Een andere grondhouding bij ICT-aanbestedingen
|
|
- David Bosmans
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Een andere grondhouding bij ICT-aanbestedingen In de basis kennen aanbestedingen twee centrale dilemma s: dat van complexe vraagstukken en dat van informatieasymmetrie. Open standaarden, use cases en open-sourcesoftware kunnen helpen om hier goed mee om te gaan. Ze stellen opdrachtgevers en opdrachtnemers in staat om op een andere, creatievere wijze om te gaan met aanbestedingen en kunnen de weg vrijmaken voor een oplossing uit de impasse die bij veel aanbestedingen ontstaat. Hoe open source, open standaarden en use cases de wereld van aanbestedingen opschudden! Aanbestedingen halen vaak negatief het nieuws. De gezochte innovatieve, betaalbare leverancier die werkelijk het vraagstuk oplost, is ergens in het traject verloren gegaan. Hoe kan dit? En wat doen we eraan? Er zijn drie belang rijke trends die bijdragen aan het succes van aanbestedingen in de ICT-sector: de volwassenheid van open-sourcesoftware, de groeiende hoeveelheid van open standaarden en het gebruik van use cases. Bas Kruiswijk, Ruben van Wendel de Joode en Michiel Wittkampf We staan allereerst stil bij twee factoren die maken dat veel van de huidige aanbestedingen hun beloftes niet waarmaken. Vervolgens gaan we in op een aantal trends in de ICT-markt die maken dat aanbestedingen wel degelijk tot een succes kunnen leiden. Deze trends zijn de volwassenheid van open-sourcesoftware, de groeiende hoeveelheid van open standaarden en het gebruik van use cases. De drie trends inspireren en stellen opdrachtgevers in staat aanbestedingen op een meer volwassen wijze vorm te geven. Kijkend naar de drie trends hebben we vijf bouwstenen geformuleerd en in de praktijk uitgetest die maken dat aanbestedingen wel degelijk succesvol kunnen zijn. We illustreren onze inzichten aan de hand van een concrete casus. Aanbesteden: twee centrale dilemma s In de basis kennen aanbestedingen twee centrale dilemma s, te weten het dilemma van een complex vraagstuk en het dilemma van informatieasymmetrie. Complexe vraagstukken Complexe of taaie vraagstukken zijn specifieke vraagstukken. Het gaat om vraagstukken waarbij van tevoren niet bekend is wat de juiste oplossing is. De Bruijn, Ten Heuvelhof en In t Veld (2008) definiëren een complex vraagstuk als een vraagstuk waarbij meerdere partijen (mensen, afdelingen en/of organisaties) betrokken zijn. De verschillende partijen hebben niet een gedeelde opvatting over het probleem en hebben andere waarden en normen over wat een goede oplossing is. In een dergelijke situatie is het onmogelijk om van tevoren te definiëren wat de juiste oplossing moet zijn. Die kan alleen gaandeweg, al lerende, ontdekt worden. Deze werkwijze staat in schril contrast met de systematiek van aanbestedingen. In een aanbesteding wordt immers verlangd, zo luidt de algemene overtuiging, dat een opdrachtgever van tevoren zijn wensen en eisen expliciteert en vastlegt. Informatieasymmetrie Een tweede dilemma is het dilemma van informatieasymmetrie. Bijna elke vraag van een opdrachtgever is uniek. Het gaat immers om een vraag die specifiek is voor de eigen organisatie. De opdrachtgever kent de eigen organisatie en de eigen specifieke context vaak impliciet, maar wordt door de aanbestedingsprocedure gedwongen deze specifieke situatie concreet te maken. Immers, een opdrachtnemer is zonder informatie van de opdrachtgever niet in staat een oplossing aan te bieden en een kostenraming te maken. Echter, menselijke beperkingen maken dat de opdrachtgever daarbij verre van volledig of eenduidig zal zijn. Welke werkwijze ook gekozen wordt, veel van de specifieke context zal pas tijdens de realisatie van een project bekend worden.
2 Wat geldt voor de opdrachtgever, geldt ook voor de opdrachtnemer. De opdrachtnemer heeft veel kennis van zijn (ICT-)oplossing, maar zal die nooit volledig of eenduidig kunnen overbrengen. Bijvoorbeeld: wat maakt zijn oplossing of dienst beter dan die van een concurrent? En dan is de vraag: hoe moet een opdrachtgever op basis van objectieve criteria, een vereiste in aanbestedingen, zich een mening vormen over wat de beste partij of oplossing is? Het resultaat: beloftes die niet worden gerealiseerd De uitkomst van een aanbesteding hangt voor een belangrijk deel af van de wijze waarop deze twee dilemma s worden gehanteerd. Vaak wordt een koers gevaren die niet leidt tot het inlossen van de aanbestedingsbelofte, de belofte van gelijke kansen en de beste oplossing voor het vraagstuk. Zo leiden aanbestedingen vaak tot ongewenste neveneffecten, bijvoorbeeld een focus op het contract. In een aantal situaties hebben wij gemerkt dat de leverancier en de aanbestedende partij een groot deel van de tijd bezig zijn om te controleren of de inhoud van een contract wordt nageleefd en wordt er relatief weinig aandacht besteed aan de vraag of het juiste probleem wordt opgelost. Een ander probleem is dat veel aanbestedingen niet leiden tot een gelijk speelveld. Vaak worden toch de bekende leveranciers geselecteerd. In situaties van onzekerheid wordt immers vertrouwd op die partij waarmee de aanbestedende partij goede ervaringen heeft. Wij beschrijven in dit artikel een nog niet gebruikelijk perspectief op het handelen met deze dilemma s. We hebben de ervaring dat dit leidt tot succesvoller aanbesteden. Drie trends De opkomst van drie trends biedt inspiratie en maakt de weg vrij voor een oplossing uit de impasse die ontstaat bij veel aanbestedingen. De drie trends zijn: open standaarden, use cases en opensourcesoftware. Open standaarden Open standaarden zijn het smeermiddel voor het uitwisselen van gegevens en het koppelen van ICT-functionaliteit, op velerlei gebieden. Er zijn open standaarden voor het opslaan van tekst, afbeeldingen, geluid of bijvoorbeeld studentengegevens. Er zijn algemene open communicatiestandaarden voor berichtuitwisseling en specifieke voor bijvoorbeeld de gezondheidszorg. Het aantal is groot en het succes ook. Sprekend is het internet, dat is uitgegroeid tot een universeel communicatiemiddel, wat alleen kon omdat het gebaseerd is op open standaarden. Standaarden zijn open standaarden als ze door een not-for-profitorganisatie worden beheerd in een open besluitvormingsproces waarin alle geïnteresseerden kunnen participeren, de specificaties vrij beschikbaar zijn en de standaard vrijelijk mag worden geïmplementeerd. Wanneer verschillende leveranciers dezelfde open standaarden gebruiken, levert dat maximale integratiemogelijkheden van hun producten op. Open standaarden worden inmiddels door vele leveranciers toegepast, waarvan een aantal zelfs nagenoeg unaniem in alle gangbare producten worden ondersteund. Denk hierbij aan de standaarden voor webservices (onder andere HTTP, XML, WSDL en SOAP). Op een aantal terreinen zijn er echter nog leveranciers die gebruikmaken van een eigen gesloten standaard, soms ook met de bedoeling hun eigen marktaandeel daarmee veilig te stellen. Use cases Een use case wordt gebruikt bij het ontwerpen van software. Een use case is een beschrijving van één doel waarvoor de gebruiker de software wil gebruiken, bijvoorbeeld in het bankwezen het aanmaken van een nieuwe bankrekening. In de use case wordt de werkwijze die de gebruiker wil hanteren beschreven (in de vorm van een volgorde van gebeurtenissen). Als alle use cases beschreven zijn, ligt vast wat de gebruikers met de software willen kunnen. Use cases zijn een relatief eenvoudig, zeer krachtig en effectief middel bij het ontwerpen van software. Je specificeert de eisen die je aan de software stelt in de context van de werkwijze van de gebruiker en het nut voor de gebruiker. De focus ligt dus op de toegevoegde waarde van het systeem in plaats van op de precieze functionaliteiten. Use cases zijn voor alle belanghebbenden gemakkelijk te begrijpen omdat ze vanuit gebruikersperspectief beschreven zijn. Dat maakt het gemakkelijker om een dialoog te realiseren tussen gebruiker, manager, ontwerper, programmeur, projectmanager et cetera, wat elementair is voor een goed eindresultaat. Open-sourcesoftware De term open source staat allereerst voor een bepaald type software. Het gaat hierbij om populaire softwareprogramma s als Linux, de Apache-webserver en het Nederlandse MMBase. Wat open-sourcesoftware bijzonder maakt is dat de broncode van de software het voor mensen leesbare deel van software beschikbaar is. Nog steeds wordt vaak gesteld dat open-sourcesoftware commercieel niet interessant is. Immers, de broncode is vrij beschikbaar, waardoor bedrijven minder winst kunnen maken met de verkoop van software. De praktijk wijst echter anders uit. Open-sourcesoftware is namelijk commercieel interessant, maar het businessmodel is vaak anders. Bij open source verdienen bedrijven vaak geld door aanverwante producten of diensten te verkopen, zoals hardware, de implementatie van software en/of het beheer van software. Daarnaast stellen sommige open-sourcelicenties bedrijven in staat om open-sourcesoftware te combineren met gesloten software en deze als geheel te verkopen.
3 Met de beschikbaarheid van de broncode is een fascinerend ontwikkelmodel ontstaan. Gemeenschappen van bedrijven, professionals, universiteiten, vrijwilligers en studenten werken samen om de software te verbeteren, handboeken te schrijven en software te vertalen. Open source wint aan populariteit. Steeds vaker verschijnt open source in het nieuws en wagen grote organisaties de overstap naar een open-sourcesoftwarepakket. Deze populariteit heeft deels te maken met wet- en regelgeving die het gebruik van open-sourcesoftware probeert te stimuleren. Zo kennen we in Nederland het actieplan Nederland Open in Verbinding (NOiV), waarin gesteld wordt dat overheden, medeoverheden en overige instellingen (zoals zorg, onderwijs en sociale zekerheid) in aanbestedingen open source moeten kiezen als de software in gelijke mate geschikt is. Door de aard van open-sourcesoftware ligt het voor de hand dat daarin bijna uitsluitend met open standaarden wordt gewerkt. Bij de ontwikkeling van de software zijn openheid en samenwerking immers als uitgangspunt gekozen. Dat neemt niet weg dat veel gesloten software ook gebruikmaakt van open standaarden om de integratiemogelijkheden te vergroten. Wat betekent dit voor de praktijk van aanbesteden? De drie trends stellen opdrachtgevers en opdrachtnemers in staat om op een andere, creatievere wijze om te gaan met aanbestedingen. We zien daarbij concreet vijf bouwstenen: Keuzevrijheid: een gelijk speelveld door niet specifiek een (product van) leverancier te vragen. Transactie: een verschuiving van de aandacht, van de aanschaf van een softwareproduct naar het afnemen van een dienst. Inpasbaarheid: flexibiliteit naar de toekomst toe door open standaarden. Contractvoorwaarden: contractvoorwaarden die zijn toegesneden op het beoogde gebruiksdoel. Communicatie: succesvol gebruik van software door een dialoog over gebruikerswensen. De bouwstenen zijn in figuur 1 afgezet tegen de werkelijkheid in veel aanbestedingen. Wij lichten deze vijf bouwstenen toe aan de hand van een specifieke casus waarin nadrukkelijk open-sourcesoftware en open standaarden zijn gevraagd en is gewerkt met use cases in een Europese aanbesteding. Figuur 1. Vijf bouwstenen voor effectief aanbesteden van ICT keuzevrijheid WIJZE VAN AANBESTEDEN nieuwe, creatieve manier echte keuze door het omschrijvenvan gewenste functionaliteit en daarmee ruimte gevend aan leveranciers om beste oplossing aan te bieden gebruikelijk in de meeste gevallen (on)bewuste beperking van de eigen keuzevrijheid door te vragen naar een specifieke technologie of leverancier of een specifiek product transactie gebruiker neemt een dienst af van een leverancier en koopt daarmee een oplossing voor een probleem gebruiker verkrijgt het gebruikersrecht van een softwareproduct inpasbaarheid mogelijkheid om alle producten te koppelen door het vereisen van open standaarden beperking door en onduidelijkheid over de percieze technische invulling van koppelvlakken door gebruik van gesloten standaarden en gesloten oplossingen contract voorwaarden gebruiker stelt eisen aan de contractvoorwaarden, eigendomsverhouding en de licentie die passen bij het door hem beoogde doel; vaak betekent dit dat de gebruiker meer ruimte en vrijheid krijgt in het gebruik van het eindproduct leverancier behoudt eigendom, gebruiker wordt beperkt in het gebruik van het product, veelal volgens standaardlicentie van leverancier/softwareoplossing communicatie leverancier en gebruiker voeren dialoog over gebruikerswensen gedetailleerde technische specificaties als startpunt van discussie tussen leverancier en gebruiker
4 Triple A is een samenwerkingsverband van instellingen in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Het mbo is in beweging. Er is een grote behoefte aan flexibilisering van het onderwijs, het competentiegerichte onderwijs wordt wettelijk ingevoerd en bestaande ICT-systemen zijn deels verouderd. Twaalf mbo-instellingen hebben de handen ineengeslagen en hebben een onderwijsvisie voor de toekomst opgesteld. Vanuit die onderwijsvisie is een programma van eisen opgesteld voor de aanbesteding van een nieuw basisadministratiesysteem voor studentengegevens. Triple A noemt dit het kernregistratiesysteem voor deelnemers. De aanbesteding was complex door de diversiteit van de betrokkenen en het onbekende terrein dat met de onderwijsvernieuwing werd betreden. De kennis en kunde van de betrokkenen varieerde sterk. Tegelijk was vanwege de voorgeschiedenis zowel de druk als de scepsis groot om tot een succesvolle aanbesteding te komen. Geen keuze voor specifiek product De eerste bouwsteen is een hygiëneaspect. Een belangrijk doel van de regelgeving rond Europese aanbestedingen is om een gelijk speelveld te creëren waarin marktpartijen gelijke kansen hebben. Omgekeerd is het van belang dat de aanbestedende overheidsinstelling een vrije keuze heeft en dat er iets te kiezen valt. Specifiek bij de aanbesteding van software is de valkuil groot om in een aanbesteding producten te vragen van dezelfde leverancier of gebaseerd op dezelfde technologie als de software die al in huis is. Soms wordt ook gemikt op voortzetting van de relatie met de bestaande leverancier. De veronderstelling die daarachter zit is er vaak een van beperking van risico s, continuïteit en geen gedoe met koppelingen en migraties. Ondersteund door het overheidsbeleid wordt op dit punt nu vaak een strakkere lijn uitgezet, ook omdat instellingen zelf op deze manier geen vrije keus voor zichzelf creëren. Het is niet toegestaan om in een aanbesteding te vragen naar een specifiek product of een specifieke technologie. De vraag moet functioneel van aard zijn, zodat de leverancier kan kiezen welke technologie en welk product kan worden aangeboden om in die behoefte te voorzien. Triple A beoogt de realisatie van een kernregistratiesysteem dat toepasbaar is binnen alle twaalf mbo-instellingen, met de ambitie om het fundament te leggen voor de ICT vernieuwing binnen het hele mbo-veld. In het mbo-veld is een groot aantal ICT-leveranciers actief, waaronder drie grote spelers die al hebben geïnvesteerd in de ontwikkeling van een kernregistratiesysteem. In deze omstandigheid is het voor Triple A van groot belang om in dit speelveld gelijke kansen te creëren voor elke leverancier. Immers, de mbo-instellingen werken samen in Triple A op basis van de afspraak dat er gewerkt wordt naar de functioneel best mogelijke oplossing, gegeven de diversiteit van de instellingen. Bovendien vergt vernieuwing door een commerciële aanbieder een goed functionerende markt en niet een waar de race al gelopen is. Voor de aanbesteding van Triple A was de onderwijs-ict-markt min of meer verdeeld en vastgeroest. De aanbesteding heeft de markt behoorlijk opgeschud. De gewenste dienst als uitgangspunt Steeds meer dringt het tot organisaties door dat bij aanschaf en implementatie van ICT-systemen niet het product als zodanig centraal staat, maar de dienst die de leverancier levert of zou kunnen leveren. De software zelf is maar een beperkt deel van de oplossing. De software moet natuurlijk goed werken en de gewenste functionaliteit hebben, maar succesvolle invoering en succesvol gebruik daarvan vragen ook aandacht voor het proces van realiseren en implementeren, de veranderkundige aspecten van de invoering en het beheer gedurende een lange periode van gebruik. Een traditionele licentieovereenkomst gaat uit van een vergoeding voor het gebruiksrecht van de software. Deze vergoeding heeft geen direct verband met het resultaat dat de afnemer wil realiseren. Andere kostenmodellen leggen meer de nadruk op het feit dat er wordt betaald voor datgene wat de waarde vertegenwoordigt: goed draaiende software, een op de organisatie afgestemde implementatie, effectief gebruik, vaardige gebruikers, keuze van passende software, meeontwikkeling met de organisatie et cetera. Dat zijn allemaal diensten. In veel gevallen ontstaat er een gezondere relatie tussen leverancier en opdrachtgever als er voor een dienst wordt betaald, in plaats van dat een gebruikslicentie wordt verleend waarbij de relatie met de gewenste dienst en het beoogde resultaat indirect is. De bedoeling is dat de leverancier meer direct (mede)verantwoordelijk is voor het resultaat dat de opdrachtgever wil realiseren. Voor Triple A was de gerealiseerde software zelf eigenlijk van ondergeschikt belang. De gewenste functionaliteit was slechts op hoofdlijnen omschreven, in de vorm van use cases. De toegevoegde waarde van de leverancier zit hem vooral in het gezamenlijk doorlopen van een proces van nader specificeren van de functionaliteit en zoeken naar de juiste functionaliteit die nodig is om de uitdagingen waar het mbo in de toekomst voor staat te ondersteunen. De waarde van de dienstverlening van de leverancier zit hem in deze gezamenlijke inspanning. De leverancier heeft in het geval van Triple A de volledige software in open source beschikbaar gesteld. Dit betekent uiteraard niet dat al het werk kosteloos is verricht. De leverancier ontvangt gedurende een beperkt aantal jaren een vergoeding voor de ontwikkelinspanning en er komt een dienstverleningsovereenkomst tot stand waarin de leverancier de exploitatie en het beheer van het systeem uitvoert. Het blijvend zorgen voor een betrouwbaar, veilig, snel en up-to-date systeem is de tweede waardevolle dienst die de leverancier levert.
5 Open standaarden als uitgangspunt De toepassing van open standaarden maakt het mogelijk dat oplossingen van verschillende leveranciers kunnen worden gekoppeld of samen onderdeel kunnen zijn van een geïntegreerde ICT-omgeving. Omdat de specificaties van deze open standaarden vrij beschikbaar en implementeerbaar zijn en op een not-for-profitwijze worden beheerd, is er voor geen enkele leverancier een belemmering om deze standaarden te adopteren. Door in een aanbesteding nadrukkelijk open standaarden te eisen worden flexibiliteit en leveranciersonafhankelijkheid bevorderd. Andere leveranciers kunnen immers ook over die standaard beschikken en daarop aansluiten. Voor organisaties betekent dit soms een andere houding in de richting van de markt. In plaats van integratie na te streven door producten van eenzelfde leverancier te kopen, of dezelfde technologie te vragen, kunnen nu open standaarden worden gevraagd om diezelfde integratie te realiseren. Dit wordt ook wel een best-of-breedstrategie genoemd, omdat voor elke gewenste functionaliteit de juiste ICT-oplossing kan worden geselecteerd, ongeacht de technologie waarin die is gerealiseerd. Dat werkt als de open standaarden goed worden ondersteund zodat de oplossing kan worden geïntegreerd in het geheel. Triple A streeft ook een best-of-breedstrategie na. Alle twaalf instellingen hebben verschillende ICT-voorzieningen, van verschillende leveranciers, en zullen elk in hun eigen tempo, met hun eigen prioriteiten, ICT-vernieuwingen doorvoeren. Deze heterogeniteit is een gegeven standaardiseren op bepaalde (gesloten) standaarden of suites van producten is onhaalbaar en onwenselijk. Het nieuwe systeem moet binnen het ICT-landschap van elke instelling succesvol gebruikt kunnen worden. De aanbesteding is de eerste stap in een proces van ICT-vernieuwing. Voor de toekomst willen de instellingen de handen vrijhouden om met andere leveranciers door te ontwikkelen of oplossingen van andere leveranciers op het nieuwe systeem aan te sluiten. Daarnaast is er in het mbo-veld een groot aantal open standaarden van toepassing. Dit zijn niet alleen de standaarden die door de overheid in de NORA-architectuur of door het Forum Standaardisatie zijn vastgelegd, maar ook specifieke standaarden voor de uitwisseling van deelnemersgegevens, voor een digitaal portfolio of elektronische leermiddelen. Triple A heeft de vele relevante open standaarden in kaart gebracht en ervoor gekozen om een deel daarvan als eis en het andere deel als wens op te nemen. Leveranciers konden zich onderscheiden door meer van de gewenste open standaarden te ondersteunen. Voorwaarden die passen bij het beoogde doel Er zijn veel meer mogelijkheden dan de traditionele contractvoorwaarden waarbij de gebruiker de software alleen functioneel mag gebruiken. Op de afnemer en de aanbesteding toegesneden afspraken kunnen aanzienlijk bijdragen aan de waarde van de dienst of het product dat afgenomen wordt. Bij software worden de voorwaarden vaak voor een groot deel vastgelegd in een licentie. Een groot aantal creatieve en interessante gebruikerslicenties valt in de categorie open source. Opensourcesoftware is in de basis een juridisch construct. Dat heeft een aantal relevante consequenties. Zo wordt het aantal mensen dat de software mag gebruiken niet door de licentie niet beperkt, er zijn (daardoor) geen licentiekosten en de broncode is beschikbaar. Het belangrijkste voordeel van deze constructie is dat een leverancier geen beperking kan opleggen aan een organisatie als het puur om het functionele gebruik van de software gaat. Licenties die dit gebruiksrecht inperken, kunnen een serieus risico vormen voor een organisatie. Puur voor het gebruik van de software is een organisatie daarmee dus niet afhankelijk van een leverancier. Overigens kan deze afhankelijkheid wel ontstaan met een systemintegrator als deze de software levert aan de gebruiker. Dat is helemaal het geval als de systemintegrator de software moet aanpassen aan de specifieke wensen van de gebruiker. Een bijkomend aspect is de beschikbaarheid van de broncode. Daardoor kan een organisatie besluiten de diensten voor bijvoorbeeld implementatie, beheer of ontwikkeling bij een andere partij te beleggen. Ook dit voorziet in de vaak zo gewenste leveranciersonafhankelijkheid. Maar misschien nog belangrijker is de mogelijkheid tot integratie. Het gebruik van open standaarden is lang niet altijd genoeg garantie om software te kunnen integreren. Soms is het nodig om onder de motorkap te kijken hoe de software precies in elkaar zit. Met die informatie kan een andere leverancier dan software ontwikkelen die naadloos aansluit. Uiteraard betekent dit alles niet dat open-sourcesoftware en een open-sourcelicentie altijd de beste oplossing zijn. Er zijn voldoende situaties denkbaar waarin open-sourcesoftware geen inherent voordeel biedt. Zo gaat het voordeel van leveranciersonafhankelijkheid alleen op als er voldoende partijen zijn die de open-sourceoplossing ondersteunen en er weinig sprake is van maatwerk aan de specifieke situatie van de gebruiker. Bij maatwerk zal immers de maatwerkleverancier minimaal een kennisvoorsprong hebben ten opzichte van concurrenten. Een ander probleem is dat er meerdere versies van een open-sourceapplicatie kunnen ontstaan die leiden tot inefficiëntie in de doorontwikkeling van de software en allerlei onduidelijkheden over de specifieke versie die wordt geïmplementeerd. Tot slot is de functionaliteit en kwaliteit van software in veel gevallen doorslaggevend en voor een aanzienlijk aantal toepassingen is er meer gesloten software van goede kwaliteit beschikbaar.
6 Triple A is een initiatief dat word gefinancierd met publiek geld: geld van mbo-instellingen. Besteding van publiek geld moet ook zo veel mogelijk de publieke zaak dienen: de beschikbaarheid van goede ICT-voorzieningen voor mbo-instellingen. In deze filosofie past een investering in een open-sourceoplossing, waaraan geen beperkingen ten aanzien van het gebruik gelden. Hoe breder mbo-instellingen hun investering kunnen gebruiken en hoe meer mbo-instellingen dat kunnen doen, hoe meer het publieke belang gediend is. Daarnaast, omdat het kernregistratiesysteem een eerste stap is in een proces van ICT-vernieuwing, zullen verschillende leveranciers, zowel van bestaande als nieuwe ICT-oplossingen, hun oplossingen gaan koppelen met de kernregistratie. Om uiteindelijk optimaal geïntegreerde ICT-voorzieningen te kunnen realiseren is de beschikbaarheid van de broncode van de kernregistratie belangrijk. Van twee generieke onderdelen van de kernregistratie is geëist dat ze met een open-sourcelicentie beschikbaar worden gesteld. Voor deze onderdelen is het in het bijzonder wenselijk dat ze breder toegepast worden in het onderwijsveld, bij instellingen die niet bij het samenwerkingsverband zijn aangesloten. Deze onderdelen vormen de motor van de ICT-vernieuwing die het mbo-veld zoekt. Een open-sourcelicentie biedt de ruimte om vanuit verschillende initiatieven binnen de mbo-sector te innoveren, individuele wensen te realiseren en tegelijk aan een collectieve ambitie te werken, omdat de basis vrij beschikbaar is. De hoop is om hiermee de flexibiliteit en massa te ontwikkelen die voor langdurige innovatie noodzakelijk zijn. Voor de overige onderdelen en de ontwikkelstraat is een opensourcelicentie niet als eis, maar als zwaarwegende wens geformuleerd. Dit om ruimte naar de markt te bieden voor verschillende aanbiedingen. En deels ook uit voorzichtigheid toen nog niet duidelijk was hoe rijp de markt was als het gaat om het creëren van open-sourceoplossingen. Dialoog organiseren rondom gebruikerswensen Succesvol aanbesteden vergt een intensieve constructieve dialoog tussen alle belanghebbenden, voor, tijdens en na de aanbestedingsprocedure; voorafgaand aan de aanbestedingsprocedure gaat het om de dialoog binnen de organisatie om de (eind)gebruikerswensen in kaart te brengen. In dezelfde fase kan eventueel een dialoog gevoerd worden met marktpartijen om zicht te krijgen op oplossingen, acceptatie van voorwaarden en vormen van samenwerking. Tijdens de aanbestedingsprocedure is er de wettelijke mogelijkheid van de concurrentiegerichte dialoog, waarbij in dialoog met de inschrijver de gewenste oplossing, aanpak of samenwerkingsvorm nader kan worden uitgewerkt. Ten slotte kan er bewust ruimte worden gelaten om ook na de gunning, in dialoog met de geselecteerde leverancier, de oplossing nader uit te werken. Door de wensen van de (eind)gebruiker te expliciteren en een prominente rol te geven in de dialoog, wordt de kans groter dat het resultaat succesvol gebruikt wordt binnen de organisatie. Use cases zijn een uitstekend middel bij het vormgeven van die dialoog. Bij de voorbereiding van de aanbesteding kunnen gebruikers in de vorm van use cases vastleggen welke meerwaarde zij van de software verwachten. Gezien de complexiteit van veel aanbestedingsvraagstukken is het wenselijk dat hiervoor diverse gerelateerde gesprekken met een slimme samenstelling van het spectrum aan gebruikers georganiseerd wordt. In de dialoog vindt confrontatie plaats van de vaak uiteenlopende perspectieven. Al doende leert men en ontdekt men welke oplossing niet slechts een suboptimalisatie, maar een werkelijke oplossing is. In een traditionele aanbesteding moet je van tevoren je wensen en eisen voor het eindresultaat vastleggen. Er zijn twee werkwijzen die maken dat het niet nodig is om de aanbesteding hiermee op slot te zetten. Ten eerste is het, zoals reeds genoemd, tegenwoordig ook mogelijk om in de aanbestedingsprocedure in dialoog met marktpartijen te komen tot een nadere specificatie van de oplossing. Ten tweede blijkt het, in tegenstelling tot de algemene overtuiging, ook werkbaar om de functionele wensen en eisen alleen op een globaal niveau te formuleren, in de vorm van use cases. Dit vergt in de uitvoering vervolgens een andere, meer op samenwerking gerichte werkwijze. In plaats van (vergeefs) te streven naar perfecte specificaties en deze over de muur te gooien, omarm je de realiteit van informatieasymmetrie tussen opdrachtgever en -nemer. Je maakt gebruik van elkaars kracht door samen de specificaties uit te werken. Essentieel is om in de relatie met de opdrachtnemer vertrouwen als uitgangspunt te nemen, in plaats van het gebruikelijke wantrouwen. In zo n situatie kan het ook nuttig zijn de concurrentiegerichte dialoog in de aanbestedingsprocedure toe te passen, maar dan om de samenwerkingsvorm nader uit te werken. Belangrijk is dan om de kwaliteit van de samenwerking mee te nemen in de beoordeling. Met deze aanpak worden als het ware alleen het probleem en de randvoorwaarden waaraan de oplossing moet voldoen gespecificeerd, en wordt samen met de leverancier in de uitvoering van het project de oplossing gecreëerd. Tijdens en na de aanbesteding zijn use cases ook een uitstekend middel voor de dialoog tussen de vraag- en aanbodzijde. De leverancier en gebruikers kunnen elkaar begrijpen omdat gebruikerswensen in de vorm van use cases begrijpbaar zijn voor alle betrokkenen. De eisen en wensen die Triple A bij de aanbesteding formuleerde, vielen uiteen in juridische, technische, financiële, organisatorische en functionele aspecten. De functionele aspecten zijn beschreven in de vorm van use cases. Om optimaal gebruik te maken van de kennis van de toekomstige gebruikers en draagvlak te realiseren,
7 hebben ze zelf de use cases geschreven. Dit deden ze onder begeleiding van procesontwerpers en veranderkundigen. Er werd een proces van intensieve, geconcentreerde dialoog georganiseerd. Alle betrokkenen daagden elkaars denkbeelden uit en deelden hun kennis. De use cases waren de basis voor de aanbesteding. De aanbesteding is uitgevoerd in de vorm van een concurrentiegerichte dialoog waarin vooral de samenwerkingsvorm nader is uitgewerkt. Met de laatst overgebleven partijen is een proof of concept uitgevoerd, het realiseren van een eerste deel van de software. De beoordeling van de proof of concept bestond uit een samenwerkingsassessment, een eindgebruikersbeoordeling en een technische beoordeling. Na de aanbesteding heeft de geselecteerde leverancier de use cases in een incrementeel en iteratief proces omgezet in werkende software. Bij de ontwikkeling werden gebruikers, onderwijs- en ICT-deskundigen en het projectmanagement van Triple A betrokken. Telkens vormden de use cases de basis voor het gesprek, de ontwikkeling en de acceptatie. Conclusie Aanbestedingen kunnen succesvol zijn. Ze kunnen innovatie, flexibiliteit, leveranciersonafhankelijkheid, effectieve samenwerking en een echte oplossing op een betaalbare wijze creëren. We hebben een aantal bouwstenen besproken om dit te realiseren. Centraal daarbij staat de wijze van omgaan met twee dilemma s: complexiteit versus uitgeschreven eisen en het dilemma van de informatieasymmetrie. De aanbesteder aan het roer De gedachtegang achter open-sourcelicenties biedt inspiratie om een verschuiving in de balans te realiseren van afhankelijkheid van de leverancier naar een verhouding die afgestemd is op de wensen van de aanbesteder. Voor deze verschuiving zijn diverse effectieve bouwstenen voorhanden die onderbenut worden. In een aanbesteding kan een gelijk speelveld gecreëerd worden door niet naar een specifiek product te vragen. Dat is niet alleen conform de maatschappelijke doelstelling van de aanbestedingswet, maar zet de deur ook open naar oplossingsmogelijkheden die buiten de grillen van één leverancier vallen. Een ander belangrijk middel om flexibiliteit en leveranciersonafhankelijkheid te bevorderen is om het gebruik van open standaarden eisen. Dat geldt evenzo voor het doelgericht gebruiken van contractvoorwaarden en licenties, bijvoorbeeld een open-sourcelicentie. Ruimte creëren voor echte oplossing Echte oplossingen realiseren vergt dat er ruimte gecreëerd wordt om naar echte oplossingen toe te werken. Dit in tegenstelling tot het veelvoorkomende dichttikken van de aanbesteding. We hebben laten zien dat dit kan in een aanbesteding. We concluderen hier op welke wijze de besproken bouwstenen bijdragen aan echte oplossingen. Ten eerste wordt door een gelijk speelveld te realiseren ruimte gemaakt voor het zoeken naar de leverancier met de beste oplossing en, indien van toepassing, voor vernieuwing in een vastgeroeste markt. Ten tweede, wat wordt er aanbesteed? Een informatiedienst als uitgangspunt nemen, kan veel effectiever werken dan software kopen. De software zelf is immers maar een beperkt deel van de oplossing. De bedoeling is dat de leverancier meer direct (mede)verantwoordelijk is voor het resultaat dat de opdrachtgever wil realiseren. Vervolgens, op basis van wat wordt er aanbesteed? Use cases zijn een goed middel bij het realiseren van een dialoog tussen alle belanghebbenden over de meerwaarde die de software moet bieden. En tevens zijn ze zeer geschikt om de functionele eisen op een globaal niveau te formuleren. Dat schept ruimte om op basis van elkaars kennis en kunde, samen met de leverancier, de specificaties nader uit te werken, perspectieven te confronteren, kennis over te dragen, van elkaar te leren en nieuwe inzichten toe te passen. De gewenste samenwerking met een leverancier verdient daarom een net zo belangrijke plek in een aanbesteding als de functionele eisen. Hoe kan deze effectieve ICT-ontwikkeling blijvend gerealiseerd worden? Een belangrijk middel hiervoor zijn open-sourcelicenties. Met open-source- en andere creatieve licenties kunnen voorwaarden voor langdurige innovatie geschapen worden. Door in een aanbesteding nadrukkelijk open standaarden te eisen worden flexibiliteit en leveranciersonafhankelijkheid bevorderd Literatuur Hans de Bruijn, Ernst ten Heuvelhof, Roel in t Veld, Procesmanagement, 3e druk 2008, Academic Service. Links Bas Kruiswijk, bkr@tg.nl. Ruben van Wendel de Joode, rwj@tg.nl. Michiel Wittkampf, mwf@tg.nl.
Implementatiestrategie Open Standaarden en Open Source Software
Implementatiestrategie Open Standaarden en Open Source Software Implementatiestrategie Open Standaarden en Open Source Software, 25-2-2010 blz. 1 van 7 Inhoud INLEIDING... 3 HET PROGRAMMA NOIV... 3 TOEPASSING
Nadere informatie?Hoe Zo! >> Werken bij de gemeente betekent je inzetten voor burgers en bedrijven. En daarbij geldt:
Wabo effectief ?Hoe Zo! >> Het toepassen van de Wabo is meer dan alleen de IT-structuur aanpassen, de procedures herzien en/of de processen opnieuw beschrijven en herinrichten. Het zijn de medewerkers
Nadere informatieVerkenning functionaliteit voor ontsluiting (cloud)diensten en leermateriaal in het MBO Samenwerking SURF, Kennisnet en
Verkenning functionaliteit voor ontsluiting (cloud) en leermateriaal in het MBO Samenwerking SURF, Kennisnet en sambo-ict Bas Kruiswijk V1.0, [datum: 18 maart 2013] Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 1.1.
Nadere informatieManagement. Analyse Sourcing Management
Management Analyse Sourcing Management Management Business Driven Management Informatie- en communicatietoepassingen zijn onmisbaar geworden in de dagelijkse praktijk van uw organisatie. Steeds meer
Nadere informatieBusiness case Digikoppeling
Business case Digikoppeling Versie 1.0 Datum 02/06/2014 Status Definitief Van toepassing op Digikoppeling versies: 1.0, 1.1, 2.0, 3.0 Colofon Logius Servicecentrum: Postbus 96810 2509 JE Den Haag t. 0900
Nadere informatieMr. M.H.Paapst Open voorkeur in een aanbesteding Deel III: Modelteksten
Mr. M.H.Paapst Open voorkeur in een aanbesteding Deel III: Modelteksten Onderstaande wensen, eisen en teksten hebben tot doel de leveranciersonafhankelijkheid, flexibiliteit en interoperabiliteit te bevorderen
Nadere informatiede verwachting van de klant centraal.*
de verwachting van de klant centraal.* The road ahead for public service delivery Groeiende verwachtingen van klanten, bezuinigingen en demografische ontwikkelingen zijn mondiale trends die de omgeving
Nadere informatieMarktconsultatie SIS. 16 juni 2017 Versie 1.0
Marktconsultatie SIS 16 juni 2017 Versie 1.0 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 1.1. Functioneel onderzoek en aanbestedingsonderzoek... 3 1.2. Doel van de marktconsultatie... 3 2. Marktconsultatie... 4
Nadere informatieIP Businessmanager voor gevorderden
IP Businessmanager voor gevorderden mobiel integratie total cost of ownership (tco) management rapportages netwerken en ict vm en hosted oplossingen business manager integratie bedrijfs applicaties voip
Nadere informatieHet actieplan en uw website. Mr Mathieu Paapst (juridisch adviseur)
Het actieplan en uw website. Mr Mathieu Paapst (juridisch adviseur) Doelen actieplan Doelstelling Actieplan Nederland Open in Verbinding Verbetering van interoperabiliteit Vermindering van leveranciersafhankelijkheid
Nadere informatieImpact Cloud computing
Impact Cloud computing op de Nederlandse zakelijke markt De impact van Cloud Computing op de Nederlandse zakelijke markt De economische omstandigheden zijn uitdagend. Nederland is en bedrijven informatietechnologie
Nadere informatieOpleidingsprogramma DoenDenken
15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor
Nadere informatieDataportabiliteit. Auteur: Miranda van Elswijk en Willem-Jan van Elk
Dataportabiliteit Auteur: Miranda van Elswijk en Willem-Jan van Elk Cloud computing is een recente ontwikkeling die het mogelijk maakt om complexe ICTfunctionaliteit als dienst via het internet af te nemen.
Nadere informatieBetere onderwijsondersteuning met Student Informatie Systemen SIS 2010: VAN INSCHRIJFSYSTEEM NAAR ONDERWIJS 2.0
Betere onderwijsondersteuning met Student Informatie Systemen SIS 2010: VAN INSCHRIJFSYSTEEM NAAR ONDERWIJS 2.0 MINISYMPOSIA Ter introductie / 2 Op 22 maart 2010 organiseerde M&I/Partners een minisymposium
Nadere informatieOpen voorkeur in de ICT inkoop en aanbestedingsstrategie. Mr Mathieu Paapst (juridisch adviseur)
Open voorkeur in de ICT inkoop en aanbestedingsstrategie Mr Mathieu Paapst (juridisch adviseur) Doelen actieplan Doelstelling Actieplan Nederland Open in Verbinding Verbetering van interoperabiliteit Vermindering
Nadere informatiehttps://www.managementboek.nl/boek/9789012117951/informatiemanagement-enbeleid-toon-abcouwer#over
https://www.managementboek.nl/boek/9789012117951/informatiemanagement-enbeleid-toon-abcouwer#over Samenvatting 'Informatiemanagement en -beleid' zijn voorwaardelijk voor een gezonde en effectieve informatiehuishouding.
Nadere informatieDe magie van Florerend Verkennen Geknipt om te bouwen aan zelfsturing. Intro
De magie van Florerend Verkennen Geknipt om te bouwen aan zelfsturing Door Pepijn Happel Intro We zijn zo gewend te focussen op wat niet werkt, daarbij geholpen door traditionele probleemoplossende methoden,
Nadere informatieVernieuwing gegevens en berichtenstandaarden. Plan van aanpak vernieuwing standaarden - Project breakdown - Voorgestelde route 2017
Vernieuwing gegevens en berichtenstandaarden Plan van aanpak vernieuwing standaarden - Project breakdown - Voorgestelde route 2017 Regiegroep gegevens en berichten standaarden Utrecht 5 oktober 2016 Wat
Nadere informatieSTRATEGISCH BELEIDSPLAN
STRATEGISCH BELEIDSPLAN 2016 2020 Strategisch beleidsplan PCO Gelderse Vallei Inleiding Voor u ligt het strategische beleidsplan (SBP) 2016 tot en met 2020. Bij het tot stand komen van dit SBP is als eerste
Nadere informatieSPC360: specificeren, programmeren en contracteren. SPC360 en AT Osborne 2016 Q1
SPC360: specificeren, programmeren en contracteren Andere contractvormen In de utiliteitsbouw worden steeds vaker andere contractvormen toegepast. Het zijn tools die hun oorsprong vinden in de wereld van
Nadere informatieRoland Geurts Directeur
Roland Geurts Directeur Onze opdrachtgevers zijn specialisten op hun eigen vakgebied en vragen om een leverancier die met hun meedenkt en de vaktaal spreekt. Zij zijn regelmatig blij verrast met de oplossingen
Nadere informatieIndustry consulting. Care management. Effectieve procesinnovatie in de zorg. Onze zorg Kwaliteit nu én in de toekomst
Industry consulting Care management Effectieve procesinnovatie in de zorg Onze zorg Kwaliteit nu én in de toekomst Effectieve procesinnovatie Iedere organisatie is uniek. Dat is in de zorg niet anders.
Nadere informatieBeleidsplan Stichting Zo Dichtbij
Beleidsplan 2015-2017 Stichting Zo Dichtbij Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 3 2. DE AMBITIE... 3 3. DOELSTELLING... 4 4. ANBI STATUS... 5 5. WERKZAAMHEDEN... 5 6. MIDDELENWERVING EN VERMOGEN... 6 7. ZEGGENSCHAP
Nadere informatiePROGRAMMA VAN EISEN PROGRAMMA VAN EISEN LAS/LVS (V)SO
PROGRAMMA VAN EISEN LAS/LVS (V)SO HANDREIKING UITVRAAG INKOOP LAS/LVS (V)SO PROGRAMMA VAN EISEN LAS/LVS (V)SO PROGRAMMA VAN EISEN LAS/LVS (V)SO > HANDREIKING UITVRAAG INKOOP LAS/LVS (V)SO (bijlage 1) INVULFORMULIER
Nadere informatieMEDEZEGGENSCHAP EN SUCCESFACTOREN. Ruysdael onderzoek 2015
MEDEZEGGENSCHAP EN SUCCESFACTOREN Ruysdael onderzoek 2015 Succes maak je samen Ruysdael is gespecialiseerd in innovatie van mens en organisatie. Vanuit de overtuiging dat je samen duurzame meerwaarde creëert.
Nadere informatieAanbesteden van ICT: de business case
Regionale bijeenkomsten Nevi en Pianoo.....< ICT, met de i van inkoop! Aanbesteden van ICT: de business case Mr J.A. (John) Konijn 20 april 2009. Voorstel agenda Business case Fasering in Aanbesteding
Nadere informatiePRACTICUM PROCESMANAGEMENT. Open inschrijving
PRACTICUM PROCESMANAGEMENT Open inschrijving 1 ONTWIKKELEN VAN IDEEËN TOT DUURZAME UITKOMSTEN edereen stond achter het idee, en enthousiasme overheerste. Er gebeurt nu alleen niets meer. Hoe had ik dit
Nadere informatieInhoudsopgave. Bewust willen en kunnen 4. Performance Support 5. Informele organisatie 5. Waarom is het zo moeilijk? 6
Inleiding De afgelopen vijftien jaar hebben we veel ervaring opgedaan met het doorvoeren van operationele efficiencyverbeteringen in combinatie met ITtrajecten. Vaak waren organisaties hiertoe gedwongen
Nadere informatieACADEMIE VOOR SAMENWERKEN
ACADEMIE VOOR SAMENWERKEN Verbeteren van samenwerking tussen organisaties Vormgeven aan nieuwe verhoudingen Nieuwe kijk op inkoop, contractering en managen van projecten Over de Academie voor Samenwerken
Nadere informatieFS 141216.5D. FORUM STANDAARDISATIE 16 december 2014 Agendapunt 5. Open standaarden, lijsten Stuknummer 5D. Intake-advies OSI.
FS 141216.5D FORUM STANDAARDISATIE 16 december 2014 Agendapunt 5. Open standaarden, lijsten Stuknummer 5D. Intake-advies OSI Advies Het Forum Standaardisatie wordt geadviseerd om de OSI open source licenties
Nadere informatieCase 1: de fusie. Wat was de aanleiding om 3TGO in te zetten?
Case 1: de fusie Wat was de aanleiding om 3TGO in te zetten? Twee regionale organisaties zijn samengegaan in een grotere, provinciegrens overlappende organisatie en de integratie verliep niet zo soepel
Nadere informatieDoe eens gek! Houd rekening met de mensen in uw organisatie bij het implementeren van ICT oplossingen.
Doe eens gek! Houd rekening met de mensen in uw organisatie bij het implementeren van ICT oplossingen. ERP, CRM, workflowmanagement en documentmanagement systemen, ze hebben één ding gemeen: Veel van de
Nadere informatieMigratie van Groupwise naar Exchange
BIJLAGE Bijlage nr. 1 Migratie van Groupwise naar Exchange Doelstelling. Momenteel wordt in de administratie van de VGC Novell Groupwise als mailsysteem gebruikt. De huidige versie van Groupwise is verouderd
Nadere informatieNDERE KIJK OP ICT CONSULTANCY
DE a NDERE KIJK OP ICT CONSULTANCY Innervate is al ruim 13 jaar succesvol in het adviseren van vele organisaties op het gebied van ICT vraagstukken. Naast onze dienstverlening op het gebied van ICT Beleid
Nadere informatieKeuzedeel mbo. Zorg en technologie. gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo. Code K0137
Keuzedeel mbo Zorg en technologie gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0137 Penvoerder: Sectorkamer zorg, welzijn en sport Gevalideerd door: Sectorkamer Zorg, welzijn en sport Op: 26-11-2015
Nadere informatieWe zien een datagedreven wereld vol kansen. Toepassingscentrum voor big data oplossingen
We zien een datagedreven wereld vol kansen Toepassingscentrum voor big data oplossingen We zien succesvolle organisaties groeien door big data 50% van de meest succesvolle organisaties Volg ons op twitter:
Nadere informatieSteenwinkel Kruithof Associates Management en Informatica Consultants. Opzetten en inrichten Shared Service Center in de zorg
Opzetten en inrichten Shared Service Center in de zorg Hoe zet je gezamenlijk een nieuw en succesvol (ICT) Shared Service Center (SSC) op? En hoe zorg je ervoor dat de samenwerking tussen de deelnemende
Nadere informatieBantopa Kennismaken met Samenwerken
Bantopa Kennismaken met Samenwerken Vernieuwen door Samenwerken Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen en services dwingen organisaties tot samenwerking met andere bedrijven
Nadere informatieFactsheet KICKSTARTERS Mirabeau
Factsheet KICKSTARTERS Mirabeau KICKSTARTERS We lanceren binnen twee maanden een nieuw digitaal platform waarmee u in hoog tempo business value genereert. De digitale transformatie is in volle gang. Consumenten
Nadere informatieIk ga het niet doen, en mijn mensen ook niet!
Ik ga het niet doen, en mijn mensen ook niet! Wat zijn de belangrijkste eisen en uitdagen van jouw organisatie in de komende 6 maanden? Welke kritische succesfactoren worden er gesteld? Waar liggen de
Nadere informatieGOVERNANCE, RISK & COMPLIANCE WHITEPAPER
GOVERNANCE, RISK & COMPLIANCE De wereld van vandaag wordt gekenmerkt door de snelle ontwikkeling van nieuwe technologieën en disruptieve marktomstandigheden. Deze ontwikkelingen hebben verregaande gevolgen
Nadere informatieZeven uitgangspunten voor ehealth diensten voor patiënten
Zeven uitgangspunten voor ehealth diensten voor patiënten meer informatie: mdejong@nictiz.nl Bekijk de infographic Uitgangspunt 1 ehealth toepassingen zijn primair bedoeld voor patiënten. Zorgverleners
Nadere informatieWerksessie DLWO. 25 juni 2013. Nico Juist, Danny Greefhorst en Lianne van Elk
Werksessie DLWO 25 juni 2013 Nico Juist, Danny Greefhorst en Lianne van Elk Aanleidingen programma Mogelijkheden van SURFconext Ontwikkelingen rondom cloud Kansen voor samenwerking kennisinstellingen Behoeften
Nadere informatieWaardecreatie is niet langer gebonden aan tijd, plaats en middelen:
Waardecreatie is niet langer gebonden aan tijd, plaats en middelen: Software voor het ontwikkelen en activeren van een sterk merk. Online Branding Software Wazokuu! Online Branding is software die de belangrijkste
Nadere informatieVan dromen... Finext. 72 Het Nieuwe Werken
Finext Finext is een club van hondertachtig mensen die diensten verlenen aan financiële afdelingen binnen profit en non-profit organisaties. Eén van de echte kenmerken van Finext is dat er geen regels
Nadere informatieMarleen van de Westelaken Vincent Peters Informatie over Participatieve Methoden
HANDOUT SCENARIO-ONTWIKKELING Marleen van de Westelaken Vincent Peters Informatie over Participatieve Methoden SCENARIO-ONTWIKKELING I n h o u d Scenario-ontwikkeling 1 1 Wat zijn scenario s? 1 2 Waarom
Nadere informatieDigitale dienstverlening, een vak!
Nieuwsbrief Samenwerking / nummer 1 / januari 2006 Digitale dienstverlening, een vak! Gemeenten worden via de overheid gestimuleerd om, vanaf begin 2007, 65% van de dienstverlening ook digitaal aan te
Nadere informatieOplossingsvrij specificeren
Oplossingsvrij specificeren ir. J.P. Eelants, projectmanager Infrabouwproces CROW Samenvatting De methodiek van oplossingsvrij specificeren richt zich niet alleen op het formuleren van functionele eisen.
Nadere informatieGraafschap College Welkom!
Welkom! Even voorstellen: Lianne te Winkel, inkoopadviseur bij het Graafschap College Jean-Paul Roegies, inkoopadviseur bij InkoopMeesters in het kort Verzorgt jaarlijks (beroeps)opleidingen voor circa
Nadere informatieORGANISATORISCHE IMPLENTATIE BEST VALUE
ORGANISATORISCHE IMPLENTATIE BEST VALUE EEN ONDERZOEK NAAR DE IMPLEMENTATIE VAN BEST VALUE BINNEN EEN SYSTEMS ENGINEERING OMGEVING STEPHANIE SAMSON BEST VALUE KENNIS SESSIE WESTRAVEN 17 JUNI 09.00 12.00
Nadere informatieintelligent software for monitoring centres
intelligent software for monitoring centres Waarom UMO? Binnen Europa en daarbuiten hebben landen te maken met de vergrijzing. Daardoor stijgt de zorgvraag in het komende decennium sterk. Hoe wordt die
Nadere informatieLeren implementeren. Waar sta jij met Leren implementeren? Leren in de wijk 30 januari2017 Karlijn Stals, programmaleidervakmanschapnji
Leren implementeren Leren in de wijk 30 januari2017 Karlijn Stals, programmaleidervakmanschapnji Ik weet alles over implementeren en kan het ook heel goed! Ik sta voor een afgebakende, overzichtelijke
Nadere informatieKRACHTEN BUNDELING SMART MOBILITY O K TO B E R
KRACHTEN BUNDELING SMART MOBILITY O K TO B E R 2 0 1 8 Wij Rijk, provincies, G5, metropoolen vervoerregio s kiezen ervoor om onze krachten te bundelen om met Smart Mobility maximale impact te hebben. Om
Nadere informatiesturen om tot te komen Rijnconsult Business Review
Je moet behoorlijk sturen om tot zelfsturing te komen 56 Rijnconsult Business Review Het creëren van effectieve autonome teams is geen nieuw onderwerp voor veel organisaties. Maar de dynamiek waarin veel
Nadere informatieRonde Tafel Hergebruik en uitwisseling van software bij het Rijk'
Ronde Tafel Hergebruik en uitwisseling van software bij het Rijk' 29 januari 2013 Agenda 1) Uitgangssituatie 2) Voorlopige resultaten inventarisatie 3) (markt)ontwikkelingen 4) Wat is het vraagstuk? 5)
Nadere informatieInterventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen
Interventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen Het succesvol doorvoeren van organisatieverandering vraagt nogal wat. De uitdaging is om de beoogde verandering werkbaar te maken en te borgen
Nadere informatieSociale innovatie. Integraal op weg naar topprestaties in teams en organisaties
Sociale innovatie Integraal op weg naar topprestaties in teams en organisaties DATUM 1 maart 2014 CONTACT Steef de Vries MCC M 06 46 05 55 57 www.copertunity.nl info@copertunity.nl 2 1. Wat is sociale
Nadere informatieVan belang. Het verhaal van de Nederlandse Vereniging van Banken
Van belang Het verhaal van de Nederlandse Vereniging van Banken De som der delen De uitdagingen van de sector Door de NVB Van belang De nieuwe realiteit In Nederland zijn ruim tachtig Nederlandse en buitenlandse
Nadere informatieImpact Cloud computing
Impact Cloud computing op de Nederlandse zakelijke markt 2 inleiding De economische omstandigheden zijn uitdagend. Nederland is onder invloed van de schuldencrisis in een nieuwe recessie beland; de economische
Nadere informatieKwaliteitsbewaking en testen in ICT beheerorganisaties
DKTP Informatie Technologie Veembroederhof 1 1019 HD Amsterdam Telefoon 020 427 52 21 Kwaliteitsbewaking en testen in ICT beheerorganisaties Voor de meeste projectgroepen die software ontwikkelen vormt
Nadere informatieSlimme zet! Vindingrijk in vastgoedopgaven!
Slimme zet! Vindingrijk in vastgoedopgaven! Postbus 711 3900 AS Veenendaal Kerkewijk 26 3901 EG Veendaal (T) 0318-55 19 60 (F) 0318-55 19 61 (M) info@ingeniousvastgoed.nl (I) www.ingeniousvastgoed.nl Haar
Nadere informatieMethodiek. Versie: 16/05/2012 13:42:35
Methodiek Versie: 16/05/2012 13:42:35 Inhoudsopgave Methodiek... 2 Onze visie op het functioneel ontwerp... 2 Stappen in het ontwerpproces... 3 Methodiek Inleiding In dit deel van de encyclopedie wordt
Nadere informatieDe student kan vanuit een eigen idee en artistieke visie een concept ontwikkelen voor een ontwerp en dat concept tot realisatie brengen.
Competentie 1: Creërend vermogen De student kan vanuit een eigen idee en artistieke visie een concept ontwikkelen voor een ontwerp en dat concept tot realisatie brengen. Concepten voor een ontwerp te ontwikkelen
Nadere informatieInspectie Werk en Inkomen Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
> Retouradres Het college van Burgemeester en Wethouders Inspectie Werk en Inkomen Wilhelmina van Pruisenweg 52 drs. C.H.L.M. van de Louw D a t u m 2 6 OKT. 2011 Betreft Aanbieding Programmarapportages
Nadere informatieT Titel stage/afstudeeropdracht : Toekomstvaste Applicatie Integratie - Interconnectiviteit
Titel stage/afstudeeropdracht : Toekomstvaste Applicatie Integratie - Interconnectiviteit Duur van stage/afstuderen Manager Begeleider Locatie : 6 à 9 Maanden : dr. ir. J.J. Aue : dr. ir. H.J.M. Bastiaansen
Nadere informatieEen praktisch boek over contracteren en aanbesteden
1 Introductie Een praktisch boek over contracteren en aanbesteden Dit boek gaat over het contracteren en aanbesteden van bouw- en infrastructurele projecten. Over wat er nodig is om op een doordachte en
Nadere informatieBantopa Terreinverkenning
Bantopa Terreinverkenning Het verwerven en uitwerken van gezamenlijke inzichten Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen en services dwingen organisaties tot samenwerking
Nadere informatieLeergang Leiderschap voor Professionals
Leergang Leiderschap voor Professionals Zonder ontwikkeling geen toekomst! Leergang Leiderschap voor Professionals Tijden veranderen. Markten veranderen, organisaties en bedrijven veranderen en ook de
Nadere informatiePitstop Een onderzoek naar innovatie binnen het TT-Instituut
Pitstop Een onderzoek naar innovatie binnen het TT-Instituut A S S E N E M M E N M E P P E L De aanleiding Innovatie in het mbo moet omdat: - Technologie en digitalisering leiden tot andere (inhoud van)
Nadere informatieToekomstvisie zorgverzekeraars. 27 september 2017
Toekomstvisie zorgverzekeraars 27 september 2017 1.400 1.350 1.300 1.250 1.200 1.150 1.100 1.050 1.000 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 6.000 5.500 5.000 4.500
Nadere informatieTicon. De volgende generatie projectmanagement
De volgende generatie Optimaal Het virtueel bouwproces model binnen de GWW Virtueel bouwproces model Het fundament van Ticon is het Virtueel bouwproces model. Dit datamodel is een collectie van alle projectgegevens
Nadere informatieFunctieprofiel van een informatiemanagementrol
Functieprofiel van een informatiemanagementrol Globaal zijn er twee profielen te schetsen voor de invulling van informatiemanagement in het PO en VO. Daarbij gaan we uit van een profiel van een informatiemanagementrol
Nadere informatietelefoon (088)
VISIE OP KWALITEIT datum 4-2-2016 onderwerp Visie op kwaliteit Programma Herijking Kwaliteitssysteem van S.V. Damsma contactpersoon S.V. Damsma telefoon (088) 525 69 01 e-mail sv.damsma@avans.nl Visie
Nadere informatieONTZORG DE ZORGPROFESSIONAL DOOR VIRTUALISATIE
IT MANAGEMENT & OPTIMIZATION ONTZORG DE ZORGPROFESSIONAL DOOR VIRTUALISATIE E-BOOK DE STAP NAAR EEN TOEKOMST- BESTENDIGE EN DUURZAME BASIS Virtualiseren is in veel disciplines een populaire term. Het is
Nadere informatieIndepender.nl verhoogt efficiency met BizTalk Server
Independer.nl verhoogt efficiency met BizTalk Server Door het proces tussen aanvraag en afsluiten van een verzekering te automatiseren, verloopt het sneller en is de kans op fouten sterk afgenomen. Independer.nl
Nadere informatieIncore Solutions Learning By Doing
Incore Solutions Learning By Doing Incore Solutions Gestart in November 2007 Consultants zijn ervaren met bedrijfsprocessen en met Business Intelligence Alle expertise onder 1 dak voor een succesvolle
Nadere informatieInkopen van ICT. Inkopen Complexe Techniek? 31 maart 2009. Karin van IJsselmuide. Kennismanager/trainer Nevi Inkoopacademie
: Inkopen Complexe Techniek? 31 maart 2009 Karin van IJsselmuide Kennismanager/trainer Nevi Inkoopacademie Inhoud Voorstellen Context IT-inkoop Opzetten van een complex sourcingtraject Realisatie van het
Nadere informatieCloud services: aantrekkelijk, maar implementeer zorgvuldig
Cloud services: aantrekkelijk, maar implementeer zorgvuldig Auteur: Miranda van Elswijk en Jan-Willem van Elk Dit artikel is verschenen in COS, mei 2011 Cloud services worden steeds meer gebruikelijk.
Nadere informatiePraktijkplein Titel: Toepassing: Koppeling met het Operational Excellence Framework: Implementatiemethodieken: ontwerpen en ontwikkelen.
Praktijkplein Titel: Implementatiemethodieken: ontwerpen en ontwikkelen. Toepassing: Beknopte samenvatting van twee implementatiemethodieken en hun toepassing bij het implementeren van een operational
Nadere informatieVAN AMBITIE NAAR UITVOERING - INRICHTING EN BESTURING I&A DELFLAND. 31 augustus 2013
VAN AMBITIE NAAR UITVOERING - INRICHTING EN BESTURING I&A DELFLAND 31 augustus 2013 CONTEXT Delfland wordt de komende jaren geconfronteerd met een groeiende interne en externe vraag naar (innovatieve)
Nadere informatieProjectmanagement onderzoek. www.bitti.nl. Meest succesvolle projectmanagement methodiek is PINO. 6 december 2006 Barry Derksen MSc MMC CISA CGEIT RI
Projectmanagement onderzoek Meest succesvolle projectmanagement methodiek is PINO 6 december 2006 Barry Derksen MSc MMC CISA CGEIT RI Agenda Aanleiding & werkwijze Projecten mislukken Projectmethodieken
Nadere informatieMVO-Control Panel. Instrumenten voor integraal MVO-management. Intern MVO-management. Verbetering van motivatie, performance en integriteit
MVO-Control Panel Instrumenten voor integraal MVO-management Intern MVO-management Verbetering van motivatie, performance en integriteit Inhoudsopgave Inleiding...3 1 Regels, codes en integrale verantwoordelijkheid...4
Nadere informatieBijlage 2: De indicatoren van beleidsvoerend vermogen
Bijlage 2: De indicatoren van beleidsvoerend vermogen 1 2 3 4 1. Wat is beleidsvoerend vermogen? De scholen die een succesvol beleid voeren, gebruiken hun beleidsruimte maximaal zodat de onderwijskwaliteit
Nadere informatieEIGENSCHAPPEN CONVERGED HARDWARE
EIGENSCHAPPEN CONVERGED HARDWARE Eigenschappen Converged Hardware 1 van 8 Document Informatie Versie Datum Omschrijving Auteur(s) 0.1 29-09-2015 Draft Remco Nijkamp 0.2 29-09-2015 Volgende Versie opgesteld
Nadere informatieSimacan Connect verwerkt en harmoniseert verschillende databronnen, zodat deze te gebruiken zijn met eigen databronnen.
Integratie van verkeersinformatie in logistieke processen Simacan, onderdeel van de OVSoftware Groep (www.ovsoftware.nl), richt zich op het verwerken, beschikbaar maken en inzichtelijk maken van grote
Nadere informatieWERKBELEVING IN DE VERZEKERINGSBRANCHE
whitepaper WERKBELEVING IN DE VERZEKERINGSBRANCHE ontwikkelen zich steeds meer van traditionele organisaties tot ICT bedrijven. Deze veranderingen hebben hun weerslag op de werkbeleving. Om helder voor
Nadere informatieSnel te implementeren. Inpasbaar in uw situatie
Everything4Office ProjectManager Software voor Project Management Snel te implementeren Inpasbaar in uw situatie Economisch zeer verantwoord Everything4Office Software, Tolnasingel 1, 2411 PV Bodegraven
Nadere informatieDe initiële vraag van USG People ten behoeve van De Speeddates
De initiële vraag van USG People ten behoeve van De Speeddates Welk consortium helpt USG People en andere corporates om invulling te geven aan hun dynamische huisvestingsvraag, waarbij gebruik centraal
Nadere informatieTypo3 Usergroep bijeenkomst Skillsontwikkeling in Typo3 community. - Luuk Roovers - www.vicus.nl info@vicus.nl
Typo3 Usergroep bijeenkomst Skillsontwikkeling in Typo3 community - Luuk Roovers - www.vicus.nl info@vicus.nl Agenda Even voorstellen Vicus ebusiness Solutions Geluiden uit de markt Belangrijke verschillen
Nadere informatieAcceptatiemanagement meer dan gebruikerstesten. bridging it & users
Acceptatiemanagement meer dan gebruikerstesten bridging it & users Consultancy Software Training & onderzoek Consultancy CEPO helpt al meer dan 15 jaar organisaties om integraal de kwaliteit van hun informatiesystemen
Nadere informatieOntwikkeling van(uit) talent
Verschenenin:GidsvoorPersoneelsmanagement,mei2005 Ontwikkelingvan(uit)talent Eenkrachtigperspectiefvoorpersoonlijkegroei SaskiaTjepkemaenLucVerheijen Vanuit het competentiedenken vinden HR en management
Nadere informatieHet MNF (Max Neef Framework) is een initiatief van Plan B en Innovation Booster.
Het MNF Concept Een concept voor bibliotheken om een (vernieuwde) positie, identiteit en nieuwe vormen van dienstverlening vorm te geven. En hun waarde te kunnen aantonen, die zoveel meer is dan geld en
Nadere informatieNaar slimmere MM-maatregelen met het 9-stappenplan
Naar slimmere MM-maatregelen met het 9-stappenplan Uitgangspunt en doel van het stappenplan Uitgangspunt van ons stappenplan is niet de plannen zijn niet goed, maar wel vanuit gedragsperspectief kan het
Nadere informatieRRBOUWRAPPORT 144. Aan de slag met BIM; gewoon doen! Handreiking, Virtueel Bouwen
RRBOUWRAPPORT 144 Aan de slag met BIM; gewoon doen! Handreiking, Virtueel Bouwen 2 Handreiking Virtueel Bouwen Aan de slag met BIM, Gewoon doen! Jan Straatman en Willem Pel, Balance & Result Organisatie
Nadere informatiePROJECTVOORSTEL PILOT KOPPELVLAKKEN RSGB BEVRAGINGEN NIEUWE STIJL
PROJECTVOORSTEL PILOT KOPPELVLAKKEN RSGB BEVRAGINGEN NIEUWE STIJL Aanpak voor de realisatie van standaard koppelvlakken voor het zoeken en raadplegen van RSGB 2.01 Een samenwerking van de gemeente Den
Nadere informatieDrie sleutelvragen over de Cloud Services Broker
januari 2018 Drie sleutelvragen over de Cloud Services Broker Drie sleutelvragen over de Cloud Services Broker 1 Drie sleutelvragen over de Cloud Services Broker Tot voor kort was cloud computing vooral
Nadere informatieTriple A Encyclopedie
Triple A Encyclopedie Van referentiekader naar concrete toepassingen Utrecht, 29 juni 2011 Eric Jongepier Resultaten: encyclopedie Encyclopedie van functionele ontwerpen Gestart vanuit een gemeenschappelijke
Nadere informatieWelkom bij BSA Live Session Omgaan met nieuwe trends
Welkom bij BSA Live Session Omgaan met nieuwe trends De Live Session start binnen enkele minuten. Dank voor uw geduld. TIP: controleer of uw geluid aanstaat en uw browserinstellingen toestaan dat u beeld
Nadere informatieAchtergrond:uitgangspunt 11/20/2012. ENW-project Professionaliseringspakket voor ELO s in het secundair onderwijs
1 ENW-project Professionaliseringspakket voor ELO s in het secundair onderwijs Prof. dr. T. Schellens Leen Casier Veerle Lagaert Prof. dr. B. De Wever Prof. dr. M. Valcke 2 ENW-project Professionaliseringspakket
Nadere informatieFunctieprofiel Functioneel Beheerder Functieprofiel titel Functiecode 00
Functieprofiel Functioneel Beheerder Functieprofiel titel Functiecode 00 Doel Zorgdragen voor adequaat beheer en onderhoud van systemen en applicaties, voor tijdige en effectieve ondersteuning van en kennisontwikkeling
Nadere informatie