Behandeling van drugverslaafde gedetineerden ; een advies van de Gezondheidsraad
|
|
- Anna van Dongen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 hormoonsubstituties kan het laboratoriumonderzoek worden afgewacht. conclusie Terwijl de gevonden hypoglykemie ons eerder op het juiste spoor had moeten zetten, overleed patiënte aan irreversibele hersenbeschadiging door langdurige hypoglykemie; deze werd veroorzaakt door onvoldoende glucoseaanbod en door hypofyseuitval na verbloedingsshock bij een fluxus post partum. Daarnaast had patiënte een acute uitval van de bijnierschorsfunctie. Na fluxus post partum met shock moet men bedacht zijn op het syndroom van Sheehan, zeker bij hypoglykemie. En bij een onbegrepen coma moet eerst glucose worden toegediend voordat er een CT-scan wordt aangevraagd. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. abstract Irreversible coma following hypoglycaemia in Sheehan syndrome with adrenocortical insufficiency. A 24-year-old woman of Somali origin delivered at term after an uncomplicated pregnancy. Post-partum haemorrhage resulted in hypovolaemic shock which was treated by hysterectomy. Five days later she became comatose due to unrecognised hypoglycaemia which caused severe irreversible brain damage and status epilepticus. Treatment in the intensive care unit with artificial respiration, prednisolone, desmopressin, inotropic support, barbiturates and an anaesthetic under EEG guidance was unsuccessful. The patient died 28 days post-partum. The hypoglycaemia was due to a combination of (a) inadequate glucose intake and (b) lack of counter-regulatory mechanisms due to a deficiency of steroids and growth hormone as a result of loss of pituitary function (Sheehan syndrome) together with adrenocortical insufficiency. The combination of Sheehan syndrome and primary adrenocortical insufficiency has not been described previously in the literature. literatuur 1 Sheehan HL. Postpartum necrosis of the anterior pituitary. J Pathol Bacteriol 1937;45: Sheehan HL, Davis JC. Pituitary necrosis. Br Med Bull 1968;24: Barkan A. Pituitary atrophy in patients with Sheehan s syndrome. Am J Med Sci 1989;298: Herder WW de, Lely AJ van der, Lamberts SW. Verworven hypopituitarisme bij volwassenen; diagnostiek en optimalisatie van substitutietherapie. Ned Tijdschr Geneeskd 1996;140: Dejager S, Gerber S, Foubert L, Turpin G. Sheehan s syndrome: differential diagnosis in the acute phase. J Intern Med 1998;244: Molitch ME. Pituitary diseases in pregnancy. Semin Perinatol 1998;22: Perlitz Y, Varkel J, Markovitz J, Ben Ami M, Matilsky M, Oettinger M. Acute adrenal insufficiency during pregnancy and puerperium: case report and literature review. Obstet Gynecol Surv 1999;54: Berghe G van de, Zegher F de, Bouillon R. Acute and prolonged critical illness as different neuroendocrine paradigms. J Clin Endocrinol Metab 1998;83: Zuker N, Bissessor M, Korber M, Conrads M, Margolis J, Massel P, et al. Acute hypoglycaemic coma a rare, potentially lethal form of early onset Sheehan syndrome. Aust N Z J Obstet Gynaecol 1995;35: Aanvaard op 6 maart 2003 Arts en samenleving Behandeling van drugverslaafde gedetineerden ; een advies van de Gezondheidsraad c.j.van de klippe Gezondheidsraad, Postbus 16052, 2500 BB Den Haag. Mw.mr.dr.C.J.van de Klippe, jurist (hklippe@gr.nl). Zie ook de artikelen op bl. 1625, 1628 en Samenvatting: zie volgende bladzijde. Voor de eerste maal in de geschiedenis hebben de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de minister van Justitie de Gezondheidsraad gezamenlijk om advies gevraagd. Het ging om een vraagstuk in het grensgebied tussen Volksgezondheid en Justitie, namelijk de medicamenteuze en niet-medicamenteuze behandelmogelijkheden bij drugverslaafde gedetineerden. De ministers droegen de Gezondheidsraad onder meer op in zijn advies aandacht te besteden aan de verschillende vormen van dwang en drang waaronder een behandeling kan worden aangeboden en aan het belang van continuïteit van zorg vóór, tijdens en na de detentieperiode. Aanleiding voor de adviesaanvraag was het uiteenlopende beleid in de penitentiaire inrichtingen inzake de verstrekking van methadon. Op 12 juni 2002 heeft een commissie onder voorzitterschap van prof.dr.h.g.m.rooijmans hierover advies uitgebracht. 1 Hoofdvraag voor de Commissie was welke volgens de huidige inzichten de mogelijkheden zijn voor behandeling van drugverslaafde gedetineerden. Dit artikel gaat over het antwoord dat de Commissie in hoofdlijnen op deze vraag heeft gegeven en wat haar conclusies en aanbevelingen zijn. Ned Tijdschr Geneeskd augustus;147(34) 1653
2 samenvatting In een advies waarom door de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de minister van Justitie gezamenlijk was gevraagd, heeft de Gezondheidsraad de stand van de wetenschap inzake de behandeling van drugverslaafde gedetineerden in kaart gebracht. Naar schatting zitten er jaarlijks tot personen met verslavingsproblemen in detentie. Op grond van de Penitentiaire Beginselenwet heeft de gedetineerde recht op een goede medische, psychologische en psychiatrische hulp, ook op behandeling van drugverslaving. De juridische mogelijkheden voor het toepassen van dwang bij de behandeling van verslaving in detentie zijn zeer beperkt. Er dient consensus te komen over de methadonmedicatie; de beroepsgroepen moeten voor deze consensus zorgen. Verslavingsbegeleidingsafdelingen dienen naast abstinentie ook schadebeperking als doelstelling te krijgen, bijvoorbeeld door middel van stabilisatie met een onderhoudsdosis methadon. Voor succes van interventies bij verslaafde gedetineerden is (verplichte) vervolgzorg na detentie nodig, evenals continuïteit van zorg. Met het oog op de frequente psychiatrische comorbiditeit dient in de penitentiaire setting meer psychiatrische zorg beschikbaar te zijn. Strafrechtelijke Opvang Verslaafden (SOV) is een nieuwe sanctiemogelijkheid in het Wetboek van Strafrecht, waarmee drugverslaafde recidivisten maximaal 2 jaar gedwongen kunnen worden geplaatst in een inrichting voor de opvang van verslaafden. Voor de effectiviteit van de SOV bestaat onvoldoende wetenschappelijk bewijs. Gedwongen plaatsing in de SOV zou de motivatie van de verslaafde om iets aan zijn verslavingsproblemen te doen, kunnen verminderen. SOV is een zwaar middel, dat pas mag worden toegepast nadat lichtere middelen (op basis van drang door middel van bijzondere voorwaarden) aantoonbaar bij de betrokken personen ineffectief zijn gebleken. omvang en aard van het probleem Ervan uitgaande dat ongeveer eenderde tot de helft van de gedetineerden verslavingsproblemen heeft, schat de Commissie dat er jaarlijks zo n tot personen met verslavingsproblemen in detentie zitten. Ongeveer de helft van de gedetineerden met problematisch middelengebruik heeft gemengde pathologische afwijkingen, dat wil zeggen voldoet aan de DSM-criteria voor afhankelijkheid of misbruik van middelen en tegelijk aan de criteria voor minstens één andere DSM-stoornis. Op jaarbasis zijn dat ruim personen. De meeste verslaafde gedetineerden zijn polydruggebruiker (meestal heroïne en cocaïne). Verreweg de meesten nemen de middelen van hun voorkeur per inhalationem (snuiven/roken) tot zich; degenen die spuiten zijn in de minderheid. Naast de grote groep polydruggebruikers is er een kleine groep gedetineerden die uitsluitend cocaïne gebruikt. Hoe groot deze groep is, of die in omvang toeneemt en welke kenmerken deze gebruikers hebben, is onbekend. Vergeleken met de totale populatie gedetineerden is de detentieduur van de druggebruikers aan de korte kant. Bij 50% van hen wordt de detentie binnen 2 maanden beëindigd, terwijl 75% binnen 4 maanden alweer uitstroomt naar de maatschappij. Gezien deze beperkte detentieduur en het veelal chronische karakter van verslavingsproblematiek moeten de verwachtingen van wat in detentie met de behandeling van drugverslaving kan worden bereikt, bescheiden blijven. juridisch kader Wat het juridisch kader voor behandeling in detentie betreft, staat voorop dat de gedetineerde evenveel recht op gezondheidszorg heeft als elke andere burger in Nederland (equivalentiebeginsel). Op grond van de Penitentiaire Beginselenwet (PBW) heeft de gedetineerde recht op een goede medische verzorging door de inrichtingsarts en op de nodige psychologische en psychiatrische hulp. Deze rechten omvatten tevens het recht op behandeling van drugverslaving, al kan dit recht worden beperkt voorzover orde en rust in de inrichting door deze behandeling zouden worden verstoord. In principe heeft de verslaafde gedetineerde tegenover de inrichtingsarts conform de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) dezelfde rechten (en plichten) als de niet-gedetineerde tegenover zijn behandelend arts. Al kan er tussen inrichtingsarts en gedetineerde niet van een behandelingsovereenkomst worden gesproken, de WGBO-regels zijn wel degelijk op de relatie inrichtingsarts-gedetineerde van toepassing, voorzover de PBW daarop geen uitzonderingen maakt. Dwang. Dat de gedetineerde recht heeft op behandeling van zijn drugverslaving, betekent niet dat hij tot een dergelijke behandeling kan worden gedwongen. De juridische mogelijkheden voor het toepassen van dwang bij de behandeling van verslaving in detentie zijn zeer beperkt. De enige echte dwang die in deze situatie kan worden uitgeoefend, betreft het gedwongen verkeren in een drugvrije of op zijn minst drugarme omgeving. Als de inrichtingsarts een buiten de inrichting gestarte, lopende methadononderhoudsbehandeling zonder weloverwogen, op informatie gebaseerde toestemming ( informed consent ) van de gedetineerde patiënt vervangt door een op abstinentie gerichte behandeling (detoxificatie), komt dat naar de mening van de Commissie inhoudelijk en in zijn consequenties neer op dwangbehandeling; al is dat juridisch nog geen uitgemaakte zaak, want rechters spreken elkaar in deze kwestie tegen. Juridisch staat wél vast dat dwangbehandeling alleen geoorloofd is indien voldaan is aan de in artikel 32 PBW opgesomde strenge eisen (noodzaak ter afwending van ernstig gevaar voor de gezondheid of veiligheid van de gedetineerde of van anderen). Dit artikel 32 PBW maakt een uitzondering op de algemene WGBO-regel dat voor behandeling het informed consent van de patiënt nodig is. De Commissie acht het moeilijk voorstelbaar dat bij een verslavingsbehandeling aan de strenge eisen van dit artikel zou worden voldaan. Bij de op 1 april 2001 wettelijk ingevoerde maatregel van de Strafrechtelijke Opvang Verslaafden (SOV) gaat het om een gedwongen plaatsing in een speciaal daartoe bestemde inrichting. Tot dwangbehandeling legitimeert de SOV echter evenmin als de vrijheidsstraf. Drang. Wél kan in het kader van de SOV op de verslaafde forse drang worden uitgeoefend om zich aan 1654 Ned Tijdschr Geneeskd augustus;147(34)
3 behandeling te onderwerpen. Deze drang bestaat uit de dreiging dat men maximaal 2 jaar in een sober regime moet blijven als men niet meewerkt aan een behandeling. penitentiair verslavingsbeleid Het huidige penitentiaire verslavingsbeleid is erop gericht druggebruik tijdens detentie te ontmoedigen en een drugvrije omgeving te bevorderen. In de penitentiaire praktijk gaat het vooral om abstinentie. Volgens richtlijnen van het ministerie van Justitie kan de (kortdurend) gedetineerde verslaafde methadon krijgen indien hij voorafgaand aan de detentie eveneens methadon kreeg voorgeschreven. Veel inrichtingsartsen handelen echter in strijd met deze richtlijnen en staken de methadonverstrekking of bouwen deze af. Jaarlijks worden ongeveer 1200 verslaafde gedetineerden opgevangen op een afdeling speciaal bestemd voor verslaafden, de zogenoemde verslavingsbegeleidingsafdeling (VBA). Deze afdelingen zijn uitsluitend bestemd voor gedetineerden die gemotiveerd zijn om hun druggebruik te staken. Bij het huidige penitentiaire verslavingsbeleid vormt gebruik van methadon een contra-indicatie voor plaatsing op een VBA. In de jaren hadden de VBA s te kampen met een leegstand van zo n 25%. stand van de wetenschap Conform haar opdracht heeft de Commissie de stand van de wetenschap inzake behandeling van drugverslaving in detentie beschreven. Er is betrekkelijk weinig onderzoek gedaan naar de effecten van behandelprogramma s voor drugverslaving in de penitentiaire setting. Het meeste onderzoek is gedaan in de Verenigde Staten. Er is alleen enig bewijs voor de effectiviteit van zogenaamde therapeutische gemeenschappen daarin wordt een complete behandelomgeving gecreëerd om gedrag, attitudes, emoties, normen en waarden van de verslaafde te veranderen bij de behandeling van drugverslaving in detentie. Daarbij gaat het om in omvang beperkte effecten. Zelfs van betrekkelijk succesvolle behandelprogramma s als deze lijken de effecten op termijn echter te verdampen als ze niet worden gevolgd door voldoende nazorg. Al ontbreekt strikt genomen wetenschappelijk bewijs dat methadononderhoudsprogramma s in detentie effectief zijn (met name op het voorkómen van criminele recidive lijken dergelijke programma s weinig invloed te hebben), toch worden deze programma s in de literatuur als veelbelovend aangemerkt wat betreft het tegengaan van terugval in gebruik van illegale middelen na ontslag uit detentie. Dwang en drang. Inzake penitentiaire dwangbehandeling behandeling tegen de wil van de verslaafde valt op het schaarse onderzoek zoveel aan te merken dat bewijs voor het nut van deze benadering ontbreekt. Met drangprojecten kunnen bescheiden effecten worden bereikt, mits deze programma s zich over langere tijd uitstrekken. Onder drang worden interventies verstaan waarbij een uiterst appèl op de patiënt wordt gedaan teneinde diens wil in een bepaalde richting te beïnvloeden. De geringe hoeveelheid informatie over de behandeling van drugverslaving tijdens detentie was voor de Commissie aanleiding om aan te sluiten bij overwegingen inzake de behandeling van drugverslaving in het algemeen. De stand van de wetenschap in dat opzicht is beschreven in een ander advies van de Gezondheidsraad, 2 dat elders in dit tijdschriftnummer wordt besproken. 3 Daarin wordt onderscheid gemaakt tussen de doelstellingen genezing (abstinentie) en stabilisatie/- palliatie (risico- en schadebeperking). Als middel bij de detoxificatie van opiaatverslaafden staat methadon op de eerste plaats. Ook voor een onderhoudsbehandeling is methadon het eerstaangewezen middel. mogelijkheden en beperkingen voor behandeling in detentie Dit alles overziend concludeert de Commissie dat een detentieperiode zoveel mogelijk kan en moet worden aangegrepen om drugverslaafden te motiveren aan hun verslavingsproblematiek te (blijven) werken. In de detentiesituatie gaat het vooral om het bieden van (nieuwe) kansen, het geven van continuïteit van zorg en het initiëren van behandeling die na ontslag uit detentie een vervolg kan krijgen. Erkend moet worden dat er binnen de penitentiaire setting maar beperkte mogelijkheden zijn om iets aan de behandeling van drugverslaving te doen. Beperkingen zijn gelegen in de aard van de detentiesituatie, in de detentieduur, in de aard van de behandeling (vooral het leren omgaan met keuzemogelijkheden en het weerbaar worden tegen verleidingen) en in de aard van het fenomeen drugverslaving. Drugverslaving wordt door de Commissie beschouwd als een tot chroniciteit neigende aandoening die zeer moeilijk te genezen valt. 23 De behandelingsmogelijkheden die er zijn dienen naar de mening van de Commissie echter ten volle te worden benut. Onder het huidige penitentiaire beleid worden deze mogelijkheden met name gekoppeld aan abstinentie. De Commissie is van mening dat deze mogelijkheden aanzienlijk verruimd kunnen worden als ze niet alleen worden gezocht in de sfeer van abstinentie, maar ook en vooral in die van risico- en schadebeperking. Om de in detentie ontstane motivatie voor behandeling vast te houden en te ondersteunen verdient het volgens de Commissie overweging dat in het nazorgtraject bepaalde drangelementen worden geïntroduceerd. Nazorg aansluitend aan de detentieperiode acht de Commissie voor drugverslaafden van cruciaal belang. aanbevelingen voor behandeling van drugverslaafde gedetineerden Aan bovengenoemde conclusie verbindt de Commissie de volgende aanbevelingen. Deze aanbevelingen betreffen achtereenvolgens methadonmedicatie, de verslavingsbegeleidingsafdelingen, vervolgzorg, continuïteit van zorg, psychiatrische comorbiditeit en de genoemde SOV. Methadonmedicatie. De Commissie beveelt aan consensusvorming inzake methadonmedicatie in de peni- Ned Tijdschr Geneeskd augustus;147(34) 1655
4 tentiaire setting te bevorderen. Zij vindt het noodzakelijk dat consensusvorming door de beroepsgroepen zelf ter hand wordt genomen, teneinde te komen tot een richtlijn voor methadonmedicatie die door de beroepsgroepen wordt gedragen. Gezien de veelheid aan beroepsverenigingen en instanties die bij het vervaardigen van een gezamenlijk gedragen richtlijn betrokken zullen zijn, acht zij coördinatie van de activiteiten, bijvoorbeeld door de Stuurgroep Ontwikkeling Multidisciplinaire Richtlijnen in de GGZ, van belang. Over de besluitvorming inzake het (dis)continueren van een lopende methadononderhoudsbehandeling in detentie merkt de Commissie het volgende op. In de richtlijnen van het ministerie van Justitie wordt aanbevolen de onderhoudsbehandeling te continueren als de gedetineerde in de vrije maatschappij reeds methadon gebruikte en hij deze behandeling na een kortdurende detentie zal hervatten. Kortdurend wordt daarbij gedefinieerd als bijvoorbeeld korter dan vier weken. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt echter dat abstinentieprogramma s een bepaalde duur moeten hebben, wil er van effect sprake zijn. Daarom beveelt de Commissie aan deze termijn van vier weken aanzienlijk uit te breiden. De Commissie maakt daarbij onderscheid tussen personen in voorlopige hechtenis en personen die veroordeeld zijn. Bij personen in voorlopige hechtenis zou een methadononderhoudsbehandeling altijd gecontinueerd moeten kunnen worden indien de verslaafde in overleg met de arts daarvoor kiest, omdat de duur van de detentie bij deze personen per definitie onzeker is. Bij veroordeelden verdient het inzetten van een abstinentietraject, dus afbouw van methadon, pas overweging als de detentie langer zal gaan duren dan bijvoorbeeld 6 maanden. Dit laatste zal slechts bij weinig verslaafden in reguliere detentie het geval zijn. Om het abstinentietraject te kunnen starten heeft de inrichtingsarts informed consent van de gedetineerde nodig. Verslavingsbegeleidingsafdelingen. De Commissie draagt suggesties aan voor verbetering van de resultaten van de speciale afdelingen voor verslaafden, de VBA s. Als condities waaronder de VBA s succesvol kunnen zijn, noemt zij drempelverlaging en programmaherziening, een betere implementatie van de programma s die gericht zijn op het geleiden naar de VBA, een langere verblijfsduur op de VBA, en verruiming van de mogelijkheden voor verplichte nazorg. De Commissie beveelt aan als doelstelling van de VBA voortaan niet alleen abstinentie te hanteren, maar ook schadebeperking, bijvoorbeeld door middel van stabilisatie met een onderhoudsdosis methadon. Een dergelijke uitbreiding zou het geleiden naar de VBA makkelijker kunnen maken, omdat plaatsing op de VBA er voor verslaafden aantrekkelijker door wordt. Bovendien zou het VBA-aanbod in de penitentiaire setting zo beter aansluiten op wat elders in de verslavingszorg aan vermaatschappelijking aan de gang is. De op de VBA aan te bieden programma s zullen aan de nieuwe doelstelling moeten worden aangepast. De Commissie bepleit wat dit betreft vooral een praktische aanpak (bijvoorbeeld gericht op het behouden van huisvesting, het regelen van schulden, het volgen van sociale vaardigheidstraining en kortdurende gedragsgerichte programma s, resocialisatie). Vervolgzorg. Omdat er aanwijzingen zijn dat het succes van interventies bij verslaafde gedetineerden in belangrijke mate afhankelijk is van (verplichte) vervolgzorg na detentie, beveelt de Commissie aan om belemmeringen voor het uitvoeren van effectieve vormen van vervolgzorg weg te nemen en voorwaarden te scheppen waaronder deze vervolgzorg alsnog tot stand kan komen. Deze zorg dient op de detentieperiode aan te sluiten en moet onderdeel uitmaken van de hele aanpak. Het gaat om een meerjarig, intensief, vooral praktisch gericht nazorgtraject, met veel verplichting en controle. De huidige wettelijke mogelijkheden in Nederland om verslaafden na afloop van hun detentie onder drang verslavingsprogramma s te laten volgen, zijn beperkt. De enige thans bestaande mogelijkheid is die van de combinatie van een onvoorwaardelijke en een voorwaardelijke vrijheidsstraf. De voorwaardelijke invrijheidstelling is in de jaren tachtig van de vorige eeuw afgeschaft. Bovendien behoort het verlenen van nazorg na tenuitvoerlegging van een straf of maatregel niet tot de wettelijke taakopdracht van de reclassering. Bij het scheppen van voorwaarden voor adequate nazorg denkt de Commissie ten eerste aan verruiming van de juridische mogelijkheden om nazorg verplicht op te leggen, en ten tweede aan het belasten van één of meer instellingen met een wettelijke controletaak op het gebied van de nazorg. Ten derde moeten instellingen die betrokken zijn bij voorbereiding en uitvoering van nazorg aan verslaafde gedetineerden beter samenwerken. Ten vierde zou elke verslaafde (ex-)gedetineerde een vaste persoonlijk begeleider moeten krijgen die controleert of de verslaafde zich aan de afspraken en voorwaarden houdt. Voor het geven van nazorg aan verslaafden na hun detentie moet dus veel meer personeel beschikbaar zijn. Continuïteit van zorg. Een belangrijke voorwaarde voor het verwezenlijken van continuïteit van zorg voor drugverslaafde gedetineerden is adequate informatieoverdracht van de ene hulpverlener naar de andere. Toch vindt deze informatieoverdracht lang niet altijd plaats. De oorzaken daarvan zoekt de Commissie enerzijds bij de patiënt/gedetineerde, anderzijds bij de hulpverlener. De Commissie heeft de indruk dat met name inrichtingsartsen in huizen van bewaring in het algemeen weinig prioriteit geven aan het verzamelen en doorgeven van informatie over hun verslaafde patiënten. Zij beveelt dan ook aan dat inrichtingsartsen deze informatieoverdracht meer prioriteit geven, al is zij zich ervan bewust dat verzameling en overdracht van informatie soms moeilijk kunnen zijn. Wellicht kan in de toekomst de Landelijke Centrale Middelen Registratie bij de intercollegiale gegevensuitwisseling goede diensten bewijzen. Psychiatrische comorbiditeit. Gezien het relatief hoge percentage verslaafden onder gedetineerden en het relatief hoge percentage psychiatrisch gestoorden onder verslaafde gedetineerden zou er in de penitentiaire setting als uitvloeisel van het equivalentiebeginsel meer 1656 Ned Tijdschr Geneeskd augustus;147(34)
5 psychiatrische zorg dan elders beschikbaar moeten zijn. De Commissie beveelt dan ook aan dat beroepsbeoefenaren, met name de Landelijke Vereniging van Penitentiair Geneeskundigen, in overleg met de Forensisch Psychiatrische Dienst voor deze beschikbaarheid numerieke normen ontwikkelen. Strafrechtelijke Opvang Verslaafden. De SOV is een nieuwe sanctiemogelijkheid in het Wetboek van Strafrecht, door middel waarvan drugverslaafde recidivisten voor de duur van maximaal 2 jaar gedwongen kunnen worden geplaatst in een inrichting voor de opvang van verslaafden. De principiële vraag of de SOV er moet komen, is thans niet meer aan de orde, omdat zoals gezegd de Wet SOV op 1 april 2001 in werking is getreden. Dit heeft de Commissie niet verhinderd over de SOV opmerkingen te maken. In de eerste plaats is er volgens haar onvoldoende wetenschappelijk bewijs voorhanden voor de effectiviteit van de SOV-aanpak. In de tweede plaats vraagt de Commissie aandacht voor mogelijke nadelen van de SOV. Naar haar mening is er onvoldoende aandacht geweest voor de vraag of de SOV verslaafden geen schade zou kunnen berokkenen. In dit verband wijst zij op het risico dat de motivatie bij de verslaafde om iets aan zijn verslavingsproblemen te doen door de gedwongen plaatsing in de SOV afneemt in plaats van toeneemt, zodat men in feite het omgekeerde bereikt van wat men wil bewerkstelligen. Verder wijst de Commissie erop dat er onvoldoende aandacht is geweest voor de bijzondere dynamiek in de verhouding tussen de bij de SOV betrokkenen. Hierbij kan zowel worden gedacht aan de verhouding van de verslaafde tot zijn behandelaars als aan de contacten tussen verslaafden onderling. Doordat de verslaafde niet weg kan, kan de spanning bij hem oplopen en kunnen kortsluitingsreacties optreden, resulterend in geweldpleging. Deze reacties kunnen overslaan op andere gedetineerden. Ook wijst de Commissie op potentiële gezondheidsschade bij degenen die langdurig in het sobere regime verblijven omdat zij dat verkiezen boven deelname aan het binnen de SOV aangeboden programma. De Commissie vindt onafhankelijke evaluatie van de SOV-maatregel van groot belang. Bij een dergelijke evaluatie dient niet alleen gekeken te worden naar reductie van crimineel gedrag, maar ook naar vermindering van de verslavingsproblematiek als zodanig op termijn. Bovendien zal het evaluatieonderzoek helderheid moeten verschaffen over eerder aangeduide negatieve effecten. Een goede registratie en analyse van eventuele calamiteiten zijn daarbij van belang. Ook de effecten van methadonbehandeling van verslaafden met een SOV-maatregel zouden in het kader van de evaluatie van de SOV kunnen worden onderzocht. In het scala van drang en dwang dat de overheid ten opzichte van verslaafde gedetineerden ter beschikking staat vormt de SOV verreweg het zwaarste middel. Dit middel dient pas in het uiterste geval te worden toegepast, namelijk nadat andere, lichtere middelen (op basis van drang door middel van bijzondere voorwaarden) aantoonbaar bij de betrokken personen zijn uitgeprobeerd en ineffectief zijn gebleken. De Commissie hecht eraan dat het scala aan lichtere middelen door de overheid in stand wordt gehouden dan wel wordt geschapen. Zij is van mening dat de effectiviteit van deze middelen nog zou kunnen worden vergroot en heeft daarvoor een aantal suggesties gedaan. Een belangrijke suggestie in dat opzicht wordt gevormd door het introduceren van drang in de vervolgzorg. De auteur is secretaris van de Commissie Medische begeleiding verslaafde gedetineerden. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. De volledige tekst van het advies is te vinden op de website van de Gezondheidsraad: abstract Treatment of drug-addicted detainees ; an advisory report issued by the Health Council of the Netherlands The Minister of Health, Welfare and Sport and the Minister of Justice requested advice from the Health Council of the Netherlands, on options for the treatment of detainees addicted to drugs. It is estimated that 15,000 to 23,000 people per year with addiction problems are detained. On the basis of the Custodial Institutions Act detainees have the right to adequate medical, psychological and psychiatric care, including treatment for drug addiction. The legal possibilities for using compulsion in the treatment of addicted persons in detention are very limited. A consensus needs to be reached on methadone medication; professional groups must reach this consensus. As well as abstinence, Addiction Support Sections should aim to achieve harm reduction, for example, by means of stabilisation with a maintenance dose of methadone. The success of interventions among addicted detainees is largely dependent on both the introduction of pressure in the area of follow-up care and the continuity of care. Bearing in mind the frequent psychiatric comorbidity, more psychiatric care should be available within the penitentiary setting. The Penal Care Facility for Addicts [Dutch acronym: SOV] is a new sanction option in the Penal Code with which drugaddicted repeat offenders can be involuntarily admitted to a drug addiction treatment centre for a maximum of 2 years. There is not enough scientific evidence to support the effectiveness of the SOV approach. The compulsory placement of an addict in the SOV could reduce the addict s motivation to do something about his addiction problem. SOV is a harsh sanction that should only be used once lighter sanctions (based on pressure by means of special conditions) have been shown to be ineffective for the persons concerned. literatuur 1 Gezondheidsraad. Behandeling van drugverslaafde gedetineerden. Publicatienr 2002/08. Den Haag: Gezondheidsraad; Gezondheidsraad. Medicamenteuze interventies bij drugverslaving. Publicatienr 2002/10. Den Haag: Gezondheidsraad; Goppel MA, Brink W van den, Ree JM van. Medicamenteuze interventies bij drugverslaving ; een advies van de Gezondheidsraad. Ned Tijdschr Geneeskd 2003;147: Aanvaard op 28 januari 2003 Ned Tijdschr Geneeskd augustus;147(34) 1657
Samenvatting. Adviesaanvraag
Samenvatting Adviesaanvraag De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de Minister van Justitie verzochten de Gezondheidsraad aan te geven welke volgens de huidige inzichten de mogelijkheden
Nadere informatieBehandeling van drugverslaafde gedetineerden
Behandeling van drugverslaafde gedetineerden Gezondheidsraad Health Council of the Netherlands Voorzitter Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Onderwerp : aanbieding advies Behandeling
Nadere informatieInhoud. deel i de omvang en aard van het probleem 19. Voorwoord 1 1
Voorwoord 1 1 deel i de omvang en aard van het probleem 19 1 Psychiatrische comorbiditeit van verslaving in relatie tot criminaliteit 2 1 Arne Popma, Eric Blaauw, Erwin Bijlsma 1.1 Inleiding 2 2 1.2 Psychiatrische
Nadere informatieLichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and
Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers
Nadere informatieA Adviesaanvraag Toepassing van (genees-)middelen bij de behandeling van drugverslaving dd 6 april 1993
Bijlage A Adviesaanvraag Toepassing van (genees-)middelen bij de behandeling van drugverslaving dd 6 april 1993 De Voorzitter van de Gezondheidsraad ontving de volgende brief, gedateerd 6 april 1993, nr
Nadere informatieGezondheidszorgvisie DJI DJI
Gezondheidszorgvisie DJI DJI 2 / G E Z O N D H E I D S Z O R G V I S I E D J I Inleiding In het rapport Van Dinter (1995) [1] en het rapport Zorg achter tralies (augustus 1999) [2], zijn indertijd diverse
Nadere informatieRichtlijn Forensische Geneeskunde Behandeling opiaatverslaafden in politiecellen
Richtlijn Forensische Geneeskunde Behandeling opiaatverslaafden in politiecellen Inhoudsopgave 1. Onderwerp 2 2. Doelstelling 2 3. Toepassingsgebied 2 4. Uitgangspunt 2 5. Toestemming 2 6. Werkwijze 2
Nadere informatieAbstinent worden, abstinent blijven en de determinanten van een terugval in harddruggebruik.
Abstinent worden, abstinent blijven en de determinanten van een terugval in harddruggebruik. Samenvatting van de resultaten uit het subcohort abstinenten die deelnemen aan de Amsterdamse Cohort Studie
Nadere informatieSelectiecriteria voor plaatsing in het Penitentiair Psychiatrisch Centrum
Selectiecriteria voor plaatsing in het Penitentiair Psychiatrisch Centrum Wijziging van de Regeling selectie, plaatsing en overplaatsing gedetineerden Advies d.d. 8 juni 2009 1 2 Samenvatting De Raad stemt
Nadere informatieRichtlijn Forensische Geneeskunde Behandeling opiaatverslaafden in politiecellen
Richtlijn Forensische Geneeskunde Behandeling opiaatverslaafden in politiecellen Inhoudsopgave 1. Onderwerp 2 2. Doelstelling 2 3. Toepassingsgebied 2 4. Uitgangspunt 2 5. Toestemming 2 6. Werkwijze 3
Nadere informatieIntercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit
1 Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 2 Structure of the presentation - What is intercultural mediation through the internet? - Why
Nadere informatieForensisch Beschermd Wonen Het Hoogeland. informatie voor verwijzers
Forensisch Beschermd Wonen Het Hoogeland informatie voor verwijzers Forensisch Beschermd Wonen Het Hoogeland Informatie voor verwijzers Forensisch Beschermd Wonen Het Hoogeland biedt in een open setting
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/45808 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Bosma, A.Q. Title: Targeting recidivism : an evaluation study into the functioning
Nadere informatieTOEGANG VOOR NL / ENTRANCE FOR DUTCH : https://www.stofs.co.uk/en/register/live/?regu lator=c&camp=24759
DISCLAIMER : 1. Het is een risicovolle belegging / It is an investment with risc. 2. Gebruik enkel geld dat u kan missen / Only invest money you can miss. 3. Gebruik de juiste procedure / Use the correct
Nadere informatieSummary 124
Summary Summary 124 Summary Summary Corporate social responsibility and current legislation encourage the employment of people with disabilities in inclusive organizations. However, people with disabilities
Nadere informatieY.A.J.M. van Kuijck, waarnemend algemeen voorzitter
Aan de Minister van Justitie Postbus 20301 2500 EH Den Haag datum : 13 februari 2006 kenmerk : CR35/1035453/06/AvdH/TvV betreft : advies over het onderwijs in de p.i.-en Mijnheer de minister, Bij de toezichtbezoeken
Nadere informatieKaren J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon
Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety
Nadere informatieBehandeleffecten. in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel. Treatment effects in. Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel
Behandeleffecten in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel Treatment effects in Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel S. Daamen-Raes Eerste begeleider: Dr. W. Waterink Tweede begeleider:
Nadere informatieROM in de verslavingszorg
ROM in de verslavingszorg Seminar NETQ Healthcare: Innovatie in de Geestelijke Gezondheidszorg Utrecht, 9 juni 2009 Suzan Oudejans, Arkin Academy AIAR Proefschrift Resultaten meten Resultaten van de zorg
Nadere informatieKINDERFORMULARIUM. Tjitske van der Zanden Coordinator Kinderformularium Disclosure belangen spreker:
RIVM Off-label 07 maart 2017 1 KINDERFORMULARIUM Tjitske van der Zanden Coordinator Kinderformularium vanderzanden@nkfk.nl Disclosure belangen spreker: Potentiële belangverstrengeling: geen RIVM Off-label
Nadere informatieActie ter ondersteuning van de federale beleidsnota drugs
FEDERAAL WETENSCHAPSBELEID Wetenschapsstraat 8 B-1000 BRUSSEL Tel. 02 238 34 11 Fax 02 230 59 12 www.belspo.be Actie ter ondersteuning van de federale beleidsnota drugs Projectformulier ten behoeve van
Nadere informatieDe Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij. Verslaafde Patiënten met PTSS
Persoonskenmerken en ervaren lijden bij verslaving en PTSS 1 De Relatie Tussen Persoonskenmerken en Ervaren Lijden bij Verslaafde Patiënten met PTSS The Relationship between Personality Traits and Suffering
Nadere informatieWat doen zelfhulp en vroeghulp aan verslaving?
Wat doen zelfhulp en vroeghulp aan verslaving? Dag van de verslaving 12 oktober 2007 Gerard M. Schippers Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam Tijdschrift sinds 2005 Bohn Stafleu Van Loghum
Nadere informatieBeïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?
Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety
Nadere informatieSectie Infectieziekten
Sectie Infectieziekten 1 December 2015 U kunt helpen de HIV / AIDS epidemie te beëindigen You can help to end the HIV / AIDS epidemic Sectie Infectieziekten Weet uw HIV status Know your HIV status by 2020
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2002 2003 24 077 Drugbeleid Nr. 113 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 9. Samenstelling van de werkgroep 11
Inhoud Voorwoord 9 Samenstelling van de werkgroep 11 Samenvatting 13 Samenvatting van de aanbevelingen 13 Symptomen van het PD 13 Criteria voor PD 14 Risicofactoren 14 Meetinstrumenten 14 Patiëntenperspectief
Nadere informatieIrisZorg. verslavingszorg. en maatschappelijke opvang. dicht bij mensen, ver in zorg
IrisZorg verslavingszorg en maatschappelijke opvang dicht bij mensen, ver in zorg > IrisZorg: dicht bij mensen, ver in zorg Bij IrisZorg kan iedereen rekenen op de deskundigheid en betrokkenheid van onze
Nadere informatieLandelijk Diabetes Congres 2016
Landelijk Diabetes Congres 2016 Insuline Pompen, zelfcontrole en sensoren, need to know Thomas van Bemmel, Internist Gelre Ziekenhuis Apeldoorn Disclosures (potentiële) belangenverstrengeling zie hieronder
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting 11
Samenvatting Dit advies gaat over de vraag of het wenselijk is om mensen die chronisch geïnfecteerd zijn met het hepatitis B-virus (HBV) of het hepatitis C-virus (HCV) op te sporen door middel van screening.
Nadere informatieNonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands
Nonrespons en ernstige klachten bij OCD: richtlijnen herzien? Else de Haan PhD Lidewij Wolters PhD Amsterdam, the Netherlands Behandeling OCS bij kinderen Cognitieve gedragstherapie (CGT) Combinatie CGT
Nadere informatieVoorzorg is niet onredelijk. WF Passchier Gezondheidsraad en Universiteit Maastricht
Voorzorg is niet onredelijk WF Passchier Gezondheidsraad en Universiteit Maastricht Kindermobieltjes en voorzorg Child warning over mobile phones Parents should ensure their children use mobile phones
Nadere informatieHerstel en bemoeizorg bij mensen met erns0ge psychiatrische aandoeningen en verslaving. Is er sprake van een tegenstelling?
Herstel en bemoeizorg bij mensen met erns0ge psychiatrische aandoeningen en verslaving Is er sprake van een tegenstelling? Prof. Dr. C.L. Mulder, Leiden 9 nov 2012 Herstel Herstellen doen mensen zelf:
Nadere informatieDatum 2 maart 2010 Onderwerp Kamervragen van het lid Van Velzen (SP) over de uitvoering van penitentiaire programma's
> Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Directoraat-Generaal Preventie, Jeugd en Sancties Directie Sanctie-
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2006 2007 29 452 Tenuitvoerlegging van de tbs-maatregel Nr. 65 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT EN VOOR JEUGD EN GEZIN EN DE
Nadere informatieIntroduction Henk Schwietert
Introduction Henk Schwietert Evalan develops, markets and sells services that use remote monitoring and telemetry solutions. Our Company Evalan develops hard- and software to support these services: mobile
Nadere informatieBeter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen?
Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Richtlijnen Casus IDDT Richtlijnen, wat zeggen ze niet! Richtlijnen Dubbele Diagnose, Dubbele hulp (2003) British
Nadere informatieFeiten en Achtergronden. Sanctietoepassing voor volwassenen. Terugdringen recidive door persoonsgerichte aanpak en nadruk op nazorg
Sanctietoepassing voor volwassenen Terugdringen recidive door persoonsgerichte aanpak en nadruk op nazorg Oktober 2008 / F&A 8880 Ministerie van Justitie Directie Voorlichting Schedeldoekshaven 100 Postbus
Nadere informatieBeleidsdocument MEB 47. Toetsingscriteria voor combinatieverpakkingen
Beleidsdocument EB 47 Toetsingscriteria voor EB 47 Toetsingscriteria voor 1 van 5 pagina('s) 1 Inhoudsopgave 1 Inhoudsopgave... 2 2 Afkortingen... 3 3 Inleiding... 3 3.1 Definitie combinatieverpakking...
Nadere informatieProductcatalogus 2015
Productcatalogus 2015 Stichting ToReachIt Simple as A.B.C. Acceptance is the Beginning of Change Inhoudsopgave Inleiding Pag. 1.1 Waarom deze productcatalogus 3. 1.2 Stichting ToReachIt samengevat 3. Producten
Nadere informatieDe ouder-kindrelatie en jeugdtrauma s. Nr. 2018/11, Den Haag, 22 mei Samenvatting
De ouder-kindrelatie en jeugdtrauma s Nr. 2018/11, Den Haag, 22 mei 2018 De ouder-kindrelatie en jeugdtrauma s pagina 2 van 6 Bij kinderen met traumatische ervaringen (ernstige negatieve jeugdervaringen),
Nadere informatieRecente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek
Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek Prof dr JJM van Delden Julius Centrum, UMC Utrecht j.j.m.vandelden@umcutrecht.nl Inleiding Medisch-wetenschappelijk
Nadere informatiebij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie of Children with a Severe Form of Dyslexia Ans van Velthoven
Neuropsychologische Behandeling en Sociaal Emotioneel Welzijn bij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie Neuropsychological Treatment and Social Emotional Well-being of Children with a Severe Form
Nadere informatieAdherence aan HWO en meer bewegen
Adherence aan HWO en meer bewegen Een experimenteel onderzoek naar de effecten van het motivationele stadium van patiënten en de adherence aan huiswerkoefeningen (HWO) bij fysiotherapie en het meer bewegen.
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2002 2003 24 077 Drugbeleid Nr. 115 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 19 maart 2003 In de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en
Nadere informatieKennissynthese arbeid en psychische aandoeningen. Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema
Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema Ernstige Psychische Aandoeningen (EPA) Definitie consensus groep EPA¹ - Sprake van psychische stoornis
Nadere informatieDe Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim
De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim The Relationship between Work Pressure, Mobbing at Work, Health Complaints and Absenteeism Agnes van der Schuur Eerste begeleider:
Nadere informatieType Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag. Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer?
Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer? Type of Dementia as Cause of Sexual Disinhibition Presence of the Behavior in Alzheimer s Type? Carla
Nadere informatieP. de Beurs, psychiater en adviseur voor de IGZ
P. de Beurs, psychiater en adviseur voor de IGZ Inleiding De toezichtketen in perspectief Toezicht door IGZ Onderzoek A. Huisman De toezichtketen in perspectief bij suïcides Persoonlijke adviezen Inleiding
Nadere informatieTBS.^- Nederland. Ministerie van Justitie en Veiligheid t.a.v. de Minister van Rechtsbescherming de heer S. Dekker Postbus EH DEN HAAG
TBS.^- Nederland Ministerie van Justitie en Veiligheid t.a.v. de Minister van Rechtsbescherming de heer S. Dekker Postbus 20301 2500 EH DEN HAAG Kenmerk: DIRUIT18/237/HB/svdk Groningen, 14 juni 2018 Betreft:
Nadere informatieADVIES. Conceptwetsvoorstel wijziging regelingen inzake detentiefasering en voorwaardelijke invrijheidstelling
ADVIES Conceptwetsvoorstel wijziging regelingen inzake detentiefasering en voorwaardelijke invrijheidstelling aan de Minister voor Rechtsbescherming naar aanleiding van het verzoek daartoe bij brief d.d.
Nadere informatieIndividuele Plaatsing en Steun (IPS)
Individuele Plaatsing en Steun (IPS) Groeicijfers in Nederland Jaap van Weeghel, Den Haag, 7 februari 2019 Kennis delen over herstel, behandeling en participatie bij ernstige psychische aandoeningen 22-2-2019
Nadere informatieGeslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive
1 Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive Femke Boom Open Universiteit Naam student: Femke Boom Studentnummer: 850762029 Cursusnaam: Empirisch afstudeeronderzoek:
Nadere informatieNazorgproblematiek en recidive van kortgestrafte gedetineerden
Factsheet 2010-2 Nazorgproblematiek en recidive van kortgestrafte gedetineerden Auteurs: G. Weijters, P.A. More, S.M. Alma Juli 2010 Aanleiding Een aanzienlijk deel van de Nederlandse gedetineerden verblijft
Nadere informatieFysieke Activiteit bij 50-plussers. The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and. Physical Activity among Adults Aged over 50
De relatie tussen eigen-effectiviteit 1 De Relatie tussen Eigen-effectiviteit, Intrinsieke Motivatie en Fysieke Activiteit bij 50-plussers The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and
Nadere informatieWerken in sph. Maria van Deutekom Britt Fontaine Godelieve van Hees Marja Magnée Alfons Ravelli
Verslaafden Werken in sph Redactie: Dineke Behrend Maria van Deutekom Britt Fontaine Godelieve van Hees Marja Magnée Alfons Ravelli 2 Verslaafden Auteur: Hans van Nes Bohn Stafleu Van Loghum Houten, 2004
Nadere informatieHet Effect van Assertive Community Treatment (ACT) op het. Sociaal Functioneren van Langdurig Psychiatrische Patiënten met. een Psychotische Stoornis.
Het Effect van Assertive Community Treatment (ACT) op het Sociaal Functioneren van Langdurig Psychiatrische Patiënten met een Psychotische Stoornis. The Effect of Assertive Community Treatment (ACT) on
Nadere informatieMyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate
MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate Van Non-Corporate naar Corporate In MyDHL+ is het mogelijk om meerdere gebruikers aan uw set-up toe te voegen. Wanneer er bijvoorbeeld meerdere collega s van dezelfde
Nadere informatieInnovaties in de chronische ziekenzorg 3e voorbeeld van zorginnovatie. Dr. J.J.W. (Hanneke) Molema, Prof. Dr. H.J.M.
Innovaties in de chronische ziekenzorg 3e voorbeeld van zorginnovatie Dr. J.J.W. (Hanneke) Molema, Prof. Dr. H.J.M. (Bert) Vrijhoef Take home messages: Voor toekomstbestendige chronische zorg zijn innovaties
Nadere informatieBack to the future: oude en nieuwe behandelingen Prof. Dr. Geert Dom, Hoogleraar, Universiteit Antwerpen (UA, CAPRI)
Back to the future: oude en nieuwe behandelingen Prof. Dr. Geert Dom, Hoogleraar, Universiteit Antwerpen (UA, CAPRI) geert.dom@uantwerpen.be Alcohol Wat komt op ons af of is er al? Drugs x 80/jaar Medicatie
Nadere informatieDirectoraat-Generaal Preventie, Jeugd en Sancties
Ministerie van Justitie j1 Directoraat-Generaal Preventie, Jeugd en Sancties Directie Sanctie- en Preventiebeleid Postadres: Postbus 20301, 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieStaatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden
Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2006 394 Besluit van 16 augustus 2006, tot wijziging van het Besluit extramurale vrijheidsbeneming en sociale zekerheid in verband met de openstelling
Nadere informatieRunning Head: INVLOED VAN ASE-DETERMINANTEN OP INTENTIE CONTACT 1
Running Head: INVLOED VAN ASE-DETERMINANTEN OP INTENTIE CONTACT 1 Relatie tussen Attitude, Sociale Invloed en Self-efficacy en Intentie tot Contact tussen Ouders en Leerkrachten bij Signalen van Pesten
Nadere informatieEffecten van een op MBSR gebaseerde training van. hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en
Effecten van een op MBSR gebaseerde training van hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en compassionele tevredenheid. Een pilot Effects of a MBSR based training program of hospice caregivers
Nadere informatieBent u gemotiveerd? L.E.J. Gerretsen Studentnummer: Eerste begeleider: prof. dr. L. Lechner Tweede begeleider: Dr. A.
Bent u gemotiveerd? Een Experimenteel Onderzoek naar de Invloed van een op het Transtheoretisch Model Gebaseerde Interventie op de Compliance bij de Fysiotherapeutische Behandeling van Psychiatrische Patiënten
Nadere informatieResultaten campagnes handhygiëne
Resultaten campagnes handhygiëne Nut van campagnes Universitair ziekenhuis Geneve ziekenhuisbrede campagne met posters, feedback, promotie handalcohol - compliance van 48 naar 66% - nosocomiale infecties
Nadere informatieWBO: onderzoek naar online leefstijladvies om het risico op dementie te verlagen. Nr. 2018, Den Haag 12 juni Samenvatting
WBO: onderzoek naar online leefstijladvies om het risico op dementie te verlagen Nr. 2018, Den Haag 12 juni 2018 WBO: onderzoek naar online leefstijladvies om het risico op dementie te verlagen pagina
Nadere informatieCOGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS
COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS Gezondheidsgedrag als compensatie voor de schadelijke gevolgen van roken COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS Health behaviour as compensation for the harmful effects of smoking
Nadere informatieGOAL-STRIVING REASONS, PERSOONLIJKHEID EN BURN-OUT 1. Het effect van Goal-striving Reasons en Persoonlijkheid op facetten van Burn-out
GOAL-STRIVING REASONS, PERSOONLIJKHEID EN BURN-OUT 1 Het effect van Goal-striving Reasons en Persoonlijkheid op facetten van Burn-out The effect of Goal-striving Reasons and Personality on facets of Burn-out
Nadere informatie(Forensische) ACT en FACT voor verslaafden
Improving Mental Health by Sharing Knowledge (Forensische) ACT en FACT voor verslaafden Congres sociale verslavingszorg 12 juni 2013 Laura Neijmeijer Doelgroep: mensen met langdurende of blijvende ernstige
Nadere informatie22/09/ Objectives and Targets
geert.dom@uantwerpen.be 17-09-2014 Objectives and Targets 1 Quality The degree to which health services for individuals and populations increase the likelihood of desired health outcomes and are consistent
Nadere informatieEmotionele Arbeid, de Dutch Questionnaire on Emotional Labor en. Bevlogenheid
Emotionele Arbeid, de Dutch Questionnaire on Emotional Labor en Bevlogenheid Emotional Labor, the Dutch Questionnaire on Emotional Labor and Engagement C.J. Heijkamp mei 2008 1 ste begeleider: dhr. dr.
Nadere informatieRaad voor de rechtshandhaving. JAARPLAN en BEGROTING 2015
Raad voor de rechtshandhaving JAARPLAN en BEGROTING 2015 De hieronder genoemde inspecties worden in de landen Curaçao, Sint Maarten en de BESeilanden uitgevoerd. Aanpak van de bestrijding van ATRAKO s
Nadere informatieEen stap verder in forensische en intensieve zorg
Een stap verder in forensische en intensieve zorg Palier bundelt intensieve en forensische zorg. Het is zorg die net een stapje verder gaat. Dat vraagt om een intensieve aanpak. Want onze doelgroep kampt
Nadere informatieHartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken
1 Hartpatiënten Stoppen met Roken De invloed van eigen effectiviteit, actieplannen en coping plannen op het stoppen met roken Smoking Cessation in Cardiac Patients Esther Kers-Cappon Begeleiding door:
Nadere informatieBehandeling van problematisch middelengebruik van leefstijltraining naar cognitieve gedragstherapie
Behandeling van problematisch middelengebruik van leefstijltraining naar cognitieve gedragstherapie Dr Wencke de Wildt Directeur behandelzaken Jellinek GZ psycholoog VGCT 2016 Inhoud 15 jaar cognitieve
Nadere informatieCentrum voor Transculturele Psychiatrie Veldzicht
Centrum voor Transculturele Psychiatrie Veldzicht Vaardig en veilig verder helpen Een diversiteit aan mensen In Veldzicht bieden we een beschermde omgeving voor het intensief behandelen van mensen met
Nadere informatieVoorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel
Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Een onderzoek naar de invloed van cognitieve stijl, ziekte-inzicht, motivatie, IQ, opleiding,
Nadere informatieLichte Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (LEMA)
Lichte Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (LEMA) U bent aangehouden omdat u reed onder invloed van alcohol. Om ervoor te zorgen dat u niet nog eens deelneemt aan het wegverkeer onder invloed van alcohol
Nadere informatieDOORDRINKEN DOORDRINGEN. Effectevaluatie Halt-straf Alcohol Samenvatting. Jos Kuppens Henk Ferwerda
DOORDRINGEN of Effectevaluatie Halt-straf Alcohol Samenvatting DOORDRINKEN Jos Kuppens Henk Ferwerda In opdracht van Ministerie van Veiligheid en Justitie, Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum,
Nadere informatiePRIVACY IN DE KETEN. Mr Jolanda J.A. van Boven. VAN BOVEN Juridisch Adviesbureau Arnhem
PRIVACY IN DE KETEN Mr Jolanda J.A. van Boven VAN BOVEN Juridisch Adviesbureau Arnhem Angst delen gegevens ik heb een vertrouwensrelatie daar zit mijn cliënt niet op te wachten als ik gegevens deel, ben
Nadere informatieDatum 30 juni 2017 Onderwerp Aanbesteding forensische zorg en rechtspositie tbs-gestelde in FPK
1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/venj
Nadere informatieEducatieve Maatregel Alcohol en verkeer (EMA)
Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (EMA) U bent aangehouden omdat u reed onder invloed van alcohol. Het kan ook zijn dat u hebt geweigerd mee te werken aan een bloed- of adem onderzoek. Mogelijk bent
Nadere informatieDe Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility.
RELATIE ANGST EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility Jos Kooy Eerste begeleider Tweede
Nadere informatieHet Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten.
Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. The Effect of Difference in Peer and Parent Social Influences on Adolescent Alcohol Use. Nadine
Nadere informatieUw rechten en behandeling
Uw rechten en behandeling als wij gedwongen moeten ingrijpen in noodsituaties Behandeling onder dwang Als u tijdens uw opname te maken krijgt met gedwongen behandeling, hebt u als patiënt van GGZ ingeest
Nadere informatieHet Verband Tussen Negatieve Levensgebeurtenissen, 5-HTTLPR en Reactieve. Agressie. Pien S. Martens. Open Universiteit Heerlen
REACTIEVE AGRESSIE Het Verband Tussen Negatieve Levensgebeurtenissen, 5-HTTLPR en Reactieve Agressie Pien S. Martens Open Universiteit Heerlen Naam student: Pien Sophie Martens Studentnummer: 850945172
Nadere informatieForensische zorg en LVB. Een beter leven in een veilige maatschappij
Forensische zorg en LVB Een beter leven in een veilige maatschappij Position Paper Forensische zorg en LVB: Een beter leven in een veilige maatschappij November 2017 Een hogere kwaliteit van bestaan voor
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 56469 6 oktober 2017 Beleidskader bijdrageregeling begeleiden van ex-gedetineerden voor wonen en werken 2018 1. Inleiding
Nadere informatieL.Net s88sd16-n aansluitingen en programmering.
De L.Net s88sd16-n wordt via één van de L.Net aansluitingen aangesloten op de LocoNet aansluiting van de centrale, bij een Intellibox of Twin-Center is dat de LocoNet-T aansluiting. L.Net s88sd16-n aansluitingen
Nadere informatieRelevante wet- en regelgeving die vandaag aan de orde komt in deze presentatie
Presentatie W&T thema Bopz op 9 mei 2016 Opzet: Korte uiteenzetting presentatie Goede zorg aan onze (psychogeriatrische) ouderen Persoonlijke kennistoets deelnemers Presentatie waarin antwoorden volgen
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting 8. * COgnitive Functions And Mobiles; in dit advies aangeduid als het TNO-onderzoek.
Samenvatting In september 2003 publiceerde TNO de resultaten van een onderzoek naar de effecten op het welbevinden en op cognitieve functies van blootstelling van proefpersonen onder gecontroleerde omstandigheden
Nadere informatieUnderstanding and being understood begins with speaking Dutch
Understanding and being understood begins with speaking Dutch Begrijpen en begrepen worden begint met het spreken van de Nederlandse taal The Dutch language links us all Wat leest u in deze folder? 1.
Nadere informatieEerste Kamer der Staten-Generaal 1
Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2014-2015 33 745 Wijziging van de Penitentiaire beginselenwet en het Wetboek van Strafrecht in verband met de herijking van de wijze van de tenuitvoerlegging
Nadere informatiePRIVACY IN DE KETEN. Mr Jolanda J.A. van Boven. VAN BOVEN Juridisch Adviesbureau Arnhem
PRIVACY IN DE KETEN Mr Jolanda J.A. van Boven VAN BOVEN Juridisch Adviesbureau Arnhem Angst delen gegevens ik heb een vertrouwensrelatie daar zit mijn cliënt niet op te wachten als ik gegevens deel, ben
Nadere informatie1 Samenvatting Evaluatierapport Voortschrijdende inzichten
Samenvatting Evaluatierapport Voortschrijdende inzichten Inleiding De Wet Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz, Stb. 1992, 669) regelt de gedwongen opneming en gedwongen behandeling
Nadere informatieSamenwerking SPV PI Zwolle en ACT
FORENSISCHE PSYCHIATRIE Samenwerking SPV PI Zwolle en ACT Even voorstellen Annemarie de Vries SPV bij het ACT team Dimence Zwolle Elles van der Hoeven SPV bij de PI Zwolle locatie Penitentiair Psychiatrisch
Nadere informatieStigmatisering van Mensen met Keelkanker: de Rol van Mindfulness van de Waarnemer
Met opmaak: Links: 3 cm, Rechts: 2 cm, Boven: 3 cm, Onder: 3 cm, Breedte: 21 cm, Hoogte: 29,7 cm Stigmatisering van Mensen met Keelkanker: de Rol van Mindfulness van de Waarnemer Stigmatisation of Persons
Nadere informatie