Kaartlezen. Hoge Venen Natuurgids 2008

Transcriptie

1 Kaartlezen Hoge Venen Natuurgids 2008

2 1000 Brussel Website: Nationaal Geografisch Instituut Abdij ter Kameren 13

3 1. De schaal

4 Kaarten met een grote schaal Schaal 1: mm = 10m 1cm = 100m 1cm² = m² = 1ha 1hm = 10mm = 1cm 1km = 100mm = 10cm 1km² = 10cm bij 10cm Schaal 1: mm = 20m 1cm = 200m 1cm² = m² = 4ha 1hm = 5mm = 0,5cm 1km = 50mm = 5cm 1km² = 5cm bij 5cm Schaal 1: mm = 25m 1cm = 250m 1cm² = m² = 6,25ha 1hm = 4mm = 0,4cm 1km = 40mm = 4cm 1km² = 4cm bij 4cm Schaal 1: mm = 50m 1cm = 500m 1cm² = m² = 25ha 1hm = 2mm = 0,2cm 1km = 20mm = 2cm 1km² = 2cm bij 2cm

5 2. Reliëf

6 Het reliëf en zijn elementen Het reliëf is het geheel van afwisseling tussen hoogten en laagten in het landschap. Elementen van het reliëf (de vier H s): Hoogteverschil; Helling; Horizonlijn; Hoogteligging voorgesteld door hoogtelijnen.

7 Hoogtelijnen Dit zijn denkbeeldige lijnen die al de punten die gelegen zijn op dezelfde hoogte ten opzichte van de zeespiegel met elkaar verbindt. Het hoogteverschil tussen twee opeenvolgende hoogtelijnen noemt men het hoogtelijneninterval.

8 Hoogtelijneninterval Laag België 1,25m Midden België 2,50m Hoog België 5m

9 Hoogtelijnen tonen ons: de windstreken of de richtingen van de helling; de terreinvormen; de steilheid van de helling; de hoogte boven de zeespiegel.

10 De hellingsrichting De bewuste helling steeds vanuit het hoogste punt bekijken (van hoog naar laag); Altijd loodrecht op de hoogtelijnen kijken. a: noordhelling b: zuid- en zuidoosthelling Hoogtelijneninterval: 20m;

11 De terreinvorm De terreinvorm wordt door de kromming van de hoogtelijnen aangegeven. Een U-vormige brede rug of een breed dal. Een V-vormige smalle rug of een diep ingesneden dal.

12 Dal of rug? Vanuit het hoogste punt van de helling is de terreinvorm: bij een dal tegen de helling op gekromd; bij een rug van de helling af gekromd. (1) bergrug (2) zacht glooiend dal (3) diep ingesneden droog dal Hoogtelijneninterval 20m

13 Hellingstreepjes Lijn met blokjes waarbij de rechterkant de dalrichting aanwijst Spitse driehoekjes waarbij de punt altijd naar de dalrichting wijst

14

15 Tellijnen de bovenzijde van het getal is bergopwaarts gericht; de onderzijde van het getal is bergafwaarts gericht.

16 Bepalen van een punt P tussen twee hoogtelijnen Meet de afstand a tussen de bovenste hoogtelijn en het punt P (4mm); Meet de afstand b tussen de twee hoogtelijnen waartussen het punt P gelegen is (7mm); Hoogteligging van P: 305m +(4/7 x 2,5) = 306,4m

17 Hellingsgraad De hellingsgraad is gelijk aan het hoogteverschil gedeeld door de horizontale afstand Voorbeeld: De weg stijgt 35 meter voor iedere 100 meter die je klimt. 35m:100m = 0,35 of een hellingspercentage van 35% Omzetten in graden: Tangens van de hellingshoek: 35:100m = 0,35 = 19

18 Bereken van het hellingspercentage Het hellingspercentage berekenen met topografische kaartgegevens. Voorbeeld: hoogtelijneninterval 20m, aantal gesneden hoogtelijnen 10, afstand op de kaart 73mm, kaartschaal 1:25:000. Helling % = hoogtelijneninterval x aantal gesneden hoogtelijnen x afstand op de kaart x schaal 20 x 10 x x = 10,95%

19 Hellingpercentages en graden 4% = 2,3 bovengrens bij nieuwe autosnelwegen 10% = 5,7 fietsen zonder versnelling niet mogelijk 25% = 14 gemakkelijke skipiste 30% = 17 max. stijgvermogen van een auto in eerste versnelling 40% = 22 middelmatige skipiste 45% = 24 ongeschikt voor de meeste skiërs 50% = 26,5 max. bij oriënteringsloopwedstrijd 55% = 29 zeer moeilijke skipiste (max. voor pistenbully s) 100% = 45 op handen en voeten te beklimmen over korte afstand 275% = 70 rotswand, te aanzien als loodrecht

20 Hellingshoek 257% of meer dan 55

21 Plateau

22

23

24 Hoogtelijnen

25

26 Hoogtelijnen

27

28

29

30 3. Oefeningen met hoogtelijnen

31 Bergprofielen 1 = profiel B 2 = profiel E 3 = profiel D 4 = profiel C 5 = profiel F 6 = profiel A

32 Zuidhelling aan de oostelijke kant een plotselinge daling in een V vallei; middelmatig steil. Hoogtelijneninterval 20m

33 Zuidhelling tussen 3000 en 3040m een tamelijk vlakke rug naar het oosten en westen echter snel steiler wordend. Hoogtelijneninterval 20m

34 Noordhelling kleine depressies,in het zuidwesten een scherpe kam in het westen door een steile helling afgesloten Hoogtelijneninterval 20m

35

36

37 4. Coördinaten

38 Coördinaten Laten toe om een punt op de kaart nauwkeurig weer te geven. Laten toe om dat punt op de kaart vlug te vinden (gebruik van een plaatsaanwijzer).

39 Soorten coördinaten Poolcoördinaten: richting en afstand (kompas) Geografische coördinaten: breedte en lengte Geodetische coördinaten: westelijk verticaal en zuidelijk horizontaal

40 Coördinaataanduiding UTM (Military Grid Reference System) 31U FR Lambert 72 (in meter) X= Y= Lengte/Breedte (in decimalen) Breedte = Lengte = Lengte/Breedte (graden, minuten, seconden) Breedte = 50 15'59.11" Lengte = 4 54'41.07" IFBL (Instituut voor de Floristiek van België en Luxemburg) G61111

41 UTM projectie Universal Transverse Mercator 60 zones die elk 6 lengtegraden breed zijn; Iedere zone heeft een identificatienummer; Elke zone wordt van zuid naar noord ingedeeld in 20 banden met de letters c tot x (i en o worden overgeslagen); België ligt in zone 31U en gedeeltelijk in zone 32U.

42

43 UTM zone

44 Grensgebied tussen twee opeenvolgende UTM zones

45 Overzichtstabel NGI kaarten RAASTER (GRID) DATUM KAARTEN UTM ED50 (European Datum) 1:20000, 1:25000 Analoog 1:50000 WGS84 (World Geodetic System 1984) Numeriek 1:50000 Lambert 72 BD72 (Belgian Datum 1972) Alle edities Lengte/Breedte ED50 (European Datum) 1:10000, 1:20000, 1:25000, WGS84 (Word Geodetic 1984) Analoog 1:50000 Numeriek 1:50000

46

47 Kaartblad en coördinatenstelsel Indien u coördinaten doorgeeft aan een persoon dan moet u het kaartblad en het coördinatenstelsel vermelden. Het coördinatenstelsel bevat: de kaartdatum (datum): bijvoorbeeld European 1950 (ED50); het assenstelsel (raster, grid): bijvoorbeeld UMT. Manier van doorgeven van coördinaten met een NGI kaart schaal 1:20 000: - kaartblad 8 7/8; - datum: ED50; - raster:umt; - 31 U FS

48 31 U FS * Dit is als volgt opgebouwd: Zone 31: tussen 0º en 6º OL. Band U: tussen 48º en 56º NB. Vak FS: vakaanduiding van het 100 km vierkant. 06: twee grote cijfers van de eerste lijn links van het punt (er staat 606). Dit betekent dat het 606 km van de 'oorsprong' ligt. 2: aantal tienden van de lijn 06 naar het punt. 80: twee grote cijfers van de eerste lijn direct onder het punt (er staat 5680). Dit betekent dat het 5680 km boven de 'oorsprong' ligt. 6: aantal tienden van de lijn 80 naar het punt. * Zes cijfers geven een op 100 meter nauwkeurige positiebepaling.

49 31 U FS

50 Nauwkeurigheid 2 cijfers = nauwkeurig 10km. 4 cijfers = nauwkeurig 1km. 6 cijfers = nauwkeurig 100m. 8 cijfers = nauwkeurig 10m. 10 cijfers = nauwkeurig 1m.

51

52 Vertel iets over deze omgeving. Kaartblad 50 ½ ED50 UMT 32U KB

53 5. Routekeuze

54

55 Bekende oriëntatiepunten: pad, wegsplitsing, beek, rivier, meer oeverlijn, greppel, hoekpunt van een bos, open plek in het bos, hoogtelijn, spoorweg, bergtop, wildkansel, hut, windmolen

56 Bekende oriënteringslijnen Standlijn De lijn waarop we ons bevinden. Geleidingslijn Een lijn in het terrein die ongeveer in onze koersrichting loopt, bijvoorbeeld: een beek, een bosrand,een brandgang, een afsluiting, hoogtelijn Bufferlijn: staat haaks op de koersrichting (looprichting) en vangt u op; geeft aan hoever we gevorderd zijn in de gewenste richting; geeft ook aan wanneer we met een gedetailleerde oriëntering moeten beginnen; deze lijn nooit overschrijden als u uit de koersrichting bent geraakt.

57 Globale en gedetailleerde oriëntering Globale oriëntering: zonder of met sporadisch gebruik van het kompas, geleidingslijnen, hellingshoek, zonnestand, windrichting Gedetailleerde oriëntering: met kompas, hulpdoelen, stappen tellen Is belangrijk bij mist, geen markeringen en weinig tot geen kenmerkende vormen in het landschap. Overgang van globaal naar gedetailleerd is alleen mogelijk als de standplaats bekend is.

58 Geleidingslijnen maken het gidsen gemakkelijk Doel is gelegen langs een geleidingslijn. Geen gedetailleerde oriëntering.

59 Kompas alleen gebruiken indien echt nodig! Om lange gedetailleerde oriëntering te vermijden zoveel mogelijk geleidingslijnen benutten. Bedenk ook dat 12 km door een makkelijk begaanbaar dal sneller vooruit gaat dan 4km over een rotsige bergrug.

60 Tussendoelen benutten. Tussendoelen

61 Brede doelen Bij brede doelen steeds koers bereken op het midden van het doel om de zekerheid te vergroten.

62 Doel op een bufferlijn Als het doel op een bufferlijn gelegen is uw richting zo bepalen dat u naast het doel uitkomt. U weet dan met zekerheid of u rechts of links moet lopen op de bufferlijn om uw doel te bereiken.

63 Doel achter de bufferlijn Globale oriëntering tot aan de bufferlijn; Gedetailleerde oriëntering beginnen op een herkenbaar punt van de bufferlijn. Bijvoorbeeld een bocht

64 Een bron zoeken vanuit de top van een helling Standplaats moet gekend zijn. a) zet een koers uit evenwijdig aan de beek; b) bereken de afstand tot voorbij de bron; c) bent u de bron voorbij dan is de beek een bufferlijn; d) loop daarna in tegengestelde richting langsheen de beek terug naar de bron.

65 15 min. pauze

66 6. Werken met het kompas

67 Indien u het terrein niet goed kent Zorg dat u bij mist steeds weet waar u zich bevindt! Gemiddeld 150 dagen per jaar mist! Vooraleer de mist u alle zicht ontneemt neem de details van het terrein in u op. Steeds gedetailleerde oriëntatie. Kaart regelmatig raad - plegen.

68 Standaardonderdeel van uw uitrusting!

69 Oriëntatiekompas

70 Schaal van het kompas

71 Declinatiecorrectie op het kompas

72 Declinatie Onze kompasnaald wijst niet naar het ware noorden (poolster) maar naar het magnetische noorden (ergens ten westen van Groenland). Het is een verschuivende niet te verwaarlozen afwijking die we declinatie noemen. In Schotland is er bijvoorbeeld een grote declinatie waar u rekening moet mee houden. Bij een declinatie van 10 die men niet in rekening brengt is de afwijking: - over een afstand van 100m = 18m; - over een afstand van 5km = 880m.

73 Miswijzingwaarden op aarde

74 Geraak het noorden niet kwijt Geografische of werkelijke noorden (GN): komt overeen met de werkelijke richting van de Noordpool; Magnetische noorden (declinatie) (MN): wordt aangeduid door het kompas; Kartografisch noorden (KN): houdt in hoeveel het Lambert- of UTM vierkantennet afwijkt van het geografische noorden.

75 Declinatieberekening (Kaart max.10 jaar oud) Bij westelijke declinatie is het MN links van GN gelegen. Declinatie in 2004: 0 27 west Jaarlijkse afname: -7 Van 2004 tot 2008: 4 jaren Verloop: -7 x4 = -28 Declinatie in 2008: 0 27 west -28 = Oost

76 Declinatie t.o.v. UTM vierkantnet

77 Bepalen van de declinatie met de poolster

78 Kompaskoers Een kompas geeft alleen richtingsinformatie, geen positie. Een kompaskoers wordt altijd door twee grootheden bepaald: richting; te doorlopen afstand. Veel gemaakte fouten zijn: in tegengestelde richting lopen het doel voorbijlopen.

79 Het kompas in het landschap

80 Tegengestelde richtingshoek

81 Richten van de kaart (1)

82 Richten van de kaart (2)

83 Thuis de richtingshoek meten

84 Buiten de richtingshoek meten

85 Richtingshoek overbrengen in het landschap

86 Richtingshoek meten in het landschap

87 De gemeten hoek overbrengen op de kaart

88 Bepalen van uw standplaats (lijnpeiling) U moet zicht hebben op het bekende punt in het landschap. U moet uw standlijn kennen. Meet de richtingshoek. Bereken de tegengestelde richtingshoek: bv = = 245 Trek de snijlijn vanuit het bekende punt. Het snijpunt met de standlijn is uw standplaats.

89 Bepalen van uw standplaats (kruispeiling) U moet zicht hebben op twee bekende punten in het landschap. U moet uw standlijn kennen. Meet de richtingshoeken. Bereken nu de tegengestelde richtingshoeken: gemeten hoek -180 of gemeten hoek Breng deze hoeken over op de kaart. Trek de snijlijnen vanuit de bekende punten. Het snijpunt is uw standplaats

90 Bepalen van uw standplaats (driehoekspeiling)

91 Bepalen van een onbekend punt in het terrein Standplaats moet bekend zijn. Meet de richtingshoek in het landschap. De richtingshoek over- brengen naar de kaart en een lijn trekken in de aangegeven richting. Kies eventueel een tweede standplaats en herhaal de bewerkingen. Op het snijpunt van de twee gemeten richtingshoeken ligt het onbekend punt.

92 Afwijken wegens een hindernis Methode van de rechte hoek

93 Afwijken wegens een hindernis Methode van de gelijkzijdige driehoek

94 7.Oefeningen

95 Opgave 1 Bepaal de koersrichting a) van 1 naar 6 b) van 4 naar 9 c) van 5 naar 2 d) van 7 naar 4 e) van 11 naar 12 f) van 10 naar 8

96 Opgave2 Bepaal uw standplaats op de standlijn met een lijnpeiling Uw standlijn is de lijn van punt 6 naar punt 20. U ziet punt 15 in de richting 236. Miswijzing: 4 westelijk

97 Opgave 3 Bepaal uw standplaats met een kruispeiling Vanuit uw standplaats ziet u: punt 6 onder 25 punt 13 onder 78

98 Opgave 4 Bepaal het onbekende punt U ziet hetzelfde punt vanuit verschillende standplaatsen onder verschillende hoeken: vanuit punt 16 onder 49 vanuit punt 21 onder 352 Om welk punt gaat het?

99 8. Hulpmiddelen

100 Zon en uurwerk (spoorwegmethode) Deel het juiste uur (van 0 tot 24) door twee. Draai het bekomen cijfer naar de zon. Cijfer 12 geeft het noorden aan.

101 Zon en uurwerk (methode van de bissectrice) Kleine wijzer naar de zon richten. Deel de hoek tussen de kleine wijzer en het cijfer 12 in twee gelijke delen. De deellijn wijst in de richting van het zuiden

102

103 Maanstanden

104

105 Windrichting (weerbericht)

106 Rode bosmier en het zuiden

107 Biddende torenvalk (ken de overheersende winden in de regio + weerbericht)

108 Oriëntatiepunten Grenspalen, kruisen en andere monumenten.

109

110

111 9. Een goede gids

112

113 VERDWAALD 1. Ik ben nog op de goede weg maar ken mijn standplaats niet: - details herinneren van het afgelegde traject en op de kaart zoeken; - verder gaan tot een nieuw herkenbaar punt; - standplaats bepalen met behulp van herkenningspunten. 2. Ik ben niet meer op de goede weg: - terug gaan tot waar de weg nog klopt en de fout opzoeken; - standplaats bepalen met meerdere herkenningspunten; - naar een bufferlijn lopen bv: een rivier en vandaar de koers bepalen. 3. De kaart klopt helemaal niet meer met het landschap: - rondkijken (hogere standplaats) en vergelijken met de kaart; - terugdenken welke koers men gelopen heeft en wat men in welke volgorde gezien heeft; - tocht afbreken en een koers kiezen die zeker naar een weg, een rivier, een spoorweg of hoogspanningsleiding leid.

114 Met een groep mensen in de mist Wanneer u de deelnemers niet meer ziet. Voorzie een persoon die we de verantwoordelijke achteraan noemen en probeer contact te houden met hem (walkie-talkie, fluit). De deelnemers moeten zorgen dat ze steeds hun voorganger zien. Verwijdering van de groep moet steeds gemeld worden vooraan of achteraan en de groep wacht op de betrokkene. Gedetailleerde oriëntatie toepassen.

115

116

117

118

119

120

121

122

123 Wind chill factor

124 Omrekening Beaufort m/s

125 11. Vragen om hulp

126 Alpiene noodsignalen Wij hebben hulp nodig (Yes). Alles is in orde (No). 6 fluittonen (of lichtsignalen) met 1min. tussentijd. Wij hebben hulp nodig. 3 fluittonen (of lichtsignalen) met 1min. tussentijd. Alles is in orde.

127 Keuze van de landingszone

128 De helikopter naderen

129 De kunst van het vertrekken is veilig thuiskomen Frans Welkamp Einde

130 Hoogteprofiel (1) Hoogtelijneninterval: 2m Hoogtelijnen variërend van 484m tot 506m Trek lijn AB Totale verticale hoogte: 506m 484m = 22m Horizontale schaal: 1cm voor 20m Verticale schaal: 1cm voor 0,25m

131 Hoogteprofiel (2) Leg een strookje papier met een lengte iets groter dan het profiel AB en 2cm breed op de lijn AB Breng alle hoogtelijnen over op het strookje Breng de punten over op de tekening Trek verticale lijnen tot op de corresponderende hoogte en plaats een punt Verbind alle punten met een doorlopende lijn

132 Hoogteprofiel (3) Gebruik dezelfde eenheid Neem voor de horizontale schaal steeds de schaal van de kaart Om de niveauverschillen duidelijk te zien moet de verticale schaal 10 tot 100 maal groter zijn dan de horizontale.

133

134 Kaarttypen en hun schaal Klein schaalgetal = grote schaal = afbeelden van een klein gebied = meer gedetailleerde kaart. Groot schaalgetal = kleine schaal = afbeelden van een groot gebied = minder gedetailleerde kaart.

135 Grafische schaal 1yard = 91,44cm (Voorbeeld: 5000 yard = 5000 x 91,44 = 4570m) 1 Engelse mijl (statute mile) = 1760 yard = 1,61km

136 E1 E2 E3 E4 E5 E6 E7 E8 F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7 G2 G3 G4 G5 G6 G7 G8 G9 H3 H4 H5 H6 H7 H8 H9 J4 J5 J6 J7 J8 F8 IFBL 47 Kaartbladen 32 x 20 km Uurhokken 4 x 4 km +/ K4 K5 L5 K6 L6 K7 L7 L8 Kwartierhokken 1 x 1 km eenheid inventarisatie M6 M7 M8 G611 G612 G613 G614 G615 G616 G617 G618 G61111 G61112 G61121 G61122 G621 G622 G623 G624 G625 G626 G627 G628 G61113 G61114 G61123 G61124 G631 G632 G633 G634 G635 G636 G637 G638 G641 G642 G643 G644 G645 G646 G647 G648 G61131 G61132 G61141 G61142 G651 G652 G653 G654 G655 G656 G657 G658 G61133 G61134 G61143 G61144

137 Geodetische datum Geoïde = oppervlakte samenvallend met het gemiddeld zeeniveau Ellipsoide = oppervlakte dat zo goed mogelijk aansluit bij de vorm van de aarde. Er zijn veel lokale ellipsoïdes om de foutmarge te beperken Geodetische datum = Vertelt u welke ellipsoïde men kiest om de (onregelmatige) bolvorm van de aarde weer te geven (kaartdatum). Ellipsoïdes in België ED50, BDS72 en WGS84 (globaal 1984).

138 9. Een goede gids

139 Regel van Naismith (1) (Voor fitte personen met een lichte rugzak) Bij tochten in bergachtige streken moet men: voor 4800m horizontale afstand 60 minuten rekenen voor een hoogteverschil van 300m nog eens 30 minuten bijrekenen 60/4800 = 0,0125min voor 1km horizontale afstand 30/300 = 0,1min voor 1m hoogteverschil

140 Regel van Naismith (2)

141 Bereken de looptijd Gegevens: schaal = 1: hoogtelijneninterval = 20m afstand op de kaart = 16mm aantal gesneden hoogtelijnen = 9 horizontale afstand = 16mm x = 800m hoogteverschil = 9 x 20m = 180m Regel van Naismith: tijd voor de horizontale afstand = 800 x 0,0125min = 10min tijd voor het hoogteverschil = 180 x 0,1min = 18 min geschatte looptijd = 10min + 18min = 28min

142 Gelijkmatig klimmen Kies voor even lange trajecten tussen de hoogtelijnen; Kies daarom een gepast stijgingpercentage; Voorbeeld: Schaal 1: Hoogtelijneninterval 5m Gekozen stijgingpercentage 10% Aan te houden afstand tussen de hoogtelijnen is dan 5 x : 10 : = 2mm Zoek op de kaart deze afstand en gebruik kompas en hoogtemeter

143 De Francis Galton methode

144

145

146