Schoenen maken wordt niet makkelijker

Transcriptie

1 7 Tweespraak 9 Blikvanger 13 DOSSIER TITEL 1 Concurrentiekracht: doen we echt beter? Atlas Copco, koploper in innovatie Talent & HRM Een maandelijkse uitgave van Voka - Vlaams Economisch Verbond Jaargang 5 - oktober 2011 Verschijnt niet in jan. en aug. Afgiftekantoor: Antwerpen X Erkenningsnummer: P Ook bij lagere loonhandicap tegenover Duitsland Schoenen maken wordt niet makkelijker Een daling van de Belgische loonkostenhandicap tegenover Duitsland? Peter Vavedin, CEO van Ambiorix, is niet onder de indruk. De Tongerse fabrikant van kwaliteitsschoenen heeft geen concurrenten in Duitsland. Negentig procent van de schoenen in West-Europa is afkomstig uit Vietnam, India en andere landen uit de regio. Daar spreek je van een loonkostenverhouding van 1 tegen 100. Onlangs stond het in de kranten: de Belgische loonkostenhandicap tegenover de buurlanden bleek voor het eerst in vijf jaar gedaald, omdat de stijging van de Duitse lonen fors was versneld. Is de concurrentiekracht nu hersteld? Ik zie voor ons geen enkel effect, zegt Peter Vavedin. De CEO van Ambiorix nam het bedrijf bijna vijf jaar geleden over. De schoenfabriek draaide toen een verlies van euro per jaar. Vandaag is er een lichte winst. Het lukt door heel hard te werken. Zestig medewerkers leveren in Tongeren paar schoenen per jaar af. Eigenlijk moet dat volume omhoog, zegt Vavedin. De fabriek heeft een capaciteit van paar per jaar. Als we de capaciteit beter kunnen benutten, dalen de vaste kosten per stuk. Ambiorix investeerde daarom de voorbije jaren sterk in marketing en in eigen winkels. Een deel van de productie wordt uitbesteed. Peter Vavedin: Een schoen maken, dat vraagt drie uur arbeid. We kunnen daarvan twee uur outsourcen, bij een partner in New Delhi, India. Het snijden en het stikken gebeurt daar, al vele jaren. Maar alle schoenen worden hier geassembleerd. De toegevoegde waarde zit hier. Een vermindering van de loonhandicap tegenover Duitsland brengt die productie niet terug naar Tongeren. Maar Vavedin wil wel dat Tongeren nog het hele vak kan bemeesteren. Onze strategie is om het schoenenvak van kop tot staart in handen te blijven houden: vanaf de ontwikkeling over de hele productie tot aan de dispatching. Hier produceren, dat zou echter betekenen dat de marge nul is of negatief. Dat kan dus niet. Maar we moeten onze stiel hier wel kennen. Als we goede klanten snel en flexibel van dienst moeten zijn, dan moeten we dat hier kunnen doen. Ook al verdienen we er dan eventjes geen eurocent op. Ambiorix is een van de laatste schoenfabrikanten in ons land. Duitsland telt al helemaal geen schoenproductie van enig belang meer. De overgrote meerderheid van de schoenen in West-Europa komt uit Azië. Ook Italië en Portugal hebben nog een zekere niche, met eigen productie. Maar ook daar liggen de loonkosten significant lager dan in onze buurlanden. Uitneembaar advieskatern i.s.m. DelbooDeknudt Advocaten - Puilaetco Dewaay - VGD Foto Emy Elleboog Foto Emy Elleboog Werkgevers werken aan werkbaar werk Ondernemingen hebben er alle belang bij dat hun medewerkers een goede balans vinden tussen hun werk en hun privéleven, en dat beseffen ze zeer goed. Ze willen ook zelf de werkdruk op een aanvaardbaar niveau houden. Dat blijkt uit een Voka-enquête bij 700 leden. De enquête peilde naar vier dimensies van werkbaarheid: de balans tussen werk en privé, de motivatie in het werk, stress en werkdruk, en leermogelijkheden. Ondernemingen staan, zo blijkt uit de cijfers, vrij vlot regimes toe die de work-life-balance verbeteren: onbetaald verlof, glijdende werktijden, tijdskrediet ook al blijkt de organisatie van het werk daardoor problemen op te leveren. Bij klachten rond motivatie geeft 55 procent van de ondernemers complexere taken, heeft 41,5 procent functioneringsgesprekken en stuurt 41 procent de jobinhoud bij. Liefst 70 procent geeft aan dat de werkdruk een gevolg is van de hoge loonkosten. Lagere loonkosten zouden de werkdruk (aanzienlijk) kunnen helpen verminderen. 90 procent van de ondernemingen biedt de medewerkers ruime of voldoende opleidingsmogelijkheden aan. Uit de enquête blijkt dat ondernemingen in Vlaanderen beseffen dat werkbaarheid en kwaliteit van de arbeid een sleutel zijn om mensen langer aan de slag te houden, en dat ze hun verantwoordelijkheid willen opnemen, zo concludeert Jo Libeer, gedelegeerd bestuurder van Voka.

2 Binnen enkele weken wordt in de haven van Antwerpen aan het Deurganckdok de eerste spadesteek gedaan voor de bouw van de grootste sluis ter wereld. Tot nu was de Antwerpse Berendrechtsluis dat. De nieuwe Deurganckdoksluis gaat met de titel aan de haal omdat ze nog dieper zal liggen. Op die manier speelt de sluis in op de verdere schaalvergroting van de scheepvaart. De kostprijs van de nieuwe sluis wordt geraamd op 340 miljoen euro. In 2016 zal ze operationeel zijn. INTRO 3 Corbis HOE WENDBAAR IS UW BEDRIJF? VOKACONGRES 2011 Als bedrijfsleider houdt u het roer van uw onderneming best goed in handen. De steeds veranderende omgeving en de snelle evolutie in de business vragen een wendbare ingesteldheid. Kom naar het VOKACONGRES 2011 en hoor hoe Bert De Graeve als CEO van Bekaert zijn bedrijf op koers houdt. Kathleen Cools modereert het debat met Markus Arnold (Bayer), Christian Van Thillo (De Persgroep), Christine Buelens (Metalogic) en Patrick Develtere (ACW). VOKACONGRES // 11 // 2011 TOUR & TAXIS, BRUSSEL info & inschrijven via Prioriteiten en keuzes Prioriteiten leggen en keuzes maken. In de wetenschap dat men een euro maar één keer kan uitgeven, is dat de essentie van beleid. Het legt ook bloot waar een regering voor gaat. In die optiek is het lot die de jobkorting beschoren is, veelzeggend. Ter herinnering: de jobkorting was een aanmoedigingspremie voor de werkenden. Een middel om de kloof tussen het verlonen van werk en de werkloosheidsuitkeringen groter te maken. Geconfronteerd met de crisis in het begin van 2009 werd de korting afgeschaft (700 miljoen euro), behoudens een klein residu ter waarde van 70 miljoen dat nu ook weggesaneerd is. Wij konden daar begrip voor opbrengen. Geconfronteerd met een diepe financiële crisis werd door de regering de juiste optie genomen om eerst te saneren met het doel een begroting in evenwicht te hebben tegen eind En door ervoor te kiezen om de beperkte middelen voor te behouden voor investeringen, werd de jobkorting opgeofferd. Behalve die laatste 70 miljoen euro. Ook die is nu vervangen door: 23 miljoen euro extra subsidie voor kinderopvang, zonder garantie dat er ook extra plaatsen komen; 21 miljoen voor de kindpremie; 23 miljoen voor de activering via interne bedrijfsopleidingen. Kort door de bocht werd een activeringsmechanisme dus voor twee derde vervangen door concepten van zorg. Merkwaardig. De prioriteiten worden duidelijk. Vooral die kindpremie is een boeiende. Bovenop de kinderbijslag wil de Vlaamse regering een Vlaamse kindpremie geven. Kinderen krijgen die premie niet zomaar: ouders moeten aangesloten zijn bij een zorgkas en ze moeten gebruik maken van de preventieve gezinsondersteuning via Kind en Gezin. Al even bijzonder is dat deze kindpremie uitbetaald zal worden door de zorgkassen. Misschien loont het eens de moeite om na te gaan wat de verhouding zal zijn tussen het totale budget dat aan de kinderen zal uitgekeerd worden en de administratiekosten die zorgkassen hiervoor zullen opstrijken. Deze Activering wordt voor twee derde vervangen door zorg verhouding zal richtinggevend zijn om de doelmatigheid van dit project af te toetsen. En onder ons: de vraag stellen is ze beantwoorden. De evidentie waarmee de Vlaamse overheid opteert om upfront deze maatregelen uit te besteden aan de zorgkassen is verontrustend. We durven vermoeden dat het uitschrijven van een eenvoudige tender om de uitbetaling van de kindpremie te doen, veel geïnteresseerden zou aanspreken die het tegen een lagere prijs zouden doen. De wetten van de vrije markt hebben terzake een bewezen deugdelijkheid. En over het nut van die kindpremie kan uiteindelijk ook nog een boom opgezet worden. Jo Libeer Gedelegeerd bestuurder Volg Jo Libeer op Twitter Inhoud IN HET NIEUWS 4 Duurzame mobiliteitsformules 5 Een industrieraad voor Vlaanderen TWEESPRAAK 7 Zijn we echt goed bezig? IN HET NIEUWS 8 Gezocht: leerjongeren 8 Het duurzame pad van Telenet BLIKVANGER 9 Atlas Copco, koploper in innovatie INTERNATIONALISEREN 11 Leveren aan de Olympische Spelen 12 Newtech verovert internationale markt DOSSIER TALENT & HRM 13 Een Oostenrijks rugzakje 14 KBC: nine to life 14 Silverliners groeperen zich 16 Vrouwen aan de top 17 Beneens, op zoek naar talent 18 De opmars van de Bar d Office 20 ACTUEEL 22 AGENDA 23 PROSIT Met uitneembaar: Business & Co Structurele partner van Voka VEV_02848_12_advertentie_270x393.indd 1 20/09/11 16:11

3 4 TITEL in het nieuws in het nieuws TITEL 5 Vlaamse regering volgt aanbeveling Voka en installeert Industrieraad Electrabel, GDF SUEZ over hun mobiliteitsbudget Slim inzetten op mobiliteit Shutterstock Ondernemers geven industrieel beleid mee vorm Voor veel bedrijven blijft het goed besteden van het mobiliteitsbudget een belangrijke en vaak zeer complexe opgave. Zeker in het kader van milieubewuster ondernemen buigen veel bedrijven zich vandaag over het mobiliteitsvraagstuk. Ook Electrabel, filiaal van de groep GDF SUEZ, experimenteert al geruime tijd met mobiliteit binnen het bedrijf. We maken met hen de balans op van de genomen initiatieven en kijken ook naar de toekomst. Tom Demeyer Een deel van het personeel van Electrabel is naar de Noordstationwijk in Brussel verhuisd. Op het vlak van mobiliteit was dat een kans. Door de nabijheid met het Noordstation, willen we het gebruik van het openbare vervoer voor het woon-werkverkeer verdubbelen, zegt Jean-Louis Samson, Head of Patrimonium & Logistics. Door ons plan Let s Choose kunnen medewerkers een keuze maken naargelang hun eigen situatie en mobiliteitsbehoeften. Zo kunnen ze een deel van hun voordelenpakket geïndividualiseerd samenstellen: een parking dichtbij het gebouw of een parking aan het vertrekstation; een treinabonnement of met een al dan niet elektrische fiets of bromfiets, er zijn tal van mogelijkheden. Milieubewuste medewerkers Een goed mobiliteitsplan is voor veel ondernemingen een essentieel onderdeel geworden van de bedrijfsvisie. Electrabel heeft zichzelf als grote onderneming in Vlaanderen dan ook enkele ambitieuze engagementen Katleen Mariën, Voka: Als we willen raken aan de bedrijfswagen, dan moet er een volwaardig alternatief zijn, dat fiscaal interessant is. opgelegd. Met haar plan Samen voor minder CO 2 wil de onderneming de uitstoot van het eigen productiepark verminderen, maar zeker ook de uitstoot van de dagelijkse activiteiten. Het plan blijft geen dode letter. Vorig jaar was de uitstoot van onze dagelijkse activiteiten al 23 procent lager dan in We zijn daarin geslaagd ten dele via een efficiënte en goed doordachte mobiliteitspolitiek met duidelijke doelstellingen en keuzes. Of het plan aanslaat bij de medewerkers? We stellen vast dat onze medewerkers zich zeker aangesproken voelen door de groene mobiliteitsproblematiek. Volgens een interne enquête in april 2010 blijkt dat 83% van onze medewerkers zich betrokken voelt bij ons intern engagement om de CO 2 -uitstoot te verminderen. Dat zijn volgens mij duidelijke cijfers. Bedrijfswagen Ongetwijfeld een van de meest aantrekkelijke extralegale voordelen bij bedrijven is Standpunt Voka nog steeds een bedrijfswagen. Ook bij Electrabel is dat niet anders. Toch wil de onderneming ook daar slim mee omspringen door de medewerkers minder kilometers te laten rijden en de uitstoot per gereden kilometer drastisch te verlagen. Om die objectieven te bereiken hebben we sterk ingezet op ons mobiliteitsbudget, verduidelijkt Jean-Louis Samson. Wanneer de werknemer voor een bedrijfswagen kiest, beschikt hij over een mobiliteitsbudget. Daarmee bepaalt hij zelf, in functie van de persoonlijke situatie, hoe hij zijn mobiliteit invult. Kiest hij voor een wagen met een lage CO 2 -uitstoot, dan houdt hij binnen het budget ruimte over voor andere milieuvriendelijke vervoersmiddelen, Maatregelen budgetneutraal maken Medewerkers kunnen een keuze maken naargelang hun eigen situatie en mobiliteitsbehoeften Ook binnen Voka denken wij volop na over de toekomst van ons Vlaams mobiliteitsbeleid, zegt Katleen Mariën, adviseur bij het Voka kenniscentrum Vooral het niet optimaal gebruik van de wagen is een enorme uitdaging voor de toekomst. We moeten dan ook enkele fundamentele barrières wegwerken. Zo zijn er vandaag heel wat verschillende stimuli voor duurzaam woon-werkverkeer. We mogen niet vergeten dat mobiliteit een heel erg versnipperd bevoegdheidsdomein is, dit zorgt er vaak voor dat bedrijven door de complexiteit verdwalen in de verschillende initiatieven. Werkgevers moeten in de eerste plaats het overzicht kunnen behouden. Wij zijn met Voka zeker voorstander van een optimaler gebruik van de bedrijfswagen en willen mee nadenken over een mobiliteitsbudget. Het mag echter geen extra inkomst uit arbeid betekenen en moet voor ons dus budgetneutraal zijn, voegt Mariën er aan toe. Met het project Mobiliteitsbudget werkt gaan we in Halle-Vilvoorde samen met de Bond Beter Leefmilieu en Mobiel 21 op zoek naar multimodale alternatieven voor de fiscaal aantrekkelijke bedrijfswagen. Het mobiliteitsbudget zal de komende maanden getest worden bij vijf bedrijven. Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken, Hilde Crevits (CD&V), maakt euro vrij voor de begeleiding van het traject. Wie bij Electrabel kiest voor een wagen met een lage CO 2 -uitstoot, houdt binnen het budget ruimte over voor andere milieuvriendelijke vervoersmiddelen, zoals een fiets. zoals een jaarabonnement op het openbaar vervoer of een (elektrische) fiets. Maar we vergeten ook onze medewerkers zonder een bedrijfswagen niet. Zij krijgen sinds vorig jaar een tussenkomst voor woon-werkverkeer en abonnementen op metro, tram en bus betalen we volledig terug. Daar stopt het niet bij voor Electrabel, want ook in de toekomst blijft het bedrijf ambitieus. We blijven inzetten op duurzaamheid: milieuvriendelijke voertuigen zullen voor ons een steeds belangrijkere rol spelen. Tot nog toe hebben we al tien elektrische voertuigen en 17 voertuigen op aardgas in ons wagenpark. Dat zullen er zeker nog meer worden. Wil je participeren in het project? Ziet uw bedrijf als pioneer het strategische voordeel van het mobiliteitsbudget? Wilt u uw mobiliteitsbudget samenstellen en enkele maanden in de praktijk testen? Heeft u interesse in de gratis begeleiding door de projectpartners? Mail voor 12 oktober naar tine.tytgat@voka.be De Vlaamse regering heeft een belangrijke nieuwe stap gezet in het kader van haar Nieuw Industrieel Beleid. Er wordt een onafhankelijke Industrieraad in het leven geroepen, onder voorzitterschap van Wouter De Geest. Daarmee krijgt het bedrijfsleven een doorslaggevende stem bij de ontwikkeling van het industriële beleid van de Vlaamse overheid. Precies wat Voka in het voorjaar nog aanbeval. Björn Crul Er is al heel wat inkt gevloeid over het Nieuw Industrieel Beleid (NIB), waarmee de Vlaamse regering de economie wil ondersteunen. Begin dit jaar leverde Voka samen met Mc- Kinsey een studie op, met bijhorende aanbevelingen. Eind mei presenteerde de regering haar Witboek voor een NIB. Dat omvat vijftig acties die voor een concurrentiële omgeving moeten zorgen voor industriële bedrijven. Voka adviseerde de Vlaamse regering om een onafhankelijke raad met industriëlen te betrekken bij het nieuwe beleid en hen ook een doorslaggevende stem te geven. Die manier van werken heeft zijn nut al bewezen in Wallonië, dat voor het Marshallplan een onafhankelijke raad installeerde onder voorzitterschap van Luc Van Steenkiste. Ook de Vlaamse overheid gaat nu een beroep doen op externen om haar te adviseren over het industrieel beleid. Minister-president Kris Peeters: De Industrieraad bestaat uit gerenommeerde en internationaal actieve industrie-experts (zie kader). Zij zullen ons adviseren voor wat betreft de aandacht voor industrie in het beleid. Bovendien zal de raad er mee voor zorgen dat het NIB met succes wordt geïmplementeerd. Met Wouter De Geest hebben we een voorzitter die op meerdere terreinen actief is en het industriebeleid dus ook in een brede context kan bekijken. Geen praatbarak Wouter De Geest, CEO van BASF en vicevoorzitter van Voka, is enthousiast: De Industrieraad moet de ideeën uit het Witboek omzetten in acties. We gaan dus projecten evalueren, en onderzoeken of ze een voldoende hefboom opleveren om de Vlaamse industrie te transformeren. De Industrieraad zal autonoom projecten selecteren voor de Vlaamse regering erin gaat investeren. Wanneer we over transformatie spreken, hoeft dat niet alleen om grote projecten te gaan. Het kunnen ook kleine acties zijn die te maken hebben met internationaler werken, innovatie stimuleren en goede talenten aantrekken, aldus De Geest. Zo zal het er onder meer op aankomen om innovatie niet louter op individuele producten toe te passen, maar op een volledige productieketen. De Industrieraad is, na een reeks rondetafels en staten-generaals, een nieuwe manier waarop de Vlaamse regering ondernemingen wil betrekken bij het NIB. In het verleden kwam daarop de kritiek dat er te veel gepraat werd, en te weinig concrete actie merkbaar was op het terrein. De voorzitter van de Industrieraad is daar niet bang voor: Uit de gesprekken die ik had, weet ik dat dit absoluut geen praatbarak wordt. Het is de bedoeling dat wij het industriebeleid focus geven. En aangezien de hele Vlaamse regering hier achter staat, zal ze onze adviezen wel niet zomaar naast zich neerleggen. Snelheid halen Voka is blij dat de regering haar aanbeveling voor een onafhankelijke raad met industriëlen heeft gevolgd. Maar dat is slechts het begin. Voorzitter Luc De Bruyckere: Wij hebben lang aangedrongen op de installatie van deze raad. De ondernemers die er deel van uitmaken zijn stuk voor stuk captains of industry die de vinger aan de pols houden van onze economie. Dat is positief, net als de keuze van de Vlaamse regering voor een gecoördineerde en beleidsoverschrijvende aanpak. De transformatie van onze economie vergt immers initiatieven op vele terreinen. Maar het zal zaak zijn om de Industrieraad een snelle start te geven op basis van een duidelijke opdracht, en haar ook voldoende te laten ondersteunen door de betrokken administraties. Naast de oprichting van een Industrieraad, pleitte Voka in haar aanbevelingen ook voor een geobjectiveerd selectieproces. Uit de veelheid van potentiële economische clusters moeten speerpuntclusters geselecteerd worden die wereldwijd commercieel succes kunnen opleveren. Daarom stellen wij een stage-gate-proces voor, waarbij de keuzes gemaakt worden op basis van transparante criteria, legt De Bruyckere uit. Nu de Industrieraad geïnstalleerd wordt, is het moment gekomen om ook het selectieproces op te starten en de selectiecriteria vast te leggen. Op die manier zal de raad alle voorstellen kunnen toetsen en kunnen we snelheid halen in de effectieve ontwikkeling van het NIB. De Industrieraad zal autonoom projecten selecteren Wouter De Geest: Uit de gesprekken die ik had, weet ik dat dit absoluut geen praatbarak wordt. Het is de bedoeling dat wij het industriebeleid focus geven. Wie zit in de Industrieraad? Voorzitter Wouter De Geest (BASF) Leden industrie Inge Buyse (Remi Claeys Aluminium) Paul Buysse (Bekaert) Chris Dewulf (ex-picanol/volvo) Julien De Wilde (Nyrstar, Agfa-Gevaert, Alcatel) Stephan Kroll (Evonik Degussa Antwerpen) Johan Moyersoen (I-propeller) Dirk Portier (Stork) Paul Stoffels (J&J-Tibotec, Janssens Pharma) Marleen Vaesen (Sara Lee-Douwe Egberts) Ignace Van Doorselaere (Van de Velde) Academici Herman Daems (K.U.Leuven) Paul Mathyssens (Universiteit Antwerpen) Glenn Rayp (Universiteit Gent) Wim Vanhaverbeke (Universiteit Hasselt) Deskundigen Herman De Bode (McKinsey&Co Saudi-Arabië en MEA) Mieke Van Gramberen (Flanders Synergy) Johan Van Helleputte (IMEC) Vertegenwoordigers SERV Caroline Copers (voorzitter SERV) Karel Van Eetvelt (ondervoorzitter SERV)

4 Tweespraak 7 Concurrentiekracht: doen we echt beter? In het recente Global Competitiveness Report (GCR) van het World Economic Forum ging België vier plaatsen vooruit: van plek 19 naar 15. Dat is de hoogste ranking die ons land ooit haalde. Is onze competitiviteit echt verbeterd? We vroegen het aan Leo Sleuwaegen (Vlerick Leuven Gent Management School) en aan Wouter De Geest, topman van BASF Antwerpen. Zevende editie van De Week van het Internationaal Ondernemen 21 tot 24 november MULTIFUNCTIONEEL Van kleine tot grote events, met fl exibele technische faciliteiten. Tijdens deze week worden verschillende landen en regio s in de kijker gezet en krijgt u een overzicht van het internationaal zakendoen in het door u gekozen land. U kan gratis één of meerdere landenseminaries bijwonen. U heeft de keuze uit Indonesië, Rusland & Oekraïne, Zuid-Afrika, Midden-Oosten en Scandinavië. Voor meer informatie, check We hebben geen reden tot zelfgenoegzaamheid Arbeidsflexibiliteit is een indicator met hoge voorspellende waarde 2 3 INSPIREREND Uw idee, onze realisatie. SCHITTEREND GELEGEN Trendy, vlot bereikbaar en voldoende parking in de buurt. Voor elk uniek moment een unieke locatie. Vraag zeker onze volledige brochure aan via birgit@musichall.be (0 ) NOVEMBER - LIVING TOMORROW - VILVOORDE Delta Lloyd verdiept zich als pensioenexpert in het debat over de vergrijzing en het actief betrekken van oudere werknemers. Als ondernemer bepaalt u het personeelsbeleid van uw bedrijf. En maakt u zo het positieve verschil voor uw medewerkers. Daarom erkent én beloont Delta Lloyd met de Pension Ambassador Award ondernemers die zich inzetten voor een duurzame toekomst voor hun werknemers door een personeelspolitiek op lange termijn te voeren. Wenst u als CEO, CFO of HR-manager aanwezig te zijn op de uitreiking, op 9 november vanaf 17u in Living Tomorrow te Brussel? Reserveer dan snel een van de laatste plaatsen op Delta Lloyd Life NV, Verzekeringsonderneming toegelaten onder het codenummer 167 voor de takken leven 21, 22, 23 en 27, de tak 26 kapitalisatie alsook alle BOAR-takken behalve krediet, borgtocht en hulpverlening (KB BS ), met maatschappelijke zetel te Fonsnylaan 38, 1060 Brussel, België - BTW BE RPR Brussel - Delta Lloyd Bank : IBAN BE BIC BNAGBEBB. De vooruitgang die België maakte in de rangschikking van het World Economic Forum, heeft velen verbaasd. Ook ons. En wij waren in zekere zin betrokken partij: de Vlerick Leuven Gent Management School was, zoals elk jaar, de Belgische partnerinstelling van The World Economic Forum s Centre for Global Competitiveness and Performance. De verwondering was oprecht. Loonkosten, administratieve belemmeringen en overheidsbeslag worden immers vaak aangeduid als bijzonder negatief voor het concurrentievermogen van België. Die elementen worden dan ook aangehaald als verklaring voor ons verlies aan internationaal marktaandeel. Terecht, want dat strookt met wat het GCR daarover zegt. Institutioneel, inclusief een loodzware fiscaliteit en een gebrekkige werking van de arbeidsmarkt, staan we nog steeds zeer zwak. De verklaring van de vooruitgang ligt dan ook in andere factoren. Ze is er gekomen door verbeteringen in onze infrastructuur, ons onderwijs, onze innovatiekracht en onze technologische vaardigheden. Dat zijn dan ook fundamentele factoren die op lange termijn werken en die een grote impact hebben op de productiviteitswinsten die een land en een regio kunnen boeken. En het zijn precies die productiviteitswinsten die de kern van het concurrentievermogen op langere termijn vormen. Zowel Vlaanderen als Wallonië hebben in die materies veel vooruitgang geboekt en een sterke inhaalbeweging gemaakt tegenover eerdere perioden. Toen werd er vooral omwille van de Maastrichtnormen bezuinigd op publieke investeringen. De vooruitgang op technologische vaardigheden heeft ook veel te maken met de triple helix : de betere samenwerking tussen overheid, academische Leo Sleuwaegen Vlerick Leuven Gent Management School wereld en bedrijfswereld. De wetenschapsparken in het noorden en het zuiden van het land zijn prachtige voorbeelden. Het behalen van een vijftiende plaats mag echter geen reden zijn tot zelfgenoegzaamheid. Integendeel, wanneer we goed naar de lijst kijken, zien we in de top tien tal van kleine Europese landen: Zweden, Finland, Denemarken, Nederland en Zwitserland op kop. Het gemeenschappelijke kenmerk van al die landen is de sterkte van hun instituties en de transparantie van het overheidsbeleid. Effectieve instituties, dat betekent normen, regels en ondersteunende instellingen die een vlotte werking van het economisch systeem ondersteunen in de richting van duurzame ontwikkeling. De zwakte van België op dat vlak sluit aan op de boodschap die we voor Vlaanderen in een recente studie voor Flanders District of Creativity brachten: er is geen tekort aan middelen, maar wel aan een juiste en creatieve aanwending ervan. Als we ons menselijk kapitaal op een meer productieve wijze zouden kunnen inzetten in groeiende en beloftevolle activiteiten, en niet in traditionele of gecreëerde overheidsdiensten, zoals blijkt uit de laatste rapporten over jobcreatie, dan is er geen reden om niet snel tot de top 10 van de meest competitieve economieën van de wereld te behoren. Wouter De Geest BASF Antwerpen Photonews Als het goed is, zeggen we het ook. De betere ranking van ons land op het competitiviteitslijstje van het World Economic Forum is goed nieuws. We doen blijkbaar een aantal dingen uitstekend. Maar ik maak me toch grote zorgen over de evolutie van onze concurrentiekracht in de nabije toekomst. Eerst de goede punten. Onze verschillende regeringen hebben de voorbije jaren een meer dan behoorlijk crisismanagement gevoerd, zodat we heelhuids door de economische crisis gekomen zijn. Meer zelfs, we zijn vandaag de wereldtop in een aantal domeinen. We nemen plaats één in voor gezondheidszorg en voor basisonderwijs. Dat is een reden tot fierheid. We behoren tot de top wat haveninfrastructuur betreft, en ook ons hoger onderwijs is van uitstekende kwaliteit. Dat zijn allemaal domeinen waar stevig aan gewerkt is en waar we ook in de toekomst moeten blijven aan werken. Wat mij opvalt, is dat dat allemaal geregionaliseerde bevoegdheden zijn. Blijkbaar hebben we zowel in het noorden als in het zuiden van het land goed werk geleverd en onze posities versterkt. Dat is een bemoedigende gedachte. Het stelt me ook gerust dat we met de Vlaamse regering blijven inzetten op opleiding en op de ontwikkeling van Vlaanderen als logistieke draaischijf. Voor topposities moet je immers blijven knokken. Maar er zijn ook een reeks elementen die niet zo positief zijn. We nemen nog altijd een staartpositie in voor arbeidsflexibiliteit. Erger nog, we gaan er zelfs op achteruit. Onze arbeidsmarkt is een van de meest vastgeroeste van de hele wereld. We hadden het World Economic Forum niet nodig om dat te ontdekken. Ik maak me al vele jaren grote zorgen over onze omslachtige hire and fire practices, en ik ben niet de enige. Zowat alle werkgeversorganisaties in dit land hameren daar voortdurend op. We zullen daar dringend werk van moeten maken, letterlijk en figuurlijk. Waarom? Heel eenvoudig, omdat arbeidsflexibiliteit en toekomstige competitiviteit nauw met elkaar verbonden zijn. Ons complex en moeizaam arbeidsmarktbeleid speelt ons vandaag al parten, en dat zal in de toekomst alleen maar erger worden. Arbeidsflexibiliteit is dus een indicator met een hoge voorspellende waarde voor concurrentiekracht. Dat we erin slagen tegelijk de nummer één te zijn in onderwijs en achteraan te bengelen op de arbeidsmarkt, is zeer bedroevend. Maar het is ook geen nieuw gegeven. Enkele weken geleden was die mismatch tussen onderwijs en arbeidsmarkt nog het thema van De Rentree, de manifestatie die Voka samen met Knack organiseerde bij het begin van het politieke jaar. Ook voor staatsschuld en voor belastingsniveau scoren we slecht. Dat weegt nu al op onze positie en dat zal in de toekomst alleen maar erger worden. Een laatste bedenking. De indicatoren waar we zo zwak op scoren, hebben allemaal betrekking op federale bevoegdheden. Geef ons dus snel een federale regering die een tandje bij kan steken. De volgende federale regering kan, bijvoorbeeld, flexibiliteit introduceren via het rugzakmodel, dat werknemers veel vrijer over hun loopbaan laat beschikken. ZK-thehuur-132,5x392,5.indd 1 22/09/11 17:15 089_DLL_001_Werving.indd 1 9/20/11 2:19 PM

5 8 IN HET NIEUWS Blikvanger 9 Vakopleiding in de praktijk Gezocht: leermeisjes en leerjongens Photonews Leerjongeren leren hun vak vaak bij kleinere zelfstandige beroepen: bakker, metser, kapper, winkelier. Telenet trekt voluit de kaart van duurzaamheid Er zijn vandaag in Vlaanderen leerjongens en -meisjes aan de slag. Dat zijn er de helft minder dan twee decennia geleden. Jammer, zegt Mario Van Parijs, die in zijn chocoladebedrijf in Roeselare regelmatig leerjongens opleidt. Want ze kunnen hier een stiel leren, en ze komen daarna meestal goed terecht. Erik Durnez Het zouden er meer mogen zijn, zegt ook Frank De Pourcq van de groep Renmans, die over zijn 150 slagerijen in Vlaanderen zo n 70 leerjongeren telt. Leertijd is een klassiek systeem van werken en leren. Jonge mensen van jaar krijgen vier dagen per week opleiding bij een ondernemer, en één dag op vijf volgen ze cursus bij Syntra. Vaak leren ze hun vak bij kleinere zelfstandige beroepen: bakker, metser, kapper, winkelier. Maar je ziet ze niet alleen in de kleinere, ambachtelijke ondernemingen. Het kan ook een grafische of een informaticaopleiding zijn, zegt Luc Neyens, afdelingshoofd ondernemerscompetenties bij Syntra. Het is, zegt Neyens, een goede vorm van beroepsopleiding. In de eerste fase moet de ondernemer tijd en energie in de leerjongeren investeren, daarna komt er ook rendement. Als je er tijd in steekt, heb je er ook iets aan, bevestigt Mario Van Parijs. Dat zegt ook Bert Hendrick van podiumbouwer EML (Tildonk) die regelmatig met leerjongeren werkt. Hoe jonger, hoe meer tijd je erin moet investeren. Maar je merkt binnen de twee weken of de motivatie er is. En als dat zo is, lukt het wel. Frank De Pourcq zegt het lapidair: Wij geven ze kansen, aan hen om die op te nemen. Na afloop van hun opleiding krijgen de jongeren een getuigschrift leertijd. Sinds enkele jaren is er ook een mogelijkheid om een di- Tegen 2015 een klimaatneutraal bedrijf Kabelbedrijf Telenet is als enig Belgisch bedrijf voor het eerst opgenomen in de Dow Jones Sustainability World Index (DJSWI). Daar mag het best fier op zijn, want de DJSWI is een internationaal erg gerespecteerde index voor beursgenoteerde bedrijven. Voor Telenet is duurzaamheid dan ook geen holle reclameboodschap, maar een echte bedrijfscultuur in wording. De Dow Jones Sustainability World Index is niet zomaar een lijstje: enkel beursgenoteerde bedrijven die echt duurzaamheid willen realiseren verschijnen op de shortlist. De screening is dan ook grondig en zwaar. Dat Telenet dit jaar de lijst haalt, maakt het bedrijf erg fier. Zeker omdat het in het verleden al enkele pogingen ondernam om op de lijst te verschijnen. Dit jaar is het dus gelukt, maar niet zonder inspanningen. Bomen Zo neemt het bedrijf tal van initiatieven om duurzaamheid in de praktijk om te zetten. Begin september onthulde Vlaams minister-president Kris Peeters nog een eerste symbolische boom van een project om bomen aan te planten in het amazonewoud en in Vlaanderen. Telenet zal in Ecuador zo n nieuwe bomen aanplanten en ook in Vlaanderen verschijnen er door het bedrijf nieuwe bomen. Het is maar een van de vele projecten die Telenet onderneemt. Daarnaast investeerde het bedrijf al in een milieuvriendelijker wagenpark. Ook de digicorders bij de mensen thuis werden tegen het licht gehouden om de bakjes energie-efficiënter te maken. ploma secundair onderwijs te behalen, wat toegang kan geven tot hoger onderwijs. Een 30-tal ex-leerjongeren volgen dat vandaag. Maar de meesten komen direct in het beroepsleven terecht. Mario Van Parijs heeft zijn vorige leerjongen vast aangeworven. Die heeft het vak als artisanale chocolatier goed geleerd. Hij begeleidt vandaag een leermeisje. Ook EML heeft al een aantal leerjongeren vast in dienst genomen. Bij Renmans vindt zelfs gemiddeld 70 procent een vaste stek. En vaak komen ze al snel in leidinggevende posities terecht. Geen wonder, zegt Frank De Pourcq. Dat zijn goed opgeleide mensen die de filosofie van de groep al mee hebben. Het is een heel performant systeem, vindt Luc Neyens. Vorig jaar kon 85% van de afgezwaaide leerjongeren aan de slag, in dienst of zelfstandig. Maar er zijn jaren waarin dat meer dan 90% is. Het aantal leerjongeren mag dan zorgwekkend gedaald zijn, niet iedereen heeft daar last van. Bij EML staan er wekelijks kandidaten aan de deur. Maar podia opbouwen voor rockfestivals, dat spreekt tot de verbeelding, relativeert Bert Hendrick. Wij geven ze kansen, aan hen om die op te nemen Naast de vele initiatieven van het bedrijf zelf is er ook de Telenet Foundation. Het is een stichting die sociaal-economische projecten wil organiseren en ondersteunen. Zo zet de stichting zich in om de digitale kloof te dichten en meer jongeren online te krijgen. Maar ook andere projecten krijgen steun. Zo kreeg minister-president Peeters een cheque toegestopt voor de actie Climbing for Life, georganiseerd door onder meer Studio Brussel ten voordele van het onderzoek tegen mucoviscidose. De stichting ondersteunt niet alleen acties maar zet ook zelf initiatieven op poten. Die moeten Telenet helpen om een ambitieuze doelstelling te halen: tegen 2015 een klimaatneutraal bedrijf worden. Ronnie Leten (Atlas Copco) Innovatie verdraagt moeilijk hiërarchie Aanmelden doe je op het hoofdkantoor van Atlas Copco in Stockholm via sms. Niet verwonderlijk: het bedrijf prijkt dan ook op de lijst van de honderd meest innovatieve bedrijven van het gezaghebbend zakenblad Forbes. Innovatie gaat voor CEO Ronnie Leten dan ook veel verder dan enkele losse initiatieven. Het maakt integraal deel uit van de bedrijfscultuur bij Atlas Copco. Tom Demeyer Foto Wim Kempenaers Het hoofdkantoor van de multinational, gelegen net buiten de Zweedse hoofdstad, is strak en typisch Scandinavisch: hier primeren esthetiek, licht en functionaliteit. Toch wordt het bedrijf niet geleid door een Zweed, maar door een Vlaming: Limburger Ronnie Leten staat hier al sinds 2009 aan de absolute top. Voor de tweede keer een buitenlander, maar pas de elfde CEO in 140 jaar bedrijfsgeschiedenis. Leten leidde daarvoor de grootste vestiging van Atlas Copco in het buitenland, de site in Antwerpen. Nu is Leten dus CEO van de hele onderneming, hij is daarmee een van de Vlaamse topondernemers in de wereld. We spreken met hem af voor een gesprek over innovatie, waarin het bedrijf wereldwijd een voortrekker is. Wanneer we aankomen in Nacka (Stockholm) doet niets ons vermoeden dat het hoofdkantoor van de producent in industriële gereedschappen en machines gebouwd is bovenop een testmijn. Toch ben je in een mum van tijd ondergronds. De lange mijngang staat vol machines van Atlas Copco, met her en der een infobord. De mijn doet dan ook in de eerste plaats dienst als testplaats voor de innovaties van het bedrijf, maar is evenzeer een uithangplaatje voor bezoekers en investeerders. Het is duidelijk dat dit geen gewone onderneming is. Atlas Copco kleurt buiten de lijntjes en tracht de creativiteit en zin voor innovatie maximaal aan te moedigen bij haar medewerkers. Met resultaat, want sinds kort prijkt Atlas Copco op de lijst van meest innovatieve bedrijven ter wereld, opgesteld door Forbes, en is het bedrijf ook nummer 13 op de lijst van The Patent Board s Heavy Industrial Equipment industry. Maar wat betekent innovatie nu eigenlijk voor Atlas Copco? Ronnie Leten: Innovatie betekent voor mij: een meerwaarde creëren voor zowel de klant als voor het bedrijf. Ik denk, zonder een exacte definitie te willen pretenderen, dat dat de kern van de zaak is. Een uitvinder kan dingen uitvinden, maar een bedrijf moet er ook een toepassing voor vinden zodat alle stakeholders kunnen meegenieten van de innovatie. Zonder die meerwaarde is er geen sprake van innovatie. Hier in Zweden worden uitvinders op handen gedragen Hoe komt het dat net Atlas Copco op de Forbes-lijst prijkt? Wij proberen een optimaal klimaat te creëren om innovatie en creativiteit te stimuleren. Een onderneming is een afspiegeling van de maatschappij. Dat betekent dat wanneer Ronnie Leten (Atlas Copco): Innovatie mag niet vrijblijvend zijn. At the end of the day, you have to deliver. een samenleving meer open wordt, bedrijven moeten volgen. Binnen Atlas Copco trachten we onze medewerkers zo gelijk mogelijk te behandelen. Ik ben ervan overtuigd dat innovatie minder groeit in hiërarchische omgevingen. Innovatie manifesteert zich wanneer mensen die initiatief nemen elkaar kunnen ontmoeten in een open bedrijfssfeer. Heterogeniteit als basisingrediënt. Er mogen geen barrières zijn: een goed idee verdient alle aandacht en kan van iedereen in het bedrijf komen. Je moet daarnaast zorgen dat ideeën ook daadwerkelijk gerealiseerd worden. We denken vaak nog te radicaal over innovatie. Vergeet niet: de dieselmotor bestaat al meer dan honderd jaar, en we rijden er nog mee. Innovatie kan dus ook in heel kleine stapjes gebeuren. Neem nu de ipad, is dat een nieuwe uitvinding? Eigenlijk niet, want het brengt reeds bestaande technologie samen. Toch is ook dat innovatie en vernieuwing. Is die open cultuur niet iets typisch Scandinavisch? Zweden is inderdaad een heel open maatschappij. Het gaat volgens mij ook niet zuiver om de kennis, die hebben wij in Vlaanderen ook. Het gaat hem om de mentaliteit. Hier in Zweden worden uitvinders op handen gedragen. Noem mij eens tien uitvinders van bij ons? De gemiddelde Vlaming zal mij het antwoord schuldig moeten blijven. Zweden kennen hun uitvinders wel. Dat is een enorm verschil. Daarenboven is er in Zweden veel meer venture capital beschikbaar. Een goed idee moet ontwikkeld, ondersteund en toegepast worden. Woedt er dan geen war for talent? Ah, ik geloof niet in die war for talent, ik heb die uitdrukking overigens nog nooit gebruikt. Ik ben wel van mening dat je talent zo snel mogelijk moet omzetten naar praktische zaken. Het moet een toepassingsgebeuren zijn. Ervaring speelt in het bedrijfsleven een cruciale rol. Het is belangrijk dat we van het vele potentiële talent ook echt gebruik maken. In die zin moet het bedrijfsleven ook sterker samenwerken met het onderwijs. Daarnaast moeten ook ondernemingen lerende omgevingen zijn. Constant jezelf in vraag durven stellen en bijleren, dat moet de kern van je filosofie zijn. Zonder levenslang leren is er ook geen innovatie. There is always a better way. Toch mag het ook niet vrijblijvend zijn. At the end of the day, you have to deliver. Het is geen bezigheidstherapie, het moet een meerwaarde betekenen voor het bedrijf. Een gezonde kruisbestuiving tussen kennis, toepassingsgerichtheid en een goeie portie durft lijkt mij dan ook de ideale mix voor geslaagde en duurzame innovatie.

6 PUBLIREPORTAGE Mireille haalt als eerste energienorm in de Benelux Ecologische investeringen krijgen vervolg met onderzoek naar inzetten regenwater Internationaliseren 11 Textielverzorger Mireille ziet haar doorgedreven ecologische inspanningen vandaag beloond met twee groene normen: ISO voor milieumanagement en EN voor energiemanagement. Het dienstenbedrijf in Heusden is meteen ook het eerste in de Benelux om deze EN norm te behalen. En de plannen blijven ambitieus. Om tot een nullozing van afvalwater te komen, onderzoekt Mireille momenteel de inzetbaarheid van regenwater. De afgelopen vijf jaar investeerde de onderneming al 4 miljoen euro in groene productieprocessen. Normen voor milieu- en energiemanagement De twee nieuwe ISO-normen zijn het logische gevolg van het ecologische beleid dat Mireille voert. De ISO norm is vrij beperkt in de industrie waarin het dienstenbedrijf actief is, de EN norm is ronduit een Benelux-primeur. Een bewijs ook dat Mireille al langer dan vandaag werkt aan een actief en preventief milieu- en energiebeleid. Financieel directeur Koen Vandevenne: De afgelopen vijf jaar maakten we 4 miljoen euro vrij voor ecologische verbeteringen. Dat gaat van een spectaculaire vermindering van waterverbruik door de optimalisering van interne waterstromen tot nieuwe installaties om het uiteindelijke afvalwater te zuiveren en te hergebruiken. We willen onze impact op het milieu zo klein mogelijk houden en engageren ons daarom tot continu verbeteren, ruim verder dan de wet oplegt. In die zin zijn de twee nieuwe normen een mooie erkenning van onze inspanningen. Nieuw onderzoek naar inzetten regenwater De ecologische kring van Mireille lijkt nu rond: minder water verbruiken en het gezuiverde afvalwater hergebruiken. Maar de plannen blijven ambitieus. Zo onderzoekt het bedrijf hoe het regenwater veilig kan inzetten zonder kwaliteitsverlies. Productiedirecteur Marc Neyens: Dankzij een speciale nabehandeling kunnen we vandaag de helft van alle afvalwater opnieuw inzetten als proceswater. Dit aandeel willen we optrekken door het bijkomend inzetten van regenwater. Verder onderzoek loopt naar aanvullende toepassingen voor het resterende deel gezuiverd afvalwater, om zo te kunnen komen tot nullozing. Consequent doorgevoerd milieubeleid Dat groene investeringen ook lonen, bewijst Mireille andermaal met indrukwekkende cijfers. Naast de helft minder water voor eenzelfde productiehoeveelheid, bespaart Mireille ook 37% op aardgas en 20% op elektriciteit, vergeleken met referentiejaar Zo wordt de elektriciteit voor de waterzuiveringsinstallatie geleverd door zonnepanelen. Ook de hoeveelheid diesel werd met ruim een vijfde teruggeschroefd, dankzij een reorganisatie van de routes. Alle brongerichte en procesmatige ingrepen belangrijker dan de klassieke endof-pipe oplossingen voor het behandelen van afvalwaters vertalen zich naar 93% minder vuilvracht in het afvalwater en 27% minder CO2-uitstoot voor de totale dienstverlening. Ook niet onbelangrijk: bewust omgaan met energie is vandaag een basishouding voor Mireille-medewerkers. Zonder specifieke materiële investeringen leidde de collectieve aandacht voor o.a. het tijdig uitschakelen van machines en verlichting tot besparingen van meer dan 4%. Over Mireille nv In 1955 in Brussel gestart als wasserij, is Mireille nv vandaag uitgegroeid tot een bedrijf met een uitgebreid dienstenaanbod in de textielverzorging en aanverwante domeinen. De onderneming telt ruim 250 medewerkers en draait een jaaromzet van 15 miljoen euro. Het dagelijkse bestuur is in handen van managers Willy Bellinkx, Koen Vandevenne en Marc Neyens. De productieafdelingen en magazijnen zijn gevestigd in Heusden-Zolder, de distributie gebeurt vanuit Merchtem en Heusden-Zolder. Mireille nv richt zich in groeiende mate tot de industrie, kmo s, overheden en rustoorden met diensten zoals het onderhoud en de verkoop van werkkledij, werkschoenen, werkhandschoenen, de verkoop van kledingkasten, rusthuislinnen en hygiëne. De klassieke particuliere diensten zoals wasserij, nieuwkuis en tapijtreiniging maken nog 10% uit van de totale omzet. Mireille behandelt en verzorgt wekelijks leveringen, goed voor onder meer stuks werkkledij, schoonloopmatten en stuks bovenkledij. Voor meer info Mireille nv Marc Neyens P. Paquaylaan 186 B-3550 Heusden-Zolder Tel marc.neyens@mireille.be Vandersanden bouwt mee aan de Olympische Spelen Leveren voor de beste atleten ter wereld Bij het ter perse gaan van deze Vokatribune zijn we nog driehonderd dagen verwijderd van de Olympische Zomerspelen in Londen. De voorbereidingen zijn echter al langer aan de gang. Tal van ondernemingen leveren wereldwijd aan de Spelen; onder hen ook Vlamingen. Zo sleepte steenfabrikant Vandersanden uit Limburg een contract met zo n Olympisch lintje in de wacht. Zij bouwen mee aan de grootste sporthal van Groot-Brittannië, ook de op één na grootste van Europa. Tom Demeyer Het zijn gegeerde contracten, die van de Olympische Spelen. Niet alleen gaat het vaak om grote bestellingen, maar leveren voor de mythische Spelen zorgt ook voor een aanzienlijk prestige. Daarom verenigen ondernemingen zich wereldwijd om de beste contracten binnen te halen. Leveren aan de Olympische Spelen toont immers aan dat je product snel geleverd kan worden, maar bovenal dat het product voldoet aan de hoge standaarden die de organisatoren van de Spelen eisen. Onder de leveranciers is ook Steenfabriek Vandersanden, gevestigd in Spouwen-Bilzen. Snelheid en kwaliteit Vandersanden levert kant-en-klare baksteenstrips voor de bouw van sporthallen. Het is onze vertegenwoordiger in het Verenigd Koninkrijk die voor het contract heeft gezorgd, zegt Wilfried Lenaers, verkoopsdirecteur bij Vandersanden. Wij leveren ongeveer zevenhonderd vierkante meter van onze E-Brick voor de bouw van wat de grootste sporthal in het Verenigd Koninkrijk moet worden. Hoe ze bij Vandersanden terechtgekomen zijn? Het product sprak de architect van het gebouw enorm aan, E-Brick-panelen worden kant-en-klaar geleverd en bestaan uit een laag isolatiemateriaal, die wind- en waterdicht afgeschermd wordt met een laag geëxtrudeerd schuim. De isolatiepanelen zijn vervolgens afgewerkt met handvormsteenstrips. Snelheid bleek voor de ontwerpers van de sporthal van doorslaggevend belang te zijn, de belangrijkste succesfactoren van E-Brick zijn immers niet alleen de combinatie van een uitstekende isolatiewaarde van baksteen, maar ook de snelle en eenvoudige montage. Trots De sporthal, de Mayesbrook Park Sports Centre in Dagenham, zal tegen februari 2012 klaar zijn en wordt de officiële trainingsplaats voor handbal en rolwagenrugby tijdens de Olympische Spelen. Het zal de grootste sporthal in het Verenigd Koninkrijk zijn en de op één na grootste van Europa. Maar ook na de Spelen zal de sporthal gebruikt worden voor handbal, atletiek, rugby en paralympische judo. Dat Vandersanden een rol mag spelen in dit verhaal maakt Lenaers bijzonder trots: Het mooie is ook dat we dankzij een innovatief product, eigenlijk afgeleid van ons core-product, niet alleen binnenlands succes boeken maar dat het ook in het buitenland enorm aanslaat. Dat we daarmee een bijdrage leveren aan de Olympische Spelen is uiteraard een hele eer. E-Brick voldeed het best aan de hoge standaarden van architecten, dat toont aan dat wij wereldwijd qua esthetische, kwalitatieve en plannings- en budgetcriteria bovenaan het klassement spelen. Nu dus ook in het Olympisch klassement. Nu hopen dat het succes van Vandersanden ook aanstekelijk werkt voor de vele honderden atleten. Het Mayesbrook Park Sports Centre in Dagenham, gebouwd met onder meer E-Bricks zal tegen februari 2012 klaar zijn. Wilfried Lenaers, Commercieel Directeur bij Vandersanden: "Leveren aan de Olympische Spelen toont aan dat je product snel geleverd kan worden.

7 UITNEEMBAAR 12 Internationaliseren Advieskatern bij Vokatribune 47 oktober 2011 Serge Van Herck (Newtec) Internationale spitstechnologie uit Sint-Niklaas Technologiebedrijf Newtec behoort tot de top in zijn sector. Het is de jongste vijf jaar in omvang verdubbeld. Het realiseert 95 procent van zijn omzet op de internationale markt. En daarbuiten. Want Newtec (Sint-Niklaas) is gespecialiseerd in satellietcommunicatie. Innovatie is onze roeping, zegt CEO Serge Van Herck. Erik Durnez Newtec is vandaag actief op twee markten. De Wase ingenieurs ontwikkelen en produceren in de eerste plaats modulatoren om digitale televisiebeelden via satelliet te versturen. Het zijn schuiven vol chips en elektronica. Maar wereldwijd werken zowat alle grote televisiezenders, van CNN over BBC tot Al Jazeera ermee: typisch bedrijven die een mobiele captatiewagen inzetten of die beelden via satelliet tot bij de consument thuis sturen. Inclusief VTM en VRT. Twee miljard mensen kijken elke dag televisie dankzij onze technologie, zegt Van Herck. Maar weinig mensen beseffen dat. Daarnaast ontwikkelt en bouwt Newtec producten en software voor IP-netwerken via satelliet. Zeg maar: internet via satelliet, zonder kabels over land. Newtec bouwt bijvoorbeeld kleine doosjes die de consument in afgelegen streken (bergen, boerderijen, ) breedband kunnen bieden, ook als er geen ADSL-verbinding beschikbaar is. Maar het bouwt ook professionele toepassingen om bijvoorbeeld een windmolenpark van op afstand te beheren. En vooral: het levert zware verbindingen die hele steden of zelfs hele regio s zonder kabel over land van internet voorzien. Bij de klanten zitten gereputeerde namen: alle satellietoperatoren (de Astra s en Eutelsats van deze wereld), alle telecommunicatiebedrijven die met satelliet werken, de grote integratoren die systemen bouwen (Cisco, Thomson, ) en heel wat overheidsinstanties. Transformatie Newtec vierde vorig jaar zijn 25ste verjaardag, en het heeft sindsdien al minstens één grote transformatie achter de rug. De twee stichters, Dirk Breynaert en Jean-Marie Maes, zagen het bedrijf in oorsprong vooral als een ingenieurshuis dat voor het Europese Ruimtevaartagentschap (ESA) zou werken. Tien jaar lang studeerde en ontwikkelde Newtec dingen voor ESA. Pas sinds 1995 ontwikkelt en bouwt Newtec zelf producten. Het doet dat nog altijd voor een stukje met steun van ESA, dat in heel Europa de ontwikkeling van innovatie in de ruimtevaartsector financieel ondersteunt. Onderzoek en ontwikkeling zijn een basisopdracht voor Newtec. Van de 315 medewerkers zijn er vandaag 120 actief in O&O. We zijn natuurlijk een bedrijf met een ingenieursachtergrond, zegt Serge Van Herck. Maar we hebben die innovatie ook nodig om op te kunnen tegen de concurrenten. Wie, zoals wij, het overgrote deel van zijn ontwikkeling en zijn productie in België doet, die heeft wel de voordelen van de flexibiliteit, de werkkracht en de reputatie van neutraliteit, maar ook de nadelen van de hoge kosten. Newtec heeft twee grote concurrenten, twee Amerikanen: Hughes Network System en Viasat. Dat zijn groepen met een omzet tussen 600 miljoen en 1 miljard dollar. Newtec haalt zo n 50 miljoen euro. De twee Amerikanen leveren niet alleen de technologie, maar ook diensten. Ze gaan de concurrentie met hun klanten aan. Wij willen een technologiebedrijf blijven, dat is onze keuze, zegt Van Herck. Maar als we willen blijven concurreren met de VS, dan moeten we zien dat we echt heel goed zijn en heel innovatief. Golf Van Herck ziet toch een belangrijke technologische evolutie op zich af komen. Internet blijft een groeiende sector, de uitdaging zal blijven om de technologie daarvoor nog goedkoper te maken en ze ook beschikbaar te maken voor de hele wereld. Een nieuwe generatie satellieten kondigt zich aan, die met We merken dat we een wervend verhaal hebben: internationaal, spitstechnologie en toch Belgisch. eenzelfde investering de capaciteit verdertigvoudigt. Dat betekent lagere transmissiekosten en hogere efficiëntie. Wij moeten absoluut mee op die golf, zegt de CEO. Je ziet maar eens om de tien-vijftien jaar een nieuwe generatie ontstaan. Dat is dus een kantelmoment, daar moet je bij zijn. Niet achteraan, maar in de lead. Newtec heeft zich vooral in Sint-Niklaas ontwikkeld. Maar het heeft ook een vestiging in Berlijn en een in Brest, resultaat van acquisities. En er is de hardwareproductie in Erpe- Mere. Tien jaar geleden nam Newtec daar Cable Print over. Erpe-Mere doet uitstekend werk voor ons, zegt Van Herck. En het werkt bovendien voor derden. 95 procent van de omzet wordt gerealiseerd buiten de landsgrenzen. We hebben een kantoor in Noord- en een in Zuid-Amerika, in Dubai, China en Singapore. Elk kantoor telt drie tot twaalf mensen, afhankelijk van de situatie op de markt. En vanuit dat netwerk bestrijken we de hele wereld. De voorbije vijf jaar is Newtec meer dan verdubbeld in grootte: van 135 mensen in 2005 naar 315 vandaag. Natuurlijk moesten we veel investeren in opleiding. Ervaring in satelliettechnologie is immers in ons land niet dik gezaaid. Maar we vinden relatief makkelijk goede mensen. Als we ons verhaal doen, is dat toch wervend: internationale operaties, spitstechnologie, werk dat impact heeft, en dat allemaal toch vanuit België, vanuit het beslissingscentrum Sint-Niklaas. Vandaag is Newtec toch iets voorzichtiger met aanwerven. Tot 2009 zijn we blijven Foto Thomas De Boever groeien, dat was dan ook ons beste jaar ooit. Sindsdien zien we een stabilisering en we verwachten niet van vandaag op morgen een grote herneming. Dit is een heel kapitaalintensieve sector, waarin de activiteit altijd iets achterop hinkt tegenover de rest van de economie. En die Belgische verankering? Die blijft stevig, zegt Van Herck. Tot nog toe zijn we er toch heel goed in geslaagd. In 2007 deden de CEO, de CFO, de CTO en de HR-manager gezamenlijk een mbo, ze kochten 53 procent van de aandelen van de stichters. Ze hebben geen plannen om te verkopen. Er zijn ooit al biedingen geweest, onthult Van Herck. Financieel interessante zelfs, voor de aandeelhouders. Maar een overname moet vooral in het voordeel zijn van de onderneming. Wij willen een technologiebedrijf blijven. Dat is onze keuze Vlaamse economie vertraagt Wereldwijd voeden tegenvallende cijfers de vrees voor een nieuwe recessie. Sinds enkele maanden daalt ook het vertrouwen van Vlaamse gezinnen en bedrijven. Als kleine en open economie moet België zich neerleggen bij de internationale conjunctuurdynamiek. De afwezigheid van succesvolle beleidsoplossingen voor talrijke internationale politieke risico s, zoals de Europese schuldencrisis, ondermijnt bijkomend de kans op een duurzaam herstel. Hans Bevers, Voka Terwijl de belangrijkste macro-economische indicatoren wereldwijd een bocht namen, laat ook de Belgische economie sinds enkele maanden een groeivertraging optekenen. Anders dan de recente risicoaversie en volatiliteit op de financiële markten doen vermoeden, kondigde een groeivertraging zich al langer aan. Twee jaar geleden was al duidelijk dat het internationale herstel in een eerste fase gedreven zou worden door tijdelijke factoren (de kentering in de voorraadcyclus, de netto-uitvoer en het effect van budgettaire stimuli) waarvan de groeibijdrage gaandeweg zou slinken. Sterk gestegen energieprijzen, (geplande) doorgedreven budgettaire besparingen en aanhoudende internationale risicofactoren (zie verder) weerhouden gezinnen en bedrijven er intussen van om het herstel duurzaam leven in te blazen. Vertrouwensindicatoren duiken lager Nadat de Grote Recessie de economische activiteit in Vlaanderen deed teruglopen met 3,4% in 2009, groeide de Vlaamse economie in 2010 met 2,2%. Intussen zorgde de groeispurt van de eerste jaarhelft van 2011 ervoor dat de economische activiteit opnieuw het precrisisniveau oversteeg. In het zog van Duitsland presteerde Vlaanderen overigens opvallend goed in een internationale vergelijking. De sterke Belgische groeicijfers in het eerste en tweede kwartaal (respectievelijk 3,5% en 2,8% op jaarbasis) suggereren dat de Vlaamse economie in de eerste jaarhelft van 2011 boven haar potentieel groeide. Niettemin wijzen de voorlopende conjunctuurindicatoren voor Vlaanderen op een sterke groeivertraging in de tweede jaarhelft, in lijn met de internationale conjunctuurdynamiek (figuur 1). Die groeivertraging doet zich trouwens voor in alle bedrijfstakken. Zowel in de industrie, de dienstensector, de handel als in de bouw worden bedrijven beduidend negatiever over de toekomstige vraag. Hoewel nog veraf van de extreem lage niveaus van begin 2009, daalde de activiteit van de dienstensector in scherpe mate. In de industrie raakt het orderboek van Vlaamse bedrijven sinds april opnieuw minder goed gevuld. En ondanks de daling van het productietempo schoot het peil van de voorraden fors hoger. Bovendien tekende zich het voorbije kwartaal opnieuw een daling op van de capaciteitsbezettingsgraad van de Vlaamse industrie (het meest uitgesproken bij bedrijven gespecialiseerd in de productie van uitrustingsgoederen). Die veerde sinds het tweede kwartaal van 2009 weliswaar stevig op (tot bijna 80% tegenover minder dan 75% in 2009), maar blijft nog duidelijk onder het niveau van 2007 (ruim 85%). De teruglopende binnenlandse en buitenlandse orders duiden bovendien op een verdere toename van de overcapaciteit. Daardoor zet de desinflatoire druk op de producentenprijzen zich verder. Eenzelfde prijsverloop doet zich ook al enkele maanden voor in de handel, de bouw en (in mindere mate) de diensten aan bedrijven. Arbeidsmarkt botst op limiet De dalende vraagvooruitzichten zetten bedrijven eveneens aan tot voorzichtigheid op vlak van bijkomende personeelsaanwerving. De werkgelegenheid in Vlaanderen liep zowel naar aantal arbeidskrachten (dankzij de maatregel van tijdelijke werkloosheid) als naar gepresteerde arbeidsuren (ondanks de maatregel van arbeidsduurvermindering) minder sterk terug dan de economische activiteit. In 2009 gingen er amper jobs Figuur 1: Vertrouwensindicatoren nemen duik (-0,5%) verloren. Ter vergelijking, in de hele eurozone viel de werkgelegenheid in 2009 met bijna 2% terug. De Vlaamse werkloosheidsgraad (Eurostat definitie) evolueerde bijgevolg slechts licht negatief (tot 5,2% in 2010 tegenover 4% in 2008). De mate waarin Vlaamse bedrijven beroep deden op de beschikbare tijdelijke arbeidsmarktmaatregelen hangt nauw samen met de krapte op de arbeidsmarkt. De moeilijkheden die bedrijven al voor het losbarsten van de crisis ondervonden om geschikte arbeidskrachten aan te trekken, maakte dat zij slechts in geringe mate overgingen tot effectieve afbouw van het personeelsbestand. Intussen werden in 2010 opnieuw ruim jobs (raming Studiedienst Vlaamse Regering) gecreëerd en daalde de werkloosheidsgraad opnieuw. In het basisscenario van zwakke groei voor de tweede jaarhelft, gaat ons eenvoudig regressiemodel (figuur 2) uit van ruwweg nieuwe banen (+1,15%) doorheen De grote krapte op de Vlaamse arbeidsmarkt dreigt die groei evenwel flink te ondermijnen. De zogenaamde spanningsindicator van de VDAB, die de verhouding meet tussen het Gezinnen houden voorlopig nog de knip op de beurs. Vlaanderen verwacht sterke groeivertraging in tweede jaarhelft aantal niet werkende werkzoekenden en het aantal openstaande vacatures, viel doorheen 2010 alweer sterk terug. Dat duidt nogmaals op de noodzaak om de participatiegraad van de bevolking op beroepsactieve leeftijd (heden onder 70%) structureel te verhogen, zo niet zal de jaarlijkse werkgelegenheidsgroei al op korte termijn achterblijven op de verwachte 1%. Schuldencrisis overschaduwt herstel De verdere escalatie van diverse internationale risico s kan de wereldeconomie opnieuw in een recessie doen afglijden. Als kleine en exportafhankelijke economie zullen de gevolgen voor Vlaamse bedrijven dan evenmin uitblijven. De internatonale schuldencrisis, de financiële (on)gezondheid van het Europese banksysteem, de zwakke banengroei in de VS en de malaise op de Amerikaanse huizenmarkt, overschaduwen het vertragende conjunctuurplaatje. Figuur 2: Werkgelegenheid in Vlaanderen Photonews

8 Focus op Focus op de essentie! de essentie! Puilaetco Puilaetco Dewaay Dewaay staat staat u Puilaetco bij bij in in alle alle Dewaay facetten facetten staat van van het het u bij beheer beheer in alle van van facetten uw uw vermogen. vermogen. van het beheer van uw vermogen. Na Na een een globale globale analyse analyse van van Na uw uw een persoonlijke persoonlijke globale analyse situatie situatie van uw werkt werkt persoonlijke uw uw private private situatie banker banker een een werkt oplossing oplossing uw private op op maat maat banker voor voor u een uit. uit. oplossing op maat voor u uit. Wij Wij weten weten dat dat uw uw tijd tijd kostbaar kostbaar Wij is is en en weten daarom daarom dat uw focussen focussen tijd kostbaar wij wij is ons ons en op op daarom de de essentie. essentie. focussen wij ons op de essentie. Vermogensbalans Vermogensbalans en en planning planning Vermogensbalans Discretionair Discretionair beheer: beheer: en planning echte echte tailor-made tailor-made belegginsoplossingen, Discretionair belegginsoplossingen, dankzij beheer: echte dankzij tailor-made gedecentraliseerd belegginsoplossingen, gedecentraliseerd beheer beheer met dankzij met sterke sterke risicobeheersing gedecentraliseerd risicobeheersing beheer met sterke risicobeheersing Open Open architectuur, architectuur, met met een een selectie selectie van van de Open de beste beste fondsen architectuur, fondsen van van de markt met de een markt selectie van de Bijstand Bijstand beste fondsen inzake inzake fiscale fiscale van de regularisatie regularisatie markt Bijstand Ons Ons gamma gamma inzake van van fiscale huisfondsen huisfondsen regularisatie Puilaecto Dewaay Ons Puilaecto gamma Dewaay van huisfondsen Puilaecto Dewaay Brussel Brussel 02/ / Brussel 02/ Antwerpen Antwerpen 03/ / Antwerpen 03/ Hasselt Hasselt 011/ / Hasselt 011/ Luik Luik 04/ / Luik 04/ Toegang Toegang tot tot duurzame duurzame beleggingen beleggingen dankzij dankzij Triodos Toegang Triodos Bank tot duurzame Bank beleggingen Kredietoplossingen Kredietoplossingen dankzij Triodos Bank voor voor patrimoniale patrimoniale doeleinden doeleinden Kredietoplossingen voor patrimoniale Beheer Beheer doeleinden van van uw uw artistiek artistiek vermogen vermogen Beheer van uw artistiek vermogen Namen Namen 081/ / Namen 081/ Sint-Martens-Latem Sint-Martens-Latem 09/ / Sint-Martens-Latem 09/ Waregem Waregem 056/ / Waregem 056/ Christine Mostert, Puilaetco Dewaay Private Bankers: Investeren in kunst blijft een interessante optie om uw vermogen te spreiden, en op lange termijn te denken. Kunst als integraal deel van een patrimonium Kunst is niet alleen een kwestie van smaak of passie. Bij veel verzamelaars zit er ook een financieel kantje aan. Zelfs een goed ingelichte liefhebber, die in kunst wil investeren, heeft baat bij onafhankelijk en professioneel advies. Kunstwerken maken immers deel uit van een patrimonium en daarom moet men niet alleen het rendement ervan bewaken, maar ook de overdracht ervan in goede banen leiden. Christine Mostert De kunstwereld staat geen moment stil, de kunstmarkt evenmin. New York is al lang niet meer de hoofdstad van de artistieke trends of het avant-gardisme. De Big Apple is nog steeds invloedrijk, maar voelt de hete adem van talloze rivalen in de nek. Rivalen die amper tien jaar geleden niet eens vermeld stonden op de wereldkaart van de hedendaagse kunst zoals Moskou, Mumbai, Beijing, Dubai, Mexico, Rio, enzovoort Informatie primordiaal In die steden stelt een nieuwe generatie kunstenaars tentoon, die zonder complexen creëert en in de smaak valt bij de middenklasse. Die beschikt vandaag dankzij de economische boom in de groeimarkten immers over de middelen en de knowhow om hedendaagse kunst te kopen. Naast de galeries, kunsthandelaars en kunstbeurzen ontwikkelt zich een nieuwe afzetmarkt. Sommige galerijen beginnen zich toe te spitsten op betaalbare kunst. Ook in Brussel wordt sinds drie jaar de Belgische versie van The Affordable Art Fair georganiseerd. Daarmee hoopt men een ruimer publiek te bereiken. De diversificatie is dermate groot dat het steeds moeilijker wordt een grondige kennis te verwerven. Bovendien moet men in staat zijn om afstand te nemen van de emotie waarmee kunst altijd gepaard gaat. Wie zinnens is kunst aan te kopen, te verkopen of over te dragen, kan zich maar beter goed laten informeren en adviseren. Een kunstportefeuille als belegging Door de financiële en economische crisis merken we de jongste tijd meer belangstelling voor beleggingen in kunst. Daarbij beschikt u over verschillende opties. U kan kiezen voor een pure financiële belegging in een fonds dat kunst aanhoudt. Maar ook de kunstmarkt zelf heeft bewezen dat ze stand houdt in deze economisch woelige periode. Investeren in kunst blijft dus een interessante optie om uw vermogen te spreiden, en op lange termijn te denken. En dat kan al met een bescheiden investering. In de zogenaamde middle market vindt u een waaier aan interessante schilderijen en objecten vanaf euro. Wanneer u beslist om een kunstportefeuille aan te schaffen of verder uit te bouwen, kan u op diverse specialisten een beroep doen. Denken we maar aan kunsthandelaars of kunsthistorici. Maar toch raden we u aan uw aankoop steeds te kaderen in het globale perspectief van een privaat patrimonium. Het kunstwerk mag niet vanuit één specifieke invalshoek worden geëvalueerd (is het mooi? Is het waardevol?), maar moet worden beschouwd als een onderdeel van uw hele patrimonium. Als financiële investering vormt een kunstwerk immers een actief van het patrimonium, net als uw andere roerende en onroerende goederen. Het moet beheerd worden op dezelfde manier, met dezelfde zin voor discretie, transparantie en onpartijdigheid. Wanneer u in kunst gaat investeren moet u dus ook rekening houden met diverse factoren: de waardebepaling, de transactie, de latere overdracht of successieplanning en tenslotte het materiële beheer van een kunstwerk. Beschouw kunst dan ook als een volwaardig onderdeel van een patrimonium, net zoals uw aandelen, obligaties of vastgoed. Verkoop In het kader van een actief beheer van uw kunstpatrimonium, kan u op een bepaald ogenblik beslissen om een bepaald werk opnieuw te verkopen. Ook dan is de juiste informatie van primordiaal belang. Een vraag waarmee wij bijvoorbeeld geregeld geconfronteerd worden, gaat over een schilderij dat al jaren in de familie is, en dat men wil verkopen. Vooraleer dat kan gebeuren, moet de authenticiteit worden onderzocht. Pas daarna kan de waarde worden bepaald. Eenmaal u die gegevens bezit, moet er ook worden nagegaan waar en hoe het werk het beste wordt verkocht. Dat kan op de Belgische of internationale markt, bij een dealer of een veilinghuis. Zorg ervoor dat u goed geadviseerd bent over de juiste plaats en het 3 juiste tijdstip voor een verkoop. Hou er ook rekening mee dat u voor bepaalde objecten ook certificaten moet hebben (bijvoorbeeld voor juwelen) of een historiek moet kunnen voorleggen (bijvoorbeeld voor oudere schilderijen). Overdracht Wanneer u een langetermijnbelegging beoogt met uw kunstportefeuille, denkt u best van meet af aan na over de latere overdracht of successie. Net zoals de andere onderdelen van uw patrimonium, zijn ook hier diverse constructies mogelijk, aangepast aan uw situatie: een overdracht via testament, een gift al dan niet met vruchtgebruik, enzovoort Conclusie Een kunstportefeuille is een interessante manier om uw vermogen te spreiden. De kunstmarkt heeft bewezen dat ze stand houdt in woelige economische tijden. Als liefhebber kan u beleggen in iets waar u persoonlijk waarde aan hecht. Maar u laat zich het best goed informeren en adviseren, zodat u gefundeerde keuzes kunt maken. Kunstwerken vormen een integraal onderdeel van uw totaal patrimonium, en moeten ook op die manier worden beheerd en verhandeld.

9 4 5 De BTW-eenheid: minder administratie, minder kosten Interne verrekenprijzen: goed documenteren is de boodschap Katrien Huysse en Filip Viaene, VGD: Een BTW-eenheid laat toe om groepen van BTW-belastingplichtigen te behandelen als één geheel. De BTW-wetgeving heeft als basisprincipe dat ze neutraal moet zijn. Maar dat blijkt niet steeds het geval voor ondernemingen die meerdere bedrijven tellen in een groep. Dankzij de BTW-eenheid is hiervoor een oplossing beschikbaar. Ze laat immers toe om groepen van BTWplichtigen als één geheel te behandelen. Katrien Huysse en Filip Viaene Gebrek aan neutraliteit Het basisprincipe van de BTW-wetgeving is haar neutraliteit. Dat betekent dat de BTW evenredig moet zijn aan de prijs van de transacties, ongeacht het aantal handelingen dat tijdens het productie- en distributieproces vóór heffing plaatsvond. Maar toch is de BTW niet steeds een neutrale belasting. Zo kan er als gevolg van aftrekbeperkingen en eigenlijke vrijstellingen een deel van de betaalde BTW op intragroepstransacties verloren gaan. Er kan ook heel wat tijd verlopen tussen de betaling van de BTW en de teruggave van de BTW, waarbij binnen de groep voorfinanciering ontstaat. Halfslachtige oplossingen Om BTW-kosten in ondernemingsgroepen te vermijden, kunnen ondernemingen reeds gebruik maken van een aantal rechtsfiguren die een beperkte oplossing bieden: de kostendelende vereniging en de tijdelijke handelsvereniging. De kostendelende vereniging heeft als hoofdkenmerk dat uitgaven die door de leden worden gedragen, gemeenschappelijk worden gemaakt. Zo n vereniging vermijdt dus de verborgen BTW doordat ze de handelingen die worden verricht tussen de kostendelende vereniging en haar leden vrijstelt van BTW. Daarnaast is er de tijdelijke handelsvereniging. Dit is een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid die wordt opgericht met het oog op het uitvoeren van één of meer specifieke handelingen. De Administratie laat daarbij de keuze: ofwel kan de vereniging als zodanig als BTW-plichtige worden geregistreerd, ofwel vervullen de vennoten ieder voor hun aandeel de BTW-verplichtingen. Wanneer de vereniging BTW-plichtig wordt, vermeldt de periodieke BTW-aangifte de BTW die de tijdelijke vereniging aan derden in rekening brengt als verschuldigde belasting. De aftrekbare BTW is dan de BTW die rust op de goederen en de diensten die van de vennoten heeft ontvangen. De BTW-eenheid Deze rechtsfiguren bleven echter onvolwaardige oplossingen. Maar sinds 1 april 2007 is er wel een volwaardig alternatief. Nu kunnen BTW-plichtigen opteren om een BTWeenheid te vormen. Deze eenheid laat toe om groepen van BTW-belastingplichtigen te behandelen als één geheel. Door het feit dat de leden als één BTW-plichtige worden beschouwd, kunnen er geen belastbare leveringen of dienstprestaties meer bestaan tussen hen onderling. Dit worden Inkomende handelingen Lid B namelijk interne handelingen De handelingen tussen de leden van de BTW-eenheid worden zo buiten het toepassingsgebied van de BTW geplaatst. De handelingen die aan derden worden verstrekt, zijn de zogenaamde externe handelingen van de BTW-eenheid. Zij bepalen het BTW-regime van de eenheid die hierdoor als een volledige BTW-plichtige, een gemengde BTW-plichtige of vrijgesteld van BTW zal worden beschouwd. Ze bepalen ook het recht op aftrek in hoofde van de eenheid. Om lid te kunnen zijn van een BTW-eenheid moet aan een aantal voorwaarden voldaan zijn. Zo moet het in eerste instantie gaan om BTW-plichtigen die in België gevestigd zijn. Verder zijn een aantal verbondenheidsvereisten tussen de leden van kracht, namelijk de financiële, de economische en de organisatorische verbondenheid. We merken hier nog even op dat deze BTWfictie geen enkele repercussie heeft op het vlak van de vennootschapsbelasting. Conclusie BTW-eenheid ABC Lid A Interne handelingen De voordelen van de BTW-eenheid zijn legio. De interne handelingen vallen buiten de werkingssfeer van de BTW waardoor er geen BTW meer op toegepast moet worden. Er kan dus ook geen aftrekbeperking meer optreden, en u hoeft op de interne leveringen geen BTW meer voor te financieren. Het kan dan ook erg nuttig zijn om deze denkpiste voor uw bedrijvengroep te onderzoeken. Lid C Uitgaande handelingen Met de regelmaat van de klok verschijnen nieuwe richtlijnen, adviezen en gedragscodes in verband met interne verrekenprijzen en de bijhorende fiscaliteit. De ijver die de Europese Unie, de OESO, de Belgische wetgever en de fiscus hierbij aan de dag leggen, bewijst dat het belang van fiscale justificatie van transfer pricing alleen maar zal toenemen. Zoals steeds luidt het advies dat u hier beter proactief mee omgaat. David Lornoy en Filip Viaene De globalisering van de economie en de groei van multinationale ondernemingen leidde de afgelopen decennia tot een exponentiële toename van het aantal intra-groepsdiensten. Ook het fenomeen van transfer pricing of interne verrekenprijzen breidde dus sterk uit. Dat is niet aan de aandacht ontsnapt van nationale belastingadministraties, die dikwijls ernstige vragen hebben bij de aftrek van dergelijke vergoedingen, en zich in zulke dossiers vastbijten. Bedrijven die de marktconformiteit van hun verrekenprijzen willen onderbouwen, lopen dus steeds meer kosten op. Daarnaast ervaren praktijkmensen dat het aantal gevallen van internationale dubbele belasting toeneemt. Maar al te vaak is de bedrijfsleiding zich onvoldoende bewust van dit risico. OESO-richtlijnen In 1995 publiceerde de OESO een uitgebreid commentaar rond interne verrekenprijzen. Men kan stellen dat dit de grote doorbraak was. De Richtlijnen inzake Interne Verrekenprijzen waren zowel gericht naar de ondernemingen als de belastingadministraties. Vorig jaar werd nog een herwerkte versie uitgebracht. Voor de OESO blijft het kernbegrip inzake interne verrekenprijzen het arm s length criterium. Dat bepaalt dat verbonden ondernemingen met elkaar moeten handelen alsof ze onafhankelijke partijen zijn. Ze moeten dus marktconforme prijzen hanteren. Over hoe een conforme prijs moet worden vastgesteld, worden verschillende methodes vooropgesteld: compared uncontrolled price, cost plus, resale minus, enz De Belgische fiscale praktijk heeft zich hierbij aangesloten. Het spreekt voor zich dat hoe meer functies een contractpartij op zich neemt en hoe groter de risico s waaraan zij is blootgesteld, des te groter haar vergoeding moet zijn. Om die interne verrekenprijs te verantwoorden, kunnen verscheidene elementen worden aangehaald. We sommen de belangrijkste op. Een wezenlijk element is uiteraard een overzichtelijke groepsstructuur zodat een analist niet geconfronteerd wordt met een dossier waarin een kat haar jongen niet terugvindt. Een doorgedreven functionele analyse maakt eveneens deel uit van iedere verrekenprijsstudie. Een derde element dat wezenlijk verbonden is aan zo n studie is de benchmarking. Daarbij worden vergelijkingspunten verzameld van vergoedingen uit soortgelijke of vergelijkbare transacties, publiek beschikbare ratio s en gemiddelden, enz Pragmatische benadering van de fiscus De Belgische fiscus heeft zich in een aantal circulaires voluit achter deze principes geschaard. Sterker nog: als de onderneming kennelijk moeite doet om haar interne verrekenprijzen te justifiëren, dan mag de belastingcontroleur ervan uitgaan dat hier geen grote fiscale risico s schuilen. Maar als er integendeel niets kan worden voorgelegd, dan wordt de belastingcontroleur opgedragen een onderzoek te starten. Strikt genomen legt België wettelijk geen documenteringsverplichting op aan de ondernemingen. Maar de circulaires raden een proactieve benadering aan. Binnen de EU, en bij uitbreiding binnen de geïndustrialiseerde wereld, vormt België hier een uitzondering. Ook de EU mengt zich in de debatten Niet alleen de OESO en de fiscale administraties hechten steeds meer belang aan interne verrekenprijzen. Ook de EU is een aantal jaren geleden op de kar gesprongen. Zo keurde de Europese Commissie op 10 november 2005 reeds een gedragscode goed rond verrekenprijsdocumentatie. Sindsdien is het EU joint transfer pricing forum, dat de gedragscode voorbereidde, actief gebleven. Op 17 mei heeft de Ecofin-raad nog een bijkomend rapport van het forum goedgekeurd over intra-groepsdiensten met lage toegevoegde waarde. Het gaat om diensten die weliswaar noodzakelijk zijn, maar slechts een repetitief of ondersteunend karakter hebben zoals HR, juridische diensten, enz... Het rapport stelt hier een cost plusbenadering voor met een mark-up van 3 tot 10%. Dit recente voorbeeld geeft andermaal aan hoe brandend actueel de materie is. David Lornoy en Filip Viaene, VGD: De circulaires raden een proactieve benadering aan. kennispartner van familiale ondernemers kennispartner van familiale ondernemers RUIMTE CREËREN m e t e e n t e a m v a n p r o f e s s i o n e l e OM TE GROEIEN r a a d g e v e r s a a n u w z i j d e Een afspraak van mens tot mens. Maak even de tijd en ervaar zelf hoe we ook voor u ruimte creëren om succesvol te ondernemen. Antwerpen + 32 (0) Brussel + 32 (0) Beringen + 32 (0) Dendermonde + 32 (0) Gent + 32 (0) Kortrijk + 32 (0) Willebroek + 32 (0) Zele + 32 (0) RUIMTE CREËREN m e t e e n t e a m v a n p r o f e s s i o n e l e OM TE GROEIEN r a a d g e v e r s a a n u w z i j d e Een afspraak van mens tot mens. Maak even de tijd en ervaar zelf hoe we ook voor u ruimte creëren om succesvol te ondernemen. Antwerpen + 32 (0) Brussel + 32 (0) Beringen + 32 (0) Dendermonde + 32 (0) Gent + 32 (0) Kortrijk + 32 (0) Willebroek + 32 (0) Zele + 32 (0) m > family office > milieu > accountancy > audit > tax > legal > deal team > family office > milieu > accountancy > audit > tax > legal > deal team > family office mileu > milieu > > accountancy > audit > audit > tax > > tax legal > legal > deal > deal team team > family > office > milieu > accountancy > audit > tax > legal > deal team > family office > milieu > accountancy > audit > tax > legal > deal team > family office > milieu > accountancy > audit > tax > legal > dea Gent > Zele > Kuurne > Willebroek > Antwerpen > Beringen > Brussel > Dendermonde > Gent > Zele > Kortrijk > Willebroek > Antwerpen > Beringen > Brussel > Dendermonde k > Antwerpen > Gent > > Zele Beringen > Kortrijk > Brussel > Willebroek > Dendermonde > Antwerpen > Gent > Beri > Zele > Kuurne > Willebroek > Antwerpen > Beringen > Brussel > Dendermonde > Gent > Zele > Kortrijk > Willebroek > Antwerpen > Beringen > Brussel > Dendermonde > Gent > Zele > Kortrijk > Willebroek > Antwerp VGD, kennispartner van familiale ondernemers VGD, kennispartner van familiale ondernemers

10 7 Regulariseer uw buitenlands potje vooraleer het aanbrandt Er is de laatste jaren heel wat nieuwe Belgische en internationale regelgeving van kracht geworden om de fiscale fraude te bestrijden. Deze nieuwe initiatieven zijn enerzijds ingegeven door de strijd tegen de terreur, maar anderzijds ook om de grote financiële behoeften van de staten in volle crisis te helpen lenigen. Met nog nieuwe maatregelen in het vizier, zoals een mogelijke vermogensbelasting, bent u maar beter op uw hoede. Mark Delboo De Europese spaarrichtlijn heeft ertoe geleid dat anonieme en onbelaste zwarte of grijze spaarpotjes niet meer mogelijk zijn op een eenvoudige spaarrekening. Alle interesten die in het buitenland worden verworven, moeten namelijk, ofwel door de verstrekker worden belast met een heffing van 35%, ofwel worden doorgegeven aan de fiscus van de woonstaat van de begunstigde. De verwachting is dat de spaarrichtlijn op korte termijn zal worden aangepast en strenger gemaakt. Ook levensverzekeringen, trusts, SPF s en allerlei andere exotische vennootschappen of entiteiten zullen vermoedelijk een soortgelijke behandeling krijgen. Daarnaast zullen landen als Zwitserland en Luxemburg hun dubbelbelastingverdragen moeten aanpassen en ook informatie over belastingplichtigen van andere landen moeten doorgeven als de fiscus van die landen daarom vraagt. In het kader hiervan werd het Belgische bankgeheim recent al versoepeld. Belgische antiwitwaswetgeving De Belgische antiwitwaswetgeving is de laatste jaren haast waterdicht geworden. Deze wetgeving richt zich enerzijds tot tussenpersonen als banken, notarissen en accountants. Die moeten verdachte transacties detecteren en melden aan de Witwascel. Die beslist over het inschakelen van het parket. Mogelijk verdachte transacties zijn belangrijke cashstortingen ( euro is een richtbedrag) en elke grote overschrijving, zeker als die van een (verdacht) buitenland komt. Anderzijds bevat de Belgische antiwitwaswetgeving ook een strafrechtelijk luik met erg strenge straffen voor de fiscale fraudeur die met zijn zwarte of grijze fondsen naar buiten komt. Zo verjaart het witwasmisdrijf niet, in tegenstelling tot de gepleegde fiscale fraude. De fiscale verjaringstermijn ligt na een recente verlenging overigens op zeven jaar. Feitelijke risico s Paalsteen Sint-Martens-Latem Tel. +32 (0) Fax +32 (0) Naast deze recente maatregelen van de wetgever, blijven er natuurlijk ook nog feitelijke risico s, die altijd hebben bestaan. Denk maar aan de partner waarmee men in een bitsige echtscheiding dreigt verwikkeld te raken, de mede-erfgenamen die zich misdeeld voelen, de vroegere zakenpartner waarvan het afscheid niet in de beste omstandigheden is verlopen Of een medewerker van de bank waar de problematische fondsen zijn geparkeerd, die gegevensbestanden verkoopt aan de fiscus, zoals recent in Liechtenstein en Zwitserland is gebeurd. Regularisatie Regularisatie houdt in dat men spontaan naar de fiscus stapt (weliswaar naar een aparte cel) waarbij men te biecht gaat. Er volgt een boete, maar ook strafrechtelijke immuniteit. Het is met andere woorden een zeer christelijk procedé: biecht, boete, vergiffenis. De Belgische banken stimuleren hun cliënten om voor de hand liggende redenen allang hiertoe, maar recent blijkt dat zelfs de buitenlandse banken deze kaart nu trekken. Ook zij beseffen dat ze om hun klanten eerlijk te bedienen, beter wijzen op een regularisatie. De gelden mogen daarna gerepatrieerd worden, maar kunnen ook perfect legaal in het buitenland blijven staan, voor zover daarna alle fiscale verplichtingen worden voldaan over die fondsen. Een regularisatie hoeft overigens niet zo duur te zijn. Onze ervaring leert dat deze in de meeste dossiers kan worden beperkt tot een percentage tussen 4 en 10% van het geregulariseerde kapitaal. Dat lijkt niet onredelijk, zeker als u dit vergelijkt met de gevolgen wanneer u tegen de lamp loopt. De rol van de regularisatiecommissie is in deze niet onbelangrijk. Wij merken dat zij zelfs bereid zijn mee te denken over hoe een dossier geregulariseerd kan worden, uiteraard binnen de wettelijke grenzen. Zo n pre-filing gebeurt overigens anoniem. In de praktijk merken we dat de grote toevloed van regularisatiedossiers zich eerder in 2009 en 2010 situeerde, maar dat de echt grote vermogens (25 mio euro en meer) pas vrij recent overstag gaan. De tijd dat het allemaal wel zal meevallen is lang voorbij. Zij die echt tegen de strafrechtelijke lamp lopen, kunnen dat getuigen. Het valt echt niet mee. Vermogensbelasting Een argument dat de laatste tijd wel eens in de weegschaal wordt geworpen om niet te regulariseren is dat het geregulariseerde vermogen mogelijk onder het toepassingsgebied van een vermogensbelasting zal vallen. Maar dit is een nepargument. Vooreerst is er van een echte vermogensbelasting rebus sic stantibus geen sprake. Ik acht de kans dat die effectief wordt ingevoerd overigens nog steeds vrij klein. Daarnaast zal elk vermogen, waar ook ter wereld, aan vermogensbelasting onderworpen worden indien die belasting wordt ingevoerd. Ook de buitenlandse tegoeden zullen daar onder vallen. Deze niet aangeven, zal het fiscaal probleem alleen maar groter maken en ertoe leiden dat de keuze om ooit te regulariseren alleen maar moeilijker wordt of zelfs onmogelijk. Geld, ook buitenlands geld, is een middel om een goed leven te leiden, zelf of voor het nageslacht. Wanneer het enkel nog een bron van zorgen wordt, zit er iets grondig mis. Geld waarop de belastingen niet correct worden geïnd, leidt bij de meeste mensen tot grote zorgen. Schrik dat het uitkomt, dat de goede naam van de familie besmeurd wordt, dat er een strafrechtelijke vervolging komt of de schrik dat het moeilijk is om het te beheren. Vele redenen om toch die regularisatie eens zeer ernstig te overwegen, me dunkt. Mark Delboo, Delboo Deknudt Advocaten: Regularisatie houdt in dat men spontaan naar de fiscus stapt (weliswaar naar een aparte cel) waarbij men te biecht gaat.

11 Dossier Talent & HRM 13 Vlaamse ondernemer over gelijkenissen en verschillen Voor belangrijke zaken neemt u De Tijd...en bent u op tijd.be Met een rugzakje in Oostenrijk Walter Frenken woont en werkt al twintig jaar in Oostenrijk. Hij vertelt kort over gelijkenissen en verschillen op de Vlaamse en de Oostenrijkse arbeidsmarkt. En hij legt ons uit welke impact de Abfertigung Neu, het Oostenrijkse rugzakmodel, heeft op het HRM-beleid. Erik Durnez De Tijd geeft u inzicht in wat er leeft in onze economie, ondernemingen en financiële markten. Van dinsdag tot zaterdag aan uw ontbijttafel, 24 uur op 24 via tijd.be. Op zaterdag leest u De Tijd Weekend met ruimte voor uw persoonlijke financiën in Netto en tijd om weg te dromen in de wereld van luxe en schoonheid van Sabato. Met De Tijd en tijd.be neemt u de juiste beslissingen, zakelijk én privé. Ontdek onze abonnementsformules op Frenken vertrok twintig jaar geleden naar Oostenrijk om er te gaan werken voor Puratos, de groep van bakkerijproducten uit Groot-Bijgaarden, die in Oostenrijk een kleine productie-eenheid had. Hij zette er de verkooporganisatie op punt. Later werkte hij voor de gistfabriek Mautner Markhof, die in 1997 werd overgenomen door de Franse groep Lesaffre (die in ons land o.m. eigenaar is van Algist Bruggeman). Vervolgens stapte hij over naar Agrana, de Oostenrijkse voedingsgroep die meer dan medewerkers telt en die actief is in zetmeel, fruit en suiker. Ruim een jaar geleden kreeg hij de opdracht om de organisatie op punt te zetten bij Dirafrost, het fruitbedrijf in het Limburgse Herk-de-Stad dat in 2003 was overgenomen door Agrana. Een jaar lang heeft hij gependeld tussen Oostenrijk en België. Nu die taak afgerond is, fungeert hij opnieuw als trouble shooter voor Agrana in Oostenrijk. Ik doe dat graag, zegt hij. Belgen kunnen blijkbaar goed om met mensen. Hij ziet veel gelijkenissen tussen Oostenrijkers en Vlamingen. Bij een eerste contact durven Vlamingen ook wat gereserveerd blijven tegen mensen die niet van hun regio zijn. Oostenrijkers hebben dat nog veel meer. Het is, zegt hij, een eerste indruk die de ware aard van de mensen verbergt. Want Oostenrijkers hebben vandaag een mate van openheid en tolerantie die niet overeenkomt met het cliché. Ze zijn veel internationaler dan je zou denken. Maar hij ziet ook mentaliteitsverschillen. Oostenrijkers hebben veel meer dat Hörigkeitsgefühl, ze plooien zich relatief makkelijk naar wat de hiërarchische oversten zeggen. Dat is in Vlaanderen veel minder het geval: daar heb je als bedrijfsleider veel meer werk om je medewerkers te overtuigen. Abfertigung Sinds 1 januari 2003 bestaat in Oostenrijk de zogenaamde Abfertigung Neu. Het is de Oostenrijkse versie van het rugzakmodel. Vroeger bouwde je als werknemer in Oostenrijk jaar na jaar een zekere som op, en bij je pensioen kreeg je dat bedrag uitgekeerd. Het was een vorm van extra pensioen. Maar als je uit eigen beweging het bedrijf verliet, dan was je dat geld kwijt. Sinds 2003 is dat veranderd. Dat is een goede zaak, zegt Walter Frenken. Het was inderdaad voor werknemers een hoge drempel om van job te veranderen: ze wilden dat spaargeld natuurlijk liever niet kwijt. Het remde dus de arbeidsmobiliteit. Zorgt het nieuwe systeem voor een hogere mobiliteit? Frenken zegt van wel. Vroeger was het de gewoonte dat mensen hun leven lang bij dezelfde onderneming bleven. Dat zien we nu veel minder. We zien dat jonge mensen veel flexibeler zijn. Ze voelen zich minder gebonden. Dat heeft, zegt hij, niet alleen met het rugzakje te maken. Ook de economische crisis van de voorbije jaren is daar De Abfertigung Neu heeft de arbeidsmobiliteit zeker geholpen. niet vreemd aan. In heel wat ondernemingen zijn mensen ontslagen. En als het bedrijf jou kan buiten zetten, dan kan je ook zelf weggaan, zo denken de mensen nu. De loyauteit tegenover de werkgever is zeker afgenomen. Het leidt nog niet tot massale mobiliteit. Oostenrijkers zijn en blijven conservatief. Ze gaan niet weg zo lang ze tevreden zijn. Maar men is wel kieskeuriger geworden. Men zoekt naar firma s met een goed beleid, met goede voorwaarden, met de beste opleiding. Het is, meent Frenken, wel een uitdaging voor de bedrijfsleiding. Je moet er voor zorgen dat de mensen blijven. HRM wordt dus veel belangrijker, zeker in grote bedrijven. Bij Agrana loopt al vele jaren een programma om jonge talenten op te snorren. Ze worden begeleid en gecoacht, ze krijgen training doorheen heel de groep, ze maken een jaarwerk. Met de bedoeling ze achteraf in managementposities in te zetten. Je moet je er namelijk van bewust zijn dat het tekort aan arbeidskrachten binnen enkele jaren heel reëel zal zijn. Je moet de mensen dus nu al een perspectief bieden. Ook dat is iets wat in Oostenrijk niet anders is dan in Vlaanderen, of in de rest van de EU. Appels wachten op verwerking bij Agrana-vestiging in Gleisdorf (Oostenrijk). Voka stelt rugzakmodel voor Om ook in ons land voor een flexibelere arbeidsmarkt te zorgen, stelt Voka de invoering voor van een rugzakmodel, met daarin drie compartimenten: het loopbaankrediet, de leerrekening en de werkrekening. In het Voka-model vervangt het loopbaankrediet de vele vormen van tijdskrediet. Het loopbaankrediet start met een basiskrediet van drie maanden. Per vijf gewerkte jaren komt daar een maand bij. Ook overuren en niet-opgenomen vakantiedagen kunnen in dat krediet gespaard worden. De werknemer kan het loopbaankrediet opnemen om bijvoorbeeld de werk-leven-balans te verbeteren, of om de laatste jaren van de loopbaan minder te werken. In de leerrekening spaart de werknemer tijd en geld voor opleiding. De werkrekening, ten slotte, vervangt deels de ontslagvergoeding. In ruim voor een kortere opzegtermijn en een deel van de huidige loonindexering, stort de werkgever jaarlijks een afgesproken percentage op deze rekening. Dat bedrag kan de werknemer gebruiken in geval van een gedwongen ontslag, om bv. de werkloosheidsuitkering gedurende een bepaalde periode aan te vullen. Voka is ervan overtuigd dat dit model de werknemer zelf meer verantwoordelijkheid geeft voor de combinatie werk leven zorg opleiding.

12 14 Dossier Talent & HRM Erik Luts, HR-directeur KBC-groep Het leven mee helpen faciliteren Innovatie in Human Resources, het wordt een steeds belangrijker speerpunt voor succesvolle ondernemingen. Wanneer de maatschappij verandert, moet HR volgen, vindt Erik Luts, directeur Human Resources bij de KBC-groep. Constant innoveren: nieuwe concepten bedenken, inspelen op de behoeften van je werknemers, dat is de uitdaging waar we als bedrijven voor staan. Bij KBC hebben ze er alvast een naam op geplakt: 9 to life, breng leven in je werk. Een leuze die kan tellen. Tom Demeyer Wanneer we ons naar het bureau van Erik Luts begeven, wordt onze aandacht meteen getrokken door zijn 9-to-life-badge: Erik Luts, algemeen directeur Human Resources, tuinier Vooral dat laatste maakt ons nieuwsgierig. Inderdaad, stelt Luts naast mijn werk bij KBC ben ik ook een fervent hobbytuinierder. Het zorgt ervoor dat ik na een drukke werkweek mijn gedachten weer helemaal op orde kan zetten. Het is een hobby waar je geduld voor nodig hebt. De natuur laat zich niet zo makkelijk managen en is niet echt onder de indruk van managementpraatjes of Powerpointpresentaties. Nu goed, laat ons het maar over Human Resources hebben Millennials KBC innoveerde dit jaar op het vlak van HR met een nieuw concept. Onder de noemer 9 to life weten ze werk en privé met elkaar te verzoenen. Erik Luts: Met ons programma willen we inspelen op de toch drastisch gewijzigde werksituatie van vandaag. Mensen staan veel meer met elkaar in contact, maar dan niet noodzakelijk fysiek. Er wordt meer thuis gewerkt of op diverse werkplaatsen. Als bedrijf willen we dat faciliteren via afstands- werken. De techniek heeft ons de afgelopen jaren voorzien met enkele schitterende toepassingen om dat ook op een kwaliteitsvolle interactieve manier te doen. Het programma heeft echter niet enkel betrekking op de werkplaats of op de werkuren. Het gaat veel verder, stelt Luts. Met 9 to life positioneert KBC zich op de arbeidsmarkt als een uitdagende, maar ook aantrekkelijke werkgever. Jongeren zijn immers meer dan ooit op zoek naar flexibiliteit in hun job. Dat vraagt een andere aanpak, een nieuw soort leiderschap. Dat leiderschap vertaalt zich voor KBC in enkele belangrijke aandachtspunten: Het aantal aanloopjobs is de afgelopen jaren drastisch gedaald. Jongeren zijn hoger geschoold en kunnen dan ook meteen meer verantwoordelijkheid dragen. Als bedrijf moet je daar voluit gebruik van maken. De snelheid op de arbeidsmarkt is enorm toegenomen de afgelopen jaren: jongeren krijgen van overal aanbiedingen, ook via Twitter, LinkedIn en andere sociale media. Als grootbank hebben we nood aan veel nieuw talent en dat trekken we alleen nog aan als leven en werk compatibel zijn. Een andere werkattitude vraagt natuurlijke een andere HR-aanpak. Alles wordt meer resultaatgericht. Wanneer je het werk doet is eigenlijk niet van belang: zolang het resultaat er maar is. Dat vraagt natuurlijk intensieve begeleiding en veel persoonlijkere trajecten. Generatiekloof Nieuwe generaties en meer verantwoordelijkheid, zorgt dat niet voor een generatiekloof op de werkvloer? Erik Luts: Ook onze oudere werknemers zijn natuurlijk mee geëvolueerd. Hun behoeften lopen eigenlijk gelijk. Ook voor hen telt de combinatie leven en werk. En flexibiliteit, zeker ondersteund door nieuwe technologie, is ook voor hen een zegen. Jongeren zijn meer dan ooit op zoek naar flexibiliteit in hun job Maar het klopt dat je ook aan de mensen die al langere tijd in het bedrijf werken aandacht moet besteden. Bij KBC doen we dat onder de noemer van go4talent, waarin we inzetten op maximale ontwikkelings- en inzetkansen voor onze werknemers op elke leeftijd. Talent is multi-inzetbaar, als bedrijf moet je de werknemers kansen bieden om ook binnen het bedrijf hun horizon te verruimen. Mensen die voortdurend kansen krijgen en zich kunnen herbronnen, zullen niet verstarren of uitgeblust raken. Integendeel, door regelmatige heroriëntatie in je bedrijf, behoud je niet alleen de dynamiek maar ook de ervaring en loyaliteit. Toch zijn de HR-programma s volgens Luts geen doel op zich: HR moet talent faciliteren. In die zin proberen wij ons onzichtbaar te maken in het bedrijf: we ondersteunen en adviseren wel, maar het zijn onze werknemers en managers die de beslissingen nemen. Zo halen we een dubbel voordeel: voor de werknemer en voor het bedrijf. Wanneer je het werk doet is eigenlijk niet van belang: zolang het resultaat er maar is. Foto Sander de Wilde Bewakingsfirma KRS wil een veilig loonbeleid vastleggen voor de komende jaren. En nu? Je zoekt een echte partner die meedenkt over het personeelsbeleid van jouw KMO? SD Worx works! Ook voor jouw KMO. Silverliners zoeken job Er zijn veel manieren om actief op zoek te gaan naar een job. Maar een groep van 50-plussers uit het Leuvense vond wel een heel originele manier. Komende uit de 50+-managersgroep van VDAB Leuven, verenigden ze zich in een aparte vzw: de Silverliners. Samen bestormen ze de arbeidsmarkt op zoek naar werkgevers die gemotiveerde 50+-managers kunnen gebruiken. Sandy Panis Herman Van Esbroeck, secretaris van de Silverliners, is zelf ook een werkzoekende 50-plusser. Hij heeft aan den lijve kunnen ondervinden hoe moeilijk het kan zijn om een nieuwe job te vinden: Ik ben sinds september 2010 werkzoekende. Maar wanneer ik een sollicitatiebrief uitstuur, krijg ik negen van de tien keren geen antwoord. Soms gebeurt het dat ik op gesprek mag komen, maar dan val ik uiteindelijk toch weer uit de boot, vaak zonder enige verklaring. Door zich te groeperen hopen de 50-plussers meer werknemers te kunnen overtuigen van hun kwaliteiten. De Silverliners hebben quasi allemaal hetzelfde profiel: ze zijn 50+, beschikken over een master diploma (of gelijkwaardig door ervaring), ze hebben 20 jaar werkervaring waarvan minstens 10 jaar in een managementfunctie én ze zijn onmiddellijk beschikbaar. Silverliners maakt de bedrijven vertrouwd met het onbekende en onbenutte potentieel aan ervaren managers op de arbeidsmarkt. Daarbovenop kan de werkgever die een vijftigplusser in dienst neemt genieten van heel wat premies, bonussen en verminderingen. Silverliners geeft daarvoor de nodige raad en ondersteuning. 50-plussers die zich bij ons aansluiten, kunnen hun profiel op onze website plaatsen. De site vormt ook een platform voor de Silverliners om elkaar te helpen en tips te geven in de zoektocht naar een nieuwe job. Ondertussen zijn we met 17. Een aantal onder hen heeft al een functie gevonden, aldus nog Van Esbroeck. Win een SD Worx works afterwork party! Doe nu mee aan onze wedstrijd* en win een exclusieve afterwork party voor 100 personen! Check *het reglement en de voorwaarden van de wedstrijd kan je lezen op works! SDW 02723_15_Vokatribune_aangepast.indd 1 26/08/11 13:42

13 16 Dossier Talent & HRM Dossier Talent & HRM 17 Joeri, Karel, Staf en Jo Beneens (met op de achtergrond vader/grootvader Jozef Beneens): Wij hebben een mooie stiel. Mannen in de minderheid bij de Human Interface Group Nog te veel een old-boysnetwerk Wie heeft er ooit beweerd dat vrouwelijke medewerkers niet passen in een IT-bedrijf? Bij Human Interface Group in Mechelen kijken ze allang niet meer op van vrouwen achter de toetsen. Meer zelfs: ze zijn er overduidelijk in de meerderheid. Geen bewuste strategie, volgens managing partner Christel Dehaes maar blijkbaar wel een unicum in Vlaanderen. Wat zijn de geheimen van hun succes? Twee dames schuiven daarvoor mee met Christel Dehaes aan tafel, beide senior project managers: Valerie L heureux en Sigrid Vandenweghe. Tom Demeyer Vlnr: Christel Dehaes, Sigrid Vandenweghe en Valerie L'heureux: Het blijft een uitdaging om vrouwen warm te maken voor een job in de IT-sector. Foto Frederik Herregods Kempens bouwbedrijf Beneens & Zonen op zoek naar personeel Hier zouden twee keer meer mensen kunnen werken Aan prestigeprojecten ontbreekt het algemeen bouwbedrijf Beneens & Zonen niet. Het Vlaams Parlement en het inkomgedeelte van de Japanse Toren in Brussel zijn maar enkele voorbeelden van hun makelij. En hoewel het bedrijf al vanaf de start een bijna constante groei kent, kijkt het vierkoppig management Karel, Staf, Joeri en Jo Beneens, tegen een steeds groter wordend probleem aan: een nijpend tekort aan personeel. Sandy Panis Human Interface Group in Mechelen is een van de weinige bedrijven in Vlaanderen waar het bestuur van de onderneming voornamelijk in handen is van vrouwen. Recente cijfers tonen aan dat vrouwen slechts een op de tien zitjes vullen in de Belgische directiecomités. Nochtans telt de werkvloer gemiddeld vier vrouwen voor elke zes mannen. Hoe komt het dan dat vrouwen niet doorstoten naar de topfuncties? Daar zijn natuurlijk verschillende redenen voor. Vrouwen netwerken bijvoorbeeld te weinig, zegt Christel Dehaes. Al te vaak is de bedrijfswereld nog altijd een old boys network, en vrouwen onderschatten het belang daarvan. Sigrid Vandenweghe treedt Dehaes bij: Het begint eigenlijk al met de opvoeding: jongens spelen met actiefiguurtjes, meisjes worden gestimuleerd om met een Barbie te spelen of om in het keukentje te gaan staan. Meisjes hebben dus te weinig rolmodellen. Cliché Eén cliché wordt alvast ontkracht bij HIG: vrouwen kunnen wel degelijk hun ding vinden in de IT-sector. Wij zijn geen klassiek IT-bedrijf. Onze organisatie wil de brug zijn tussen IT-toepassingen en gebruikers. Wij maken technologie gebruiksvriendelijk, maar ontwikkelen of programmeren niet zelf, zegt Christel Dehaes. In die zin zijn humane wetenschappers voor ons interessanter dan echte ICT-mensen. Ook Valerie L heureux ziet een groter maatschappelijk probleem: Het blijft een uitdaging om vrouwen warm te maken voor een job in de IT-sector. In het hoger onderwijs blijken nog altijd maar heel weinig meisjes voor een technische richting te kiezen. Het is zoals Sigrid net zei: het begint al zeer vroeg in de jeugd. In die zin moet het onderwijs nadenken over hoe het ook meisjes naar die technische beroepen kan leiden. Maar het mag zeker geen verplichting worden: je moet in de eerste plaats doen waar je goed in bent en wat je graag doet. Dat er zoveel vrouwen aanwezig zijn in Human Interface Group is volgens Christel Dehaes geen bewuste strategie. Het is organisch zo gegroeid. In al die tijd dat ik hier actief ben, heb ik gezien dat de diensten die we leveren vrouwen enorm aanspreken. Het is niet zo dat wij actief inzetten op het aantrekken van vrouwelijk potentieel, dat zouden we ook helemaal niet willen. Zorgt die overwegend vrouwelijke aanwezigheid op de werkvloer voor een andere werksfeer? Het is vreemd dat er steeds in die clichés gedacht wordt, valt Sigrid Vandenweghe in. Wij werken trouwens voornamelijk in het bedrijf van de klant. We zien elkaar pas alle- maal samen op vrijdag. Ook Valerie L heureux is er niet van overtuigd dat veel vrouwen op de werkvloer voor een andere sfeer zorgt. Dat is erg overdreven en niet realistisch. Alsof vrouwelijke medewerkers constant zitten te roddelen of over hun huishouden zitten te spreken. Het wordt tijd dat we van dat cliché afraken. Gezin Toch blijft het een nuchter feit dat te weinig vrouwen de weg vinden naar de sleutelposities in Vlaamse bedrijven. Dat klopt, zegt Christel Dehaes, er zijn inderdaad nog heel wat obstakels die vrouwen dat beletten. De meest klassieke is ongetwijfeld het gezin. Vandenweghe treedt haar bij: Het is niet simpel om als moeder of als tweeverdiener ook nog voor kinderen te zorgen. Hoe speel je het klaar om zowel te werken aan een carrière en er te zijn voor je kinderen? Als de school al om half vier gedaan is of de kinderen twee maanden vakantie krijgen, hoe kun je dan je werk nog organiseren? Het beleid en de realiteit zijn te weinig op mekaar afgestemd. Waarom 16 november 2011 coach je talent. motiveer je team naar succes. Een boeiende dag vol workshops en lezingen door topexperts Een must voor elke manager Info en inschrijven via geen zes weken zomervakantie zoals in Duitsland en een wat langere voorjaarsvakantie? Waarom stimuleert de overheid geen informele opvangnetwerken, zoals zoveel vrouwen al zelf organiseren om grote vakanties te overbruggen?. En waarom wordt het nieuwe werken nog steeds zo wantrouwend bekeken? Ouders die hun kinderen in de opvang steken krijgen al te vaak het stempel van slechte ouders. En ja, het is de natuur, maar moeders zijn daar gevoelig voor. Human Interface Group probeert daarop in te spelen met variabele werkvormen. Het moet wel mogelijk zijn binnen de context van een project, we gaan niet thuiswerken als dat voor de job niet past, zegt Dehaes. We proberen zo flexibel mogelijk te zijn, niet alleen omdat we met veel vrouwelijke medewerkers werken, Wij proberen zo flexibel mogelijk te zijn maar omdat het gewoon noodzakelijk is in onze sector. De uitdagingen om meer vrouwen naar de top van het bedrijfsleven te leiden zijn nog groot. Ik hoop alvast dat we dit interview binnen vijf jaar niet meer moeten overdoen en dat vrouwen ook bij andere bedrijven de kans krijgen om mee te besturen. Beneens & Zonen is een Kempens algemeen bouwbedrijf met eigen schrijnwerkerij en meubelmakerij, gespecialiseerd in winkel-, horeca-, kantoor- en woninginrichtingen. Voor het ontstaan van de firma Beneens en Zonen moeten we twee generaties en ruim 70 jaar teruggaan in de tijd. We schrijven 1935, wanneer Jozef Beneens als zelfstandig timmerman aan de slag gaat in een afgedankt schoollokaal. Dankzij het gedegen vakmanschap verwerft de werkplaats al snel aanzien. Vanaf 1948, het moment van een eerste verhuis naar een ruimer atelier, begint de stelselmatige groei van de onderneming. Een uitgesproken familiale onderneming, want zonen Staf, Herman en Karel komen hun vader vervoegen. Het bedrijf gaat zich meer en meer diversifiëren om een zo groot mogelijke markt te bereiken in de bouwwereld. Dat was een strategische voltreffer, die aan de basis ligt van de onverminderde groei van Beneens. Vandaag huist de firma in een industrieel complex in Olen, en beschikt het over een ultramodern machinepark. Het bedrijf groeide uit van vijf tot meer dan honderd medewerkers. Aan het hoofd van het bedrijf staan nu twee generaties: de broers Karel (63) en Staf (74), ondertussen al meer dan veertig jaar actief in het bedrijf, en hun respectieve zonen Joeri (33) en Jo (43). Samen runnen zij het bedrijf, elk met zijn verantwoordelijkheid, waarbij de oudere generatie de zonen stilaan voorbereidt om het roer over te nemen. Tekort aan personeel Het klinkt als een succesverhaal, maar toch hangt er een schaduw over. We maken ons zorgen, zo zegt Karel Beneens. We hebben hier een fantastische onderneming, met gemotiveerde medewerkers, maar het kost ons meer en meer moeite om nieuwe en jonge mensen aan te trekken. In onze meubelmakerij, bijvoorbeeld, zou twee keer zoveel personeel aan het werk kunnen, zo vult zijn broer Staf aan, maar we vinden ze gewoon niet. Dat is doodzonde. Daar komt bij dat wij heel wat trouwe medewerkers hebben, sommigen zijn al meer dan 25 jaar in dienst, maar dat betekent dus ook dat zij binnen afzienbare tijd met pensioen vertrekken. En wat dan? De reden voor het tekort ligt volgens Karel voor de hand: Er zijn vandaag simpelweg te weinig jongeren die nog afstuderen als vakman. In onze streek zijn er jaarlijks amper zeventig leerlingen die afstuderen, en die zouden dan verdeeld moeten worden over meer dan honderd bouwbedrijven. Dat er zo weinig afstudeerders zijn, komt voor een stuk door ons onderwijssysteem: dat is zo opgebouwd dat ouders niet meer willen dat hun kinderen met de handen gaan werken. Staf: En als ze dan toch afstuderen in een van de voor ons interessante richtingen, dan beginnen ze zelden in de bouw. Dan beginnen ze als arbeider in grote fabrieken, omdat de uren dan interessanter zijn. Karel: Wat ik erg vind is dat ervaren medewerkers ons al verlaten hebben omdat ze het niet zien zitten om elke dag opnieuw te moeten vastzitten in de file. Onze medewerkers vertrekken van hieruit al om kwart na zes s morgens naar de werf. Maar als ze richting Antwerpen rijden, dan staan ze al meteen stil. En s avonds is het nog erger. Karel en Staf Beneens blijven echter niet bij de pakken zitten. Ze doen er alles aan om toch zoveel mogelijk jongeren warm te maken voor de stiel. Karel: We beoordelen mee de eindwerken van afstudeerders, we bieden stageplaatsen aan, we nodigen scholen uit om hier een kijkje te komen nemen, enzovoort. Staf: En wanneer jongeren aan de slag gaan in ons bedrijf, dan geven we hen een degelijke opleiding. Dat is dan weer het voordeel van zoveel oudere en ervaren vaklui in huis te hebben. We sturen de jongeren men hen mee naar de werf, zo kunnen ze al doende heel wat opsteken van de oudere garde. Jongere generatie En hoe kijken hun eigen zonen, Joeri en Jo naar de toekomst? Jo werkte voordien voor het zusterbedrijf Beneens Alucon, maar maakte de overstap naar Beneens met het oog op een latere generatiewissel aan de top. Wij vinden het heel belangrijk dat ook het personeel went aan de idee dat wij hier vroeg of laat het roer overnemen. Daarom bereiden we alles tot in de puntjes voor. Onder meer door ook onze medewerkers duidelijke verantwoordelijkheden te geven. We zijn geen schip met één kapitein die alle touwtjes in handen neemt. We willen werken met verschillende stuurmannen, die samen gaan voor hetzelfde doel. Ik denk dat dat ook belangrijk is om het beroep aantrekkelijk te maken voor de jongere generatie. Verantwoordelijkheid geven, dat schept vertrouwen. Zijn neef Joeri, de jongste van het viertal, is bij wijze van spreken opgegroeid in het bedrijf: Ik heb hier alle rangen doorlopen, zo zegt hij, vandaag ben ik projectleider en volg ik bouwprojecten op van a tot z. Hij houdt van zijn beroep: Het is een mooi vak, net omdat het zo veelzijdig is. Als je een kantoorgebouw neerzet van twaalf verdiepingen, dan komt daar heel wat bij kijken. Ook op het vlak van veiligheid, regelgeving, kennis van de verschillende materialen, enzovoort. Dat is enorm boeiend. Als jongeren dat beeld krijgen van ons beroep, dan zullen ze zich hopelijk meer aangetrokken voelen. Beneens & Zonen zette onlangs acht medewerkers met meer dan 25 jaar anciënniteit in de bloemen. Maar de nieuwe garde laat op zich wachten.

14 18 Dossier Talent & HRM U denkt ook liever groots? Vergeet thuiswerken, verwelkom co-working. Dat is de hippe en vernieuwende variant van afstandswerken die mikt op meer efficiëntie, meer netwerking en meer plezier in het werken. Klara De Smedt heeft dat met haar Bar d Office goed begrepen. Sinds februari dit jaar bouwt zij aan een netwerk van coworkingplaatsen waar creatieve ondernemers en werknemers in alle rust kunnen werken, koffie drinken én advies vragen aan mekaar. Sandy Panis M.A.S. denkt met u mee! Reeds meer dan 20 jaar ervaring in kwaliteitsvol marktonderzoek op maat. We ll meet at Bar d Office! Bar d Office is een bedenksel van Klara De Smedt. De eerste vestiging bevindt zich in een zijstraat van de Antwerpse Turnhoutsebaan, tot enkele jaren geleden nog een achtergestelde buurt waar prostitutie en drugshandel welig tierden. Het Antwerps stadsbestuur wilde die stadskanker wegwerken en ging op zoek naar een commercieel project dat zou werken in een dergelijke buurt. Het was toen Klara De Smedt, productontwikkelaar en toen nog werkzaam bij Design Vlaanderen, waagde haar kans. Ze diende onder vleugels van bedrijfsontwikkelaar NV NOA een voorstel in voor de bouw van een hypermodern bedrijvencentrum dat als incubatiecentrum zou dienen voor startende bedrijven uit de creatieve economie. Klara De Smedt: Ik wilde open kantoren, met alle nodige faciliteiten en waar communicatie centraal staat waar startende creatieve ondernemers kunnen doorgroeien van een eenmanszaak tot een zaak met twee tot zes werknemers. Door de creatieve ondernemers in hetzelfde gebouw onder te brengen, zouden ze ook van elkaar kunnen leren. Zo zouden ze veel sneller dan andere starters de groeipijnen achter zich kunnen laten. Designcentrum De Winkelhaak: onderaan Bar d Office en tentoonstellingsruimte, bovenaan flexibele kantoorruimtes. Het concept sloeg aan en werd door het stadsbestuur ondersteund. Klara De Smedt mocht haar ideeën uitwerken via een ppsconstructie: de overheid betaalde het gebouw, zij zocht aandeelhouders en zorgde ervoor dat het bedrijvencentrum goed draaide. Meteen ook een win-win: Klara kon het concept waarin zij sterk geloofde verder uitwerken; de stad kon de buurt een nieuw elan geven door de komst van creatieve mensen. Tien jaar later Ondertussen zijn we tien jaar verder en draait het bedrijvencentrum op volle toeren. De naamloze vennootschap Designcenter De Winkelhaak herbergt een dertigtal creatieve ondernemingen die mede dankzij de coaching van Klara De Smedt elkaar voortdurend kruisbestuiven met originele ideeën en adviezen. Klara De Smedt is ondertussen klaar voor een nieuw concept: de Bar d Office. Op het gelijkvloers van het kantorencomplex opende ze een horecazaak met werkfaciliteiten, zoals een printer, kopieermachine en draadloos internet. Klara De Smedt: Maar wij wilden van bij de start meer bieden dan enkel internet en koffie. We wilden onze co-workers, mensen die hier komen werken in plaats van thuis of op kantoor, aansporen om elkaar aan te spreken en ervaringen uit te wisselen. Daarvoor hebben wij ook een speciale matchmaker in dienst: een gastheer die de nieuwelingen het concept uitlegt, en die de co-workers aan mekaar introduceert, zonder daarbij betuttelend over te komen. Het was van in het begin de bedoeling van Klara De Smedt om het niet bij één Bar d Office te laten. Het concept heeft pas helemaal zin wanneer je een netwerk van locaties kunt uitwerken, zodat de co-workers, naar gelang waar ze zich bevinden, altijd op een zo efficiënt mogelijke manier kunnen werken. Vandaag zijn er al vijf co-working places geopend: in Antwerpen, Leuven, Deinze, Kortrijk en Hasselt. Klara De Smedt baat de ze niet zelf uit: Ze zijn ondergebracht bij creatieve bedrijven of organisaties, zoals ondernemerscentra, of culturele centra, die een deel van hun ruimte ter beschikking willen stellen aan co-workers. Wij staan erop dat ze hun identiteit behouden. Zo krijg je specialisaties: Antwerpen bijvoorbeeld mikt op design, in Hasselt zitten dan weer vooral marketingmensen. In Leuven stelde Flanders DC een deel van zijn ruimte ter beschikking. En we willen op vrij korte termijn ook ruimtes ter beschikking stellen in Mechelen, Brussel en Gent. In totaal hebben al 52 bedrijven en organisaties te kennen gegeven om mee te willen doen met ons project, aldus Desmedt. Maar er zijn ook voorwaarden aan verbonden: De belangrijkste is de aanwezigheid van een matchmaker; dat is overal een must have. Soms groeien leden van de Bar d Office door naar een van onze kantoren Co-workers Dat het concept zo aanslaat, is volgens Klara De Smedt geen toeval: door de toenemende mobiliteitsproblemen en de boom van nieuwe online en digitale applicaties is de maatschappij klaar voor deze nieuwe manier van werken. De Smedt: Mensen die bij ons komen zijn bijvoorbeeld 50-plussers die consultant geworden zijn. Zij komen vaak uit een groot bedrijf, maar werken nu op zelfstandige basis. Meestal zijn ze heel goed in hun vak, maar weten ze Klara De Smedt: De matchmaker introduceert onze co-workers aan mekaar veel minder af van andere aspecten, zoals sociale media. In onze Bar d Office kunnen ze daarover anderen aanspreken. We willen ook mogelijkheden geven aan vrouwelijke ondernemers met kleine kinderen. Te dikwijls zit deze groep in een isolement thuis of moeten zij hun professionele activiteiten tijdelijk op een laag pitje zetten. Daarom hebben we in onze Antwerpse vestiging ook een speelhoek ondergebracht. Terwijl mama een afspraak heeft met een klant, houdt onze matchmaker een oogje in het zeil op zoon- of dochterlief. Een andere grote groep bestaat uit beginnende ondernemers die anders zouden werken vanachter hun keukentafel. Hier vinden ze een klankbord, en dus toegevoegde waarde. Onder onze leden bevinden zich ook heel wat vertegenwoordigers, die veel onderweg zijn. Vooral voor hen is het belangrijk dat ze op verschillende plekken terechtkunnen. Tot slot willen we ook studenten aanmoedigen om hun studies te combineren met een job als zelfstandige in bijberoep. Zij krijgen van ons een gratis abonnement. Soms gebeurt het ook dat leden van onze Bar d Office doorgroeien naar een van de bovenliggende kantoorruimtes. Meestal is dat een goed teken, zegt Klara De Smedt niet zonder trots: Want van de honderd bedrijfjes die hier de afgelopen tien jaar een onderdak vonden, zijn er slechts twee failliet gegaan. Zestig procent heeft het pand succesvol verlaten: dat betekent dat ze iets hebben gekocht, of een grotere locatie gingen huren, vaak hier in de buurt. En dat was toch ook het oorspronkelijke opzet. M.A.S. Marktstudies op maat Brusselsesteenweg 46A, 3000 Leuven tel.: By HikingArtist.com info@ masresearch.be mas_advertentie_voka.indd :05:59 20 & 21 OKTOBER 2011 ANTWERP EXPO METAL & PLASTIC SUBCONTRACTING2011 VAKBEURS VOOR INDUSTRIËLE TOELEVERANCIERS VAN METAAL EN PLASTIC EXTRA : informatieve learnshops TM rond additive manufacturing * nanotechnologie Quick Response Manufacturing * neem deel en maak kans op een UNIEKE PRIJS registreer voor een gratis bezoek via WAREN ALLE VAKBEURZEN MAAR ZO GEMAKKELIJK! 269,5_194_SUBCON_2011_BE_NL.indd 1 12/09/2011 8:56:44

15 20 actueel actueel 21 Het panel op de Bryo Familiedag: Katleen Van Speybroeck, Bart Van Coppenolle, moderator Björn Crul, Christine Buelens en haar zoon Christophe. Foto Ardvision Standpunten WEF-ranking België is vier plaatsen gestegen in de competitiviteitsranglijst van het Wereld Economisch Forum. Maar om de kloof met de buurlanden verder te dichten, moet de arbeidsmarkt efficiënter worden. Na het verlies van een plaats in 2010 gaan we nu terug vooruit, schetst Jo Libeer, gedelegeerd bestuurder van Voka. Helaas blijven we nog respectievelijk zeven en acht plaatsen achter op onze concurrenten Nederland en Duitsland. Willen we de kloof verder dichten, dan moet nu werk gemaakt worden van een efficiënter arbeidsmarktbeleid. We blijven ook kampen met een zeer hoge belastingdruk. Bijsturing brownfieldconvenanten De Vlaamse Regering stuurt het decreet over de Brownfieldconvenanten bij. Voka vindt de wijzigingen een stap in de goede richting, maar te weinig verregaand. Er is nog geen oplossing voor het inventariseren van potentiële brownfields en slechts een beperkte aanzet voor de herontwikkeling van sterk tot zeer sterk vervuilde terreinen. Om voldoende bedrijventerreinen in voorraad te hebben voor de toekomst zullen immers ook die sterk vervuilde en onrendabele terreinen moeten worden gesaneerd en opnieuw in gebruik genomen. Daarvoor is een financieringsmodel nodig. Voka ziet onder meer mogelijkheden in een verlaagd BTW-tarief voor brownfieldontwikkeling en een cofinancieringsregeling via het bodemdecreet. Ondernemers bewust over werkbaarheid Ondernemers willen ver gaan om hun medewerkers te helpen een goede balans te vinden tussen werk en privé. Dat blijkt uit een enquête bij 700 Voka-leden. Werkgevers gaan hun verantwoordelijkheid niet uit de weg om jobs werkbaar te maken, vertelt Jo Libeer. Ze willen echt tegemoetkomen aan vragen rond de balans privé werk en eentonig of saai werk, stress en werkdruk vermijden. 70% geeft zelfs aan nog meer te kunnen doen indien de hoge loonkosten zouden verminderen. Die zorgen er immers voor dat ondernemingen niet de financiële ruimte hebben om extra mankracht aan te werven en zo het werk wat te verlichten. Bovendien hangt dit ook samen met de grootte van het bedrijf: hoe kleiner, hoe minder mogelijkheden. Bryo-netwerk draait op volle toeren Bryo, het startersnetwerk van Voka, draait op volle toeren. Ruim 150 starters waren twee weken geleden met hun gezin te gast in Plopsaland voor een themadag over de combinatie gezin en ondernemerschap. Daarnaast vervoegde Deloitte Fiduciaire het rijtje van privébedrijven die partner zijn van Bryo, en de Vlaamse regering besliste om het project ook te ondersteunen in het kader van haar startersinitiatieven. Op zaterdag 17 september vond in Plopsaland de Bryo Familiedag plaats, een van de gezamenlijke activiteiten voor alle Bryo s uit heel Vlaanderen. Op het programma stond onder meer een panelgesprek met ondernemers Katleen Van Speybroeck (ILS), Bart Van Coppenolle (Right Brain Interface) en Christine Buelens (Metalogic) en haar zoon Christophe (26) over hoe zij de combinatie van hun bedrijf en gezinsleven ervaren. Je moet goed gestructureerd en planmatig te werk gaan. Eigenlijk is je gezinsleven als een tweede onderneming die je moet runnen, vertelde Christine Buelens. Door de jaren heen heb ik ook geleerd dat het erg belangrijk is om een goed netwerk te hebben, die je kinderen kan opvangen op momenten dat je er zelf niet bent. En naast dat netwerk een back-up en een tweede back-up voor noodgevallen. Voor Bart Van Coppenolle ging het om keuzes maken: Ik bepaal zelf mijn werkuren, zodat ik er toch voor de kinderen kan zijn. En toen mijn vriendin in Nederland wilde gaan wonen, ben ik haar gevolgd. Maar ik heb wel een chauffeur genomen om de verplaatsingen van en naar mijn bedrijf in België te kunnen maken. Katleen Van Speybroeck startte twee jaar geleden haar eigen bedrijf op, en houdt over haar ervaringen de blog zakenmoeder.be bij. Ik heb twee jonge kinderen, en dat is inderdaad geen evidente combinatie. Het is nog vaak zoeken naar het juiste evenwicht. Maar mijn kinderen geven zelf ook signalen wanneer ze vinden dat je te weinig met je gedachten bij hen bent. Ik leer op die momenten vooral van hen. Bryo is een project van Voka, powered by starters initiatieven Vlaanderen Reünie Bryo-pioniers Het idee voor het Bryo-project ontstond vijf jaar geleden bij Voka West-Vlaanderen. Nu het project met succes in heel Vlaanderen werd gelanceerd, nodigde Voka nog eens de supporters van het eerste uur uit om een stand van zaken op te maken. Enkele Bryo-bedrijven die intussen zijn doorgebroken, kwamen getuigen over hun ervaringen. Met meer dan zestig opgerichte bedrijfjes en ruim 400 personeelsleden, is het startersproject duidelijk in zijn opzet geslaagd. En dat is ook de Vlaamse regering niet ontgaan. Vorige maand maakte minister-president Kris Peeters bekend dat Bryo een forse subsidie krijgt in het kader van de Startersinitiatieven Vlaanderen. Met die reeks maatregelen wil de overheid mee bijdragen tot meer startende ondernemers in Vlaanderen. Naast Bryo werd ook een gezamenlijk project van Voka en Unizo geselecteerd, dat startende ondernemers helpt bij het opstellen van een haalbaarheidsstudie. Jo Libeer in gesprek met Johan Vande Lanotte en Guy en Yves Taillieu (ORAC), Bryo supporters van het eerste uur. Deloitte Fiduciaire Na BNP Paribas Fortis, SD Worx en Microsoft is nu ook Deloitte Fiduciaire een officiële Bryo-partner. Nikolaas Tahon, managing partner: Wij vinden het belangrijk dat jonge professionals zin krijgen in de opstart of overname van een eigen onderneming. Daarom stellen we ons netwerk en onze expertise inzake financiële administratie, fiscaliteit, juridisch beleid, IT-strategie, enz open voor de Bryo s. We willen hen leren kennen en coachen, zodat ze kunnen uitgroeien tot kroonjuwelen van het ondernemingsleven in Vlaanderen. Deloitte Fiduciaire is de vierde privépartner van het Bryo-project. Vlnr: Jo Libeer, Luc De Bruyckere, Dirk Clarysse, Sofie Mertens, Rik Vanpeteghem en Nikolaas Tahon. Foto Hol Foto Sander De Wilde Voka-bedrijfsstages: Ann Brusseel (Open vld) liep stage bij Danone Een goeie oefening in realiteit Ann Brusseel heeft er een bijzonder drukke dag opzitten wanneer we haar ontmoeten in Brussel na haar stage bij Danone. Vanmorgen zat ik nog tussen de koeien op de boerderij, het is eens iets anders dan tussen mijn collega-parlementariërs. De Brusselse politica uit het Vlaams Parlement vertelt gedreven over haar stage: De politiek kan een voorbeeld nemen aan de ondernemers. Tom Demeyer Ik was eigenlijk verrast door hoeveel maatschappelijk engagement grote bedrijven hebben, zegt Brusseel. Ook voor de eigen mensen. Werknemers worden steeds nauwer gevolgd door het bedrijf, ze krijgen kansen en coaching, kunnen het ook even kalmer aan doen, zonder daar later voor afgestraft te worden. Het persoonlijk leven is dus heel belangrijk voor de ondernemers, ze verliezen nooit het belang van motivatie uit het oog. Ik heb gezien dat het werken van de toekomst bij mijn bedrijf geen dode letter blijft. Het is absoluut noodzakelijk om goeie talenten in Vlaanderen en Brussel aan boord te houden. Brusseel heeft alvast niet stil gezeten op haar stage: Ik heb een heel diverse stage gelopen; op de zetel kreeg ik een pak informatie over de Danone-projecten rond gezondheid, milieu en gezondheidseducatie. Daarna ging het van de boerderij naar de fabriek en het onderzoekslabo. Op de boerderij heb ik vastgesteld hoeveel aandacht er uitgaat naar de kwaliteit en zorg voor de dieren. We hebben vaak nog een verouderd beeld van de landbouw. Ik heb gezien dat ook daar innovatie een heel erg belangrijke rol speelt. Op zo n boerderij leer je hoeveel werk er is aan een Symposium Brussels Metropolitan Brussel klaarmaken voor het tijdperk van de metropolen In deze tijden van radicale transformaties in de globale economie zijn het de metropolen die de trekkers zijn van de regionale en nationale economie. Aldus Bruce Katz, directeur van het Metropolitan Policy Program van de prestigieuze Amerikaanse denktank The Brookings Institution. Hij geeft op het symposium van Brussels Metropolitan aan hoe de Brusselse metropool zich voluit kan positioneren in dit nieuwe tijdperk. De politieke leiders van Vlaanderen, Brussel en Wallonië tekenen present om hun visie te geven. kwaliteitsvol basisingrediënt. Tijdens de vele gesprekken kwam het belang van innovatie heel sterk naar voren. Veel mensen staan sceptisch tegenover de kwaliteit van producten die aangeprezen worden in de reclame. Ik ben overstelpt met onderzoeken om aan te tonen dat wat Danone beweert wel degelijk klopt. Mijn beeld van gladde verkoopstrucs is grondig bijgesteld. Politiek staat vaak te los van het maatschappelijk weefsel. Door zo n stage kom je als politica opnieuw in aanraking met waar het echt om gaat: mensen die gedreven zijn zo goed mogelijk ondersteunen. En volgens Brusseel kan de politiek veel leren van de ondernemers. Ik denk meteen aan de human resources en aan de openheid van geest van de bedrijven. Maar bovenal stond ik versteld van hun systematische zelfkritiek, om hun werking en producten op topniveau te Drie jaar geleden lanceerden de drie regionale werkgeversorganisaties Voka, BECI en UWE samen met het VBO een economische ontwikkelingsstrategie voor de Brusselse metropool: Business Route 2018 for Metropolitan Brussels. Een jaar later volgde de oprichting van Brussels Metropolitan, met het oog op de uitrol van concrete acties. Die projectorganisatie kreeg de steun van de drie gewesten. Op 17 oktober is het verzamelen geblazen op het jaarlijkse symposium van Brussels Metropolitan voor een stand van zaken van de projecten en een blik vooruit. Dit jaar biedt het symposium een internationaal gereputeerde gastspreker in de figuur van Bruce Katz. Hij zal het toekomstpotentieel van de Brusselse metropool duiden in de bredere context van de opkomst van metropolen. De Amerikaanse expert heeft alvast één duidelijk devies voor alle stakeholders in de metropool: Samenwerking is de nieuwe vorm van competitie. Het draaiboek voor een succesvolle metropool linkt strategie houden. Daar mogen we best een voorbeeld aan nemen. Wij pamperen onszelf te veel in de politiek, in de bedrijfswereld is daar geen plaats voor. In die zin was mijn stage vooral een goeie oefening in realiteit. Het smaakt naar meer: volgend jaar ben ik zeker opnieuw stagair. Ook bij Danone zijn ze tevreden over de stage. Het was een bijzonder leerrijke ervaring, zegt Nathalie Guillaume van Danone. We waren zeer positief verrast door de interesse van een actief parlementslid in bedrijsleven. De stage was tevens voor ons een nieuwe Politiek staat vaak te los van het maatschappelijk weefsel gelegenheid tot feedback en reflectie vanuit maatschappelijk perspectief over lopende projecten rond human resources, opleiding, voeding, gezondheid en milieu. Zo kunnen we ons management voortdurend verbeteren. We staan klaar om het volgende parlementslid bij ons te ontvangen! aan actie, in coproducties van netwerken van bedrijfsleiders, politieke leiders en prominenten uit de samenleving. Governance komt in de plaats van government. The Metropolis Era, symposium Brussels Metropolitan, 17 oktober 2011, Square (Brussel) Info en inschrijvingen Ann Brusseel (Open vld): Mijn beeld van gladde verkoopstrucs is grondig bijgesteld Bruce Katz: Governance komt in de plaats van government

16 Colofon Vokatribune is het tijdschrift van Voka - Vlaams Economisch Verbond Brouwersvliet 5 bus TITEL 2000 Antwerpen Group Van Damme, Oostkamp 2000 Antwerpen prosit 23 Tel Fax vokatribune@voka.be Redactie Erik Durnez, Sandy Panis, Tom Demeyer Tim Spruytte, Jochen Bessemans Opmaak Advertenties Centrale Voka-regie, Marie-Claude Tack Druk Corelio Printing Verantwoordelijke uitgever Björn Crul Directeur Communicatie Voka Brouwersvliet 5 bus 4 Voka Kenniscentrum Coördinatie en strategie Eric Vermeylen Directeur Voka Kenniscentrum Zogezegd Zogetweet Ik vraag met af of politieke partijen hun beste tijd niet gehad hebben. Is het niet beter om een aantal managementteams samen te stellen? Roland Duchâtelet De Standaard, 11 september Metropool Hongkong 6/10, 13u Voka (Antwerpen) Meet & Greet Shaanxi 7/10, 12u Voka (Antwerpen) Staat uw milieumanagementsysteem al op punt? 11/10, 12u Voka (Antwerpen) Hoeveel vergaderingen had u deze week? 14/10, 09u Voka (Antwerpen) How to do business with Japan 20/10, 13u Voka (Antwerpen) KamerMomentum met Johan Verminnen 20/10, 19u Provinciehuis (Antwerpen) Intense Indonesia De groeiparel van het Zuidoosten 21/11 Voka (Mechelen) Vokacongres 22/11 Brussel Dag van de Groeier 1/12 Roland DG (Oevel) Workshop elektronisch aanbesteden bij de overheid 1/12 Voka (Geel) Eindejaarsreceptie 14/12 Hermans Heftrucks (Rijkevorsel) Duurzame relatie met de klant 4/10 Voka (Leuven) Basisopleiding Milieu De milieuvergunning (Vlarem l) 5/10, 13u30 Voka (Kempen) Succesvol verkopen in een B2B-omgeving 6/10, 13u30 Voka (Mechelen) De rol van Hong Kong voor uw business met Azië 11/10, 12u Voka (Mechelen) Hoe sociale netwerken uw businessresultaten beïnvloeden 11/10, 18u30 Voka (Mechelen) Basisopleiding Milieu: milieuvoorwaarden & vergunningen 12/10, 13u30 Voka (Mechelen) Nacht van de Klein-Brabant/Vaartlandse ondernemer 19/10, 19u Dancing Carré (Willebroek) Het gedetailleerde bewegwijzeringsplan dat werd uitgewerkt voor het industrieterrein Hulshout- Heultje, is een mooi voorbeeld van samenwerking tussen bedrijven. Het plan kwam er mee op initiatief van Voka Kempen en haar lokale antenne WINH3. De initiatiefnemers (vlnr): Jos Mols (Huurwagens Mols), Filip Verrezen (gemeente Westerlo), Rocco Cannizzaro (Transport Hendrickx), Jan Hendrickx (Voka Kempen), Mark Verhaegen (burgemeester Hulshout) en Tine Horsten (Voka Kempen). Agentschap ondernemen, project succesvol overdragen 24/10, 18u30 Bank J. van Breda & C (Antwerpen) Wegwijs in de exportadministratie 11/10 Voka (Leuven) Start businessclub MVO 6/10, 16u Trevi (Gentbrugge) De bezuinigingsoperatie van 18 miljard euro gaat aan niemand onopgemerkt voorbij. Voor vrijwel iedereen daalt in het komend jaar de koopkracht. De Nederlandse Koningin Beatrix in haar Troonrede Onderhandelen over besparingen? Indien ons overheidsbeslag even groot zou zijn als in andere landen, besparen we op slag 17 miljard 1 september Ik heb afgeleerd om de beurs te willen begrijpen. De koers van het aandeel bepalen behoort nu eenmaal niet tot onze corebusiness. De beurs staat buiten het bedrijf. Ann Lambrechts (Bekaert) in Ondernemers 16 september 2011 Voka West-Vlaanderen In 3D zijn creatievelingen op zoek naar ondernemers en ondernemers zoeken naar creatievelingen. Innovatie gebeurt waar ze elkaar 20 september Het recept voor succes is eenvoudig. Bescheiden leven, ook in de vette jaren, en snuggerder zijn dan de rest. Charles Beauduin, CEO Van de Wiele De TIJD, 22 september 2011 Uw team als rots in de branding 25/10, 29/11 & 6/12, 12u Voka (Antwerpen) LeiderschAPP, kan je dat downloaden? 27/10, 12u30 ING (Antwerpen) FLAMEA netwerkevent met Roger Roels 27/10, 18u30 Voka (Antwerpen) Gespreks- en interventietechnieken voor vertrouwenspersonen 6/10 Voka (Vilvoorde) Stagemarkt /10 VDAB (Vilvoorde) Telefonische prospectie 11/10 Voka (Vilvoorde) Van regelgestuurd naar waardengestuurd werken 12/10 Voka (Vilvoorde) Het nieuwe werken 14/10 Voka (Vilvoorde) Voka Business Master Golftornooi /10 Brabantse Golf (Melsbroek) Brussels Metropolitan Annual Symposium 17/10 SQUARE (Brussel) Milieu- en arbeidsveilig werken op kantoor 18/10 Voka (Vilvoorde) De rode draad is groen 18/10 3E (Brussel) De nieuwe ontslagregels vanaf /10 Voka (Vilvoorde) Het schrijven van rappelbrieven 20/10 Voka (Vilvoorde) Wegwijs in de exportadministratie 25/10 Voka (Leuven) Overdracht van het familiebedrijf: bedreiging of bevrijding? 26/10 Voka (Vilvoorde) Steunmaatregelen voor bedrijven: tewerkstelling en opleidingen 26/10 De Venkel (Kortenberg) Voka Chic 7/10 Reflex (Westerlo) Basel III: de nieuwe regels inzake liquiditeit 12/10 Voka (Geel) Ledenontmoeting 14/10 Voka (Geel) De overheid komt naar je toe (i.s.m. Agentschap Ondernemen, FIT & Innovatiecentrum) 20/10 Link 21 (Herentals) Bedrijfsoverdracht 24/10 Voka (Geel) Het bos door de bomen van de duurzaamheidslabels 26/10 Voka (Geel) Bedrijfsbezoek: Meubelfabriek Sint-Jozef 14/10 Sint-Jozef (Aarschot) Milieu- en arbeidsveilig werken op kantoor 18/10 Voka (Vilvoorde) Hoe staat het met mijn verzekeringen? 20/10 Voka (Leuven) Transportdocumenten, verzekeringen en risico s 20/10 Voka (Mechelen) Adviserend verkopen 20/10 Voka (Leuven) Overdracht van vennootschappen 27/10 Voka (Leuven) Event voor nieuwe leden 27/10 Mijn professionele droom financieren 27/10 Voka (Leuven) Concurrerende handelspraktijken 15/11 Voka (Leuven) Alles over btw 17/11 Voka (Leuven) De carbon footprint van uw product 22/11 Voka (Vilvoorde) Vokacongres 22/11 Brussel Ontmoeting Chinese ambassadeur 7/10, 14u Voka (Hasselt) Een onderbouwd businessplan 3/10 & 17/10, 18u30 Voka (Hasselt) Leidinggeven aan mensen die je niet vaak ziet 7/10, 13u Voka (Hasselt) Excel draaitabellen 11/10, 9u Voka (Hasselt) Dag van HRM 18/10, 9u PHL (Hasselt) Meeting nieuwe leden 27/10, 18u Voka (Hasselt) Staten-Generaal bedrijfsvriendelijke gemeente 28/10, 14u Voka (Hasselt) Discussies, ruzies, onbetaalde facturen en geschillen 3/10, 12u Voka (Mechelen) Du français à midi: vlot te communiceren in het Frans 3/10 tot 24/10 (4 sessies), 12u Voka (Mechelen) Taaltraining: Inzicht in de Chinese taal en cultuur 4/10, 13u45 Voka (Mechelen) Time- en zelfmanagement 4/10, 19u Voka (Mechelen) Dit is een selectie uit de agenda van Voka. De volledige agenda vindt u op Handelsmissie naar Turkije 12-16/10 Verkiezing provinciale Voka-ambassadeur 13/10, 18u Vlaamse Opera (Gent) Efficiënt debiteurenbeheer 13/10, 9u Voka (Aalst) Voorbereiding sociale verkiezingen 18/10, 13u Huis van de Bouw (Zwijnaarde) De milieuvergunning praktisch bekeken 20/10, 14u Huis van de Bouw (Zwijnaarde) Krachtig leiderschap kan u leren 20/10 & 21/10 Aparthotel Castelnou (Gent) Crunch Café met Wouter Torfs 25/10, 18u ICC Concept Store (Gent) Lunch met Vlev s Verenigde Staten en Canada 25/10, 12u30 Voka (Dendermonde) Subsidiezitdag 27/10, 10u Flanders Expo (Gent) Bedrijfsbezoek: Pattyn Packing Lines 4/10, 18u30 Pattyn (Brugge) Rulingpraktijk 4/10, 16u30 Voka (Kortrijk) West-Vlaanderen en Haven Zeebrugge: partners in logistiek 6/10, 17u30 Kortrijk XPO (Kortrijk) Infosessie West-Vlaams Charter Duurzaam Ondernemen 7/10, 12u30 Electrawinds Biostoom (Oostende) MO ontmoet MO - Jules Destrooper 13/10, 8u Jules Destrooper (Lo) Vokafé bij United Motors 13/10, 18u30 United Motors Businessclub International Logistics 18/10, 17u Havenhuis De Caese (Brugge) Multionationals in West-Vlaanderen 20/10, 18u30 Havenhuis De Caese (Brugge) Bedrijfsbezoek: Fides Petfoods 25/10, 18u30 Fides (Zandvoorde) Bedrijfsbezoek: Paneltim 25/10, 18u30 Paneltim (Lichtervelde) Voka Young Power: Let s visit A&S/Spanogroup 26/10, 19u Netwerken, hoe begin je eraan? 28/10, 7u45 Leonardo Hotel (Brugge) Even horen hoe de zaken gaan in Ronse, tijdens de verkiezing van de regionale Voka Ambassadeur: Geert Moerman (Voka Oost-Vlaanderen), Luc Dupont (burgemeester Ronse), Yvan Elebaut (Anzco Foods Europe), Olivier Herberigs (Herberigs verzekeringen) en Koen Hamers (Elektrotechniek De Keyser). Peter Van Biesbroeck, de projectcoördinator voor het LN Technologiemarketing 4, verwelkomde tijdens de kick-off op 12 september de meer dan 30 deelnemende kmo-bedrijfsleiders, waarvan 15 deelnemers uit het Leuvense. 4de KMO MARKETING CONGRES 25 NOVEMBER 2011 Op 6 september vond De Rentree plaats, met als thema Gezocht: talent voor Vlaanderen. Topondernemers en -politici discussieerden er over de resultaten van de gelijknamige enquête door Voka, Knack en Trends. Op de foto: Fons Leroy (VDAB), Jo Libeer en Ignace Van Doorselaere (Voka) en Vlaams minister Pascal Smet. 75 korting* met code VOKA Tijdens de Chambers Trophy, Limburgs grootste teambuildingsevent georganiseerd door Voka Limburg, streden 120 ploegen voor de titel. In een zonovergoten Bokrijk was winnen ook dit jaar minder belangrijk dan deelnemen. Op 6 september verwelkomde Voka Antwerpen-Waasland Waals ministerpresident Rudy Demotte voor een werkbezoek aan onze regio. Hij sprak onder meer met Kamervoorzitter Bernard Van Milders en gouverneur Cathy Berx. VERLEG UW KMO GRENZEN 25 november 2011 Congrescentrum Ter Elst, 2610 Edegem Innovatie, geomarketing, duurzame ontwikkeling, openbare aanbestedingen, het nut van sociale media voor KMO s en inspirerende marketingcases staan dit jaar op het programma van het vierde KMO marketingcongres. Gun uzelf een inspiratiedag en ga naar huis met praktische tips die u onmiddellijk kunt toepassen. Volledig programma en registratie: *Deelname: Schrijf u nu in met de code VOKA en geniet 75 korting: 160 ipv 235 excl. 21% btw. Voka s Lokaal Actief Netwerk (LAN) Zennevallei bleef nog even nazomeren in het Pajottenland. André Adams (D+A Consult), Dirk Merckx (Novius Advocaten), Lieve Vanlinthout (burgemeester Sint-Pieters- Leeuw) en Lucien Wauters (schepen Energie & Nutsvoorzieningen Sint-Pieters-Leeuw) blikken alvast vooruit op een positieve tweede jaarhelft. met dank aan: A C A D E M Y

17 Ultrabetrouwbaar internet voor bedrijfskritische toepassingen Corporate Vlot en betrouwbaar internet is vandaag cruciaal voor het succes van uw organisatie. Met het nieuwe Corporate Fibernet werkt u niet alleen ultrasnel, maar krijgt uw internetverkeer ook prioriteit op ons netwerk. Corporate Fibernet is een kostenefficiënte en betrouwbare oplossing met strikte SLA s en 24/7support, en bovendien gegarandeerde bandbreedtes en hoge upstream. Kortom, de unieke combinatie van service en robuuste technologie voor geavanceerde toepassingen zoals cloud computing, digital voice, online banktransacties, glasvezel backup en meer Nieuw Nu ook ultraveilig dankzij Secured Internet Gateway, onze op applicaties gerichte beveiligingsoplossing. Vraag advies op maat I I telenet.be/corporatefibernet