derden. Om oneerlijke concurrentie te voorkomen stelt hoofdstuk 4B Mw gedragsregels ten aanzien van de direct en indirect ondernemende overheid: Integrale kostendoorberekening: overheden moeten ten minste de integrale kosten van hun goederen of diensten in hun tarieven doorberekenen. De markt zal geen activiteiten verrichten wanneer deze niet winstgevend of in ieder geval kostendekkend zijn. Dat betekent dat wij in ieder geval onze kosten (en dan wel alle kosten, oftewel de integrale kostprijs) moeten berekenen. Wanneer alle kosten in rekening zijn gebracht, kan worden gesproken van een marktconforme prijs. Dus zowel bij kostendekkendheid als bij marktconforme prijzen wordt de markt niet verstoord en hoeft er dus geen algemeen belang besluit te worden genomen. Bevoordelingverbod: overheden mogen hun eigen overheidsbedrijven niet bevoordelen ten opzichte van concurrerende bedrijven; Gegevensgebruik: overheden mogen de gegevens die ze vanuit hun publieke taak verkrijgen niet gebruiken voor economische activiteiten die niet dienen ter uitvoering van de publieke taak. Dit verbod geldt niet als andere overheidsorganisaties of bedrijven ook over de gegevens kunnen beschikken; Functiescheiding: als een overheid op een bepaald terrein een bestuurlijke (bijvoorbeeld toetsende) rol heeft voor bepaalde economische activiteiten en ook zelf die economische activiteiten uitvoert, mogen niet dezelfde personen betrokken zijn bij de uitoefening van de bestuurlijke bevoegdheid en bij het verrichten van de economische activiteiten van de overheidsorganisatie De gedragsregels van de Wet M en O gelden voor alle overheden en de Autoriteit Consument en Markt (ACM) ziet toe op de naleving van deze regels. Uitzonderingen Wet M en O De Wet M en O kent een aantal uitzonderingen. Is één van deze uitzonderingen van toepassing, dan geldt de Wet M en O niet. Pagina 2 van 7

3 Ten eerste is een uitzondering gemaakt voor enkele specifieke organisaties, zoals openbare onderwijsinstellingen en publieke omroepinstellingen. De Wet M en O bevat voorts een uitzondering voor economische activiteiten en voor bevoordelingen van overheidsbedrijven die plaatsvinden in het algemeen belang. Voorwaarde is dat dit besluit wordt genomen door de gemeenteraad. Ten slotte is het mogelijk dat de economische activiteiten van de gemeente of haar overheidsbedrijf zijn uitgezonderd, indien er voor die activiteiten sprake is van staatssteun. Dan gelden de Europese staatssteunregels. Overigens kunnen private ondernemingen die hinder ondervinden van bevoordeling van of door de overheid, een klacht indienen bij de ACM en in een civiele procedure schadevergoeding vorderen met een beroep op het onrechtmatige karakter van de bevoordeling. In Noordwijk hebben wij onderzocht in hoeverre wij voldoen aan de Wet M en O. De gemeente verricht een aantal economische activiteiten en heeft overheidsbedrijven. Het college heeft het eerste voorstel ter inzage gelegd. De NOV heeft daarop een zienswijze ingediend. Zij vroeg om een nadere specificatie van huurprijzen die niet marktconform zouden zijn. Tevens stelde zij de vraag op welke gronden de gemeente van marktconforme huurtarieven mag afwijken en naar een uitputtende lijst van economische activiteiten. In het onderstaande zullen de activiteiten waarvoor een algemeen belang besluit nodig is, aan de orde komen. Ook komen aan de orde economische activiteiten waarvoor geen algemeen belang besluit nodig is. Het voorstel dat nu voorligt, wijkt af van het voorstel dat eerder aan het college werd voorgelegd en ter inzage heeft gelegen. De afwijkingen komen hieronder aan de orde. Tot slot wordt ingegaan op de vragen en opmerkingen in de zienswijze van de NOV. 1. Een algemeen belang besluit te nemen in de zin van de Wet markt en overheid voor: a. De verhuur en exploitatie van sportaccommodaties; b. De exploitatie van de gemeentelijke begraafplaats; c. De (mede)garantstelling voor de kredietfaciliteiten van de Greenport Ontwikkelingsmaatschappij (GOM) bij de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). De verhuur en exploitatie van sportaccommodaties Het sportbedrijf is een overheidsbedrijf. Een overheidsbedrijf is een onderneming met privaatrechtelijke rechtspersoonlijkheid waarin een publiekrechtelijke rechtspersoon in staat is het beleid te bepalen. Een publiekrechtelijke rechtspersoon is in staat het beleid te bepalen in een organisatie indien hij indien meer dan de helft van de leden van het bestuur of het toezichthoudend orgaan wordt benoemd door een of meer publiekrechtelijke rechtspersonen of door leden of aandeelhouders die een publiekrechtelijke rechtspersoon zijn (artikel 25g lid 2 onder b Mededingingswet). Bij het sportbedrijf wordt het bestuur benoemd door de gemeente en is daarmee een overheidsbedrijf. Het sportbedrijf ontvangt een exploitatiebijdrage voor een aantal activiteiten. Deze activiteiten zijn vastgelegd in de prestatieafspraken met het sportbedrijf. Sport en bewegen zijn in de visie van de gemeente Noordwijk essentiële onderdelen voor een fysiek en sociaal gezonde samenleving. Dit is vastgelegd in de visie op sport en bewegen. Voldoende sporten en bewegen wordt alom gezien als één van de beste manieren om bepaalde fysieke klachten te voorkomen en soms ook te behandelen. Sport en bewegen kunnen daarnaast een grote positieve bijdragen leveren aan verschillende maatschappelijke vraagstukken. Het biedt kansen voor uiteenlopende groepen van mensen om deel te nemen aan het maatschappelijk (sport)verkeer en op deze manier een positie in de samenleving te in te nemen. Waarden die in dit verband genoemd kunnen worden zijn zelfredzaamheid, zelfontplooiing, identiteitsvorming en socialisatie. Vanuit de doelstelling om sportaccommodaties betaalbaar te houden en meer efficiënt in te zetten is in 2011 door de gemeente besloten het beheer en exploitatie van met name de zaalsportaccommodaties onder te brengen bij een gemeentelijk sportbedrijf. Binnensportaccommodaties kunnen ook verhuurd worden aan commerciële partijen. Te denken valt aan commerciële sportaanbieders zoals tennisscholen en sportscholen, maar ook aan niet sportende activiteiten. Commerciële partijen krijgen geen maatschappelijke korting op het tarief. Conclusie Pagina 3 van 7

4 Uit oogpunt van gezondheid, vorming en ontplooiing wil de gemeente het mogelijk maken én bevorderen dat alle inwoners aan enige vorm van sport en/of bewegen kunnen doen. Daarom is het van belang dat de exploitatiebijdrage aan het Sportbedrijf wordt aangewezen in het algemeen belang. De exploitatie van de gemeentelijke begraafplaats Het onderhouden van een gemeentelijke begraafplaats laat zich kwalificeren als economische activiteit. Er zijn ook niet-gemeentelijke begraafplaatsen en crematoria. Kortom er is een markt voor begraafplaatsen. De kosten die de gemeente maakt voor het beheer van de begraafplaats zijn niet kostendekkend en daarmee niet marktconform. De gemeentelijke begraafplaats wordt bij de exploitatie geconfronteerd met lasten uit het verleden omdat er sprake is van een aantal eeuwigdurende of afgekochte graven die geen baten meer opleveren maar wel onderhoud vergen. Daarbij komt dat de algemene begraafplaats een Rijksmonument is. Ook dit zorgt voor extra onderhoud en daarmee kosten. Wanneer al deze kosten worden doorberekend in de grafrechten, zullen deze enorm stijgen. Het is echter van algemeen belang dat mensen kunnen worden begraven in hun eigen woonplaats, ongeacht ras of geloof (non-discriminatoir). Het verhogen van de prijs tot een marktconforme prijs, zal het voor sommige mensen onbetaalbaar maken. Daarom wordt voorgesteld de algemene begraafplaats aan te wijzen in het algemeen belang. De (mede)garantstelling voor de kredietfaciliteiten van de Greenport Ontwikkelingsmaatschappij (GOM) bij de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) Op voorstel van de gemeente Katwijk wordt de Greenport Ontwikkelingsmaatschappij (hierna: de GOM) aan het voorstel toegevoegd. De GOM is een overheidsbedrijf. Het betreft namelijk een BV waarin de betrokken gemeenten over de aandelen beschikken. De gemeenten zijn daarmee in staat zijn het beleid te bepalen en dat is het criterium om op grond van de Wet M en O te spreken over een overheidsbedrijf. De gemeenten staan garant voor de kredietfaciliteit van de Greenport Ontwikkelingsmaatschappij (GOM) bij de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). Dit is een voordeel dat andere marktpartijen niet hebben onder normale omstandigheden. De GOM is een organisatie die is opgericht om de herstructurering conform de Intergemeentelijke Structuurvisie Greenport Duin- en Bollenstreek (ISG) uit te voeren. Door gebieds(her)ontwikkeling wordt bijgedragen aan het tot stand brengen van een economische en ruimtelijk vitale Duin- en Bollenstreek. Hierbij staan de volgende doelen centraal: Het duurzaam behouden van hectare 1ste klasse Bollengrond Ruimtelijke herstructurering ten behoeve van economische herstructurering d.m.v. o Herverkaveling en schaalvergroting o Glastuinbouwconcentratie o Opruimen van verrommeling Woningbouw, het genereren van financiële middelen t.b.v. herstructuring Landschapsontwikkeling Verduurzamen van energie- en waterinfrastructuur Ecologische en recreatieve verbindingen Om deze doelen te realiseren worden verschillende projecten in een integraal programma uitgevoerd. Om de gewenste doelstellingen van de GOM te behalen is het van belang de bevoordeling aan de GOM aan te wijzen in het algemeen belang. 2. Kennis nemen van het feit dat de verhuur van een deel van het DPO gebouw in overeenstemming wordt gebracht met de eisen van de Wet markt en overheid. De kelder van het DPO gebouw wordt verhuurd aan het GON. Hiervoor wordt een marktconforme huurprijs in rekening gebracht. De benedenverdieping wordt verhuurd aan de Noordwijkse school en de voedselbank. De Noordwijkse school valt met de leslokalen buiten het bereik van de wet markt en overheid. Het lokaal voor buitenschoolse opvang wordt marktconform verhuurd. De voedselbank huurt om niet. De 1 e verdieping wordt verhuurd aan de voedselbank en aan de wijkvereniging Duinpark. Beide huren deze ruimten om niet. De 2 e verdieping wordt verhuurd aan Noordwijk on stage en aan Kunstklank. Hier worden marktconforme tarieven in rekening gebracht. Pagina 4 van 7

5 Wijkvereniging De verhuur om niet aan de wijkvereniging is niet in het algemeen belang. Niet iedereen kan hiervan gebruik maken dan wel aan deelnemen. Voorgesteld wordt daarom om een marktconforme huur in rekening te brengen, voor zover rechtens mogelijk, en aan te geven dat het aanvragen van subsidie mogelijk is. Voedselbank De vraag is of een voorziening in het algemeen belang is, wanneer je aan bepaalde criteria moet voldoen. Evenzo goed als het standpunt dat de voedselbank in het algemeen belang is, is het standpunt verdedigbaar dat de voedselbank niet in het algemeen belang is. Wanneer men de voedselbank wel in het algemeen belang acht, is voor het verhuren om niet een algemeen belang besluit nodig. Een marktpartij zal zijn onroerend goed niet om niet verhuren. De discussie in deze richt zich echter niet alleen op de discussie over het algemeen belang, maar ook om de gekozen financiële constructie. Verhuren om niet is een niet gebruikelijke en niet transparante constructie. Gebruikelijker en transparanter is het om een huur te vragen en hier zo nodig een subsidie tegenover te stellen, zoals bijvoorbeeld het geval is bij de bibliotheek. Kortom, als we de huidige financiële constructie in stand willen houden, dan is een algemeen belang besluit nodig. In dat geval is het niet alleen de vraag of dit juist ingevolge de wet (iedereen die aan de criteria voldoet is niet iedereen), maar blijft een onwenselijke financiële constructie bestaan. Wanneer de voedselbank huur zou betalen en daar een subsidie tegenover wordt gesteld, hoeft er geen algemeen belang besluit te worden genomen én is de financiële stroming inzichtelijk gemaakt. 3. Kennis nemen van de opsomming van een aantal activiteiten waarvoor is vastgesteld dat geen actie nodig is op grond van de Wet markt en overheid. De verhuur van een aantal vastgoedobjecten bestemd voor maatschappelijke organisaties Het vastgoed van de gemeente heeft in een aantal gevallen een maatschappelijke functie. Voorbeelden zijn: culturele centra, theaters, opvangtehuizen, gezondheidscentra, buurthuizen, sportaccommodaties en dergelijke. Het vastgoed van de gemeente valt onder de Wet M en O. De gemeente hanteert voor zowel de bibliotheek, de Wieke als het Trefpunt huurprijzen die marktconform zijn. Weekmarkt Het organiseren van de weekmarkt laat zich zien als een economische activiteit. Deze activiteit is kostendekkend (integrale kostprijs) en daarmee concurrerend. Een actie om te voldoen aan de Wet M en O is niet nodig. Grondbedrijf Een grondexploitatie is een bedrijfseconomische activiteit. De gemeentelijke grondexploitatie mag niet bevoordeeld worden door een lagere rente door te berekenen dan de marktrente. Een besluit is thans niet nodig. De NMa (voorganger van de ACM) heeft besloten dat het inzetten van prijsdifferentiatie bij grondexploitatie als instrument voor sociale huisvestiging als overheidsprerogatief gekenschetst kan worden. Ongeacht de vraag of de gemeente als onderneming handelt, dient deze rekening te houden met de mededeling inzake grondtransacties. Wanneer een decentrale overheid transacties met grond of gebouwen met een onderneming aangaat voor een prijs die afwijkt van de marktprijs, kan er al gauw sprake zijn van staatssteun. De twee procedures voor overheidstransacties zijn: Verkoop aan de hoogste bieder na een voldoende openbaar gemaakte en onvoorwaardelijke biedprocedure; Verkoop volgens de marktwaarde zoals vastgesteld door een onafhankelijke deskundige (taxateur). Pagina 5 van 7

6 De taxatie dient te worden uitgebracht vóór de verkooponderhandelingen. Wordt er een van de twee procedures gevolgd, dan gaat de Commissie ervan uit dat er met de transactie geen staatssteun is gemoeid. Thans is geen algemeen belang besluit nodig. De gemeente zal rekening moeten houden met de impact van de wet markt en overheid bij toekomstige grondexploitaties. Verhuur/verkoop strookjes groen Al sinds jaren worden vaak op verzoek strookjes groen verhuurd of verkocht aan de eigenaren van aangrenzende kavels. Dit gebeurde in het verleden vaak tegen lagere prijzen dan de marktprijs. Bij besluit van 31 januari 2012 heeft het college besloten strookjes groen nog slechts tegen marktconforme prijzen te verhuren cq. verkopen. Dit was naar aanleiding van het collegewerkprogramma Op dit gebied wordt dus voldaan aan de Wet M en O. Afvalverwijdering en verwerking Het ophalen van huishoudelijk afval is een wettelijke taak van de gemeente. Als de gemeente die taak uitvoert is er geen sprake van een economische activiteit. Het ophalen van bedrijfsafval is geen wettelijke taak van de gemeente. De gemeente haalt bedrijfsafval op in concurrentie met bedrijven. Daarop is de Wet M en O wel van toepassing. De gemeente Noordwijk zorgt alleen voor het ophalen van het huishoudelijk afval. Strandexploitatie Het verhuren van grond/ panden is een economische activiteit. Dit betekent dat de gemeente bij de verhuur van het strand de gedragsregels uit de Wet M en O dient na te leven (tenzij de activiteit plaatsvindt in het algemeen belang en in dat kader een algemeen belang besluit is genomen). In dit geval gaat het om de toepassing van de gedragsregel integrale kostendoorberekening. De gemeente is op grond van de Wet M en O verplicht om de integrale kosten die gepaard gaan met de verhuur van het strand door te berekenen aan afnemers/ strandtenthouders. De tarieven dienen kostendekkend te zijn, in die zin dat de kosten worden gedekt door de inkomsten uit verhuur. De huurkosten die de gemeente betaalt aan de Rijksvastgoeddienst zijn lager dan de huurkosten die de strandpaviljoenhouders betalen aan de gemeente. In die zin is de verhuur kostendekkend. Dat er veel kosten door de gemeente worden gemaakt voor het strand, wordt veroorzaakt door het feit dat wij ook overheidstaken uitoefenen op het strand, zoals het schoonmaken van het strand (vergelijkbaar met het schoonhouden van de straten) waar geen markt voor is. Een algemeen belang besluit is niet nodig. 4. Kennis nemen van de wijzigingen ten opzichte van het collegebesluit van 20 mei 2014 naar aanleiding van de ingediende zienswijze van de NOV. De NOV heeft een zienswijze ingediend tegen het voorstel dat ter inzage lag na het collegebesluit van 20 mei De zienswijze van de NOV, alsmede de inbreng van de gemeente Katwijk (zie onder 1) hebben geleid tot een aantal wijzigingen in het eerdere voorstel. Overzicht wijzigingen ten opzichte van collegebesluit van 20 mei 2014 Onderwerp Was Wordt Verhuur van een aantal vastgoedobjecten bestemd voor maatschappelijke organisaties (De Wieke, het Trefpunt, De Muze, de bibliotheek en een deel van het DPO gebouw) Voorgesteld werd de verhuur aan te merken als zijnde in het algemeen belang De Muze is geen eigendom van de gemeente en ook geen overheidsbedrijf. De wet m en o is niet van toepassing. De huurprijzen van de bibliotheek, de Wieke en het Trefpunt zijn marktconform. Een algemeen belang besluit is niet nodig. De verhuur van een deel van het DPO gebouw voldoet niet aan de wet markt en overheid; Pagina 6 van 7

7 De (mede)garantstelling voor de kredietfaciliteiten van de Greenport Ontwikkelingsmaatschappij (GOM) bij de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) voorgesteld wordt dit in overleg met partijen op te lossen Dit is toegevoegd op verzoek van de gemeente Katwijk. De garantstelling is een bevoordeling van de GOM ten opzichte van andere marktpartijen. Voorgesteld wordt een algemeen belang besluit te nemen. Kanttekeningen (risicofactoren): Geen. Stukken op internet: Geen. Ter inzage gelegde stukken: Handreiking wet markt en overheid Financiële consequenties: Nee Extern overleg: Afstemming met de gemeente Katwijk. Advies commissie: Het voorstel is behandeld in de commissie BB&WW op 7 oktober jl. De commissie heeft geen bijzondere opmerkingen over het voorstel. De commissie adviseert het voorstel als hamerstuk op de agenda van de raadsvergadering van 30 oktober te plaatsen. Behandelend ambtenaar: M. van Hal Afdeling: Bestuurszaken Pagina 7 van 7