Werkboek profielwerkstuk havo 5 Cohort

Transcriptie

1 Werkboek profielwerkstuk havo 5 Cohort Naam:.... Klas:... Werkt samen met:.. Naam (vak)begeleider: Naam mentor:.

2 2 Inleiding: Dit digitaal document voor het profielwerkstuk bestaat uit een aantal onderdelen. 1. Als eerste tref je aan het jaaroverzicht met de voortgangsplanning 2. Dan volgt de tekst die hoort bij de feitelijke opdracht: het profielwerkstuk. Deze tekst is een bewerking van de tekst zoals je die aantreft op de website van havistencompetent. Een en ander is aangepast aan de situatie op onze school 3. Daarna zie je een aantal bijlagen die iets dieper ingaan op zaken zoals: hoe formuleer je een hoofdvraag en bijbehorende deelvragen; op welke manier kun je zelfstandig onderzoek doen, enz. 4. Vervolgens zijn enkele formulieren in dit document opgenomen die je in de loop van het jaar nodig zult hebben. Allereerst het aanvraagformulier waar je de mogelijke onderwerpen op formuleert, een formulier waarop de begeleidingsgesprekken komen te staan en een logboek dat je moet gaan bijhouden. 5. Tenslotte is toegevoegd een overzicht van alle documenten die via de website van havistencompetent beschikbaar zijn. Ook de eerdergenoemde documenten staan op deze website. Alle ingevoegde documenten zijn dus ook als worddocument te downloaden van de website van het haco-programma. Ga daarvoor naar: De gebruikersnaam voor havo 5 is: ha5 en het in te vullen wachtwoord is: vaardig We wensen jullie veel succes en doorzettingsvermogen. J.Baggen en L.Wiertz (samenstellers van dit boekje)

3 3 Inhoud: pagina Titelpagina 2 Inleiding 3 Inhoudsopgave 4 t/m 6 Planning in dit schooljaar 7 t/m 17 Beschrijving profielwerkstuk; inleiding, opdracht, werkwijze, informatiebronnen, beoordeling, reflectie 18 Bijlage 1: hoe maak je hoofd en deelvragen 20 t/m 22 Bijlage 2: onderzoek doen 23 en 24 Bijlage 3: soorten onderzoek 25 Formulier 1: aanvraagformulier pws 26 Formulier 2: begeleidingsgesprekken 27 Formulier 3: logboek 28 en 29 Overzicht van alle documenten van de website m.b.t. profielwerkstuk

4 4 Profielwerkstuk havo 5, schooljaar planningsschema fase onderdeel Wat te doen? Deadline Score Beoordeling van de product en proces 1 Titel Namen Onderzoeksvraag Procesbegeleiding in fase 1 welk(e) vak(ken) groepsvorming contact leggen met de begeleiders onderwerp bepalen onderzoeksvraag formuleren deelvragen formuleren titel PWS in deze fase al starten met het invullen van het logboek is er regelmatig overleg in het pws- groepje? wordt het logboek consequent ingevuld? worden alle afspraken vastgelegd? maakt de groep tijdig afspraak met de vakdocent? 29 oktober 2010 Datum/data voortgangs Gesprek(ken) O V G O V G O V G O V G go / no go door vakdocent; meteen na de toetsweek herfst een go of een nogo door de vakdocent Hier kan de begeleider bevindingen noteren met betrekking tot de voortgang van het pws; 1 Motivatie en oriëntatie 2 Literatuur- onderzoek waarom is dit onderwerp gekozen wat is nodig om de opdracht uit te kunnen voeren Welke voorkennis is aanwezig Wat moet nog onderzocht worden Hoe? Wat is er al geschreven over dit onderwerp? Welke boeken/tijdschriften gaan we raadplegen? Welke websites? Afronden literatuur onderzoek uiterlijk 17 december (incl proces) 10 (incl proces) Paraaf vakdocent indien de leerlingen dit naar behoren kunnen verantwoorden: Datum: Paraaf vakdocent als voldaan wordt aan de deadline:

5 5 Datum: Afwijkingen van dit schema: Bij het literatuur onderzoek gelden andere afspraken bij de NG / NT vakken. Het PWS bij geschiedenis zal hoofdzakelijk uit literatuuronderzoek bestaan. Voor de mate waarin je literatuuronderzoek doet en het moment waarop zal de begeleidend vakdocent afspraken met je maken. 2 Procesbegeleiding fase 2 Oordeel over de samenwerking in de groep Wordt het logboek consequent ingevuld? Worden alle afspraken vastgelegd? Haalt de groep de deadlines? Datum voortgangs- gesprek O V G O G O V G Hier kan de vakdocent bevindingen noteren met betrekking tot de voortgang van het pws; O V G 3 hoofdonderzoek Wat gaan we doen? Hoe pakken we dat aan? Hoe gaan we de resultaten verwerken? Wat hebben we allemaal nodig? Wie doet wat? Wanneer? Waar? 4 Voorlopig Beantwoording van de eindproduct hoofdvraag Beantwoording van de deelvragen Conclusies Eigen mening Let op taalgebruik Let op de indeling Let op de layout 4 Procesbegeleiding fase 3 en 4 De samenwerking Invullen logboek Vastleggen afspraken Haalt de groep de 28 januari maart 2011 (valt samen met inlever- moment PO) Datum voortgangs- gesprek 10 vakdocent (go / no go) 20 (incl proces) O V G O V G O V G O V G Vakdocent Hier kan de vakdocent bevindingen noteren met betrekking tot de voortgang van het pws in deze fase; extra voortgangsgesprek

6 6 deadline?. ken zijn vooral nodig indien de voortgang niet naar behoren is. 5 Eindresultaat en samenvatting Na eventuele aanpassingen wordt het eindresultaat ingeleverd, voorzien van een samenvatting en een logboek; Let op taalgebruik 15 maart Paraaf vakdocent: 6 Presentatie Maak met je begeleiders een afspraak om je eindresultaat te presenteren Aan welke klas Wanneer Hoe In de periode vanaf 01 maart tot 19 april (incl proces) Proces Beoordeling fase 6 heeft de groep tijdig een afspraak gemaakt voor de presentatie? heeft de presentatie plaatsgevonden op het afgesproken moment? 7 Reflectie Invullen van het reflectieformulier (zie de website havistencompetent) Datum voortgangs- gesprek O V G O V G 10 Vakdocent en/of mentor en/of aanwezig docent tijdens de presentatie in een bepaalde klas: is het reflectieformulier naar behoren ingevuld?

7 7 Profielwerkstuk havo 5 Inleiding Aan het einde van je schoolloopbaan moet je laten dat je klaar bent voor je vervolgopleiding. Naast het eindexamen is het profielwerkstuk (PWS) daar één van de middelen voor. Je maakt, bij voorkeur samen met anderen, een zogenoemde meesterproef over een onderwerp dat past bij je profiel. Dit profielwerkstuk is een complexe opdracht. Je moet laten zien dat je de nodige kennis en vaardigheden hebt verworven en dat je die kunt toepassen. Het eindproduct is belangrijk maar zeker zo belangrijk zijn de vijf instroomcompetenties voor het hbo. 1. Het kunnen sturen van je eigen leerproces. 2. Het ontwikkelen van een beroepshouding. 3. Het kunnen omgaan met informatie. 4. Probleemoplossend kunnen werken. 5. Kunnen samenwerken. Tijdens het werken aan het profielwerkstuk zul je de meeste van deze competenties veelvuldig gebruiken om te komen tot een goed product. Uit onderzoek en ervaring blijkt dat deze competenties essentieel zijn voor een goede aansluiting op het hbo. Met andere woorden, je kunt na het maken van het profielwerkstuk zelf goed inschatten aan welke competenties je nog extra moet werken om te zorgen voor een goede start op het hbo. Je gaat de komende tijd (bij voorkeur) in een groepje werken aan dit profielwerkstuk. Het leren goed samenwerken is immers van groot belang voor je studie aan het hbo het komend jaar. In de opdracht lees je aan welke voorwaarden het profielwerkstuk moet voldoen.

8 8 Opdracht - Het profielwerkstuk maak je bij voorkeur in een groepje. We denken aan groepjes van 2 of 3 personen. Als groepje ga je op zoek naar een onderwerp. Het werkstuk moet betrekking hebben op een profielvak of een ander examenvak, maar dat vak mag je aanvullen met een tweede vak. De vakinhoudelijke ondersteuning krijg je van een vakdocent. Ook de procesbegeleiding is in eerste instantie een taak voor de vakdocent. Je mentor houdt ook de voorgang van het werk in de gaten en het kan zijn dat je tijdens een mentoruur een gesprek hebt over die voortgang, over de samenwerking, etc. De omvang van deze complexe opdracht beslaat minimaal 80 uur per persoon. Een van de eisen is dat jullie twee manieren van onderzoek toepassen. Je begint je opdracht met een literatuuronderzoek. Dat houdt in dat je onderzoekt wat er al over je onderwerp geschreven is. De belangrijkste conclusies uit het literatuuronderzoek is het eerste doel. Het tweede type onderzoek bepalen jullie aan de hand van je onderzoeksvragen. Jullie doen een onderbouwd voorstel voor jullie onderzoek. In het uiteindelijke profielwerkstuk komen zowel het literatuuronderzoek en het andere onderzoek uitvoerig aan de orde. Met de onderwerpkeuze hou je er rekening mee dat je voor een verdieping of uitbreiding op de gangbare lesstof moet zorgen. Deze eis kan onder andere betekenen dat jullie groepje voor informatie en ondersteuning contact moet leggen met een hbo, een bedrijf en/of een instelling. Door die samenwerking zul je het profielwerkstuk naar een hoger plan kunnen tillen. Tenslotte presenteert elke groep zijn profielwerkstuk met de resultaten van het onderzoek. Hierbij gaat de voorkeur uit naar een presentatie in klas 4. Dat kan in de betreffende vaklessen of in een mentoruur in klas 4. Ook deze presentatie telt mee bij de beoordeling van jullie profielwerkstuk. Een afspraak maken voor de eindpresentatie moeten jullie zelf doen. Je kunt bijvoorbeeld ook denken aan een presentatie tijdens de open dag.

9 9 - Werkwijze - Fasen Het maken van het profielwerkstukplus is opgedeeld in een aantal fasen. Bij elke fase hoort een aantal aandachtspunten, een plan van aanpak, een deadline, een begeleidingsgesprek, en een enkele keer een go om door te mogen gaan. De deadline is het uiterste inlevermoment. Na de deadline inleveren kost je punten. Zorg bij het plannen dat de deadline ook haalbaar is. Bij elke fase heb je minimaal één begeleidingsgesprek met je (hoofd)vakbegeleider en indien nodig met je mentor om over de voortgang te praten. Tijdens dit gesprek worden afspraken gemaakt en vastgelegd op het gespreksformulier. Als je in een groep werkt, zul je regelmatig werkoverleg hebben. Hoe je dat als groep het beste kunt doen staat in het document werkoverleg. Ook is er achtergrondinformatie over het samenwerken in groepen. Zie ook bij infobronnen. Het gespreksformulier, het document werkoverleg en het document over samenwerken in groepen vind je terug op de website van havistencompetent. In de onderstaande tabel staat een beknopt overzicht van de gang van zaken. Een Go betekent dat je de goedkeuring van je vakbegeleider nodig hebt om door de kunnen gaan. Go in fase 1 betekent dat de vakdocent akkoord is met jullie onderwerp, dat de kwaliteit van de onderzoeksvragen in orde, enz. Ook in fase 3 heb je een goedkeuring van je vakdocent nodig om door te kunnen gaan met je onderzoek.

10 10 Overzicht van de fasen: Fase Omschrijving Deadline Go Plan van aanpak Begeleidingsgesprek 0 Oriëntatie op de opdracht en groepsvorming Ja 1 Onderwerp, hoofdvraag deelvragen en hypothesen Ja Ja Ja Ja 2 Literatuur onderzoek (ondersteunend onderzoek) Ja Ja Ja 3 Ander type onderzoek (hoofdonderzoek) Ja Ja Ja Ja 4 Voorlopig eindproduct Ja Ja Ja 5 Definitief product inleveren Ja nee 6 Eindpresentatie Ja Ja Ja

11 11 Beschrijving van de fasen Fase 0 Tijdens de mentorles (of het haco-uur) wordt het profielwerkstuk ingeleid en stel je een groep samen. De leden van een groep komen meestal uit dezelfde mentorgroep. Let er wel op dat het onderwerp voldoende raakvlakken heeft met de vakinhoud van het gekozen vak. Op het PWS-aanvraagformulier doe je als groep een aantal (drie) voorstellen. Het kan zijn dat niet je eerste maar je tweede of derde voorstel wordt gehonoreerd. In deze fase zal de begeleider van havisten competent nog behoorlijk sturen om samen met jullie te komen tot een goed onderwerp. Stap in deze fase ook zo snel mogelijk naar je profielvakdocent om te vragen in hoeverre bepaalde onderwerpen geschikt zijn. Zorg er in eerste instantie voor dat je drie onderwerpen hebt voor je profielwerkstuk. Natuurlijk heb je een voorkeur en het is aan jullie om je voorkeur aan je vakdocent voor te leggen en uit te leggen waarom je graag een profielwerkstuk over dit onderwerp wilt gaan maken. Fase 1 De groepssamenstelling en de vakken zijn nu vastgesteld. Met je groep ga je het onderwerp verder uitwerken. Stel de hoofdvraag en deelvragen op een geef jullie hypothesen. Hoofd- en deelvragen zijn niet eenvoudig op te stellen. Dat weet je nog van de webquest Research in havo 4. Bepaal in je plan van aanpak een moment om je voorlopige hoofd- en deelvragen en jullie hypothesen voor te leggen aan jullie begeleiders. Neem tijdig contact op met de betreffende begeleider zodat jullie de ruimte hebben om de onderzoeksvragen eventueel aan te passen voor de deadline. Schrijf in je plan van aanpak wat je wilt gaan doen en wanneer. Denk hierbij ook aan het eventuele contact met bedrijven, hogeschool, studenten en je begeleiders.

12 12 Fase 2 In deze fase ga je het literatuuronderzoek uitvoeren. Afhankelijk van je profiel kan het zijn dat het literatuuronderzoek in een andere fase plaatsvindt. Met name bij de NT en NG profielen komt een literatuuronderzoek na het hoofdonderzoek en bijvoorbeeld bij het vak geschiedenis zal het literatuuronderzoek samen kunnen vallen met het hoofdonderzoek. Stel een plan van aanpak op voor deze fase. Het is onvermijdelijk dat je het plan van aanpak in deze fase regelmatig bij moet stellen. Bewaar alle versies zodat bij de reflectie zichtbaar wordt wat er is veranderd. Plan ook één of meerdere gesprekken met je begeleiders om jullie vorderingen en of problemen te bespreken. Dan weet je ook of je op de goede weg zit. Lever het onderzoeksverslag in en bewaar een kopie in je projectmap. Tijdens fase 2 ben je ook bezig om fase 3 in de steigers te zetten. Fase 3 In deze fase bepaal je welk tweede onderzoek je gaat doen. Raadpleeg deze link om een geschikt type onderzoek te vinden bij jullie hoofdvraag. Jullie moeten daarbij tot nieuwe of interessante informatie kunnen komen. Dit voorstel moet worden goedgekeurd door de begeleiding. De rol van de vakdocent(en) is hierin uiteraard belangrijk. Hierna gaan jullie het onderzoek uitvoeren. Dit doen jullie door ook voor deze fase weer een plan van aanpak op te stellen. Ook nu zul je het plan regelmatig bij moeten stellen. Bewaar alle versies, zodat zichtbaar is wat er is veranderd. Plan ook één of meerdere gesprekken met je begeleiders. Dan weet je of je nog steeds op de goede weg zit. Deze fase leent zich uitstekend voor ondersteuning van buitenaf. Denk hierbij aan het bedrijf waarvoor je iets onderzoekt of aan een test/onderzoek op het hbo. Lever het onderzoeksverslag in en bewaar een kopie in je projectmap. Fase 4 In deze fase lever je het voorlopig eindproduct in. Dit is de combinatie van de onderzoeksverslagen met de door jullie onderbouwde antwoorden op hoofd- en deelvragen. Natuurlijk schrijf je ook op in welke mate de uitkomsten overeenkomen/verschillen met de hypothese. Je vakdocent beoordeelt het product op inhoud. Je krijgt het voorlopig eindproduct terug zodat jullie het eventueel nog kunnen aanpassen.

13 13 Fase 5 In deze fase lever je het profielwerkstuk definitief in. Fase 6 Nu het werkstuk klaar is, start je met het maken van je presentatie. Deze moet worden ondersteund door een digitale presentatievorm. In overleg met je begeleiders bespreek je voor wie, waar en wanneer je de presentatie houdt. Denk hierbij aan je ouders, medeleerlingen, begeleiders, hbo en het bedrijf waarvoor je de opdracht hebt gemaakt. Maak in je plan van aanpak een duidelijke taakverdeling. Tijdens de presentatie worden de taken evenredig verdeeld. Fase 7 Tenslotte vul jullie het reflectieformulier in dat je aantreft op de website van havistencompetent. Dit reflectieformulier voeg je toe aan je pws.

14 14 - Informatiebronnen - Je weet inmiddels wel waar je het beste je informatie vandaan kunt halen. Bij het profielwerkstuk zijn de door jullie gekozen opdrachten zo gevarieerd dat het lastig is om nog meer tips te geven anders dan de meest voor de hand liggende. Zoek informatie bij deskundige docenten uit de profielvakken en eventueel bij docenten en studenten van een van de regionale hbo-instellingen. Bij de bronnenverzameling van alle documenten vind je ook nu weer de nodige informatie. Maak vooral gebruik van de documenten met allerlei informatie over onderzoek en statistiek. Kijk ook naar de informatie over het werken in groepen en werkoverleg voeren. Denk ook aan websites van hogescholen en universiteiten. Hier vind je veel handige tips bij het maken van je profielwerkstuk.

15 15 - Beoordeling - De beoordeling van het profielwerkstuk vindt op drie niveaus plaats. Er is een - productbeoordeling, - een procesbeoordeling en een - beoordeling van de presentatie. Bij de beoordeling komen alle fasen aan bod. De procesbeoordeling gebeurt aan de hand van de voortgangsgesprekken gedurende het schooljaar. Het cijfer dat uiteindelijk wordt toegekend aan het profielwerkstuk, gaat deel uitmaken van een combinatiecijfer. Dit combinatiecijfer is het gemiddelde van een aantal vakken dat met een schoolexamen wordt afgesloten. De vakken levensbeschouwing, maatschappijleer en het profielwerkstuk vormen het combinatiecijfer. Het combinatiecijfer heeft hetzelfde gewicht op de eindlijst als de vakken in het gemeenschappelijk deel, profieldeel en vrije deel. De productbeoordeling gebeurt voornamelijk door de begeleidend vakdocent. Uiteindelijk wordt het profielwerkstuk gepresenteerd. Bijvoorbeeld aan havo 4 leerlingen. Ook deze presentatie telt mee bij het uiteindelijk cijfer. Het onderdeel presentatie kan door de begeleider (of door de mentor of vakdocent in havo 4) worden beoordeeld aan de hand van een uniform format. Dit profielwerkstuk is een belangrijke peiler onder de brug van havo naar hbo. Als laatste krijgen jullie zelf ook een beoordelingsformulier om jullie eigen ervaringen onder woorden te brengen en te beoordelen. Omdat je nu langdurig en intensief hebt samengewerkt kun je ook elkaar beoordelen door het invullen van de groepsbeoordeling. In deze tabel staat aangegeven op welke onderdelen dat je jezelf moet gaan beoordelen. Deze beoordelingstabellen heb je in het verleden, tijdens de hacoopdrachten in klas 3 en klas 4 wel vaker gezien. Omdat het hier om een afsluitende opdracht gaat, staat bij ieder onderdeel een sterretje. Een sterretje betekent dat je dat onderdeel moet beoordelen. Bij onderdeel E ga je elkaar beoordelen. De in te vullen formulieren krijg je bij je mentor.

16 16 Competentie Jezelf Beoordelen door: Medeleerling A. Het eigen leerproces sturen 1. resultaat van een opdracht beoordelen * 2. de gevolgde werkwijze beoordelen * 3. reflecteren op eigen leerproces * 4. zelfinzicht tonen * 5. eigen leerproces sturen * B. Beroepshouding ontwikkelen 1. een beroepsbeeld vormen 2. professioneel gedrag vertonen * 3. rekening houden met waarden en normen C. Informatievaardigheden 1. bepalen welke informatie nodig is * 2. informatie verzamelen * 3. informatie selecteren * 4. informatie verwerken * 5. informatie verstrekken/uitwisselen * D. Probleemoplossend werken 1. een probleem of opdracht analyseren * 2. een opdracht plannen * 3. een opdracht uitvoeren * E. Samenwerken 1. een opdracht samen voorbereiden * * 2. leiding geven * * 3. een groepsopdracht uitvoeren * *

17 17 - Reflectie - Zoals gebruikelijk na een webquest, kijk je terug op de afgelopen periode. Ben je tevreden? Hoe verliep de samenwerking met je medeleerlingen? Hoe heb je samengewerkt met mensen van buiten de school? Wat vond je moeilijk en wat ging goed? Gebruik het PWS reflectieformulier om alles op te schrijven. Na de reflectie kan deze webquest afgesloten worden met een eindgesprek.

18 18 Bijlage 1: Hoe maak je hoofd- en deelvragen? Elk onderzoek begint met een vraag. Als je een praktische opdracht of een profielwerkstuk gaat maken, zul je onderzoek moeten doen. Je moet dan dus één of meer onderzoeksvragen formuleren. Voorlopige hoofdvraag Kies het onderwerp waarover je iets wilt gaan onderzoeken en vraag je af wat je daarvan wilt weten. Dit is de hoofdgedachte. Formuleer een voorlopige hoofdvraag. Kijk alvast of er voldoende informatie over je onderwerp is te vinden, bijvoorbeeld in de bibliotheek, krant of via internet. Lees al een beetje over je onderwerp. Controleer nu of je voorlopige hoofdvraag bruikbaar is. Is je vraag te beantwoorden? Kijk of je vraag niet veel te groot (de geschiedenis van de Olympische Spelen) of te klein is. De hoofdvraag Om een onderwerp te gaan onderzoeken, kun je natuurlijk zo maar ergens beginnen met informatie verzamelen. Het grootste probleem bij het doen van een onderzoek is niet dat je te weinig informatie hebt. Meestal heb je zoveel informatie dat je afdwaalt van wat je eigenlijk had willen onderzoeken. Bij een onderzoek is het daarom verstandig om één centrale vraag te stellen. Je onderzoek moet een antwoord geven op deze vraag. Probeer bij deze centrale vraag een aantal deelvragen te formuleren. Deelvragen zijn hulpvragen om de belangrijkste vraag, de hoofdvraag, te kunnen beantwoorden. Er zijn verschillende soorten vragen: Beschrijvende vraag: het antwoord op een beschrijvende vraag is een beschrijving van een situatie, gebeurtenis of ontwikkeling. Bijvoorbeeld: op welke wijze beïnvloedt de Nederlandse overheid de inkomensverdeling? Verklarende vraag: het antwoord op een verklarende vraag is een verklaring voor een gebeurtenis of ontwikkeling. Bijvoorbeeld: waarom wil Barclays ABN Amro overnemen? Analyserende vraag: het antwoord op een analyserende vraag laat zien welke processen aan een gebeurtenis of ontwikkeling ten grondslag liggen en wat de gevolgen van een bepaalde maatregel of gebeurtenis zijn. Bijvoorbeeld: hoe komt het dat de sportrecords steeds scherper worden gesteld? Meningsvraag: als je een meningsvraag beantwoordt, geef je jouw mening of de mening van iemand anders over een bepaald onderwerp. Het gaat er dan niet alleen om wat je ergens van vindt, maar ook waarom je

19 19 dat vindt. Bijvoorbeeld: is het geoorloofd om dierproeven te doen om medicijnen te testen? De hoofdvraag moet aan de volgende eisen voldoen: Niet te globaal: hoe algemener de vraag, des te meer informatie je moet zoeken en hoe meer onderzoekstijd je nodig hebt. Duidelijk afgebakend: het onderwerp, de periode of het onderzoeksgebied zijn duidelijk aangegeven (Wat? Wanneer? Waar?). Eenduidig: hij is maar op één manier uit te leggen. Haalbaar: hij moet te onderzoeken zijn met jouw beschikbare tijd en middelen. De deelvragen De hoofdvraag van een onderzoek is niet in enkele woorden te beantwoorden. Daarom is het nodig je onderzoeksvraag op te splitsen in deelvragen. Elk antwoord op een deelvraag draagt zijn steentje bij aan het beantwoorden van de hoofdvraag. Bedenk wat je allemaal moet weten om de hoofdvraag te beantwoorden. Als je hier moeite mee hebt, maak dan als hulpmiddel een wordweb : zet je onderwerp in het midden van een lege bladzijde en schrijf daaromheen allemaal woorden die je te binnenschieten als je aan het onderwerp denkt. De deelvragen helpen je niet alleen structuur aan te brengen in je onderzoek, maar ook in je verslag. Bovendien verkleinen deelvragen de kans dat je iets over het hoofd ziet. Wat zijn goede deelvragen? Deelvragen moeten aan dezelfde eisen voldoen als de hoofdvraag. Ze moeten de hoofdvraag ondersteunen. Je moet geen deelvragen stellen die niet nodig zijn voor het beantwoorden van de hoofdvraag. Deelvragen zijn minder complex dan de hoofdvraag. Ze moeten in een logische volgorde staan: o Chronologisch. o Zodat ze een lopend verhaal opleveren. o In volgorde van complexiteit: eerst beschrijvende, dan verklarende enz. Het aantal deelvragen moet niet te groot zijn. Beperk je tot 5-7 deelvragen. Het formuleren van de hoofdvraag en de deelvragen is een lastig karwei. Maar onthoud dat je gaandeweg altijd je vragen kunt veranderen.

20 20 Bijlage 2: Onderzoek doen De soorten onderzoek kunnen heel uiteenlopend zijn. Je kunt bijvoorbeeld het gemiddelde kalkgehalte bepalen van het drinkwater in een bepaald gebied, of onderzoeken: hoe ziet de bevolkingssamenstelling er uit in mijn wijk. Een onderzoek naar de huiselijke gewoontes van Napoleon is weer een heel ander soort onderzoek. Over het algemeen probeer je bij een onderzoek een bepaalde hoofdvraag met daarbij eventuele deelvragen te beantwoorden. 1 Er zijn verschillende manieren waarop je onderzoek kunt doen. Hieronder staan in het kort drie verschillende soorten beschreven. Over onderzoek valt veel meer te vertellen en er komt heel veel bij kijken. Welke onderzoeksmethoden er allemaal zijn en welke typen onderzoek er bestaan en op wat specifiek bij een bepaald onderzoek past, staat beschreven in een ander document. 2 Experimenteel onderzoek Denk daarbij aan het voorbeeld van het kalkgehalte. Bij een experimenteel onderzoek voer je experimenten uit. Dit kunnen bijvoorbeeld praktische proeven zijn op natuurkundig, scheikundig of biologisch gebied. Statistisch onderzoek 3 Denk daarbij aan het voorbeeld van de bevolkingssamenstelling. Bij een statistisch onderzoek maak je gebruik van bepaalde waarnemingen. Je kunt hierbij bijvoorbeeld gebruik maken van enquêtes. Literatuuronderzoek Denk daarbij aan het voorbeeld van Napoleon. Bij een literatuuronderzoek ben je bijna alleen maar informatie aan het vergaren door veel te lezen, te denken en te schrijven. Je bestudeert dus wat er geschreven is over een of ander onderwerp. Bij het doen van elk onderzoek probeer je altijd vooraf goed te bedenken hoe je dit aan moet pakken. Je moet goed nadenken om de juiste onderzoeksvraag te kunnen formuleren. De volgende stappen zijn bij vrijwel elk type onderzoek van belang: 1) Oriëntatie op het onderwerp 2) Formuleren van de onderzoeksvraag 3) Opstellen van een hypothese 4) Uitvoering/gegevens verzamelen 5) Verwerken resultaten 6) Conclusies 1 Zie Bronnen: Hoofd- en Deelvragen 2 Zie Bronnen: Meer over Onderzoek 3 Zie Bronnen: Statistiek

21 21 1) Oriëntatie op het onderwerp Je zult een goed beeld van je onderwerp moeten hebben. Lees dus eerst alles wat over het onderwerp te vinden is, stel vragen in je omgeving of aan je docenten. Ieder onderwerp vraagt om een gedegen eerste verkenning. Bestudeer de technische termen, de personen, de feiten en/of de ontwikkelingen. Probeer alles goed te begrijpen en zoek er de juiste omschrijvingen bij. Hierdoor kun je beter bedenken wat je precies wilt gaan onderzoeken. Het is goed om hierin creatief te zijn. Contacten die je docent heeft met het vervolgonderwijs kunnen je misschien ook helpen. 2) Formuleren van de onderzoeksvraag Na de oriëntatie bepaal je de onderzoeksvraag met de eventuele deelvragen. De onderzoeksvraag moet concreet zijn, zodat iedereen kan begrijpen wat je gaat doen. Ik ga iets doen met bacteriën in het drinkwater is niet concreet genoeg. De onderzoeksvraag moet precies aangeven wat je wilt gaan onderzoeken. Denk daarbij bijvoorbeeld aan welke bacteriën, welke plaats etc. Probeer in ieder geval een onderzoeksvraag te bedenken waar iedereen in jouw groep zich in kan vinden. 3) Opstellen van een hypothese Nadat je de onderzoeksvragen hebt geformuleerd, probeer je jouw verwachtingen van de uitkomsten op te schrijven. Deze zogenaamde hypothesen kun je later betrekken bij je conclusies. 4) Uitvoering/gegevens verzamelen Het is belangrijk dat je goed bedenkt hoe je het onderzoek gaan uitvoeren. Wat moet eerst gebeuren; wat gebeurt daarna; hoe lang duurt dat, etc. Het is logisch dat je hierbij de taken goed verdeelt. Denk daarbij aan: literatuuronderzoek, berekeningen, simulatie, interviews, proeven, testen, de tijd die ervoor nodig is, etc. Om de onderzoeksvraag goed aan te kunnen pakken, moet je in een logische volgorde de verschillende elementen nagaan. Die kun je formuleren in de vorm van een aantal deelvragen. Die deelvragen leveren je een stappenplan op, aan de hand waarvan je jouw onderwerp verkent. Bij een onderzoek is het vanzelfsprekend dat je voldoende metingen en/of waarnemingen doet. Liever te veel dan te weinig, anders is het moeilijk om de juiste conclusies te trekken. Je onderzoeksvraag moet je goed in de gaten houden en steeds bedenken of je nog bezig bent met het geformuleerde doel. Mochten er dingen mislopen in je onderzoek schroom dan niet om hulp van je docent in te roepen. Misschien kun je het doel of de planning nog aanpassen. Hulp vragen aan deskundige docenten in het hbo of gebruik maken van de onderzoeksruimte op het hbo behoren misschien ook tot de mogelijkheden.

22 22 Bij het uitvoeren van je onderzoek is het bijhouden van een logboek van groot belang. Bij een onderzoek moet je ervan uit kunnen gaan dat het ook door anderen uitgevoerd kan worden. Door je werkwijze in een logboek vast te leggen, kunnen anderen nagaan of de resultaten betrouwbaar zijn en op een juiste manier zijn verkregen. Een logboek is bijvoorbeeld ook handig voor jezelf om terug te kunnen zoeken waarom en wanneer je een bepaalde beslissing genomen hebt. 5) Verwerken resultaten Tijdens het uitvoeren van je onderzoek verzamel je allerlei verschillende gegevens. Orden die gegevens zo veel mogelijk in tabellen, grafieken etc. Kies steeds voor de juiste vorm om een zo duidelijk mogelijke weergave te krijgen van jullie bevindingen. Let op de juiste grootheden, eenheden en legenda bij deze weergaven. Met een programma als Excel kun je statische gegevens eenvoudig berekenen en gemakkelijk grafieken en tabellen maken. 6) Conclusies Wanneer alle resultaten zijn verwerkt, probeer je kritisch alle bevindingen te bestuderen. Kloppen je eerder opgestelde hypothesen? Of kun je een verklaring vinden voor de verschillen die je in het onderzoek hebt waargenomen? Zijn er misschien tijdens het onderzoek onnauwkeurige waarnemingen of metingen gedaan? Of moeten naar aanleiding van je conclusies toch nog onderzoeken of delen daarvan opnieuw worden gedaan? Zijn er verschillen tussen datgene wat je hebt gevonden en datgene wat je in de literatuur over je onderwerp kunt lezen? Trek de juiste conclusies. Een goede conclusie geeft antwoord op de hoofdvraag en is begrijpelijk voor lezers die alleen de onderzoeksvraag hebben gelezen.

23 23 Bijlage 3: Soorten onderzoek Het eerste onderscheid dat gemaakt kan worden is tussen kwalitatief onderzoek en kwantitatief onderzoek. Kwalitatief onderzoek Kwantitatief onderzoek beschrijven rol voor statistiek en cijfers verbanden leggen gebruik van (meet)instrumenten hypothese vormen formele toetsing mogelijk onderzoeken vergelijken is belangrijk Vaak zullen bij een onderzoek zowel kwalitatieve elementen als kwantitatieve elementen een rol spelen. Welke van de twee de hoofdrol speelt hangt voor een deel af van de vakken waarbij je je onderzoek doet. Voorbeelden van situaties waarin je een kwalitatief onderzoek zou kunnen doen: het toetsbeleid op een school, de werkwijze van portiers van een nieuwe disco, het beoordelen van het functioneren van telewerkers, motivatie van leerlingen om voor een bepaalde opleiding te kiezen, komt de profielkeuze overeen met de verwachtingen en mening peilen over (eventueel) rookvrije ruimtes zoals café s. Voorbeelden van situaties waarin je een kwantitatief onderzoek zou kunnen doen: verband tussen de ondergrond en de snelheid die je als fietser kunt ontwikkelen, verband tussen de prijs van een product en de vraag ernaar, verband tussen de leeftijd van mensen en hun interesse voor computers of mp3 spelers, hoeveel alcohol je uit een hoeveelheid suiker kunt maken, onderzoek naar verkeer bij een kruispunt met stoplichten met een advies over een betere afstelling. Je kunt ook soorten onderzoek onderscheiden als je kijkt naar de vraagstelling van je onderzoek. beschrijvend: de onderzoeker probeert een toestand, gebeurtenis of ontwikkeling zo nauwkeurig mogelijk vast te leggen. verklarend: de onderzoeker wil duidelijk maken hoe iets tot stand is gekomen. voorspellend: de onderzoeker probeert op basis van de kennis die hij heeft opgedaan uitspraken te doen over toekomstige ontwikkelingen. vergelijkend: de onderzoeker vergelijkt bv. een gebeurtenis uit het verleden met een soortgelijke gebeurtenis uit het heden. evaluerend: de onderzoeker geeft dan een oordeel over een toestand of een gebeurtenis. Je hebt dan een criterium nodig op basis waarvan je een oordeel kunt geven.

24 24 voorschrijvend: als onderzoeker heb je dan kennis verworven om voorschriften te geven over de manier waarop een situatie moet worden veranderd. Ten slotte kun je onderscheid maken in de manier waarop je aan je gegevens komt. bureauonderzoek: boeken, internet e.d. veldonderzoek: hierbij kun je observaties doen, mensen ondervragen of zelf de omstandigheden van een experiment variëren. laboratoriumonderzoek: onderzoek m.b.v. experimenten en meetopstellingen. simulatie: onderzoek aan het naspelen van werkelijke situaties als een spel met mensen of met de computer. (denk aan de bedrijfssimulatie van vorig jaar)

25 25 Formulier 1: Sint Maartens College AANVRAAGFORMULIER PROFIELWERKSTUKKEN HAVO 5 Onze groep bestaat uit: NAAM 1: NAAM 2: NAAM 3: NAAM 4: PROFIEL: PROFIEL: PROFIEL: PROFIEL: Voorstel 1 Profielvak Mogelijk onderwerp 2 3 INLEVERDATUM:.. DIT FORMULIER LEVER JE IN BIJ DE PROFIELCOORDINATOR VAN HAVO 5, DE HEER J. ELLENBROEK. De formulieren worden in volgorde van binnenkomst behandeld. Hoe later je inlevert, des te minder kans heb je dat de eerste voorkeur gehonoreerd wordt. Het aantal profielwerkstukken per vakdocent is namelijk beperkt.

26 26 Formulier 2: BEGELEIDINGSGESPREKKEN PWS Overzichtformulier van alle begeleidingsgesprekken tijdens het profielwerkstuk Namen van de groep: Gesprek Datum Fase Afspraken Paraaf docent

27 27 Formulier 3: Logboek (Alleen voor het proces) Elke leerling vult zijn eigen logboek in. Het logboek geeft het proces van het samenwerken weer. Je vult zo snel mogelijk na het werken aan de opdracht het logboek in en plaatst het in de daartoe bestemde map. Wanneer je informatie hebt gevonden geef je ook aan waar je die hebt gevonden. (Bijvoorbeeld het adres van een website op Internet.) In de kolom Tijdens/Buiten geef je aan Tijdens lestijd of Buiten lestijd In de kolom Alleen/Samen geef je aan of je Alleen of Samen hebt gewerkt. De exacte hoeveelheid werktijd geef je in minuten aan. Je geeft aan het eind ook de totale werktijd van de opdracht in uren Maak een planning waarbij de tijd en de taken over alle deelnemers verdeeld is. N.B. In je reflectie op de webquest kan je een waarde oordeel uitspreken over het (samenwerken) proces Wanneer dd/mm Tijd Min. A=Alleen S=Samen T=Tijdens B=Buiten Wat en Hoe is er gewerkt + extra opmerkingen. duidelijke omschrijving in minimaal 15 woorden

28 28 Overzicht van alle documenten: Hieronder vinden jullie een overzicht van alle documenten die gebruikt worden bij de verschillende haco-opdrachten. De documenten bestaan uit alle formulieren en uit informatiemateriaal wat we hebben gebruikt. De documenten staan op de website van haco: voor het schooljaar 2010/2011 zijn de inlogcodes voor havo 5: gebruikersnaam: ha5 wachtwoord: vaardig Formulieren Plan van aanpak Logboek versie 1 Logboek versie 2 Bronnen Presenteren. Powerpoint tips Uitgebreide Powerpoint tips Samenwerken Begroting Interview Onderzoek doen Hoofd- en deelvragen Meer over onderzoek doen Opmerking Het standaardformulier Voor zowel planning als proces Alleen voor het proces Opmerking Waar moet je opletten? Tips voor Powerpoint Uitgebreide tips voor PP Informatie over samenwerken in groepen Tips voor een begroting Tips voor een interview Uit de webquest Research Uit de webquest Research Uit de webquest PWS+

29 29 Soorten onderzoek Statistiek Artikel schrijven Rapport schrijven Smart, wat is dat Uit de webquest PWS+ Uit de webquest Research Uit de webquest Research Uitleg over het schrijven van een rapport Uitleg over SMART Voorbeelden Interview met hbostudent Draaiboek maken OR Draaiboek maken VP Verbeterplan Opmerking Een aanpak Draaiboek maken uit Organisatietalent Draaiboek maken uit Verbeterplan Uit de webquest Verbeterpunt