dr. Ulla Jansz / dr. Wander van der Vaart Annelot de Wit

Transcriptie

1 Master jaar AFSTUDEERONDERZOEK Examinator: dr. Ulla Jansz / dr. Wander van der Vaart Werkboek Auteur(s): dr. Ulla Jansz Annelot de Wit 5 e druk, juni 2012

2 Titel Afstudeeronderzoek Auteur(s) dr. Ulla Jansz Annelot de Wit Vormgeving Tessa Striekwold Druk 5 e druk, juni 2012 Uitgave Universiteit voor Humanistiek Kromme Nieuwegracht HD UTRECHT Reeks werkboeken Master Humanistiek 2012/2013 Code 12/Ma/MA-00/wb UvH

3 Inhoudsopgave VOORWOORD... 4 INLEIDING: HET AFSTUDEERONDERZOEK CURSUSGEGEVENS Algemene gegevens Plagiaatcontrole met Ephorus, fraude en richtlijn werkstukken Beoogd leerresultaat Werkvorm en studiebelastingsuren Feedback Afronding Beoordeling Literatuur Leeswijzer Onderwijskwaliteitszorg CURSUSPROGRAMMA Cursusrooster Beschrijving van bijeenkomst en workshop Het afstudeerproces in stappen uiteengezet en toegelicht Tips voor het succesvol doorlopen van het afstudeertraject Wat te doen bij problemen? BIJLAGEN Bijlage 1 beoordelingsformulieren Bijlage 2 Onderzoeksprogramma van de Universiteit voor Humanistiek Bijlage 3 Eindtermen Master Humanistiek - OER :

4 VOORWOORD Het afstudeeronderzoek in de Master is in zekere zin de kroon op je studie humanistiek. In je scriptie komt -als het goed is- tot uiting wat je in de loop van je studietijd hebt verworven aan kennis, inzicht en academische vaardigheden. Bovendien biedt het afstudeeronderzoek de kans om je grondig te verdiepen in een onderwerp dat aansluit bij zowel je eigen interesse als de inhoud van de door jou gekozen afstudeervariant(en). Voor veel studenten is het dan ook een groot moment wanneer hun scriptie klaar is om te worden ingeleverd. Tegelijkertijd is het afstudeeronderzoek ook een gewoon studieonderdeel dat moet (en kan!) worden uitgevoerd en afgerond binnen de tijd die hiervoor staat. Het is goed om dat voor ogen te blijven houden wanneer je de neiging hebt voor jezelf het afstudeeronderzoek tot intimiderend grote proporties op te blazen: het is een scriptie, niet je levenswerk. Veel studenten zien er tegenop om aan hun afstudeerproject te beginnen juist omdat ze onrealistische ideeën en verwachtingen hebben over de omvang en zwaarte ervan. Dit leidt tot uitstel en studievertraging, met alle gevolgen van dien. Dit werkboek is dan ook bedoeld om een handleiding te bieden voor het succesvol en binnen een redelijke termijn doorlopen van het afstudeertraject. Het bevat: een algemene beschrijving van inhoud en doelstelling van het afstudeeronderzoek een overzicht van alle stappen die doorlopen dienen te worden tijdens het afstudeertraject de kwaliteitscriteria waaraan het eindproduct, de masterscriptie, moet voldoen tips om vertraging bij het afstuderen te voorkomen tips bij eventueel optredende problemen Ik hoop dat het werkboek nuttig zal blijken, maar het kan altijd beter. Suggesties zijn dan ook welkom. Ulla Jansz Algemeen Afstudeercoördinator 4

5 INLEIDING: HET AFSTUDEERONDERZOEK Het afstudeeronderzoek bestaat uit het zelfstandig, maar onder begeleiding verrichten van een onderzoek en het schrijven van een verslag van dat onderzoek in de vorm van een masterscriptie. Hierbij worden alle stappen van het onderzoeksproces, van probleemstelling tot rapportage, doorlopen. In andere onderdelen van de opleiding heb je al enige kennis en vaardigheden opgedaan die je hierbij kunnen helpen. Denk bijvoorbeeld aan empirisch kwalitatief leeronderzoek, historisch onderzoek, interview- en observatietraining en wetenschappelijk lezen en schrijven. Ook bestaat in de Master de mogelijkheid om specifiek ter voorbereiding op het afstudeeronderzoek, intern of extern, een aantal onderwijsonderdelen onderzoeksleer of andere relevante onderwijsonderdelen te volgen. Het afsluiten van je studie met een masterscriptie is van groot belang omdat daaruit blijkt wat je als afgestudeerd humanisticus aan academische kwaliteiten in huis hebt. Dit betreft zowel de mate waarin je in staat bent een zelfstandig onderzoek te doen als het onderwerp waarin je jezelf hebt gespecialiseerd. De scriptie is een visitekaartje naar buiten toe, voor jezelf en voor de universiteit. Via de bibliotheek en via zijn scripties toegankelijk voor geïnteresseerden binnen en buiten de UvH. De term onderzoek wordt binnen het afstudeeronderzoek ruim opgevat. Zo kan het zowel gaan om sociaal-wetenschappelijk als om filosofisch of historisch onderzoek, zowel om empirisch als om literatuuronderzoek, en zowel om praktijkgericht als om theoriegericht onderzoek. In alle gevallen geldt dat het afstudeeronderzoek aan een aantal kwaliteitseisen moet voldoen dat in de rapportage, de scriptie, tot uiting moet komen (zie paragraaf 1.7, kwaliteitscriteria). Je studeert als Masterstudent af in een (of meerdere) variant(en). Het onderwerp voor je afstudeeronderzoek kun je kiezen uit een lijst met onderwerpen per variant die door de begeleidende docenten wordt opgesteld. Bij het maken van de keuze voor een onderwerp kies je daarom ook automatisch een begeleider. Samen met deze begeleider ga je je oriënteren op een probleemstelling en zul je vervolgens zelf een uitgewerkt onderzoeksvoorstel opstellen waaruit blijkt dat je onderzoek relevantie heeft voor de variant waarin je afstudeert, voor de humanistiek in het algemeen en voor het onderzoek op de UvH. Het is hoe dan ook belangrijk om een onderwerp te kiezen dat aansluit bij je eigen interesse omdat dat een voorspoedige afronding bevordert. Er zijn twee uitzonderingen denkbaar op dit onderwerpkeuzetraject: - indien je afstudeert in twee varianten; of 5

6 - indien je goede redenen hebt om een eigen onderwerp te kiezen. In beide gevallen geldt dat je in een vroeg stadium contact op dient te nemen met de Algemeen Afstudeercoördinator (AAC). In het eerste geval is het de bedoeling dat je - net als in de normale situatie - probeert je onderzoek te laten aansluiten bij de voorgestelde onderwerpen, maar zul je samen met de AAC een passende route met tijdpad uitstippelen. Je onderwerp dient in dit geval goedgekeurd te worden door de coördinatoren van de varianten waarin je afstudeert. In het tweede geval moet er in overleg met de AAC worden bekeken wat de praktische mogelijkheden voor jouw eigen plan zijn. Ook hierbij dient je onderwerp gerelateerd te kunnen worden aan de mastervariant(en) waarin je afstudeert, en dient het relevantie te hebben voor het onderzoeksprogramma van de universiteit: Humanisering en humaniteit in de 21 e eeuw. In bijlage 2 vind je een beschrijving van het UvH-onderzoek; de complete tekst van het UvH onderzoeksprogramma is te raadplegen via Mijn Uvh. 6

7 1 CURSUSGEGEVENS 1.1 Algemene gegevens Cursustitel: Afstudeeronderzoek Cursuscode: MA-00 Ephorus inlevercode: MA-00 Studiejaar: Periode: variabel: je kunt in week 1 van elke periode beginnen Omvang: 22,5 EC Aantal SBU: 630 uur Onderdeel van: Master Humanistiek Doelgroep: Alle master studenten Verplicht voor: Alle varianten Voorkennis: Bachelor of Premaster Humanistiek. Het is wel aan te raden dit studieonderdeel aan het einde van de Master te plannen Examinator: dr. Ulla Jansz (Algemeen afstudeercoördinator) kamer: 2.09 tel./ / u.jansz@uvh.nl spreekuur: op afspraak Per 1 februari 2013 wordt deze functie overgenomen door: Examinator: dr. Wander van der Vaart kamer: 2.06 tel./ / w.vandervaart@uvh.nl spreekuur: op afspraak Variantcoördinatoren GB: dr. Christa Anbeek kamer: 1.35 tel./ / c.anbeek@uvh.nl spreekuur: op afspraak ED: Prof. dr. Wiel Veugelers kamer: 2.17 tel./ / w.veugelers@uvh.nl spreekuur: op afspraak KOIS: dr. Ruud Kaulingfreks kamer:

8 tel/ spreekuur: / r.kaulingfreks@uvh.nl op afspraak L&O: dr. Peter Derkx kamer: 2.08 tel./ / p.derkx@uvh.nl spreekuur: op afspraak 1.2 Plagiaatcontrole met Ephorus, fraude en richtlijn werkstukken De UvH heeft een actief beleid voor het controleren op plagiaat. Elk afrondend schriftelijk werkstuk levert de student in via mijnuvh.nl met een specifieke Ephorus inlevercode (zie 1.1 Algemene gegevens). Het werkstuk wordt dan automatisch gecontroleerd en komt in een persoonlijke map van de examinator terecht. Het gebruik van uitspraken, teksten, illustraties en meningen van een ander zonder vermelding van de bron, waarbij de schrijver de indruk wekt alsof deze van hem of haar zelf zijn, wordt beschouwd als plagiaat. Bij schriftelijke werkstukken en tentamens wordt dit gezien als een ernstige inbreuk op academische normen omdat een juiste beoordeling van de kennis en vaardigheden van de student dan niet goed mogelijk is, en omdat het oneerlijk is tegenover medestudenten. Op tentamenfraude kunnen zware sancties volgen, tot aan het uitsluiten van de studie toe. Zie voor meer informatie: meer informatie over het schrijven van een goed werkstuk zie: Beoogd leerresultaat Doelstellingen van dit onderdeel: Aan het eind van het afstudeerproces dient de student de volgende leerdoelen behaald te hebben: 1. De student kan zelfstandig een wetenschappelijk verantwoord en voor de humanistiek relevant onderzoek van historisch, filosofisch of sociaalwetenschappelijk karakter opzetten en uitvoeren (mastereindterm 6). 2. De student laat in het afstudeeronderzoek zien kennis van, en inzicht in belangrijke grondbegrippen van de humanistiek te bezitten en in staat te zijn een originele bijdrage te leveren aan de verdere ontwikkeling hiervan (mastereindterm 1). 3. De student toont aan gedegen kennis en inzicht te hebben ten aanzien van de methodologie en de doelstellingen, vooronderstellingen en waarden van de gekozen vorm van onderzoek (zie 1). De student geeft bij de uitvoering van het 8

9 afstudeeronderzoek blijk van een onafhankelijke, kritische houding ten opzichte van bestaande theorieën en kennis. Ook is de student in staat kritisch te reflecteren op de mogelijkheden en beperkingen van de gekozen vorm van humanistiek onderzoek, en op de vooronderstellingen die hierin gehanteerd worden (mastereindterm 5). 4. De student toont aan zich bewust te zijn van de normatieve oriëntatie in het eigen onderzoek en is in staat hiervan een verantwoording te geven (mastereindtermen 2 en 5). 5. De student is in staat een probleemstelling te formuleren op het vakgebied van de humanistiek als wetenschappelijke discipline en deze op dusdanige wijze te behandelen in het afstudeeronderzoek, dat rekening wordt gehouden met de maatschappelijke, wetenschappelijke en ethische verantwoordelijkheden van de onderzoeker (mastereindterm 3). 6. De student is in staat de relevantie van het onderzoek voor het beroepsterrein van de gekozen afstudeervariant(en) zichtbaar te maken (mastereindtermen 9 en 11). 7. De student is in staat literatuur te selecteren van een voldoende wetenschappelijk niveau, en deze kritisch te verwerken. Hierbij realiseert de student een goede balans tussen interne (UvH) en externe auteurs en wordt een eenzijdige literatuurselectie ten gunste van één standpunt vermeden (mastereindterm 7). 8. De student is niet alleen in staat de argumentatieve kwaliteit van een onderzoek te beoordelen ten aanzien van criteria zoals vooral in doelstelling 4 en 5 aangegeven, maar is bovendien in staat te beoordelen welke conclusies al dan niet getrokken kunnen worden op grond van onvolledige of beperkte informatie, daarbij rekening houdend met sociaal maatschappelijke en ethische verantwoordelijkheden die zijn verbonden aan het toepassen van eigen kennis en oordelen (mastereindterm 7). 9. De student is in staat de resultaten van het afstudeeronderzoek op een transparante, systematische en argumentatief overtuigende wijze weer te geven en duidelijk en ondubbelzinnig over te brengen op een publiek van specialisten en nietspecialisten (mastereindterm 6). 1.4 Werkvorm en studiebelastingsuren Werkvormen: Voorlichtingsbijeenkomst, workshop, zelfstudie, individuele begeleiding Doel en samenhang van de werkvormen in deze cursus: Aan het begin van het traject (in week 1 en 4 van de eerste periode van jouw onderzoek) zijn er twee verplichte bijeenkomsten. De eerste geeft voorlichting over het hele traject en de procedures, de tweede is een workshop over het schrijven van een onderzoeksvoorstel. Voor het overige voer je het onderzoek zelfstandig uit met individuele begeleiding. 9

10 Samenstelling studiebelastingsuren (SBU): Activiteit: Aantal uren: contacturen verplichte bijeenkomsten 6 (incl. 30% omliggende uren) voorbereiding workshop 2 zelfwerkzaamheid incl. individuele begeleiding 622 Totaal SBU: 630 Schema voor het berekenen van de uren nodig voor literatuurstudie: n.b. dit betreft een indicatie: soms is sprake van meer of minder bladzijden per uur: afhankelijk van de taal (Engelstalig, Frans of Duits) of afhankelijk van combinatie van rubrieken: bijvoorbeeld populariserend artikel anderstalig. TaAantal bladzijden literatuur per studie-uur 1 Doelen anderstalig artikel in wetenschappelijk - schrift) artikel in vak -schrift) populariserend artikel roman Licht Middel Zwaar Feedback Bij feedback wordt een onderscheid gemaakt tussen formatieve en summatieve feedback. Formatieve feedback wordt gegeven tijdens het onderwijs zelf en is bedoeld om je inzicht te geven over je leerproces. Wat weet en kun je al wel en wat niet? In dit studieonderdeel vindt formatieve feedback plaats tijdens de workshop, waar je feedback krijgt op de eerste versie van je probleemstelling, en in gesprekken met je begeleider gedurende het gehele proces. Ook zal de meelezer feedback geven op je onderzoeksvoorstel. Summatieve feedback vindt vaak plaats op het einde van een studieonderdeel. Het laat zien wat je op het einde van het studieonderdeel weet of kunt. Vaak zijn aan deze feedback consequenties verbonden, meestal in de vorm van een cijfer. In dit 1 Zie voor berekening van de totale studielast de Richtlijn berekening studielast van een cursus te vinden op 10

11 studieonderdeel vindt summatieve feedback plaats in de vorm van een ingevuld beoordelingsformulier dat een toelichting behelst op het cijfer (zie Bijlage 1). Zie voor meer informatie over de summatieve feedback ook het volgende onderdeel Afronding. 1.6 Afronding Voorwaarden Deelname aan de voorlichtingsbijeenkomst en de workshop is verplicht. Afronding 1: Soort afronding: Onderzoeksvoorstel Inhoud afronding: een schriftelijk voorstel van minimaal 2, maximaal 5 A4 ( woorden inclusief literatuuropgave), met in elk geval de volgende onderdelen: - een inleiding waarin je de literatuur noemt waarin jouw probleemstelling is ingebed; - een voorlopige probleemstelling (doel- en vraagstelling); - een onderzoeksopzet; - een tijdpad; - een aanzet voor een literatuurlijst. Uitvoeringsdatum: in week 4 t/m 10 van de eerste periode waarin jij aan je afstudeeronderzoek werkt Herkansingsdatum: in overleg Cijferbepaling: geen cijfer; het voorstel moet worden goedgekeurd door achtereenvolgens begeleider(s), meelezer en Algemeen Afstudeercoördinator Datum uitslag in overleg Datum inzage en nabespreking in overleg Afronding 2: Soort afronding: Scriptie Inhoud afronding: een presentatie van je onderzoeksresultaten in maximaal woorden (60 pagina s van 400 woorden) Tentamen-/inleverdatum: in overleg Herkansingsdatum: in overleg Cijferbepaling: zie beoordelingsformulier (Bijlage 1) Datum uitslag in overleg Datum inzage/nabespreking in overleg 11

12 1.7 Beoordeling Beoordeling in relatie tot de leerdoelen van dit blok Je masterscriptie moet aan een aantal kwaliteitscriteria voldoen. Dit betreft zowel inhoudelijke kwaliteitscriteria als procesmatige kwaliteitscriteria als vormgevingseisen. Je afstudeeronderzoek wordt op al deze criteria beoordeeld. Inhoudelijke kwaliteitscriteria Een masterscriptie zal zoveel mogelijk moeten voldoen aan algemeen aanvaarde eisen van wetenschappelijkheid zoals rationele en/of empirische verdedigbaarheid: de onderzoeksconclusies moeten op basis van het verrichte onderzoek voldoende beargumenteerd kunnen worden. Gezien het multidisciplinaire karakter van de humanistiek kan de beantwoording van de onderzoeksvraag van het afstudeeronderzoek betrekking hebben op meerdere disciplines. Natuurlijk is het voor een student niet mogelijk voor elk van deze disciplines deskundigheid te verwerven, maar wel moeten vakfouten vermeden worden en moet je blijk geven de eigen grenzen ten aanzien van die disciplines te kennen en in acht te nemen. Als scriptiestudent moet je een zekere zelfstandigheid tonen in de voorbereiding en de uitvoering van het afstudeeronderzoek. Tegelijkertijd mag niet verlangd worden dat je in alle opzichten een volledige zelfstandigheid toont en is een ondersteuning van de kant van de begeleider op zijn plaats. Het mag immers niet verwacht worden dat je in alle gevallen voldoende hebt aan de voorafgaande studie en de eerder geschreven werkstukken om het gewenste eindniveau te halen. Met andere woorden, de begeleider bewaakt het niveau van het afstudeeronderzoek en de verslaggeving ervan mede door een constructieve inbreng van zijn of haar expertise. Kwaliteitscriteria ten aanzien van het proces - De student toont zelfstandigheid in opzet en uitvoering van het onderzoek. - De student toont de bekwaamheid om vruchtbaar te communiceren met begeleider en meelezer. - De student maakt relevante leerprocessen door. Kwaliteitseisen ten aanzien van het product - De probleemstelling is helder geformuleerd, geeft geen aanleiding tot onbegrip of misverstanden en omvat een vraagstelling en een doelstelling. - De student beschrijft helder wat hem/haar heeft bewogen om voor de betreffende probleemstelling te kiezen en welk theoretisch en/of praktisch doel hij/zij met het resultaat van de behandeling van de probleemstelling denkt te dienen (theoretische en/of praktische relevantie voor de humanistiek, met name het onderzoeksprogramma van de UvH) 12

13 - Het moet duidelijk zijn dat de voor het onderwerp relevante literatuur is bestudeerd en kritisch is verwerkt. - De selectie van de literatuur mag niet te eenzijdig zijn; men mag bijvoorbeeld niet uitsluitend literatuur kiezen ten gunste van een standpunt en ook moet er een goede balans zijn tussen interne (UvH-) auteurs en externe auteurs. - De geselecteerde literatuur moet een voldoende wetenschappelijk niveau hebben. - De geselecteerde literatuur dient niet alleen volgend verwerkt te worden, maar ook kritisch en synthetisch, d.w.z. er dient ook een kritische dialoog tussen verschillende visies in de literatuur te worden gerealiseerd. - Duidelijk moet worden gemaakt dat men met de gekozen en helder beschreven onderzoeksopzet, onderzoeksmethode en/of werkwijze de probleemstelling op een juiste wijze kan behandelen. - Duidelijk moet zijn dat de gekozen onderzoeksmethode of werkwijze juist is toegepast of uitgevoerd. - De resultaten en de conclusies moeten helder en systematisch worden gepresenteerd en, zoals gezegd, ook goed worden beargumenteerd. - Duidelijk moet zijn wat in het algemeen de theoretische of praktische consequenties zijn of zouden kunnen zijn van hetgeen de student heeft gevonden en bedacht. - De rapportage mag geen taalfouten bevatten, geen verschrijvingen, geen onjuiste verwijzingen etcetera, en moet goed leesbaar zijn. Vormeisen Vormeisen zijn voorwaarden waaraan een scriptie moet voldoen om in aanmerking te kunnen komen voor beoordeling aan de hand van de bovengenoemde criteria. - Getypt op A4-formaat of A5-formaat. - Omvang: maximaal 60 pagina s (60 x 400 woorden) met uitzondering van eventuele bijlagen. Hiervan kan alleen beargumenteerd en onder goedkeuring van de begeleider worden afgeweken. - Een titelpagina met: de titel met eventuele ondertitel, de na(a)m(en) van de auteur(s), de namen van de begeleider en meelezer met hun functie, datum, jaar en plaats, de aanduiding Masterscriptie UvH. NB: vermeld niet je adres- en telefoongegevens op de voorpagina of elders in je scriptie. - Een pagina met de inhoudsopgave met hoofdstukken en eventuele paragrafen voorzien van pagina-aanduiding. - Een pagina met een voorwoord. - Een inleiding. - Hoofdstukken beginnend op een nieuwe pagina. - Een samenvatting. - Een literatuurlijst met referenties. - Een consequent aangehouden, gangbaar systeem van refereren en citeren: binnen de scriptie moet één referentie- en citatiesysteem worden gehanteerd en consequent worden doorgevoerd. Van de verschillende systemen die men kan volgen, 13

14 genieten de uitgebreidere systemen de sterke voorkeur. Het gaat hier immers niet uitsluitend om een vormeis, maar tevens om een elementaire eis van wetenschappelijke verslaggeving: intersubjectieve controleerbaarheid. 1.8 Literatuur Verplichte literatuur Verschuren, P.J.M. (2010) Probleemstelling voor een onderzoek. Houten: Unie boek/ Het Spectrum. ISBN X Aanbevolen literatuur NB: Raadpleeg voor meer literatuur het UvH-werkboek De vormgeving van werkstukken en rubriek in de bibliotheek van de UvH Eco, U. (1992). Hoe schrijf ik een scriptie (6e gew. dr.). Amsterdam: Bakker. ISBN Flower, L.S. (1993). Problem-solving strategies for writing (4th ed.). Fort Worth (etc.): Harcourt Brace Jovanovich. ISBN Geel, R.J. (1991). Hoe zet ik mijn gedachten op papier: het schrijven van essays, wetenschappelijke teksten, groepsverslagen en notulen (5e, herz. en uitgebr. dr.). Muiderberg: Coutinho. ISBN Jong, J. de (2011). Handboek academisch schrijven. In stappen naar een essay, paper of scriptie. Bussum: Coutinho). ISBN Lamers, H.A.J.M. (1993). Hoe schrijf ik een wetenschappelijke tekst?: een handleiding om scripties, onderzoeksverslagen, dissertaties en literatuurrapporten te schrijven. (6e, herz. dr.). Bussum: Coutinho. ISBN Oosterbaan, W. (2001). Het schrijven van een leesbare scriptie (10e dr.). Rotterdam: NRC Handelsblad. ISBN X Renkema, J. (2002). Schrijfwijzer (4de, herz. ed.). Den Haag: Sdu. ISBN Soudijn, K. (1991). Scripties schrijven in de sociale wetenschappen. Houten (etc.): Bohn Stafleu Van Loghum. ISBN

15 Tol-Verkuyl, E.M. (1997). Van opzet tot opmaak: stappenplan voor het maken van verslagen en scripties (2e herz. dr.). Bussum: Coutinho. ISBN Transcript (1993). Een onderzoeksplan schrijven Bussum: Coutinho Turabian, K.L. (2007). A manual for writers of research papers, theses, and dissertations: Chicago style for students and researchers (7 th ed., revised by Booth, W.C., Colomb, G.G., Williams, J.M & University of Chicago Press editorial staff). Chicago: The University of Chicago Press. 1.9 Leeswijzer Het boekje van Verschuren is een praktische handleiding bij het formuleren van een probleemstelling en daarom verplicht ter voorbereiding van de workshop in week 4. Daarnaast kan andere literatuur gebruikt worden, afhankelijk van je eigen voorkeur Onderwijskwaliteitszorg Aan het eind van de cursus kan je gevraagd worden een evaluatieformulier in te vullen. Het evalueren van het onderwijs is een onderdeel van ons kwaliteitszorgsysteem. Elk onderwijsonderdeel wordt minimaal één keer per drie jaar geëvalueerd. De evaluatieresultaten worden bekeken door de opleiding, de coördinator en de studentenvertegenwoordigers. In de bibliotheek liggen de onderwijsevaluaties in mappen ter inzage. Hier wordt periodiek informatie aan toegevoegd met verbetermaatregelen als vervolg op de evaluaties. Voor vragen en informatie kun je je wenden tot de verschillende studentafgevaardigden (jaarvertegenwoordigers, Universiteitsraad), of tot de beleidsmedewerker kwaliteitszorg Sophie Wils en assistent Saskia Zuijderduijn, te bereiken via onderwijsevaluatie@uvh.nl. 15

16 2 CURSUSPROGRAMMA 2.1 Cursusrooster Dit onderwijsonderdeel kun je in elke onderwijsperiode starten. Periode Voorlichtingsbijeenkomst Workshop I dinsdag 4 september uur dinsdag 25 september uur II dinsdag 20 november uur dinsdag 11 december uur III dinsdag 12 februari uur dinsdag 5 maart uur IV woensdag 1 mei uur dinsdag 21 mei uur 2.2 Beschrijving van bijeenkomst en workshop WEEK 1 College 1 Thema Toelichting Zelfstudie uur Docenten: Ulla Jansz en Wander van der Vaart Introductie afstudeeronderzoek De opzet en de procedures van het afstudeerodnerzoek worden toegelicht. Daarbij is ruim gelegenheid om daarover vragen te stellen. Vervolgens wordt er ter voorbereiding van de workshop in week 4 uitgelegd wat de probleemstelling van een onderzoek behelst en aan welke criteria die moet voldoen. - lees ter voorbereiding dit werkboek zorgvuldig door; - bestudeer ook alvast het eerste deel van het boekje van Verschuren (zie verplichte literatuur) 16

17 WEEK 4 College 2 Thema Toelichting Voorbereiding tot uur docent: Ulla Jansz en Wander van der Vaart Workshop onderzoeksvoorstel schrijven De eerste stap op weg naar een onderzoeksvoorstel is het formuleren van een probleemstelling: doel- en vraagstelling van je onderzoek. In deze workshop bespreken de deelnemende studenten elkaars probleemstelling aan de hand van de kwaliteitscriteria die in de voorlichtingsbijeenkomst (week 1) zijn besproken. - oriënteer je in de wetenschappelijke literatuur (NB: vooral ook artikelen in wetenschappelijke tijdschriften) die er bestaat over jouw onderwerp; - formuleer op basis van de bevindingen van die literatuuroriëntatie een voorlopige doelstelling en vraagstelling van je onderzoek en indien mogelijk ook deelvragen. Schrijf dit met een korte toelichting uit op maximaal één A4. 17

18 2.3 Het afstudeerproces in stappen uiteengezet en toegelicht Wanneer begin je? Over tijdsplanning en voorkeursroute Op een gegeven moment in je studie komt het moment dat je over je afstuderen na gaat denken. Sommige studenten beginnen hier al heel vroeg mee, anderen stellen het liefst zo lang mogelijk uit. Maar in de meeste gevallen komt dit moment nadat je je stage hebt afgesloten en het merendeel van je verplichte en keuzemodules hebt gevolgd. In principe valt het afstudeertraject aan het einde van je studie, dat wil zeggen in het derde jaar van de Masteropleiding humanistiek. Dat derde jaar ziet er in de voorkeursroute als volgt uit: Periode I Periode II Periode III Periode IV Keuzeruimte Keuzeruimte Keuzeruimte Afstudeer- Onderzoek Jaar 3 Keuzeruimte Keuzeruimte Afstudeeronderzoek Afstudeer- Onderzoek Het is echter mogelijk om in week 1 van elke onderwijsperiode te starten met het afstudeeronderzoek, mits je in die periode wekelijks minstens 21 uur aan jouw onderzoek kunt besteden. Dat laatste is nodig om in week 4 van die periode met vrucht deel te kunnen nemen aan de workshop (zie 2.5). Het afstudeeronderzoek beslaat totaal 22,5 EC, of 630 SBU. Die studiebelastingsuren moet je verstandig verdelen over alle fasen van het afstudeerproces, om binnen een redelijke tijd klaar te zijn en aan het eind niet te erg in tijdnood te komen. We beschrijven hieronder eerst de stappen van het afstudeerproces, en zullen vervolgens een voorbeeld van een tijdsplanning aangeven De aanloop naar het afstudeerproces Het verdient sterk de voorkeur om al in een vroeg stadium, bijvoorbeeld in het begin van je derde Masterjaar, te beginnen met nadenken over je afstudeeronderwerp. Hiervoor kijk je allereerst naar de lijst met aangeboden scriptieonderwerpen ( Zodra je een onderwerp hebt gekozen neem je contact op met de docent die dat 18

19 onderwerp aanbiedt om je onder zijn of haar begeleiding eerst te oriënteren op relevante literatuur en vervolgens op een mogelijke probleemstelling voor je onderzoek. Met een onderwerp kies je dus meteen voor een begeleider. Studeer je af in twee varianten of heb je zelf een goed onderbouwd idee voor een eigen onderwerp buiten de lijst, dan begint jouw afstudeertraject met een afspraak met de Algemeen Afstudeercoördinator (AAC). Doe dat op tijd, dus enkele weken voordat jouw startperiode begint! Lees ter voorbereiding het UvHonderzoeksprogramma, te vinden in bijlage 2. Heb je een onderwerp gekozen uit de lijst met aangeboden scriptieonderwerpen, dan neem je bijtijds contact op met de bijbehorende docent Het afstudeertraject in stappen uiteengezet Inschrijven voor het afstudeeronderzoek Je kunt in elk van de vier periodes van het studiejaar beginnen. Wel is het verplicht om je via Progress in te schrijven voor het studieonderdeel Afstudeeronderzoek. Dit doe je voorafgaand aan de periode waarin jij daadwerkelijk met je afstudeeronderzoek wilt beginnen. Plan je afstudeeronderzoek zo dat je in die startperiode nog één ander studieonderdeel ernaast hebt, maar wel minimaal 21 uur per week aan het onderzoek kunt besteden. In de laatste periode verdient het aanbeveling om je helemaal op je onderzoek en scriptie te concentreren en er voltijds aan te werken, dus 42 uur per week. Om dat mogelijk te maken moet je tegen die tijd dus geen andere studieonderdelen meer af te ronden hebben. Bijeenkomsten Na inschrijving, onderwerpkeuze en contact met je begeleider neem je deel aan de voorlichtingsbijeenkomst in de eerste week van de periode. Daar wordt het afstudeertraject toegelicht en is er gelegenheid om vragen te stellen. In die eerste week begin je systematisch literatuur te verzamelen en door te nemen en werk je toe naar het formuleren van een eerste versie van je probleemstelling. In de vierde week van jouw startperiode volg je de workshop Een voorstel schrijven voor een afstudeeronderzoek. In deze workshop worden de kwaliteitscriteria voor een probleemstelling besproken. Je neemt een eerste versie van je probleemstelling mee naar de workshop en krijgt daar feedback op. De data voor deze twee bijeenkomsten staan in de tabel op pagina 17. Het voorlopig onderzoeksvoorstel en een meelezer benaderen Na het volgen van de workshop formuleer je een voorlopig onderzoeksvoorstel. Dit is een schriftelijk voorstel van minimaal 2, maximaal 5 A4 ( woorden inclusief literatuuropgave), met in elk geval de volgende onderdelen: - een inleiding waarin je de literatuur noemt waarin jouw probleemstel ling is ingebed; - een voorlopige probleemstelling (doel- en vraagstelling); 19

20 - een onderzoeksopzet; - een tijdpad; - een aanzet voor een literatuurlijst. Nadat je begeleider je onderzoeksvoorstel heeft goedgekeurd, zoekt hij of zij, eventueel na overleg met de variantcoördinator, een meelezer. Vervolgens leg je je onderzoeksvoorstel ook aan deze meelezer voor en verwerk je zijn of haar opmerkingen in een verbeterde versie. Van voorlopig naar meer definitief onderzoeksvoorstel Als je onderzoeksvoorstel ook de goedkeuring van de meelezer kan wegdragen, wordt er een formulier ingevuld waarop staat vermeld wie de scriptie begeleidt en wie de meelezer is (zie bijlage 2). Begeleider en meelezer dienen dit formulier te tekenen om aan te geven dat ze instemmen met je onderzoeksvoorstel. Dit formulier wordt door de student samen met het onderzoeksvoorstel voorgelegd aan de Algemeen Afstudeercoördinator (AAC), die je onderzoeksvoorstel moet goedkeuren voordat je aan de uitvoering van je onderzoek kunt beginnen. De AAC kijkt onder andere naar: - de duidelijkheid van de probleemstelling en de adequaatheid van de afbakening - het inhoudelijke en methodologische niveau van het voorstel en van de verantwoording - de haalbaarheid van de onderzoeksopzet - het wetenschappelijk gehalte van en de variatie in literatuurkeuze (bijv. niet alleen interne UvH-auteurs) Wanneer je onderzoeksvoorstel ook is goedgekeurd door de Algemeen Afstudeercoordinator, heb je groen licht om het onderzoek verder te gaan uitvoeren. Dit wordt schriftelijk vastgelegd door middel van het goedkeuringsformulier (bijlage 2). Je bent zelf verantwoordelijk voor het verkrijgen van de benodigde handtekeningen van begeleider, meelezer en AAC. Student, begeleider, meelezer en variantcoördinator ontvangen een kopie van het goedkeuringsformulier en het goedgekeurde onderzoeksvoorstel. Deze goedkeuring betekent echter niet dat probleemstelling en onderzoeksopzet definitief en onwrikbaar vastliggen. Er kunnen in de loop van een onderzoek altijd omstandigheden blijken te zijn die het nodig maken zaken aan te passen. In dat geval moet niet alleen de begeleider, maar ook de meelezer worden geraadpleegd. Dit om te voorkomen dat je aan het eind van de rit voor onaangename verrassingen komt te staan. Het onderzoek kan beginnen of is het al begonnen? Nadat je bovenstaande stappen hebt doorlopen, kun je beginnen met de uitvoering 20

21 van je afstudeeronderzoek. Denk echter niet dat de voorafgaande stappen louter formeel zijn en dat je werk aan de scriptie nu pas ècht begint! Het formuleren van een goed onderzoeksvoorstel, waarbij je zorgvuldig hebt nagedacht over de probleemstelling, het theoretisch kader en de opzet van het onderzoek en ook al de nodige literatuur hebt bestudeerd, is een uitermate belangrijk deel van onderzoek doen. Zorgvuldigheid in dat stadium kan je later in het onderzoekstraject veel tijd en ergernis besparen! De volgende stap is de uitvoering van het onderzoek. Afhankelijk van de gekozen onderzoeksmethode omvat dit activiteiten als: - het (verder) bestuderen van literatuur en/of historische bronnen - het verzamelen, uitwerken en analyseren van data - het schrijven van (delen van) je rapportage - het herschrijven en redigeren naar aanleiding van commentaar van begeleider en meelezer. De scriptie De omvang van de uiteindelijke scriptie is maximaal 60 pagina s (van 400 woorden), exclusief eventuele bijlagen. Hiervan mag alleen beargumenteerd en met goedkeuring van begeleider en meelezer worden afgeweken. Zie paragraaf 1.7 voor de eisen die aan vorm en inhoud van de definitieve scriptie worden gesteld. Het is belangrijk om bij het schrijven rekening te houden met het feit dat je voltooide scriptie openbaar zal worden gemaakt. Hij komt in de UvH-bibliotheek en - in digitale vorm - beschikbaar op internet voor studenten, medewerkers en belangstellenden buiten de UvH. Je moet daarom zorgen dat de privacy van respondenten en/of onderzochte organisaties gewaarborgd is. Daarbij volg je de Gedragscode voor gebruik van persoonsgegevens in wetenschappelijk onderzoek van de VSNU, te vinden op De rol van de begeleider(s) Tijdens het afstudeertraject laat je zien dat je in staat bent grotendeels zelfstandig een onderzoek op te zetten en uit te voeren. Je begeleider kan hierbij ondersteunen en bijsturen, maar er is geen sprake van vaste werkvormen; je bent grotendeels vrij in de vormgeving van je onderzoek. De mate van zelfstandigheid en je kundigheid om een onderzoek vorm te geven en uit te voeren wegen mee in de beoordeling van je afstudeerscriptie. Met je begeleider maak je afspraken over de begeleiding. De begeleider heeft vaak zijn of haar eigen voorkeuren voor de vormgeving hiervan, maar elke begeleiding dient wel aan bepaalde kwaliteitscriteria te voldoen. De begeleider bewaakt in elk geval de voortgang van het onderzoeksproces, en leest en becommentarieert tijdens het scriptieproces delen van de scriptie. Uiteraard kun je ook zelf je wensen op het gebied van begeleiding aangeven. Het is aan te bevelen om met je begeleider duidelijke afspraken te maken over de 21

22 planning van je onderzoek en de voortgangsgesprekken steeds vooruit af te spreken. Let erop dat je je begeleider voldoende tijd geeft om tussentijdse producten (delen of hoofdstukken van je scriptie) te lezen voordat jullie een afspraak hebben. Kondig bijvoorbeeld aan wanneer je begeleider een hoofdstuk tegemoet kan zien en overleg over de tijd die deze nodig heeft om de tekst te lezen voor jullie eerstvolgende afspraak. Mits op tijd aangekondigd denken we dat een week leestijd een redelijke termijn is, maar omdat de meeste begeleiders volle agenda s hebben is het verstandig om dit in overleg af te spreken. Wanneer je meer dan één begeleider hebt, moeten zij onderling afspraken maken over hun taakverdeling. Voortgangsgesprekken kun je met beide begeleiders samen hebben, maar ook apart. Als student probeer je uiteraard je voordeel te doen met de feedback van je begeleider op (delen van) je tekst. Je bekwaamheid om vruchtbaar te communiceren met je begeleider en meelezer en je vermogen om hun feedback en kritiek adequaat te verwerken worden meegewogen in de beoordeling van je afstudeerscriptie. De rol van de meelezer Naast een begeleider is er altijd ook een meelezer bij je scriptie betrokken. Deze wordt voorgedragen door begeleider, na overleg met jou (en eventueel met de Variantcoördinator). De Algemeen Afstudeercoördinator moet de keuze van de meelezer goedkeuren. De meelezer bewaakt de kwaliteit van je afstudeeronderzoek doordat hij/zij je producten met meer distantie tegemoet treedt. Ook kan de meelezer een belangrijke aanvulling bieden op het perspectief en/of de deskundigheid van je begeleider. De meelezer leest en becommentarieert het onderzoeksvoorstel dat de basis van je afstudeeronderzoek vormt. Als student neem je de voorgestelde aanpassingen mee in de definitieve versie van het onderzoeksvoorstel en in het verdere werk aan de scriptie. Als de scriptie bijna klaar is, leest de meelezer de semidefinitieve versie. Ook dit kan nog tot aanpassingen leiden. Daarvoor is het belangrijk de scriptie in een dusdanig stadium aan de meelezer voor te leggen dat deze voldoende tijd heeft om de scriptie te lezen en de student voldoende tijd heeft om die aan te passen voordat de scriptie de definitieve vorm krijgt. Anderzijds moet de scriptie wel het stadium van voltooiing zodanig naderen dat de meelezer in staat is zich een goed beeld te vormen van de kwaliteit van de totale scriptie. Ook voor de rol van de meelezer geldt dat jouw vermogen om zijn/haar kritiek adequaat te verwerken wordt meegenomen in de beoordeling. De voltooiing nadert Als zowel begeleider als meelezer akkoord zijn met de semidefinitieve versie van de scriptie, is het tijd voor het aanbrengen van de laatste wijzigingen en correcties en is de scriptie bijna klaar! Let vooral op de regels voor de vormgeving van een werkstuk bij het redigeren, en op de correcte wijze van bronvermelding. Wanneer je 22

23 scriptie in dit opzicht niet aan de eisen voldoet, komt hij nog niet in aanmerking voor beoordeling. Je begeleider en meelezer zullen de scriptie dan ongelezen retourneren waarna je alsnog verbeteringen zult moeten aanbrengen. Het kan je dus in het slotstadium van je afstudeertraject kostbare tijd schelen wanneer je hier van het begin af aan goed op let! De vormgeving en wijze van bronvermelding tellen eveneens mee in je eindbeoordeling. Plagiaatcontrole Op het moment dat je de scriptie inlevert bij begeleider en meelezer ter beoordeling, lever je de scriptie ook in via ter controle op plagiaat. Dit is verplicht en een voorwaarde om de definitieve beoordeling te kunnen krijgen. Beoordeling en cijfer Je begeleider en meelezer beoordelen beide de definitieve versie van de scriptie en geven samen een cijferadvies op een daartoe bestemd beoordelingsformulier. Bij de beoordeling wordt zowel gekeken naar kwaliteitscriteria ten aanzien van het proces als ten aanzien van het product (je scriptie) en ten aanzien van de vormgeving. Zie voor de precieze kwaliteitscriteria paragraaf 1.7 van dit werkboek. Je begeleider en meelezer lichten hun beoordeling toe middels een ingevuld beoordelingsformulier (zie bijlage 1). Hierop wordt aangegeven of je voldaan hebt aan de kwaliteitscriteria en wat het cijferadvies van je begeleider en meelezer is. Ook is er ruimte voor feedback. Je levert de eindversie van je scriptie met het cijferadvies van je begeleider en meelezer samen met een ingevuld tentamenbriefje in bij de Algemeen Afstudeercoordinator. Deze bepaalt het eindcijfer en ondertekent het tentamenbriefje. Inleveren en afstuderen Wanneer de bovenstaande stappen zijn doorlopen, dien je je ten minste vier weken voor de datum van de masterbuluitreiking (zie mijnuvh.nl en nieuwsbrief) te melden bij Gerard Linde, hoofd OSZ en ambtelijk secretaris van de examencommissie, voor de formele afhandeling van je afstuderen. Je dient je scriptie hiervoor minimaal in zesvoud in te leveren bij Gerard Linde: één voor elke begeleider, één voor de meelezer, één voor de Variantcoördinator, één voor de Algemeen Afstudeercoördinator en twee exemplaren voor de bibliotheek. Het is daarnaast goed gebruik om een eventuele externe begeleider ook een exemplaar van je definitieve scriptie te schenken. Daarnaast lever je een digitale versie van je scriptie in bij Gerard Linde samen met een samenvatting van je scriptie van woorden, ten behoeve van het digitaal beschikbaar maken van UvH-scripties via de website Mede in verband hiermee verzoeken wij je vriendelijk niet je adresgegevens en telefoonnummer op je scriptie te 23

24 vermelden. Een adres volstaat. Evaluatie Desgewenst kun je vragen om een evaluatiegesprek met je begeleider en meelezer waarin zij hun beoordeling toelichten en jij kunt bespreken hoe je terugkijkt op hun rol bij het gehele proces Nog een keer op een rij: alle stappen van het afstudeertraject Hieronder worden schematisch alle stappen van het afstudeertraject nog eens op een rij gezet. Om je te helpen met het plannen en een goede verdeling van je studiebelastingsuren over alle fases van het proces hebben we hier een voorbeeldtijdpad aan toegevoegd. We gaan daarbij uit van de voorkeursroute waarbij je in periode III van het 3 e masterjaar halftijds aan je scriptie werkt, en in periode IV voltijds. NB1: dit is een indicatie die je niet per se hoeft te volgen, maar we raden wel ten zeerste aan om je tijdsbesteding goed in de gaten te houden en ook zelf een planning te maken. Tijdschrijven kan hiervoor een goed middel zijn. NB2: de planning die hieronder is aangegeven gaat ervan uit dat je in de eerste twee periodes van je derde Masterjaar ook al de nodige tijd besteedt aan je afstudeeronderzoek. Dit vraagt dus om een goede planning omdat je in die periodes ook nog andere onderwijsonderdelen zult volgen. We raden dit echter aan omdat de ervaring leert dat het proces van oriëntatie op onderwerpen en literatuur ruim de tijd nodig heeft en ook de nodige rijping vergt. Zoals hierboven beschreven is het mogelijk om in elk van de vier periodes van het studiejaar met het afstudeeronderzoek te starten. In dat geval veranderen de periodeaanduidingen in onderstaand schema. 24

25 Wat? 1 Uitkiezen van onderwerp en begeleider met behulp van de lijst met goedgekeurde scriptieonderwerpen. Contact leggen met begeleider en literatuursuggesties vragen. Wanneer? (binnen 3 e jaar Master) Periode II 2 Inschrijven via Progress. Periode II 3 Deelnemen aan de voorlichtingsbijeenkomst. Periode III 2 4 Beginnen met literatuuroriëntatie, aanzet tot probleemstelling Periode III 81 maken en deelnemen aan de workshop. 5 In overleg met de begeleider verder uitwerken van voorlopig onderzoeksvoorstel op basis van nadere literatuurstudie. Meelezer benaderen. Periode III 42 6 Meelezer becommentarieert onderzoeksvoorstel, bijstelling door student. 7 Vastlegging schriftelijke afspraken d.m.v. formulier, student draagt zorg voor handtekeningen 8 - Algemeen Afstudeercoördinator (AAC) beoordeelt het door begeleider en meelezer goedgekeurde onderzoeksvoorstel. - AAC zendt kopie naar VC, begeleider, meelezer en student. 9 Student stelt in overleg met begeleider plan op voor het verdere traject, inclusief begeleidingsmomenten en voldoende leestijd voor de begeleider. 10 Uitvoering onderzoek door student: - verdere literatuurstudie, data- en/of materiaalverzameling en analyse daarvan (afhankelijk van het soort onderzoek) - schrijven tussentijdse producten, resulterend in semidefinitieve versie scriptie Begeleider stuurt en becommentarieert tussentijdse producten en semidefinitieve versie. Periode III 20 Periode III 1 Periode III - - Periode III 1 Periode III/IV Aantal uur? (indicatief) 1 uur 180 uur 200 uur 11 Meelezer becommentarieert semidefinitieve versie scriptie en Periode IV 1 bespreekt deze met student en begeleider 12 Aanpassen en redigeren semidefinitieve versie scriptie met Periode IV 100 uur verwerking commentaar begeleider en meelezer 13 Inleveren scriptie bij begeleider en meelezer Periode IV - 14 Begeleider en meelezer beoordelen scriptie en geven cijferadvies Periode IV - aan AAC 15 AAC bepaalt eindcijfer en schrijft tentamenbriefje Periode IV - 16 Eventueel: nabespreking met student van het proces door begeleider en meelezer. Evaluatie van begeleiding door student. Periode IV 1 25

26 2.4 Tips voor het succesvol doorlopen van het afstudeertraject Plannen - Om het afstudeertraject goed en vooral binnen de beschikbare tijd te doorlopen is het van groot belang om te letten op je tijdschema. Het valt niet altijd mee om je aan je eigen planning te houden, toch is het belangrijk om na te denken over wanneer je wat wilt doen en dit ook op te schrijven. Zet voor jezelf deadlines op papier wanneer je bepaalde onderdelen afgerond wilt hebben. Zorg voor een haalbare planning: teveel willen doen op één dag demotiveert eerder dan dat het helpt. Maar aan de andere kant kan het ook nodig zijn om jezelf soms achter de broek te zitten wanneer je merkt dat je moeilijk aan het werk komt en dingen voor je uit schuift. Contact met medestudenten - Het kan heel nuttig zijn om met medestudenten problemen uit te wisselen waar je tegenaan kunt lopen in het scriptieproces. Vaak zullen de problemen van andere studenten lijken op die van jou, zodat jullie samen over oplossingen kunnen brainstormen en elkaar kunt stimuleren. Zorg daarom dat je contact houdt met de studenten met wie je samen de workshop hebt gevolgd. Het is aan te raden regelmatig bij elkaar te komen om ervaringen uit te wisselen. Organisatie van je onderzoek - Het is van belang alle informatie die je tijdens het onderzoeksproces verzamelt goed te ordenen. Je moet er zelf de weg in kunnen vinden en in het schrijfproces snel verwijzingen of andere gegevens terug kunnen zoeken. Bij het werken met literatuur zijn systeemkaartjes een handig hulpmiddel: gebruik één kaartje per titel, en schrijf meteen alle titelgegevens op. Dat voorkomt dat je die later, bij het opstellen van de literatuurlijst voor je scriptie, opnieuw moet opzoeken. Het maken van korte samenvattingen van publicaties of het overnemen van citaten kan ook handig zijn. Dit kun je op (grotere) systeemkaarten doen, maar uiteraard kun je hierbij ook software gebruiken waarin je memo s kunt bijhouden, zoals Atlas.ti. - Bij het werken met interview- of observatiegegevens kunnen programma s zoals Atlas.ti eveneens goede diensten bewijzen. Wees zo gedisciplineerd mogelijk bij het bijhouden en noteren van gedachten en observaties; daar heb je later in het onderzoeksproces veel profijt van. Ook wanneer je liever niet met software zoals Atlas.ti werkt is het van belang om je onderzoeksgegevens goed te archiveren en te ordenen; gebruik hiervoor bijvoorbeeld een kaartenbak of maak een apart bestand aan op je computer. - Zorg voor een goed back-up systeem (USB-stick, tweede harde schijf) waarop je regelmatig alle documenten die met je onderzoek te maken hebben als reservekopieën opslaat. Het kan immers altijd een keer gebeuren dat de harde schijf waarop je onderzoeksdocumenten staan crasht. Dat is natuurlijk de ergste 26

27 nachtmerrie van elke scriptiestudent die op bovenstaande wijze eenvoudig voorkomen kan worden! Gaan schrijven - Soms hebben studenten last van schrijfangst en beginnen ze pas laat met het formuleren van (delen van) hun tekst. Probeer deze angst te overwinnen door toch dingen op papier te zetten ook als je gedachten erover nog heel prematuur zijn, met het idee dat je ze altijd later nog kunt herschrijven. Vaak wordt de tekst hier beter van. Bovendien helpt het schrijfproces je om je gedachten te ordenen. 27

28 2.5 Wat te doen bij problemen? Onverhoopt kunnen zich in de verschillende fases van het afstudeerproces diverse problemen voordoen. Het is belangrijk om deze in een vroeg stadium te onderkennen en zo nodig aan de bel te trekken bij de juiste personen. Hieronder geven we een overzicht van voorkomende problemen en de oplossingen die we je daarbij aanraden. Mijn probleemstelling/onderwerp blijkt toch niet wat ik wilde - Probeer dit probleem te voorkomen door er in het beginstadium van het afstudeerproces goed over na te denken en de tijd voor te nemen. - Overleg met je begeleider hoe je tot een bijstelling kunt komen zonder helemaal opnieuw te hoeven beginnen. Zonder structuur heb ik helemaal geen discipline - Een veelgehoorde klacht: het scriptieproces is eenzaam! Blijkt het lastig om aan het werk te komen of te blijven, zoek dan medestudenten op om elkaar te stimuleren. Wissel strategieën uit of spreek samen in de bibliotheek af. - Zet voor jezelf een weekplanning op papier en hou je eraan. Zorg hierin voor een duidelijke afbakening tussen werk- en ontspanningsmomenten. - Spreek met je begeleider deadlines af voor onderdelen van het onderzoek, bv. een hoofdstuk voor een bepaalde datum inleveren. Ik loop helemaal vast in het onderzoek - Elk scriptieproces kent zijn crises. Wacht in elk geval niet te lang met het inschakelen van je begeleider; vaak heeft deze wel tips om je weer op weg te helpen. - Reflecteer op het onderzoeksproces: waar liep je vast? Waar kan dat mee te maken hebben? Hoe zou het opgelost kunnen worden? - Plan je werk aan het onderzoek in overzichtelijke stappen en probeer niet alles tegelijk te doen. - Als je het gevoel hebt dat de voortgang spaak loopt, dat je je eigen plan niet kunt uitvoeren, dat je niet meteen met de begeleider tot een oplossing kunt komen of dat je het gewoon een keer met iemand anders dan je begeleider wilt bespreken, dan kun je altijd contact opnemen met de studieadviseur, Roy Jansen (r.jansen@uvh.nl). Mijn begeleider heeft nooit tijd - Maak aan het begin van het afstudeerproces duidelijke afspraken met de begeleider en herinner hem/haar hier zo nodig later aan. - Wanneer het moeilijk blijkt tussendoor een nieuwe afspraak met je begeleider te maken, probeer dan aan het eind van één afspraak meteen de volgende te plannen. - Lukt het echt herhaaldelijk niet om een afspraak te maken of contact te krijgen, 28