Jaargang 9 Nr. 14 December 2007

Transcriptie

1 Met.a. Installatie-integriteit Dat is geen sinecure Delegatie Installatieverantwrdelijkheid Nieuwe Explsieveiligheid vr Operatrs planner ATEX; een aandachtspunt de verheid, een speerpunt vr Quercus Jaargang 9 Nr. 14 December 2007 Alles in het teken vernieuwing en ntwikkeling

2 VOORWOORD Het jaar 2007 stnd vr Quercus in het teken vernieuwing en ntwikkeling. Dit prces zal zich in de tekmst vrtzetten! Allereerst is er de realisatie een nieuw pand in Zwlle waar we niet alleen een kantrfunctie zullen hebben maar k leslkalen en een practicum inrichten vr hgspanning, laagspanning en explsieveiligheid. Hierver zult u nader wrden geïnfrmeerd. Vr de cursussen laagspanning en ATEX kmen wij straks naar u te! Mmenteel wrdt hard gewerkt m met name het praktijkelement dat hrt bij de cursussen in een slim mbiel practicum nder te brengen. ATEX krijgt in Nederland en elders steeds meer aandacht. Daarvr is in een gezamenlijk initiatief de Nederlandse Aardlie Maatschappij, Sabic, Wintershall en Quercus CmpEx naar Nederland gehaald. CmpEx is een certificatieregeling vr medewerkers die in explsiegevaarlijke gebieden meten werken. De erkenning is mmenteel een feit. Vr de realisatie zijn ng meite gespaard m zwel de therie als de praktijk vrm te geven. Daarin zijn wij k veel dank verschuldigd aan de leveranciers Ex materialen. De eerste pilt ATEX is geweest bij Sabic in Geleen. Op basis deze ervaring zijn wij vrnemens het mbile practicum vrm te gaan geven en een ruimte speciaal in te richten in ns practicum in Zwlle. Hierver meer verder in deze nieuwsbrief. Met de ntwikkelingen p het gebied web applicaties hebben wij beslten m ten beheve de technische bedrijfsvering management tls te ntwikkelen. Begn het eerst met ns eigen interne systeem, zijn wij mmenteel met 5 prgrammeurs bezig m de ttale bedrijfsvering m te zetten naar deze technlgie. Stel je vr wat dat betekent vr alle technische. Mmenteel veren wij cmmissining trajecten uit waarbij papier tt het verleden behrt. Het nderhud is hierp een lgisch gevlg. Onze visie p bedrijfsvering speelt hierbij een grte rl. Hierver meer in de vlgende nieuwsbrief. Tt slt de internatinale markt. Kwamen uit diverse landen bedrijven naar ns te vr Engelstalige cursussen, nu gaan wij met cursussen naar hun te. Afgelpen zmer zijn zwel Karst Relfs als Henk Butterman naar Zuid Afrika geweest m een cursus Explsieveiligheid te verzrgen. Op het tnaangevende cngres de IAS Electrical Safety Wrkshp te huden in maart vlgend jaar in Amerika is Quercus uitgendigd m een lezing te huden ver elektrische veiligheid. Daarmee zijn wij de eerste buitenlandse rganisatie die dit ten beurt valt. Wij zullen alles den wat in ns vermgen ligt vr uw veilige en betruwbare tekmst! Krtm u kunt ns ng veel verwachten! Quercus Technical Services B.V. Paul Kp Quercus-PS is een uitgave : Quercus Technical Services B.V. met als werkmaatschappijen: Quercus Technical Inspectin Services & Quercus Examinatin Services Bisschp Willebrandlaan GA Zwlle Telefn Fax inf@qts.nl Quercus Technical Training Services Platinastraat RX Zetermeer Telefn Fax inf@qts.nl Quercus PS verschijnt tweemaal per jaar. Het blad wrdt gratis verznden aan bedrijven en cursisten Samenstelling en redactie: Quercus Zwlle en Quercus Zetermeer Internet: Quercus Technical Services B.V. December 2007 Niets uit deze uitgave mag znder vrafgaande schriftelijke testemming de uitgever wrden vergenmen f vermenigvuldigd. 2 Q uercus PS Jaargang 9 [14]

3 INSTALLATIE-INTEGRITEIT INHOUD Betruwbaarheid, beschikbaarheid en integriteit nze installaties 3 Installatie integriteit 4 Installatieverantwrdelijkheid 7 Nieuwe Explsieveiligheid vr Operatrs 8 planner Skilled Persn ATEX, Lw and High Vltage vr Bluewater Energy Services B.V. 14 ATEX; een speerpunt vr Quercus 16 Krte Nva met.a.: Vr de prductie is het essentieel te kunnen vertruwen p de prductiefaciliteiten. Ongeplande prductiestps kunnen grte gevlgen hebben zals prductieverlies, veiligheidsrisic s, reparatie, prductiestilstand, nderbreking het kritische prces, pstartprblemen en dergelijke. Geplande stps meten zveel mgelijk wrden beperkt in tijd, terwijl alle stpwerkzaamheden in deze beperkte tijd meten wrden uitgeverd. Planning en vrbereiding is daarm heel belangrijk. He kunnen we de verliezen beperken als gevlg prductiestps? Dr zrg te dragen vr installaties met hge beschikbaarheid. Betruwbaar dr een z laag mgelijke uitval; beschikbaar dr betruwbaarheid met een z krt mgelijke geplande stptijd. Niet elk deel de installatie is belang vr de cntinuïteit het prductieprces. Er zijn back up systemen en delen de installatie die er vr de prductie niet te den. Met testemming uit het nieuwsblad Nerefc Tenemende belangstelling vr de cursus Management Elektrische Installaties Nieuwe vestiging in Zwlle Betruwbaarheid betreft de aspecten waar het gaat ver die factren die het prductieprces negatief beïnvleden. Betruwbaarheid staat vr het vermgen een installatie m een vereiste functie te vervullen in gegeven mstandigheden gedurende een gegeven tijdsbestek. In frmulevrm: (Ttaaltijd Geplande Stptijd Ongeplande Stptijd) Betruwbaarheid = 100% x (Ttaaltijd Geplande Stptijd) Beschikbaarheid betreft de betruwbaarheid verminderd met de geplande stptijd. Beschikbaarheid staat vr het percentage de tijd dat een installatie zijn functie vervuld ten pzichte de ttale tijd. In frmulevrm: (Ttaaltijd Geplande Stptijd Ongeplande Stptijd) Beschikbaarheid = 100% x (Ttaaltijd) Over beschikbaarheidmanagement zal in de vlgende nieuwsbrief uitgebreid wrden geschreven. Zwel de betruwbaarheid en de beschikbaarheid zijn nu afhankelijk de integriteit de installatie. De integriteit zu ik willen definiëren als het vlden aan vastgestelde eisen en prfessinaliteit. De integriteit vindt zijn rsprng in de realisatie de installatie; het prces ntwerp, aanleg, plevering en ingebruikneming. Beschikken we ver vakbekwame medewerkers en een ged managementsysteem dan heven we ns ver de betruwbaarheid en beschikbaarheid minder zrgen te maken. Het is nu de installatieverantwrdelijke die de zrg heeft vr deze installatie integriteit! Dat is geen sinecure! Quercus PS Jaargang 9 [14] 3

4 INSTALLATIEVERANTWOORDELIJKHEID INSTALLATIEVERANTWOORDELIJKHEID Delegatie de installatieverantwrdelijkheid Bedrijven investeren geld in installaties en apparatuur m hiermee hun delstellingen te behalen. Deze delstellingen zijn drgaans het behalen winst en het behuden cntinuïteit. Daarvr dienen installaties betruwbaar te zijn. Oftewel den waar deze vr zijn ntwrpen en aangelegd. In een installatie vinden verschillende activiteiten plaats. Op de eerste plaats zijn er de prductiemedewerkers die meten zrgen vr prductie en het eerstelijns nderhud. Dan zijn er de medewerkers die meten zrgen vr de beschikbaarheid de installaties en de ptimalisatie. Beschikbaarheid betreft het nderhud, het verhelpen stringen en het uitveren inspecties. Optimalisatie betreft alles wat de status de installatie wijzigt. Dit laatste blijkt altijd een punt zrg te zijn. Bij alle activiteiten is het belang dat risic s wrden uitgeslten. Risic s betreffen niet alleen ngelukken waarbij mensen letsel plpen maar k materiële schade. En deze laatste is vele malen grter en vrmen een basis vr de effectieve beheersing verliezen tengevlge ngevallen. Nu wrdt gesteld dat 15% de prblemen in een rganisatie kunnen wrden beheerst dr individuele medewerkers. De andere 85% kunnen alleen wrden beheerst dr het managementsysteem. Er wrdt k wel gesteld dat de zrg bedrijven in de eerste plaats niet is gericht p het vergrten de winst maar het vrkmen verliezen. Een betruwbare en beschikbare installatie kan alleen wrden verkregen indien de bedrijfsvering p rde is. Dr de tenemende cmplexiteit de installaties, de steeds maar veranderende regelgeving en de tenemende vraag naar vakbekwaam persneel is de bedrijfsvering een zrgenkind gewrden. Ok de vraag zelf den, inlenen f uitbesteden blijft. Nu willen bedrijven hun delstellingen bereiken middels het prductieprces. Daarbij is de beschikbaarheid een vereiste maar geen kernactiviteit. Vr wat betreft de elektrische installatie kunnen wij de installatieverantwrdelijkheid vernemen. Het principe verigens is vr alle disciplines gelijk. Het prces zals wij dit den wil ik verduidelijken aan de hand het schema. De uitgangspunten zijn belangrijk. De pdrachtgever verwacht betruwbaarheid en beschikbaarheid tegen lagere en dat daarbij aan de regelgeving wrdt vldaan. De installatieverantwrdelijke verwacht een vrijbrief zdat deze de delstellingen kan bereiken. Om de installatieverantwrdelijkheid te kunnen delegeren zijn er altijd twee partijen ndig. De huidige en de tekmstige installatieverantwrdelijke. 4 Quercus PS Jaargang 9 [14]

5 Vr de verdracht installatieverantwrdelijkheid geldt een vergangsprces, waarbij er een kwestie is wederzijds vertruwen, immers de maatschappelijke verantwrdelijkheid vr de pdrachtgaver blijft! Het prces verdracht is belangrijk en met nauwgezet wrden gevlgd en vastgelegd m cnflicten in een later stadium te vrkmen. We kunnen de vlgende fasen nderscheiden: Inventarisatie Vrdat met de inventarisatie wrdt begnnen stellen pdrachtgever en pdrachtnemer een intentieverklaring p waarin het del duidelijk is weergegeven. De inventarisatie bestaat uit de vlgende drie nderdelen welke in de praktijk gelijktijdig kunnen plaatsvinden: Het bepalen de status de installatie Hiervr veren wij een inspectie uit p basis het Quercus inspectieplan. Het bepalen de status het beheerssysteem Hiervr veren wij een systeem audit uit p basis het Quercus auditplan. Hierin nemen wij nze bevindingen mee de inspectie, immers de structurele tekrtkmingen kunnen een gevlg zijn de nderhudsstructuur. Het bepalen de cmpetentiestatus Hiervr den wij een nderzek p de werkvler dr het interviewen medewerkers en een nderzek het cmpetentiemanagement systeem. Ok hierin nemen we de ervaringen mee de inspectie en het systeem. Met deze uitkmst kunnen wij een rdeel geven ver de bedrijfsvering met aanbevelingen. De inventarisatie verleggen wij met de pdrachtgever en vrmen het uitgangspunt vr het te vlgen traject. Evaluatie Een samenvatting de statusrapprten vrmen de basis vr een uitgewerkt vrstel naar de pdrachtgever. Hierin kmen wij met de klant een gedeelde verantwrdelijkheid vereen. Het vrstel bevat alle maatregelen ter verbetering de bedrijfsvering. Implementatie Is het vrstel geaccepteerd dan maakt het nderdeel uit de vereenkmst en gaan we ver tt de transfer verantwrdelijkheid. Gezamenlijk stellen wij een plan de campagne p m de verbetermaatregelen uit te veren. Het implementatieprces met leiden tt een ttaal managementsysteem ten beheve de elektrische bedrijfsvering. Bij deze implementatie zijn wij als installatieverantwrdelijke betrkken. Het resultaat de implementatie is het vlledig vlden aan de eisen de regelgeving. (zie hiervr nze nieuwsbrief PS 8 p nze website). Certificatie p basis installatieintegriteit, het beheerssysteem en de vakbekwaamheid persneel kan een ptie zijn. Quercus heeft hiervr p basis de ISO 9000:2000 een vertaalslag gemaakt. Quercus PS Jaargang 9 [14] 5

6 Tezicht Het traject tezicht betekent niet meer dan dat de bereikte status blijft gehandhaafd. Het cmplete pakket kan wrden aangebden als een prestatiecntract waarbij betruwbaarheid als resultaat installatie integriteit de basis vrmt. Dit cntract is maatwerk waarbij de installatiemg de basis vrmt. In de vereenkmst kunnen de vlgende wrden pgenmen: Uitveren de inspecties Uitveren trainingen en instructies Tezicht Vraagbaak Dcumentatie Certificatie Reliability management Energie In de vereenkmst kunnen k de wrden pgenmen de bedrijfsvering (dr derden). De besparingen kunnen dr de partijen als bnus wrden verdeeld. Jaarlijks zal een verantwrding wrden afgelegd ten aanzien beschikbaarheid, integriteit en betruwbaarheid. Ongevallen, incidenten en verliezen vrmen deze verantwrding een nderdeel. Het uitgangspunt blijft de win win relatie tussen de pdrachtgever en de gedelegeerde installatieverantwrdelijke. Vr de uitvering nze werkzaamheden maken wij gebruik een dr ns ntwikkeld web technlgie gebaseerd prgramma Texemus. Daarmee hebben alle betrkkenen vr hun deel tegang tt alle gegevens belang vr de bedrijfsvering. Als rganisatie wijzen wij een installatieverantwrdelijke aan als aanspreekpunt. Wij kunnen het; kan u het aan? 6 Quercus PS Jaargang 9 [14]

7 NIEUW!!! CURSUS EXPLOSIEVEILIGHEID VOOR OPERATORS Een cursus vr peratrs die te maken hebben met installaties waarbij het gevaar bestaat ntplfbare gassen, vleistffen en stffen. Technici die nderhud verrichten, stringen verhelpen en mdificaties plegen aan E&I installaties dienen een gedegen kennis te hebben explsieveiligheid. Al het verige persneel dat werkzaam is in explsiegevaarlijke gebieden dient p de hgte te zijn de gevaren en de te nemen maatregelen. Wij hebben gecnstateerd dat peratrs die de werkzaamheden cördineren en al het persneel met kunnen wijzen p de gevaren welke kunnen ptreden in explsiegevaarlijke installaties vaak niet f nauwelijks p de hgte is explsieveiligheid. Terwijl de peratr wel de persn is die vr de werkvergunning zrg draagt en daarmee aangeeft dat wij veilig kunnen werken! Reden vr ns temeer m een cursus te ntwikkelen speciaal gericht p de peratr. Daarbij realiseren wij ns dat elke installatie uniek is en elke maatschappij een eigen bedrijfsfilsfie hanteert. Waarm peratrs vermeien met begrippen die vr hen niet tepassing zijn? Wij nemen de peratr als het ware mee in de eigen installatie aan de hand de zne indeling welke is aangegeven in de zne tekeningen. Met alle bekende gegevens ten aanzien nder andere znering, grepsindeling, gasgrepen, categrie indeling en temperatuurklasse analyseren wij, interactief met de peratrs, de gevaren, de gehanteerde beschermingswijze en de te nemen maatregelen. Vr een dergelijke aanpak is het vr Quercus belang zich in te leven in de bedrijfsvering de klant ten aanzien explsieveiligheid. Het traject bestaat dan k uit de vlgende stappen: Vrbereiding Hiervr stellen wij ns p de hgte de situatie ter plaatse en verzamelen gegevens vr gebruik in de cursus. (deze fase kan k belangrijk zijn vr de tetsing het verplichte explsieveiligheidsdcument) materiaal Het cursusmateriaal mvat buiten de algemene leerstf de tekeningen en infrmatie vr een (explsie)veilige bedrijfsvering. De praktijk leert dat het cursusmateriaal hiermee k dient als naslagwerk. De peratr leert uit de eigen praktijksituatie de gevaren gas en f stfntplffingsgevaar kennen en de juiste maatregelen te treffen m deze gevaren te vrkmen. Om het gedcumenteerde bewijs te leveren dat de materie wrdt begrepen en gedragen zal de examenafdeling Quercus een examen afnemen. Het certificaat kan, indien gewenst, als aantekening in het veiligheidspasprt wrden pgenmen. Evaluatie Na aflp evalueren wij met de pdrachtgever de cursus en de eventuele knelpunten welke de peratrs gedurende de cursus hebben aangedragen. Hiermee verwachten wij bij te kunnen dragen aan een (explsie)veilige bedrijfsvering!!!! NIEUWE CURSUS EXPLOSIEVEILIGHEID Quercus PS Jaargang 9 [14] 7

8 CURSUSPLANNER Hgspanning Laagspanning Vakbekwaam Persn Hgspanning 4 dagen therie en 3 dagen praktijk 1.875,- 07/01/ 06/03/ 18/09/ Therie 73,- Bewijs 18,- Praktijk 220,- Naast de cursus wrden 2 extra dagdelen ingepland vr de examens, de examens wrden afgenmen dr QES. De cursus is exclusief certificaat en examen. IV/WV-HS Stipel + HSD = ( VD 1 ) (Installatie-/werkverantwrdelijke Hgspanning + Hgspanningsdeskundige ) 10 dagen therie en 3 dagen praktijk 2.980,- Stipel en Quercus Bewijs 14/01/ 03/04/ 26/02/ 98,- Therie 220,- 16,- Schakelbrief Praktijk 56,- 220,- Naast de cursus wrden 3 extra dagdelen ingepland vr de examens, de examens wrden afgenmen dr QES. De cursus is exclusief certificaat en examen. Herkwalificatie Vakbekwaam Persn Hgspanning Ontwerpdeskundige Hgspanning 2 dagen therie en 1 dag praktijk 1.030,- /05/ 19/09/ Therie 73,- Bewijs 18,- Praktijk 220,- 10 avnden therie en 2 dagen praktijk 2.480,- 15/09/ 24/09/ Therie 220,- Bewijs 18,- Praktijk 220,- Naast de cursus wrden 2 extra dagdelen ingepland vr de examens, de examens wrden afgenmen dr QES. De cursus is exclusief certificaat en examen. Naast de cursus wrdt 1 extra dagdeel ingepland vr cursus is exclusief certificaat en examen. Installatie-/werkverantwrdelijke Hgspanning Basis Beveiligingstechniek Hgspanning 6 dagen therie en 2 dagen praktijk 2.060,- Lcatie Zetermeer 14/01/ 03/04/ Lcatie Osterhut Zwlle 26/02/ 19/02/ Therie 83,- Quercus 40,- Schakelbrief 56,- Bewijs 18,- Praktijk 220,- 5 avnden f 3 dagen therie 999,- Stipel n.v.t. Lcatie Zetermeer 22/02/ Therie 110,- Quercus 40,- Schakelbrief n.v.t. Bewijs 18,- Praktijk n.v.t. Naast de cursus wrden 2 extra dagdelen ingepland vr de examens, de examens wrden afgenmen dr QES. De cursus is exclusief certificaat en examen. Naast de cursus wrdt 1 extra dagdeel ingepland vr cursus is exclusief certificaat en examen. Herkwalificatie Installatie-/werkverantwrdelijke Hgspanning Uitverder Beveiligingstechniek Hgspanning 3 dagen therie en 1 dag praktijk 1.230,- 28/03/ 31/10/ 06/05/ Therie 83,- Quercus 40,- Schakelbrief 56,- Bewijs 18,- Praktijk 220,- Naast de cursus wrden 2 extra dagdelen ingepland vr de examens, de examens wrden afgenmen dr QES. De cursus is exclusief certificaat en examen. 3 dagen praktijk Lcatie Zetermeer 1.499,- Therie 220,- Bewijs 18,- Praktijk n.v.t. Minimaal aantal deelnemers 6 persnen. Naast de cursus wrdt 1 extra dagdeel ingepland vr het examen, het examen wrden afgenmen dr QES. De cursus is exclusief certificaat en examen. 8 Q uercus PS Jaargang 9 [14]

9 Management Bijzndere Mdulen VERVOLG >> Hgspanningsdeskundige Ontwerper Beveiligingstechniek Hgspanning 4 dagen therie en 1 dag praktijk 28/01/ 1.260,- 21/01/ 18/09/ 11/09/ Therie 160,- Bewijs 18,- Praktijk n.v.t. 10 avnden f 7 dagen therie en 2 dagen praktijk 2.570,- Lcatie Zetermeer Therie 220 Bewijs 18,- Praktijk n.v.t. Naast de cursus wrdt 1 extra dagdeel ingepland vr cursus is exclusief certificaat en examen. Naast de cursus wrdt 1 extra dagdeel ingepland vr cursus is exclusief certificaat en examen. P-HBO Ontwerpdeskundige Hgspanning Beveiliging Middenspanningsnetten 4 avnden therie Lcatie Zetermeer/Arnhem 5 dagen therie Lcatie Zetermeer Arnhem 550,- P-HBO n.v.t. Therie n.v.t. Quercus n.v.t. Schakelbrief n.v.t. Bewijs n.v.t. Praktijk n.v.t. is inclusief examen en P-HBO certificaat ,- Therie n.v.t. Quercus n.v.t. Schakelbrief n.v.t. Bewijs n.v.t. Praktijk n.v.t. Minimaal aantal deelnemers 6 persnen. De is inclusief bewijs. Vakbekwaam Persn Laagspanning Installatie-/werkverantwrdelijke Laagspanning 2 dagen therie en 1 dag praktijk 775,- /02/ 21/03/ Therie 115,- Bewijs 18,- Praktijk 190,- 4 dagen therie en 1 dag praktijk 1.280,- 15/01/ 22/04/ 11/03/ Therie 115,- Quercus 40,- Schakelbrief 150,- Bewijs 18,- Praktijk 190,- is exclusief certificaat en examen. Naast de cursus wrdt 1 extra dagdeel ingepland vr cursus is exclusief certificaat en examen. Herkwalificatie Installatie-/werkverantwrdelijke Laagspanning Inspecteur Laagspanning 1 1½ dag therie en ½ dag praktijk 1 dag therie en 3 dagen praktijk 580,- 17/03/ 29/09/ 12/09/ Therie 115,- Quercus 40,- Schakelbrief 150,- Bewijs 18,- Praktijk 190, ,- /02/ 23/05/ 31/03/ Therie 83,- Quercus 40,- Schakelbrief n.v.t. Bewijs 18,- Praktijk 220,- Naast de cursus wrdt 1 extra dagdeel ingepland vr cursus is exclusief certificaat en examen. Naast de cursus wrdt 1 extra dag ingepland vr het examen, het examen wrden afgenmen dr QES. De cursus is exclusief certificaat en examen. Quercus PS Jaargang 9 [14] 9

10 CURSUSPLANNER Hgspanning Laagspanning Vldend Onderricht Persn Laagspanning Herkwalificatie Inspecteur Laagspanning 1 1 dag therie en 1 dag praktijk 350,- Therie 50,- Bewijs 18,- Praktijk 75,- ½ dag therie en 1½ dag praktijk 899,- Lcatie Zetermeer Zwlle 11/02/ 19/09/ 04/04/ Therie 83,- Quercus 40,- Schakelbrief n.v.t. Bewijs 18,- Praktijk 220,- is exclusief certificaat en examen. Naast de cursus wrdt 1 extra dag ingepland vr de examens, de examens wrden afgenmen dr QES. De cursus is exclusief certificaat en examen. Inspecteur Laagspanning 2 Ontwerpdeskundige Laagspanning 2 dagen therie en 2 dagen praktijk 1.160,- Lcatie Zetermeer 03/03/ Therie 83,- Bewijs 18,- Praktijk 220,- Naast de cursus wrdt 1 extra dag ingepland vr de examens, de examens wrden afgenmen dr QES. De cursus is exclusief certificaat en examen. 12 avnden f 7 dagen therie Lcatie Zetermeer Dag 30/01/ Avnd 15/09/ 1.540,- Zwlle Lcatie Dag Avnd 24/09/ Stipel n.v.t. Therie 165,- Quercus 40,- Schakelbrief n.v.t. Bewijs 18,- Praktijk n.v.t. Naast de cursus wrdt 1 extra dagdeel ingepland vr cursus is exclusief certificaat en examen. Inspecteur elektrische arbeidsmiddelen Management Elektrische Installaties ½ dag therie en ½ dag praktijk 260,- Therie 50,- Bewijs 18,- Praktijk 75,- 3 dagen therie 1.530,- /02/ 30/05 26/09/ / Therie 165,- Stipel Quercus Bewijs n.v.t. 40,- 18,- Schakelbrief Praktijk n.v.t. n.v.t. is exclusief certificaat en examen. is inclusief cursusmateriaal, certificaat en examen. Zwel vr hgspanning als vr laagspanning. Persneel werkzaam in gebieden met kans p explsieve atmsferen Explsieveiligheid vr elektr- en instrumentatiepersneel 1 dagdeel therie 2 dagen therie Lcatie Zetermeer 190,- cursusmateriaal, tets en certificaat) Therie n.v.t. Quercus n.v.t. Schakelbrief n.v.t. Bewijs n.v.t. Praktijk n.v.t. is inclusief cursusmateriaal, certificaat en tets. 398,- Therie 96,- Bewijs 18,- Praktijk n.v.t. Naast de cursus wrdt 1 extra dagdeel ingepland vr cursus is exclusief certificaat en examen. 10 Q uercus PS Jaargang 9 [14]

11 Management Bijzndere Mdulen Bedrijfsvering Ex-installaties vr staffunctinarissen 3 dagen therie Lcatie Zetermeer 1050,- cursusmateriaal, tets en certificaat) Therie 160,- Bewijs 18,- Praktijk n.v.t. is inclusief cursusmateriaal, certificaat en tets. Ontwerpen Explsieveilige installaties vr elektr- en instrumentatie ntwerpdeskundige Explsieveiligheid Alle werkzaamheden gaan gepaard met risic s. De basis hier wrdt beschreven in de Arbwet. Diezelfde Arbwet spreekt k bijzndere gevaren, zals installaties, werkmgevingen, waarbij een kans ntstaat p explsieve atmsferen. Dit is gefrmaliseerd uit de Eurpese regelgeving, verwrd in ATEX richtlijn 137 (99/92/EG). Nederland heeft deze richtlijn in haar Arbbesluit pgenmen. Naast de verplichting de werkgever dat deze met zrgen dat het persneel in staat is gevaren te herkennen en daarp passende maatregelen te nemen (artikel 3 Arbwet), dient de werkgever vlgens artikel 8 regelmatig vrlichting en nderricht te geven aan haar persneel. Als basisprincipe kan wrden gehanteerd dat vldende vakbekwaamheid k vldende veiligheid waarbrgt. Vr wat betreft de zgenaamde extra gevaren die het werken in explsieve atmsferen met zich meebrengt, heeft de wetgever en k de nrm aanvullende eisen gesteld. Hiernder vindt u de belangrijkste. Inspectie en nderhud installaties mgen uitsluitend wrden uitgeverd dr ervaren persneel, dat als nderdeel zijn pleiding is nderricht mtrent de verschillende beschermingswijzen en installatiepraktijken en de desbetreffende regels en vrschriften, alsmede mtrent de algemene principes de indeling in gevarenznes. Aan dit persneel meten regelmatig gede herhalingscursussen wrden gegeven (NEN EN IEC ). Quercus heeft een aantal praktisch ingestelde cursussen ntwikkeld, die men direct in de praktijk kan tepassen. Hiernaast vindt u een aanbd de cursussen die dr Quercus wrden verzrgd. 4 dagen therie Lcatie Zetermeer 1.099,- 24/01/ 20/05/ Therie 96,- Quercus 40,- Schakelbrief n.v.t. Bewijs 18,- Praktijk n.v.t. Naast de cursus wrdt 1 extra dagdeel ingepland vr cursus is exclusief certificaat en examen. Elektrische Risic Inventarisatie & Evaluatie 3 dagen therie 770,- Therie 80,- Bewijs 18,- Praktijk n.v.t. Naast de cursus wrdt 1 extra dagdeel ingepland vr cursus is exclusief certificaat en examen. Explsieveiligheid vr Operatrs 1 dag therie Quercus Examinatin Services QES is een nafhankelijke examenrganisatie die gespecialiseerd is in het afnemen technische examens. QES neemt examens af vr; Stipel-examens; Quercus Technical Training Services. Naast het afnemen reguliere examens is QES k gespecialiseerd in het ntwikkelen examenvragen ver bedrijfseigen vrschriften. De examen vragen ver de bedrijfseigen vrschriften wrden in nauwe samenwerking met het betreffende bedrijf pgezet. QES neemt.a. de vlgende examens af; Vldend Onderricht Persn Stipel; Vakbekwaam Persn Stipel; Installatie-/werkverantwrdelijke Stipel; Inspecteur Laagspanning 1 Stipel; Inspecteur Laagspanning 2; Hgspanningsdeskundige; Ontwerpendeskundige Hgspanning; Ontwerpendeskundige Laagspanning; Beveiligingstechniek Hgspanning; Vakbekwaam Persn Ex. Stipel. De kwaliteit deze examens wrden gewaarbrgd dr nafhankelijke examencmmissies. Deze examencmmissie huden tezicht p het verlp en de uitvering de examens. Regelmatig wrden de examens geauditeerd dr DNV, Stichting examenkamer f Quercus. De kwaliteit de examens de bedrijfseigen vrschriften wrdt gewaarbrgd dr een nafhankelijke werkkamer. Deze werkkamer wrdt pgericht dr het bedrijf met behulp Quercus en staat nder tezicht DNV. Deze werkkamer hudt tezicht p het verlp en de uitvering bedrijfseigen examens. In Cmpany cursussen en maatwerk Een aantal nze cursussen is geschikt m p willekeurige lcaties gegeven te wrden. Als u kunt beschikken ver een ruimte die als les- f instructielkaal kan dienen met daarbij vldende faciliteiten ten aanzien de uitrusting dit lkaal, biedt dit vr u wellicht interessante mgelijkheden. Vaak zijn er flinke besparingen mgelijk dr dcent en cursus naar u te te halen. De besparing p de cursus, maar k p de indirecte verrzaakt dr reisuren en afwezigheidsuren, kan aanzienlijk zijn. Een vrbeeld In Cmpany cursussen zijn de cursussen Basis Beveiligingstechniek Hgspanning die Quercus bij de pdrachtgever NUON heeft uitgeverd in Alkmaar, Amsterdam en Duiven. De vrwaarden vr een In Cmpany pdracht wrden in nderling verleg vastgesteld en vastgelegd. Ok maatwerk kan in nderling verleg geleverd wrden. Samen met u kunnen we nagaan welke kennisgebieden vr uw delgrep aanvulling beheven en welke lesmdulen daarvr in aanmerking kmen. Z ntstaat een maatcursus die precies aan uw beheften vldet. Het is zelfs mgelijk specifieke lesmdulen nieuw te ntwikkelen. Vanzelfsprekend zijn de meeste theretische cursussen geschikt m In Cmpany gegeven te wrden. Thans is het echter k mgelijk de praktijkcursus Uitverder Beveiligingstechniek Hgspanning (UBT HS) In Cmpany te geven, drdat Quercus nu de beschikking heeft ver diverse transprteerbare testmdules met beveiligingsrelais. Dit maakt het mgelijk deze cursus in een gewn (les)lkaal te geven. Ok hier is maatwerk in verleg mgelijk. 350,- Therie 70,- Bewijs 17,- Praktijk 218,- Naast de cursus wrden 1 extra dagdeel ingepland vr cursus is exclusief certificaat en examen. Infrmatie sen en s Quercus biedt tevens de mgelijkheid m alle cursussen engelstalig te verzrgen. Vr meer infrmatie ver cursussen en examens kunt u cntact pnemen met nze vestiging te Zwlle f kijk p Quercus Technical Training Services Bisschp Willebrandlaan GA Zwlle Tel: Fax: inf@qts.nl Quercus PS Jaargang 9 [14] 11

12 CURSUSOVERZICHT Vldend nderrichte persnen Bevegde persnen Niveau II (mnteurs) Niveau IV (technicus) HBO Hgspanning Vldend Onderricht Persn Hgspanning vr persnen die, nder verantwrdelijkheid een werkverantwrdelijke hgspanning, vldende zijn geïnstrueerd dr minimaal een vakbekwaam persn, en daardr in staat zijn gevaren te vrkmen, die dr elektriciteit kunnen wrden verrzaakt Vakbekwaam Persn Hgspanning vr persnen die, nder verantwrdelijkheid een werkverantwrdelijke Hgspanning, elektrtechnische en/f nietelektrtechnische werkzaamheden aan, met f nabij hgspanningsinstallaties verrichten. Bedieningsdeskundige Hgspanning vr persnen die, nder verantwrdelijkheid de installatieverantwrdelijke hgspanning, bedieningswerkzaamheden verrichten aan hgspanningsinstallaties. Installatie-/werkverantwrdelijke Hgspanning vr persnen die verantwrdelijkheid dragen vr het uitveren elektrtechnische werkzaamheden aan hgspanningsinstallaties. Hgspanningsdeskundige als verdieping p de cursus Installatie-/Werkverantwrdelijke m p het niveau 4 te kmen de WEB. Basis Beveiligingstechniek als basis vr persnen die binnen de energiebedrijven en industrie verantwrdelijk zijn vr de beschikbaarheid hgspanningsinstallaties. Uitverder Beveiligingstechniek vr persnen die binnen de energiebedrijven en industrie verantwrdelijk zijn vr tezicht, instellen, testen, in bedrijf nemen, nderhud en stringsanalyse beveiligingssystemen. Ontwerpdeskundige Hgspanning vr ntwerpers veilige en bedrijfszekere hgspanningsinstallatie. Ontwerper Beveiligingstechniek vr persnen die binnen de energiebedrijven en industrie verantwrdelijk zijn vr de beveiligingsfilsfie, het beveiligingsntwerp, de apparatuurkeuze, krtsluitberekeningen, instelberekeningen, beheer, begrting en planning. Management elektrische installaties vr persnen die verantwrdelijk zijn vr het managementaspect de bedrijfsvering m daarmee sturing te kunnen geven aan de implementatie de nrmen en wetgeving in de ttale bedrijfsvering. Laagspanning Vldend Onderricht Persn Laagspanning vr persnen, die nder verantwrdelijkheid een werkverantwrdelijke laagspanning, vldende zijn geïnstrueerd dr minimaal een vakbekwaam persn en daardr in staat zijn gevaren te vrkmen, die dr elektriciteit kunnen wrden verrzaakt. Inspecteur Arbeidsmiddelen vr persnen die geheel zelfstandig inspectie uitveren aan elektrische arbeidsmiddelen. Vakbekwaam Persn Laagspanning vr persnen die, nder verantwrdelijkheid een werkverantwrdelijke laagspanning, elektrtechnische en/f niet-elektrtechnische werkzaamheden aan, met f nabij laagspanningsinstallaties verrichten. Installatie-/werkverantwrdelijke Laagspanning vr persnen die verantwrdelijkheid dragen vr het uitveren elektrtechnische werkzaamheden aan laagspanningsinstallaties. Inspecteur Laagspanning 1 vr persnen die elementaire inspectiewerkzaamheden verrichten aan laagspanningsinstallaties. Inspecteur Laagspanning 2 vr persnen die verantwrdelijkheid dragen vr de rganisatie, uitvering en analyse inspecties ten beheve laagspanningsinstallaties. Ontwerpdeskundige Laagspanning vr ntwerpers veilige en bedrijfszekere laagspanningsinstallaties. Management elektrische installaties vr persnen die verantwrdelijk zijn vr het managementaspect de bedrijfsvering m daarmee sturing te kunnen geven aan de implementatie de nrmen en wetgeving in de ttale bedrijfsvering Explsieveiligheid Persneel werkzaam in gebieden met kans p explsieve atmsferen vr alle persnen, uitgeznderd de elektr- en instrumentatie- technici, die zich in ruimten begeven waar explsieve atmsferen kunnen heersen dr bijvrbeeld gas, damp f stf. Gedacht wrdt aan mechanisch (nderhuds)persneel, schilders, lassers, steigerbuwers, schnmaakpersneel, peratrs e.d. Explsieveiligheid vr elektr- en instrumentatiepersneel vr elektr- en instrumentatiepersneel werkzaam in installaties met kans p stf- f gasntplffingsgevaar. Deze cursus geeft een praktische invulling aan de verplichte kennis vr deze technici vlgens het Arb-besluit, de ATEX en de NEN EN IEC Met deze cursus kan de kandidaat het persnscertificaat Explsieveiligheid Stipel behalen. Het Stipel certificaat geldt k als aanvulling p het persnscertificaat vr bevegde persnen. Ontwerpen explsieveilige installaties vr elektr- en instrumentatie ntwerpdeskundige vr persnen die zich bezig huden met het ntwerp, de aanleg, de in bedrijfstelling, mdificaties en inspecties elektrische- en instrumentatie-technische installaties. Bedrijfsvering Ex-installaties vr staffunctinarissen (gas/stf) vr persnen die inzicht dienen te hebben in de strekking de Richtlijnen en de maatregelen m hieraan te vlden. Management Bedrijfsvering technische installaties vr persnen die ngeacht hun vakdiscipline dienen zrg te dragen vr de integriteit en beschikbaarheid de ttale installatie. Management technische installaties vr persnen die verantwrdelijk zijn vr het managementaspect de bedrijfsvering m daarmee sturing te kunnen geven aan de implementatie de nrmen en wetgeving in de ttale bedrijfsvering. Veiligheid Risic Inventarisatie & Evaluatie vr persnen die in het kader de Arbwetgeving een risic-inventarisatie en evaluatie meten kunnen pstellen. Operatr/ Mechanic Basiskennis Gasturbines vr peratrs en die in het kader bediening en eerstelijns nderhud met zrgen vr een ngestrde en veilige bedrijfsvering. 12 Q uercus PS Jaargang 9 [14]

13 CURSUS SKILLED PERSON ATEX, LOW AND HIGH VOLTAGE VOOR BLUEWATER ENERGY SERVICES B.V. Sinds maart jl. is Quercus in samenwerking met Bluewater Energy Services B.V. een cursusprject gestart vr de Glas Dwr. De Glas Dwr is een FPSO (flating prductin, strage and fflading) vessel. Een schip dat p zee lie wint en het meegekmen gas terug pmpt, en na bewerking de lie vr verder transprt verpmpt naar een shuttle tanker die het prduct vervlgens aan land brengt vr verdere verwerking. De Glas Dwr ligt p dit mment p ca. 150 km. vr de kust Zuid Afrika. De cursus is dan k p lcatie verzrgd, te weten in Kaapstad. We zijn gestart met de ATEX cursussen. Eén cursus is sessies gerganiseerd. Beide sessies hadden een 4 dagen met aansluitend een examen. Onderwerpen de cursus waren.a. gebieden met explsiegevaar, inspecties ATEX, beschermingswijzen en markeringen. Vervlgens was de beurt aan een cursus Vakbekwaam Persn Laag en Hgspanning. Hiervr was één sessie gerganiseerd. Deze sessie had een 3 dagen met aansluitend een examen. Een cursus die wederm was geënt p de wensen Bluewater. Onderwerpen de cursus waren.a. bedrijfsvering elektrische installaties, gevaren elektriciteit, schakelmateriaal, generatren en kabels. Uit de reactie de cursisten was p te maken dat de cursus heeft bijgedragen m het eigen elektrische systeem beter te drgrnden, een beter inzicht te verkrijgen in de gevaren elektriciteit en de kennis te verbreden p het gebied ATEX, laagspanning en hgspanning. Wij kunnen als Quercus Technical Services B.V. terugzien p een prject waarbij wij er wederm in geslaagd zijn m maatwerk te leveren cnfrm de wensen de klant. Het vervlg is het uitveren de ATEX inspectie, welke binnenkrt zal plaatsvinden. In de vlgende nieuwsbrief zullen wij u hierver infrmeren. Quercus PS Jaargang 9 [14] 13

14 ATEX ATEX; EEN SPEERPUNT VOOR QUERCUS Atex een aandachtpunt de verheid, een speerpunt vr Quercus en een zrg vr het bedrijfsleven Sinds jaar en dag verzrgen wij inspecties, geven advies en verzrgen wij pleidingen vr bedrijven waar medewerkers werkzaamheden verrichten f laten verrichten in gebieden waar explsiegevaar kan heersen. Met de kmst de ATEX richtlijnen hebben wij hierin veel energie gestken m ns p dit gebied te specialiseren. Daarmee kunnen we zwel het manage ment, de ntwerper en de medewerker p de werkvler pleiden en advies vrzien. Even krt iets ver ATEX In Eurpa zijn regels pgesteld vr de veiligheid en gezndheid p het werk. ATEX betreft regelgeving uit Eurpa vr bedrijven waar explsieve atmsferen kunnen ptreden. De lidstaten de Eurpese Unie hebben de verplichting deze regelgeving (richtlijnen) p te nemen in hun Natinale Wetgeving. Nederland heeft de ATEX 137 Richtlijn pgenmen in het Arbeidsmstandighedenbesluit. In hfdstuk 3 is paragraaf 2a met de artikelen 3.5a tt en met 3.5f specifiek gericht p werken in een explsieve atmsfeer. De verheid mbiliseert en besteedt veel aandacht aan het tezicht p de bepalingen uit het Arbbesluit die handelen ver gas, damp en stfexplsiegevaar ten aanzien de implementatie de ATEX Richtlijn. Ok wij schakelen een tandje bij m in wielertermen te spreken. ATEX inspecties Bij de uitvering elektrische inspecties namen we tt vr krt de bepalingen mee welke in de internatinale nrmen werden gesteld ten aanzien explsieveiligheid. Wij hebben nu beslten m af 1 januari 20 ATEX inspecties uit te veren. De vrbereidingen hiervr wrden mmenteel getrffen. De vrbereiding, uitvering en de rapprtage zal dan k vlledig webbased plaats gaan vinden. Een hard cpy is uiteraard k mgelijk. De eerste zgenaamde ATEX inspectie heeft dit jaar plaatsvinden aan brd een Flating Prduct Strage and Offlading Unit (FPSO schip) dat vaart in internatinale wateren. Het vrdeel ns webbased systeem is dat alle betrkkenen wereldwijd inzicht hebben in de status en mg de Ex installaties. Ok het nderhud en het change management zal kunnen wrden meegenmen. Een dem zal na uitvering beschikbaar zijn. ATEX cursussen In een gezamenlijk traject met specialisten NAM, Wintershall (BASF), SABIC (vrmalig DSM) en Quercus is er een prfiel geschets de kwalificaties die medewerkers ndig hebben m te kunnen werken in een explsiegevaarlijke mgeving. Ok is er gekeken naar het praktijkcmpnent de cursus. 14 Quercus PS Jaargang 9 [14]

15 Het zijn met name de grte internatinale bedrijven die het vrtuw willen nemen in het ntwikkelen een prfiel waarbij zwel in Nederland als wel elders in de wereld gebruik kan wrden gemaakt. Nu bestaat er reeds een structuur in Engeland dat lang geleden is geïnitieerd dr de lie en gasindustrie CmpEx. Deze structuur heeft in Engeland een erkenning en wrdt k in andere landen gebruikt. Het zijn strenge eisen die het instituut stelt m deze certificaten te mgen afgeven. Hier wrdt mmenteel een Nederlandse variant dr ns ntwikkeld. Het gaat hier m de erkenning de instructeurs en de erkenning het practicum. Vr de erkenning de instructeurs zijn er Quercus uit drie dcenten getgen naar Engeland m deze erkenning te verwerven dr het vlgen een driedaagse cursus en het afleggen een test. Ok hebben wij kunnen ervaren he het praktijkdeel in Engeland wrdt uitgeverd. In Engeland zijn er inmiddels meerdere instituten waar de erkenning kan wrden verkregen en heeft men vaste praktijkpstellingen. Quercus heeft duidelijk gekzen vr een mbiele variant het practicum. Deze ideeën zijn uitgewerkt en met de autriteiten in Engeland verlegd. De eerste pilt is eind september dit jaar uitgeverd bij SABIC in Geleen. Met deze ervaringen zullen wij vervlgens de mbiele unit gaan inrichten. Deze mbiele unit zal per 1 januari 20 peratineel meten zijn. Met de grte leveranciers explsieveilig materiaal zijn wij mmenteel in gesprek m hun ervaringen en materiaal te incrpreren in de cursus. Mmenteel is de fcus gericht p het elektrtechnische en instrumentatie persneel. Direct daarna zullen wij werken aan de pleiding de mechanische medewerker en de peratr. Het zijn met name bij mechanische cmpnenten en werkzaamheden waarbij een grt ptentieel gevaar aanwezig kan zijn. Ok zijn wij naar Engeland getgen m de ntwikkelingen aangaande certificatie persnen en nze kwalificatiestructuur uit te leggen. Wij verwachten dat we hier het beste twee cntinenten kunnen samenvegen m te kmen tt een eenduidige en unifrme structuur en samen te werken vr een internatinale erkenning. De cntacten met diverse branche rganisaties en de verheid zijn reeds gelegd. De reacties hierver zijn zeer psitief te nemen. Quercus PS Jaargang 9 [14] 15

16 Met testemming uit het nieuwsblad Nerefc Heel lesgevend Nederland staat mmenteel p z n kp wege het cmpetentiegerichte leren, want dat blijkt in de praktijk lang niet altijd een succes! Wij bij Nerefc den hier k aan mee, maar wel degelijk met succes! Begin vrig jaar was de vraag actueel: Welke cmpetenties met een E/I technician hebben m p het gebied Elektrtechniek veilig en zeker te kunnen werken? Het lespakket vr een elektricien, besleg rsprnkelijk achttien stevige lesbeken. Dit eigen Nerefc lesmateriaal was echter deels veruderd, waardr het niet meer direct bruikbaar was. De firma Quercus te Zetermeer gespecialiseerd in trainingen en inspecties elektrische installaties kreeg ns de pdracht m dit ude lespakket m te zetten in twee mderne eigentijdse cursussen, waarbij de genemde cmpetenties het einddel vrmden. De eerste cursus was bedeld als algemene basis en pfriscursus elektrtechniek vr al nze E/I technicians in pleiding (ca 20 man). Deze cursus is begin vrig jaar gegeven en dr alle deelnemers inmiddels succesvl afgernd. Dit jaar was de tweede cursus aan de beurt. Deze was bedeld vr een kleinere grep, namelijk de technicians, met als eindspecialisatie het vak Elektrtechniek. Tevens namen aan de cursus twee planners deel, die uit hun eigen vak, geregeld met elektrische zaken te maken hebben. Het dr Quercus ntwikkelde lesmateriaal vr beide cursussen is vlledig geactualiseerd naar de eisen die wij (en de verheid) ann 2007 stellen aan het vak Elektrtechniek. Het lesmateriaal is behrlijk Nerefc specifiek. Veel in nze praktijk vrkmend equipement, wrdt in de cursus behandeld. Na twee herexamens waren k vr deze cursus alle (tien) cursisten geslaagd. Op maandag 19 maart vnd de uitreiking de certificaten plaats dr dhr. Karst Relfs. Leraar en vertegenwrdiger de fa. Quercus. Het sluitstuk het elektrische pleidingspakket wrdt gevrmd dr een instructie DVD waarin de belangrijkste schakelhandelingen in de SUB statins bij Nerefc wrden getnd. Deze DVD geeft instructie ver de meest bij Nerefc vrkmende elektrisch schakelunits en de wijze waarp deze veilig in en uitgeschakeld kunnen wrden. Hiermee is de DVD niet alleen geschikt vr instructie vóóraf, maar zeker k heel geschikt als naslagwerk vr mensen die niet dagelijks schakelen. De DVD is eind april pgeleverd. Rb Breda Tenemende belangstelling vr de cursus Management Elektrische Installaties Wij hebben ns mgen verheugen ver de tename het aantal deelnemers vr deze cursus. Hieruit blijkt dat deze cursus vrziet in de behefte installatie verantwrdelijken en stafmedewerkers die dagelijks te maken hebben met bedrijfsvering. De cursus t drie dagen en wrdt afgeslten met een examen. Ok vr het vrjaar staat er weer een cursus gepland. Sltwrd Het jaar is bijna weer ten einde. Ik hp dat u net als wij met trts kunnen terugkijken p een geslaagd jaar. Maar vral dat u het afgelpen jaar hebt genten! Vr vlgend jaar gaan wij er weer vlp tegenaan. Er is veel te den! Laten we er gezamenlijk wat maken! Prettige kerstdagen en een geznd, gelukkig en succesvl 20 Nieuwe vestiging in Zwlle Met ingang het nieuwe jaar zullen wij aan de Baileystraat n 3 in Zwlle ns nieuwe pand gaan betrekken. Dan kunnen nze cursisten een keuze maken waar zij de pleiding willen vlgen. Wij hpen hiermee Zetermeer te kunnen ntlasten en kandidaten uit het nrden de rit te besparen naar Zetermeer waar files een steeds grter prbleem vrmen. Wij hebben er vr gekzen m niet alleen ns practicum hier nder te brengen maar k zal het nderkmen fungeren als ns nieuwe hfdkwartier. Wij hebben veel geleerd ns practicum in Zetermeer en ndanks dat we hier bijznder tevreden ver zijn, hebben we tch gekzen vr een vernieuwde pzet. Wij huden u via nze website p de hgte. Het pand is mdern, alle gemakken vrzien en vldet aan de huidige en tekmstige eisen. Ik geef u hierbij een paar bijznderheden. Vr energiebesparing hebben wij een warmtepmpinstallatie pgenmen. De binnenluchtkwaliteit vldet aan de hgste eisen vr schlen. De kantine is mdern en biedt vldende ruimte en vrzieningen vr het verzrgen sympsia en bijeenkmsten. Leslkalen wrden vrzien aansluitingen m cursussen met cmputers mgelijk te maken zals bijvrbeeld nze Matlab cursussen. Het terrein beschikt ver ruime parkeergelegenheid. Wij plaatsen ns lg p het dak zdat u ns kunt vinden via Ggle Earth zdra er nieuwe pnames wrden gemaakt. Begin vlgend jaar kunt u ns een uitndiging verwachten vr een feestelijke pening!