Watergebruik in de teelt ONDERWERPEN VERSIE. Paul Bol. Voorzitter. Technisch comité Plantaardige productie WAAROM AL DEZE AANDACHT

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Watergebruik in de teelt ONDERWERPEN VERSIE. Paul Bol. Voorzitter. Technisch comité Plantaardige productie WAAROM AL DEZE AANDACHT"

Transcriptie

1 Watergebruik in de teelt ONDERWERPEN een risicofactor bij verspreiding humane pathogenen Waterevent 4 juni 2015 Nicolette Quaedvlieg (Quaedvlieg@groentenfruithuis.nl) Paul Bol Benadering van Microbiologische risico s door GlobalG.A.P. Wat zijn de belangrijkste wijzigingen in? Wat zijn pathogene micro-organismen? Hoe kan de primaire sector hier het beste aanpakken? Waterevent, 4 juni Waterevent, 4 juni Paul Bol Voorzitter VERSIE De huidige Versie is V Nu na vier jaar een herziening. Er wordt volop gewerkt aan de herziening naar versie V 5.0 Technisch comité Plantaardige productie. Waterevent, 4 juni WAAROM AL DEZE AANDACHT De EU was sterk gericht op chemische risico s. (residu, MRL) De USA had in 2006 de Spinazie-crisis. Er werden 205 mensen in 26 staten ziek. Er zijn 3 mensen overleden. De EHEC-crisis in 2011 was de wake-up call in Europa UITGANGSPUNTEN GlobalG.A.P. Er zijn microbiologische risico s bij verse onbewerkte AGF. 0 bestaat niet. Risico s beheersing in de keten. De primaire sector is zich onvoldoende bewust van de risico s. Telers overzien de problematiek in de keten niet. De markt stelt hoge eisen, wetgeving is volgend. Negatieve publiciteit rond een uitbraak is een groot risico. Een uitbraak die herleidbaar is tot een bedrijf kan de ondergang van dit bedrijf veroorzaken. Waterevent, 4 juni Waterevent, 4 juni

2 CONCLUSIES van GlobalG.A.P. RISICOGEBIEDEN Uitbreiding van het aantal (C)CP s is niet de oplossing. Er was al veel aandacht voor hygiene in belangrijke processen. Door onbekendheid in de praktijk met potentiele infectiebronnen wordt het belang van een strikte navolging van hygiene-eisen niet altijd ingezien. Echt kritische punten in bedrijfsprocessen zijn niet onderkend. Een grote stap kan gezet worden met bewustwording. Deze moet zo vroeg mogelijk in de keten ontstaan. E-coli wordt gezien als een goed indicator mechanisme. Op Bedrijfsniveau Herkomst van water. Water wordt op veel manieren gebruikt. Kwaliteit van het water is sterk afhankelijk van de bron. Gebruik van dierlijke mest of besmetting van water met uitwerpselen in de bovenstroom van een bron. Gebruik van organisch materiaal als bodemverbetering. Perceelshistorie. Omgeving (stof, ongedierte, wild en openbare wegen). Waterevent, 4 juni Waterevent, 4 juni waterstromen in glastuinbouw RISICOGEBIEDEN Op Telersniveau Hygiëne tijdens werkzaamheden aan gewas en product. Persoonlijke hygiëne van medewerkers en bezoekers. Behandeling en/of afvoer van afval. Dieren op het bedrijf (huisdieren, ongedierte of veehouderij). Bron WUR: van Os Waterevent, 4 juni Waterevent, 4 juni RISICOGEBIEDEN Water na de oogst Op productniveau Puntbesmetting (vogels, ongedierte, wild). Verspreiding van een puntbesmetting Hygiëne van gebouwen, machines en transportmiddelen. Hergebruik van (oogst)fust. Gesloten koelketen. kans op een uitbraak is niet groot maar de gevolgen (zowel volksgezondheid als economisch) kunnen enorm zijn. Waterevent, 4 juni Waterevent, 4 juni

3 De locatie van alle gebruikte waterbronnen moeten op een plattegrond ingetekend zijn. Er dient een waterbeheersplan te zijn waarin minimaal alle bronnen geïdentificeerd zijn en het gebruik van de hoeveelheid water geoptimaliseerd is. Dit plan moet uitgevoerd worden met een plan van aanpak als onderdeel van de bedrijfsvoering. (was een aanbeveling wordt Major Must) In dit waterbeheersplan moet aandacht besteedt worden aan eventuele milieubelasting die de winning van dit water op kan leveren. Deze belasting moet voorkomen of hersteld worden. (nieuw punt, Major Must) Behandeld rioolwater mag in de teelt gebruikt worden wanneer er een plan van aanpak is, gebaseerd op een risico inventarisatie. Bij twijfel over de kwaliteit van het water moet de teler aantonen dat deze voldoende is. (benadering is aangepast blijft Major Must) Waterevent, 4 juni Waterevent, 4 juni Er was al een jaarlijkse risico inventarisatie van het water op fysische en chemische verontreinigingen vereist. Dit is gebleven op het niveau van Minor Must. In het onderdeel F&V wordt hier het toetsen op microbiologische verontreinigingen aan toegevoegd op het niveau van Major Must. Dit betreft o.a. potentiële besmettingsbronnen van het water als mest van wild, ongedierte, huisdieren en veehouderij. Ook hygiene (medewerkers, bezoekers e.d.) is een punt van aandacht maar dit was in voorgaande versies al uitgewerkt op Major Must niveau. GlobalGAP hanteert E colli als een indicator voor de waterkwaliteit en kve/100 ml als een grenswaarde. Bij gebruik van water wat boven deze waarde uitkomt, zal er een risico inventarisatie aanwezig moeten zijn die aantoont dat het gebruik van dit water verantwoord is. Met name risico volle teelten als bladgewassen die oppervlaktewater gebruiken voor begieting kunnen hier problemen ondervinden maar ook werkzaamheden waarbij water gebruikt wordt voor transport, sorteren of spoelen van geoogste producten kunnen een risico vormen. Waterevent, 4 juni Waterevent, 4 juni Micro-organismen Bacteriën Gisten Schimmels Virussen Levende organismen die niet met het blote oog te zien zijn Overal aanwezig (grond, water, lucht, dieren, planten, mensen, voedsel, etc.) Gewenst (fermentatie, compost, vorming zuur, alcohol) Ongewenst (ziekteveroorzakers) Waterevent, 4 juni Bacteriën Salmonella, E.coli (STEC), Listeria monocytogenes Eencellige micro-organismen die overal aanwezig kunnen zijn Vermeerderen door zichzelf in 2-en te delen, dit gaat het snelst onder ideale omstandigheden: Vochtige, warme en nutriëntrijke omgeving. Overleven onder minder gunstige omstandigheden (in grond, mest of water) voor lange tijd. Bacteriën gaan over het algemeen dood bij verhitting Waterevent, 4 juni

4 Micro-organismen Bacteriën Gisten Schimmels Virussen Levende organismen die niet met het blote oog te zien zijn Overal aanwezig (grond, water, lucht, dieren, planten, mensen, voedsel, etc.) Gewenst (fermentatie, compost, vorming zuur, alcohol) Ongewenst (ziekteveroorzakers) Waterevent, 4 juni Bacteriën Salmonella, E.coli (STEC), Listeria monocytogenes Eencellige micro-organismen die overal aanwezig kunnen zijn Vermeerderen door zichzelf in 2-en te delen, dit gaat het snelst onder ideale omstandigheden: Vochtige, warme en nutriëntrijke omgeving. Overleven onder minder gunstige omstandigheden (in grond, mest of water) voor lange tijd. Bacteriën gaan over het algemeen dood bij verhitting Waterevent, 4 juni bronnen van uitbraken Listeria monocytogenes lange incubatietijd voor ziekte. Gevaarlijk voor ongeboren kind Niet voorkoelen van de Canteloupe, Besmette sorteermachines (oud-aardappel sorteerder) Overleven in watergangen, op oppervlakten Geen hygiënische ontwerp van vloeren en machines 13 van de 39 omgevingsmonsters (swaps) positief Appel sorteer- en verpakkingsstations 7 van de 110 swabs positief 6/7 plekken in contact met appelen ( o.a. binnenkant fust, borstels, transportbanden) Waterevent, 4 juni Waterevent, 4 juni Virussen hepatitis A & norovirus Virussen zijn hele kleine deeltjes die meeliften op gastheer cellen om zich te vermenigvuldigen. Overleven in watergangen, bodem, verse mest, voedsel. Virussen zijn erg besmettelijk & zeer kleine aantallen kunnen tot ziekte leiden (norovirus 18 partikels). Overdracht via contact met uitwerpselen of braaksel. Acute fase: 10 miljoen tot 100 miljard norovirussen per gram feces. Waterevent, 4 juni Waterevent, 4 juni

5 Veroorzaakt door het eten van voedsel besmet met pathogenen: Bacteriën, virussen of parasieten in voedsel (voedselinfectie) Giftige stoffen geproduceerd door bacteriën of schimmels (voedselvergiftiging) Toxine Fecale-Orale route. 5 x V vingers, vliegen, voedsel, veld, vloeistof Waterevent, 4 juni Bron: UNICEF 2014 Waterevent, 4 juni DISCUSSIE Waterevent, 4 juni Waterevent, 4 juni Innovaties Online discussie Ga naar de website: live.voxvote.com Pin: Anoniem! Pluimvee bestrijdt onkruid in biologische kasteelt Waterevent, 4 juni Waterevent, 4 juni

6 Medewerking aan LEI onderzoek? BEDANKT VOOR UW AANDACHT Bent u op de hoogte van de risico s en besmettingsroutes en verspreidingsroute van humane pathogenen? Waterevent, 4 juni Waterevent, 4 juni Wat is nu belangrijker kennisdeling of de opbouw van nieuwe kennis? Welk irrigatiewater gebruikt u? Welk water gebruikt u voor bespuiting van uw gewas? Waterevent, 4 juni Waterevent, 4 juni Kan Listeria monocytogenes doorgroeien bij lage temperaturen? Kan norovirus in de diepvries overleven? Wat is de bron van E.coli? Is er een win-win te halen uit maatregelen tegen plantenziekten (insleep) en humane pathogen bij onbewerkte AGF? (Dan moet er ook geinvesteerd worden!) Waterevent, 4 juni Waterevent, 4 juni

FAQ Microbiologisch Onderzoek en Food Compass

FAQ Microbiologisch Onderzoek en Food Compass FAQ Microbiologisch Onderzoek en Food Compass A. m.b.t. het onderzoek microbiologisch onderzoeksprogramma Food Compass 2013-2018 Waarom heeft Food Compass dit microbiologisch onderzoek uitgevoerd? De EHEC-crisis

Nadere informatie

HACCP in eipakstation Opfriscursus HACCP 2013

HACCP in eipakstation Opfriscursus HACCP 2013 HACCP in eipakstation Opfriscursus HACCP 2013 Thielen Consult BV Postbus 5100 5800 GC Venray 0478-579220 Agenda HACCP Waarom HACCP Wat is HACCP Welke gevaren Veilige eieren HACCP Definities (1) Hazard

Nadere informatie

Europa 14 juni 1993: hygiënerichtlijn 93/94/EEG. België 7 februari 1997: KB inzake de algemene voedingsmiddelenhygiëne

Europa 14 juni 1993: hygiënerichtlijn 93/94/EEG. België 7 februari 1997: KB inzake de algemene voedingsmiddelenhygiëne WAAROM? Voor VEILIGHEID van de consument Jaarlijks 1.5 miljoen vergiftigingen in Nederland 1993 Duitsland: > 1000 mensen ziek na eten van chips (salmonella) 1996 15- jarige jongen sterft door botulisme

Nadere informatie

NTWG The Netherlands behorend bij richtlijnen AF 3.1 ; FV Pagina 1

NTWG The Netherlands behorend bij richtlijnen AF 3.1 ; FV Pagina 1 Dit werk is auteursrechtelijk beschermd en eigendom van Foodplus in Duitsland. In Nederland is de NTWG van GLOBALG.A.P de vertegenwoordiger van Foodplus. Dit werk mag vrij gebruikt worden door primaire

Nadere informatie

Jesse Hartman Mark Sportel Klas: MTL1B. Voedselbederf

Jesse Hartman Mark Sportel Klas: MTL1B. Voedselbederf Inhoudsopgave Oorzaken van voedselbederf... 2 Chemische omzetting... 3 Micro-organismen... 4 Fysische besmetting... 5 Oorzaken van voedselbederf Chemische omzetting Hiermee wordt de situatie bedoeld dat

Nadere informatie

Hygiëne Algemeen. Nemen van Hygiënische maatregelen

Hygiëne Algemeen. Nemen van Hygiënische maatregelen Hygiëne Algemeen Nemen van Hygiënische maatregelen Dieren in het wild houden nest, vacht enz schoon Dieren die gehouden worden op veehouderijbedrijven of voor gezelschap Door dieren in huizen en/of hokken

Nadere informatie

Factsheet 1/8 RIKILT GroentenFruit Huis

Factsheet 1/8 RIKILT GroentenFruit Huis Factsheet 1/8 GroentenFruit Huis Microbiologische gevaren Wat zijn microbiologische gevaren? Micro-organismen zoals virussen en bacteriën kunnen een microbiologisch gevaar vormen, omdat ze ziekten bij

Nadere informatie

Nieuwe versie GobalGap

Nieuwe versie GobalGap Nieuwe versie GobalGap HET GEBRUIK VAN MEST EN MESTSTOFFEN VAN DIERLIJKE OORSPRONG Mest en andere natuurlijke meststoffen zijn een potentiële bron van microbiële gevaren. Producenten dienen een risico-inventarisatie

Nadere informatie

Publicatieblad van de Europese Unie COMMISSIE

Publicatieblad van de Europese Unie COMMISSIE 10.1.2004 L 6/29 II (Besluiten waarvan de publicatie niet voorwaarde is voor de toepassing) COMMISSIE AANBEVELING VAN DE COMMISSIE van 19 december 2003 betreffende een gecoördineerd programma voor 2004

Nadere informatie

Micro-organismen. Waar gaat deze kaart over? De soorten micro-organismen. Wat wordt er van je verwacht? Wat zijn micro-organismen?

Micro-organismen. Waar gaat deze kaart over? De soorten micro-organismen. Wat wordt er van je verwacht? Wat zijn micro-organismen? Waar gaat deze kaart over? De soorten micro-organismen Deze kaart gaat over micro-organismen. Microorganismen zitten in voedsel. Als je voedsel bereidt is het belangrijk om te weten wat micro-organismen

Nadere informatie

Diagnostiek voor bronopsporing bij voedselinfecties of - vergiftigingen

Diagnostiek voor bronopsporing bij voedselinfecties of - vergiftigingen Diagnostiek voor bronopsporing bij voedselinfecties of - vergiftigingen Aarieke de Jong Expertisecentrum Voedselvergiftiging Alimentair consulent 1 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Hygiëne en productcontaminatie - risicobeoordeling Bedrijfsgegevens Naam bedrijf: Naam zaakvoerder:

Hygiëne en productcontaminatie - risicobeoordeling Bedrijfsgegevens Naam bedrijf: Naam zaakvoerder: Hygiëne en productcontaminatie - risicobeoordeling Bedrijfsgegevens Naam bedrijf: Naam zaakvoerder: CP: AF 3.2.1, FV 4.1.1, 5.1.1 & 5.5.1 Datum: De risicobeoordeling betreft de primaire productie van plantaardige

Nadere informatie

Risicoanalyse Voedselveiligheid Bedrijfsprocessen

Risicoanalyse Voedselveiligheid Bedrijfsprocessen Risicoanalyse Voedselveiligheid Bedrijfsprocessen behorend bij richtlijnen: AF 3.2.1 / FV 4.1.1 / FV 5.1.1 GlobalG.A.P. V4.0 Doel van dit formulier is aantoonbaar maken dat u uw bedrijf onderzocht heeft

Nadere informatie

*PDOC01/268847* PDOC01/ De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA 's-gravenhage

*PDOC01/268847* PDOC01/ De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA 's-gravenhage > Retouradres Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage Cluster Prins Clauslaan 8 2595 AJ DEN HAAG Postbus 20401 2500 EK DEN

Nadere informatie

Micro-organismen. organismen

Micro-organismen. organismen Micro-organismen organismen Agenda Wat zijn micro-organismen? Verschil tussen bacteriën en virussen Wat zijn micro-organismen? Een micro-organisme is niet zichtbaar met het blote oog: Bacteriën (gram positief/negatief)

Nadere informatie

Water in AGF koelvers industrie problematiek rondom water in de wereld. Joyce Schroot Adviseur AGF verwerkende industrie 2 december 2014

Water in AGF koelvers industrie problematiek rondom water in de wereld. Joyce Schroot Adviseur AGF verwerkende industrie 2 december 2014 Water in AGF koelvers industrie problematiek rondom water in de wereld Joyce Schroot Adviseur AGF verwerkende industrie 2 december 2014 Inhoudsopgave Intro aardappelen, groente en fruit verwerkende industrie

Nadere informatie

Verpakken Conserveren VW41

Verpakken Conserveren VW41 Verpakken Conserveren VW41 Vorige keer Wat hebben we al gedaan? Deze week Soorten bederf Voedselinfectie en voedselvergiftiging Pathogene micro-organsimen Conserveringstechnieken Verpakkingsproces Als

Nadere informatie

Verteren en fermenteren. havo/vwo 3-4

Verteren en fermenteren. havo/vwo 3-4 Verteren en fermenteren havo/vwo 3-4 Bij onze spijsvertering en voedselproductie spelen microben een belangrijke rol. Het gebruik van microben om voedsel te maken, heet fermentatie. Veel van ons eten en

Nadere informatie

Agenda. Werkgebied. Management Water. Erwin van der Wielen. Kewi Services

Agenda. Werkgebied. Management Water. Erwin van der Wielen. Kewi Services WELKOM Agenda Voorstellen Verleden - heden Eisen (IKB) Drinkwaterkwaliteit Werkwijze Kewi Services Innovatie watermanagement Innovatie drinkwatersysteem varkens Advisering van drinkwater, veevoer, mest

Nadere informatie

Bijlage. Micro-organismen

Bijlage. Micro-organismen Bijlage Micro-organismen 1 Bijlage: Micro-organismen In deze bijlage vindt u vrijblijvend meer specifieke informatie over enkele belangrijke micro-organismen en de producten waarin ze vaak worden teruggevonden.

Nadere informatie

Investeren in veiligheidscultuur en incidentsimulatie. Eindrapportage PT project 15084

Investeren in veiligheidscultuur en incidentsimulatie. Eindrapportage PT project 15084 Investeren in veiligheidscultuur en incidentsimulatie Eindrapportage PT project 15084 Samenvatting: Het project richtte zich onder meer op bewustwording en het voorkomen en beheersen van incidenten en

Nadere informatie

Introductie. Zin en onzin van microbieel verrijkte producten. Onderwerpen. Het bodemleven. Rol van het bodemleven in de grond

Introductie. Zin en onzin van microbieel verrijkte producten. Onderwerpen. Het bodemleven. Rol van het bodemleven in de grond Zin en onzin van microbieel verrijkte producten Gera van Os Lector Duurzaam Bodembeheer, CAH Dronten Onderzoeker Gewas- en bodemgezondheid, PPO Lisse Introductie Bodem is de basis voor een goede teelt:

Nadere informatie

Workshop Inunderen. Gerard Korthals, Johnny Visser en Bart Bruin Dronten

Workshop Inunderen. Gerard Korthals, Johnny Visser en Bart Bruin Dronten Workshop Inunderen Gerard Korthals, Johnny Visser en Bart Bruin 4-2-19 Dronten Intro: Gerard Korthals Biologie VU Amsterdam PhD Nematologie WUR Postdoc posities o.a. op NIOO PPO AGV Lelystad Centrum voor

Nadere informatie

Teeltwisseling en komkommerbontvirus

Teeltwisseling en komkommerbontvirus Teeltwisseling en komkommerbontvirus Hygiënemaatregelen ook voor andere pathogenen 30 oktober 2013, Ineke Stijger Ken je vijanden Herkenning en verspreidingswijze Problemen in de komkommerteelt door: Komkommerbontvirus

Nadere informatie

Waterkwaliteit: Microbiologie

Waterkwaliteit: Microbiologie Waterkwaliteit: Microbiologie Prof. ir. Hans van Dijk September 28, 2009 1 Afdeling Vermelding Watermanagement onderdeel organisatie Sectie Gezondheidstechniek College 1b. Microbiologie Hoofdstuk Waterkwaliteit

Nadere informatie

Teeltwisseling in de tomatenteelt

Teeltwisseling in de tomatenteelt Teeltwisseling in de tomatenteelt Hygiënemaatregelen voor meerdere pathogenen 30 oktober 2013, Ineke Stijger Ken je vijanden Herkenning en verspreidingswijze Problemen in de tomatenteelt door: Pepinomozaiëkvirus

Nadere informatie

Even voorstellen. Workshop: Bedreigingen aanpakken door goed hygiënebeleid maart 2016, Dirk Bakker en Daan van Empel

Even voorstellen. Workshop: Bedreigingen aanpakken door goed hygiënebeleid maart 2016, Dirk Bakker en Daan van Empel Workshop: Bedreigingen aanpakken door goed hygiënebeleid 10 maart 2016, Dirk Bakker en Daan van Empel Even voorstellen Dirk Bakker Van Iperen, Technisch directeur Tel: 0186-578888 E: bakkerd@iperen.com

Nadere informatie

1. Belang Hygiënecode

1. Belang Hygiënecode 1. Belang Hygiënecode 1. Waarom wordt er in de slagerij met een Hygiënecode gewerkt? Om op een structurele manier hygiënisch en veilig met voedsel te werken. Om mensen te leren om gezonder en gevarieerder

Nadere informatie

Ontwikkelingen analyses weerbaar substraat. Natasja Poot - Productmanager Bodemgezondheid

Ontwikkelingen analyses weerbaar substraat. Natasja Poot - Productmanager Bodemgezondheid Ontwikkelingen analyses weerbaar substraat Natasja Poot - Productmanager Bodemgezondheid 1 Weerbaar substraat belangrijk? Biologische substraatkwaliteit wordt steeds belangrijker Meer belangstelling en

Nadere informatie

Komkommerbontvirus in komkommmer

Komkommerbontvirus in komkommmer Komkommerbontvirus in komkommmer Gewasbeschermingsdag voor adviseurs, 31 maart 2011 Ineke Stijger, Roel Hamelink, Daniel Ludeking, Wageningen UR Glastuinbouw Plantenvirussen algemeen Speciale en nauwe

Nadere informatie

CKCert cvba Technologiepark 2/3 B-9052 Zwijnaarde T v0.0

CKCert cvba Technologiepark 2/3 B-9052 Zwijnaarde T v0.0 Hygiëne en productcontaminatie risicobeoordeling Bedrijfsgegevens CP: AF 3.1, FV 5.1.1, Naam bedrijf: 5.4.1, 5.4.7, 5.4.8 & 5.5.1 Naam zaakvoerder: Datum: De risicobeoordeling betreft de primaire productie

Nadere informatie

Wat doen die pathogenen in mijn fabriek?

Wat doen die pathogenen in mijn fabriek? Wat doen die pathogenen in mijn fabriek? Frank de Bok VMT Food Safety Event 6 oktober 2016 www.eurofins.com Huisbacterie? Bacteriën, gisten of schimmels Huisflora Lastig (of niet) weg te krijgen Aangepast

Nadere informatie

Water op het pluimveebedrijf

Water op het pluimveebedrijf Water op het pluimveebedrijf Water is zeer belangrijk voor het pluimveebedrijf. In de eerste plaats als drinkwater voor de kippen, maar ook om de stallen te reinigen en eventueel af te koelen. Water heeft

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Afkortingenlijst / 11. Inleiding / 13

Inhoudsopgave. Afkortingenlijst / 11. Inleiding / 13 Inhoudsopgave Afkortingenlijst / 11 Inleiding / 13 1 Micro-organismen / 17 1.1 Micro-organismen / 17 1.1.1 Positieve eigenschappen van micro-organismen / 17 1.1.2 Gewenste werking van micro-organismen

Nadere informatie

Minimumeisen didactische leskeukens met de nadruk op voedselveiligheid. Laatste nieuwe wetgeving

Minimumeisen didactische leskeukens met de nadruk op voedselveiligheid. Laatste nieuwe wetgeving Minimumeisen didactische leskeukens met de nadruk op voedselveiligheid Laatste nieuwe wetgeving VISIE VAN HET FAVV OP DIDACTISCHE LESKEUKENS Didactische leskeukens = klaslokalen of laboratoria waar beginselen

Nadere informatie

AT-10. Beheersing Salmonella. Ver BT-12 v0.12

AT-10. Beheersing Salmonella. Ver BT-12 v0.12 AT-10 Ver 1.2 Beheersing Salmonella 1 BT-12 v0.12 HISTORIEK VAN HET DOCUMENT Versie en datum van goedkeuring Reden van revisie Draagwijdte van de revisie Uiterste datum van toepassing 0.0 03/07/2008 Vereenvoudiging

Nadere informatie

Voedsel. kweek, productie en vertering. mbo

Voedsel. kweek, productie en vertering. mbo Voedsel kweek, productie en vertering mbo Microben en voedsel zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In de landbouw worden voedselgewassen constant bedreigd door ziekteverwekkers. Maar zonder microben

Nadere informatie

Relatie bodemstructuurbodemschimmels

Relatie bodemstructuurbodemschimmels Relatie bodemstructuurbodemschimmels? PCS Destelbergen 30 november 2011 Fons Vanachter Schimmels : wat? Wat zijn schimmels of zwammen? Microscopische organismen : micro-organismen Vruchtlichamen soms zichtbaar

Nadere informatie

Champignon teelt. afrekenen met bacteriën, virussen + schimmels

Champignon teelt. afrekenen met bacteriën, virussen + schimmels Champignon teelt Champignonteelt Hoewel champignons zelf schimmels zijn stimuleert het gebruik van Vires5 Food de groei en de ontwikkeling van de champignons. Vires5 Food staat garant voor een constante

Nadere informatie

BEWAREN VAN GROENTEN EN FRUIT OPDRACHTENFICHE 3 HET MICROBIËLE GEVAAR

BEWAREN VAN GROENTEN EN FRUIT OPDRACHTENFICHE 3 HET MICROBIËLE GEVAAR BEWAREN VAN GROENTEN EN FRUIT OPDRACHTENFICHE 3 HET MICROBIËLE GEVAAR Waarom bederft voedsel en hoe kunnen we dit bederf tegengaan? Als je weet dat bederf ontstaat door de aanwezigheid van micro-organismen

Nadere informatie

Samenstelling en eigenschappen

Samenstelling en eigenschappen Samenstelling en eigenschappen Mest is onder te verdelen in kunstmest en natuurlijke mest. Natuurlijke mest is op zijn beurt weer onder te verdelen in mest van dierlijke herkomst en mest van plantaardige

Nadere informatie

Uitvoerder Water module: Waterkwaliteit en hygiëne

Uitvoerder Water module: Waterkwaliteit en hygiëne Uitvoerder Water module: Waterkwaliteit en hygiëne Cursusboek Nieuwegein, 2012 w w w. w a t e r o p l e i d i n g e n. n l Stichting Wateropleidingen, november 2012 Groningenhaven 7 3433 PE Nieuwegein

Nadere informatie

Citaverde College. Dierverzorging Pluimveehouderij 4 april Jeroen Leenen Selko BV. Produkt Specialist water Nederland /België

Citaverde College. Dierverzorging Pluimveehouderij 4 april Jeroen Leenen Selko BV. Produkt Specialist water Nederland /België Citaverde College Dierverzorging Pluimveehouderij 4 april 212 Jeroen Leenen Selko BV Produkt Specialist water Nederland /België 65185411 1 Programma --.-- Introductie Selko --.-- Micro-organismen in drinkwater

Nadere informatie

Doel van deze opleiding:

Doel van deze opleiding: Doel van deze opleiding: Wat zijn biologische agentia? Hoe kan men besmet geraken? Waar zijn biologische agentia te vinden? Wat zit er in rioolwater? Wat zijn risicovolle werkzaamheden mbt biologische

Nadere informatie

Praktijk : Voorschrift bacterieel wateronderzoek

Praktijk : Voorschrift bacterieel wateronderzoek LTO42 Toets 5.1 Boek: Biologie voor het MLO. (zesde druk) H17, pag 347 t/m 350 H17, pag 354 t/m 357 H17, pag 362 t/m 373 (dit is hoofdstuk 16 van de vijfde druk, Blz 321-324, Blz 328-332, Blz 336-345)

Nadere informatie

Biosfeer havo 5 BIOSFEER HAVO 5 MH.indd :36

Biosfeer havo 5 BIOSFEER HAVO 5 MH.indd :36 Biosfeer havo 5 De wereld waarin wij en andere organismen leven, heet de biosfeer. De mens leeft maar in een klein gedeelte ervan, maar overal in deze biosfeer leven microben. Zij zijn onmisbaar voor het

Nadere informatie

5,4. Antwoorden door een scholier 913 woorden 31 januari keer beoordeeld. Basisstof 1; voedselproductie

5,4. Antwoorden door een scholier 913 woorden 31 januari keer beoordeeld. Basisstof 1; voedselproductie Antwoorden door een scholier 913 woorden 31 januari 2003 5,4 145 keer beoordeeld Vak Biologie Basisstof 1; voedselproductie Opdr1 1. Door bacteriën wordt de melk zuur. 2. In de koelkast planten bacteriën

Nadere informatie

Ziekteverwekkende micro-organismen dringen via lichaamsopeningen het lichaam binnen:

Ziekteverwekkende micro-organismen dringen via lichaamsopeningen het lichaam binnen: IMMUNITEIT 1 Immuniteit Het lichaam van mens en dier wordt constant belaagd door organismen die het lichaam ziek kunnen maken. Veel van deze ziekteverwekkers zijn erg klein, zoals virussen en bacteriën.

Nadere informatie

LES 9 MICRO-ORGANISMEN A: BACTERIËN Wraps maken

LES 9 MICRO-ORGANISMEN A: BACTERIËN Wraps maken VERWERKING van AGRARISCHE PRODUCTEN LES 9 MICRO-ORGANISMEN A: BACTERIËN Wraps maken INLEIDING De komende lessen gaan over micro-organismen. In deze les gaan we in op bacteriën. De lessen hierna kijken

Nadere informatie

Ziek van water? Verdiepende risico-inventarisatie en -evaluatie biologische agentia bij het werken met proceswater binnen Vlisco Netherlands B.V.

Ziek van water? Verdiepende risico-inventarisatie en -evaluatie biologische agentia bij het werken met proceswater binnen Vlisco Netherlands B.V. Ziek van water? Verdiepende risico-inventarisatie en -evaluatie biologische agentia bij het werken met proceswater binnen Vlisco Netherlands B.V. Man-So Wong Maart 2014 Opbouw presentatie Aanleiding Onderzoeksvraag

Nadere informatie

Module 2 Reinigingstechnologie en Hygiëne in de voedselindustrie

Module 2 Reinigingstechnologie en Hygiëne in de voedselindustrie Module 2 Reinigingstechnologie en Hygiëne in de voedselindustrie Dit project werd gefinancierd met de steun van de Europese Commissie. De verantwoordelijkheid voor deze publicatie ligt uitsluitend bij

Nadere informatie

Weerbaar telen. Wat zijn de instrumenten?

Weerbaar telen. Wat zijn de instrumenten? Weerbaar telen. Wat zijn de instrumenten? INHOUD PRESENTATIE 1. Indeling type producten biostimulatoren en andere producten die we op het gewas toepassen 2. Natuurlijke bodemweerbaarheid: relevantie organische

Nadere informatie

MICRO-ORGANISMEN A: BACTERIËN

MICRO-ORGANISMEN A: BACTERIËN Naam: Klas: VERWERKING van AGRARISCHE PRODUCTEN MICRO-ORGANISMEN A: BACTERIËN INLEIDING De komende lessen gaan over micro-organismen. In deze les gaan we in op bacteriën. De lessen hierna kijken we ook

Nadere informatie

(Ziek van) Besmette levensmiddelen, wat nu?

(Ziek van) Besmette levensmiddelen, wat nu? (Ziek van) Besmette levensmiddelen, wat nu? Ife Slegers Fitz-James Expertisecentrum Voedselvergiftiging Alimentair Consulent Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst

Nadere informatie

Toets 5.1 Waterzuivering (ppt + aanvullend lesmateriaal)

Toets 5.1 Waterzuivering (ppt + aanvullend lesmateriaal) LTO42 Toets 5.1 Waterzuivering (ppt + aanvullend lesmateriaal) Biologie voor het MLO. (zesde druk) H17, pag 347 t/m 350 H17, pag 354 t/m 357 H17, pag 362 t/m 373 (dit is hoofdstuk 16 van de vijfde druk,

Nadere informatie

Kansen voor weerbaar telen

Kansen voor weerbaar telen Kansen voor weerbaar telen Literatuuronderzoek : Werkingsmechanismen en toepassingen 6 september 2011 1 : Wat verstaan we hieronder? Condities aanleggen waardoor het gewas weerbaarder wordt tegen ziektes

Nadere informatie

HET BESTE MEDICIJN TER WERELD antwoordblad

HET BESTE MEDICIJN TER WERELD antwoordblad Opdracht 1 Weet jij waar je poep en plas blijft nadat je hebt doorgetrokken?. Bijvoorbeeld. Het verdwijnt in het riool. Dan gaat het naar de waterzuiveringsinstallatie. Wat is je eerste indruk van de sanitaire

Nadere informatie

Opdracht 1 Deze opdracht doe je in de klas en kun je niet hier nakijken.

Opdracht 1 Deze opdracht doe je in de klas en kun je niet hier nakijken. Thema 4 Opdracht 1 Deze opdracht doe je in de klas en kun je niet hier nakijken. Opdracht 2 1. bacteriën schimmels planten dieren 2. Kenmerken van cellen, namelijk of de organismen cellen hebben met celkernen,

Nadere informatie

Aspecten van het gewasbeschermingsplan

Aspecten van het gewasbeschermingsplan Aspecten van het gewasbeschermingsplan In het gewasbeschermingsplan moeten de volgende aspecten aandacht krijgen: preventie; teelttechnische maatregelen; waarschuwings- en adviessystemen; niet-chemische

Nadere informatie

Bodembiologie: praktische handvaten voor het behoud van een productieve bodem

Bodembiologie: praktische handvaten voor het behoud van een productieve bodem Bodembiologie: praktische handvaten voor het behoud van een productieve bodem Gera van Os PPO-Bollen, Bomen & Fruit Introductie Bodem is de basis voor een goede teelt: Opbouw en afbraak organische stof

Nadere informatie

GEZONDHEID EN NIEUWE SANITATIE

GEZONDHEID EN NIEUWE SANITATIE GEZONDHEID EN NIEUWE SANITATIE Gezondheid meenemen in ontwerp en plannen Imke Leenen WAAROM AANDACHT HIERVOOR? Maatschappij is in beweging: Recreatie dichtbij/ water terug in de stad veranderend klimaat

Nadere informatie

SciCom FAVV Symposium 25 november 2016 Voedselveiligheid binnen een duurzame voedselketen Voorbeelden uit de zuivelindustrie

SciCom FAVV Symposium 25 november 2016 Voedselveiligheid binnen een duurzame voedselketen Voorbeelden uit de zuivelindustrie SciCom FAVV Symposium 25 november 2016 Voedselveiligheid binnen een duurzame voedselketen Voorbeelden uit de zuivelindustrie Dr. Ir. Lien Callewaert, Food Law manager BCZ-CBL Belgische Confederatie Zuivelindustrie

Nadere informatie

Jantineke Hofland Zijlstra, Wageningen UR Glastuinbouw

Jantineke Hofland Zijlstra, Wageningen UR Glastuinbouw Toepassing van moleculaire technieken voor monitoring van bodemschimmels in de glastuinbouw: van droom naar werkelijkheid Jantineke Hofland Zijlstra, Wageningen UR Glastuinbouw Monitoring schimmels in

Nadere informatie

Veiligheidsinformatieblad Opgemaakt : /

Veiligheidsinformatieblad Opgemaakt : / - 1 - Veiligheidsinformatieblad Opgemaakt : 01-2005/02-2007 Volgens EG-richtlijnen 93/112/EG 1 Identificatie van de stof of het preparaat en de vennootschap/onderneming * Handelsnaam: PRORADIX AGRO * Fabrikant/leverancier:

Nadere informatie

Codex vanuit het perspectief van het bedrijfsleven

Codex vanuit het perspectief van het bedrijfsleven Codex vanuit het perspectief van het bedrijfsleven Presentatie voor de Nederlandse Vereniging Levensmiddelenrecht 6 december 2017. Paul Besseling - Précon Food Management. Focus op: General Principles

Nadere informatie

Module Infectieziekten

Module Infectieziekten Module Infectieziekten De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Esther van Schuur Henriëtte

Nadere informatie

Veiligheid & Hygiëne Veilig eten met je kind

Veiligheid & Hygiëne Veilig eten met je kind Veiligheid & Hygiëne Veilig eten met je kind Zijn groente en fruit nog wel gezond ondanks alle bestrijdingsmiddelen? Op nederlands groente en fruit valt het het gelukkig nog mee. Daar moet wel bij vermeld

Nadere informatie

Specifieke toelichting op de vragen van de inspectielijst

Specifieke toelichting op de vragen van de inspectielijst Specifieke toelichting op de vragen van de inspectielijst Hieronder wordt een nadere toelichting op de vragen van de inspectielijst, behorende bij het toezicht op HACCP in slachterijen/uitsnijderijen,

Nadere informatie

LEVENSGEMEEN SCHAPPEN

LEVENSGEMEEN SCHAPPEN LEVENSGEMEEN SCHAPPEN 1 E e n e i g e n h u i s, e e n p l e k o n d e r d e z o n Waarom groeien er geen klaprozen op het sportveld? Waarom leven er geen kwallen in de IJssel? Kunnen struisvogels wel

Nadere informatie

Food Compass Microbiologisch onderzoeksprogramma Verse en Onbewerkte Groenten en Fruit

Food Compass Microbiologisch onderzoeksprogramma Verse en Onbewerkte Groenten en Fruit Food Compass Microbiologisch onderzoeksprogramma Verse en Onbewerkte Groenten en Fruit Eerste resultaten op basis van vijf jaar data juni 2019 Stichting Food Compass Inhoud De voedselveiligheidscultuur

Nadere informatie

Organische stof: daar draait het om! Gouden Grond 26 januari 2018 Wim Stegeman. Saalland Advies 1

Organische stof: daar draait het om! Gouden Grond 26 januari 2018 Wim Stegeman. Saalland Advies 1 Organische stof: daar draait het om! Gouden Grond 26 januari 2018 Wim Stegeman Saalland Advies 1 Wat ga ik vertellen? Wie ben ik? Wat is het? Eigen stappen Tips Vragen Saalland Advies 2 Introductie Akkerbouwbedrijf

Nadere informatie

Hygiëne en voedselveiligheid. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Voedselveiligheid

Hygiëne en voedselveiligheid. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Voedselveiligheid Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat in op de onderwerpen: voedselbederf; voedselbesmetting; voedselinfectie; voedselvergiftiging. Verder gaat de kaart in op de mogelijkheden om deze ongewenste verschijnselen

Nadere informatie

Aan de directeur van de directie Keuren van de NVWA. Advies van de directeur bureau Risicobeoordeling & onderzoek

Aan de directeur van de directie Keuren van de NVWA. Advies van de directeur bureau Risicobeoordeling & onderzoek > Retouradres Postbus 43006 3540 AA Utrecht Aan de directeur van de directie Keuren van de NVWA Advies van de directeur bureau Risicobeoordeling & Advies over de microbiologische gevaren van haren op karkassen

Nadere informatie

VERHOGING ZIEKTEWEERBAARHEID IN LAND- EN TUINBOUWGEWASSEN DOOR GEBRUIK VAN COMPOST. ir. Koen Willekens

VERHOGING ZIEKTEWEERBAARHEID IN LAND- EN TUINBOUWGEWASSEN DOOR GEBRUIK VAN COMPOST. ir. Koen Willekens VERHOGING ZIEKTEWEERBAARHEID IN LAND- EN TUINBOUWGEWASSEN DOOR GEBRUIK VAN COMPOST ir. Koen Willekens INHOUD Compost en ziekteweerbaarheid Agro-ecosysteem Compost Compostthee Proeven met compost en compostthee

Nadere informatie

Bacteriële toxinen: Contaminanten van bacteriële oorsprong? 4 november 2015

Bacteriële toxinen: Contaminanten van bacteriële oorsprong? 4 november 2015 Klantendag TLR Henk Heijthuijsen Bacteriële toxinen: Contaminanten van bacteriële oorsprong? 4 november 2015 Klanten seminar 2015 1 WHO: Bewerkt vlees kankerverwekkend! METRO: Bacon is net zo kankerverwekkend

Nadere informatie

PACCO-PARAMETERS DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR. PaccoParameters

PACCO-PARAMETERS DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR.   PaccoParameters PACCO-PARAMETERS PH DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR PH De ph geeft de zuurtegraad van het water weer. Ze varieert doorgaans op een schaal

Nadere informatie

Wereldoriëntatie - Natuur Wereldoriëntatie - Techniek Geschatte lesduur

Wereldoriëntatie - Natuur Wereldoriëntatie - Techniek Geschatte lesduur Wereldoriëntatie - Natuur Algemene vaardigheden: 1.1 Levende en niet-levende natuur: 1.3 & 1.5 Wereldoriëntatie - Techniek 2.16* Geschatte lesduur 50 minuten In hoofdstuk 1.1 Inleiding maken de leerlingen

Nadere informatie

inhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 6.

inhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 6. Paddenstoelen inhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 8 6. Schimmelweetjes 11 7. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Colofon en voorwaarden

Nadere informatie

inhoud 1. Wat? 2. Waar? 3. Waarom? 4. Hoe?

inhoud 1. Wat? 2. Waar? 3. Waarom? 4. Hoe? Biologische agentia inhoud 1. Wat? 2. Waar? 3. Waarom? 4. Hoe? 2 3 Wat? De definitie Biologische agentia: (art. 3.) 1 "biologische agentia": micro-organismen, met inbegrip van die welke genetisch zijn

Nadere informatie

LEVENDE BODEM. Natasja Poot

LEVENDE BODEM. Natasja Poot LEVENDE BODEM Natasja Poot 1 Introductie Biologische bodemkwaliteit wordt steeds belangrijker Meer belangstelling en bewustzijn onder telers Wet- en regelgeving Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten

Nadere informatie

De gezonde sportkantine KV Good Luck

De gezonde sportkantine KV Good Luck De gezonde sportkantine KV Good Luck Welkom 29 februari 2016 Agenda: 1. Welkom Britt 2. Waarom deze presentatie / doel Britt 3. Onze gezonde sportkantine Ingmar 4. Werkinstructies barvrijwilligers Ingmar

Nadere informatie

2 Soorten micro-organismen Bacteriën Gisten Schimmels Virussen Samenvatting 40

2 Soorten micro-organismen Bacteriën Gisten Schimmels Virussen Samenvatting 40 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 De geschiedenis van de microbiologie 9 1.1 De vroegste historie 9 1.2 Louis Pasteur 12 1.3 Ziekte: door micro-organismen of een straf van God? 14 1.4 De bestrijding van

Nadere informatie

RIVM-RIKILT FRONT OFFICE VOEDSELVEILIGHEID

RIVM-RIKILT FRONT OFFICE VOEDSELVEILIGHEID RIVM-RIKILT FRONT OFFICE VOEDSELVEILIGHEID Ad hoc vragen over bederfelijke producten Risicobeoordeling aangevraagd door: NVWA-BuRO Risicobeoordeling opgesteld door: RIVM Datum aanvraag: 30-01-2014 Datum

Nadere informatie

Publicatieblad van de Europese Unie L 68/19

Publicatieblad van de Europese Unie L 68/19 12.3.2013 Publicatieblad van de Europese Unie L 68/19 VERORDENING (EU) Nr. 209/2013 VAN DE COMMISSIE van 11 maart 2013 tot wijziging van Verordening (EG) nr. 2073/2005 inzake microbiologische criteria

Nadere informatie

Gezond verstandavond 14 juni bij Fam. Doodeman te Birdaard

Gezond verstandavond 14 juni bij Fam. Doodeman te Birdaard Gezond verstandavond 14 juni bij Fam. Doodeman te Birdaard Doelstelling na WO II: nooit meer honger enorme toename voedsel productie Bertold Brecht:,,Erst das Fressen, dann die Moral Boerderijen worden

Nadere informatie

Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar

Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar 17-1- Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar BODEM De Bodem Van Groot naar Klein tot zeer klein 2 1 17-1- Bodemprofiel Opbouw van de bodem Onaangeroerd = C Kleinste delen = 0 en A Poriënvolume

Nadere informatie

Niveau 1: Hygiënisch werken

Niveau 1: Hygiënisch werken Auteurs Martine Leuvelink ; Annet Eendhuizen Laatst gewijzigd 24 March 2015 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/59132 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs

Nadere informatie

Waar leven is, zijn ook Enzymen

Waar leven is, zijn ook Enzymen Waar leven is, zijn ook Enzymen De verschillende functies van de Enzymen zijn ontelbaar veelzijdig, net zo als bij Microorganismen, maar Enzymen zijn geen Micro organismen. Het betreft hier dus geen levende

Nadere informatie

EHEC-tiek. Samenvatting van de Duitse uitbraak. Eelco Franz RIVM

EHEC-tiek. Samenvatting van de Duitse uitbraak. Eelco Franz RIVM EHEC-tiek Samenvatting van de Duitse uitbraak Eelco Franz RIVM Centrum Infectieziektebestrijding Lab. Zoonosen en Omgevingsmicrobiologie Nationaal referentielaboratorium STEC 1 28 juni 2011 Inhoud 1. Pathogene

Nadere informatie

Listeria monocytogenes een onder- of overschat risico?

Listeria monocytogenes een onder- of overschat risico? Listeria monocytogenes een onder- of overschat risico? Sandra Roesink-Smale VMT Food Safety Event 6 oktober 2016 www.eurofins.com Deze presentatie Listeria monocytogenes Wetgeving Kant-en-klare levensmiddelen

Nadere informatie

Microbiële reiniging

Microbiële reiniging Microbiële reiniging Inleiding Ondanks intensieve hygiëneprotocollen en desinfectieprocedures blijven de problemen met ziekte verwekkende bacteriën zich opstapelen. De voornaamste reden is het gebrek aan

Nadere informatie

Veehouderij & Gezondheid stand van zaken onderzoek oktober 2015. Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid

Veehouderij & Gezondheid stand van zaken onderzoek oktober 2015. Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid Veehouderij & Gezondheid stand van zaken onderzoek oktober 2015 Renske Nijdam Adviseur milieu & gezondheid 20 oktober 2015 Danielle van Oudheusden Arts M&G, Infectieziektebestrijding GGD Brabant-Zuidoost

Nadere informatie

Afwijkingen bestrijden

Afwijkingen bestrijden Afwijkingen bestrijden De ziekte- of schadeveroorzaker is al aanwezig en je bent tot de conclusie gekomen dat er bestreden moet worden. Welke methode ga je dan hanteren? Er zijn verschillende methoden

Nadere informatie

Micro-organismen (1)

Micro-organismen (1) Inleiding Ondanks intensieve hygiëneprotocollen en desinfectieprocedures blijven de problemen met ziekte verwekkende bacteriën zich opstapelen. De voornaamste reden is het gebrek aan aandacht voor de omgeving

Nadere informatie

Gezondheid en sanitatie. Imke Leenen

Gezondheid en sanitatie. Imke Leenen Gezondheid en sanitatie Imke Leenen Waarom aandacht hiervoor? 2 Maatschappij is in beweging: veranderend klimaat andere sanitatieconcepten verstedelijking duurzaamheid (terugwinning energie en stoffen)

Nadere informatie

Water risicobeoordeling en managementplan Bedrijfsgegevens CP: CB 5.2.1, 5.2.2, Naam bedrijf:

Water risicobeoordeling en managementplan Bedrijfsgegevens CP: CB 5.2.1, 5.2.2, Naam bedrijf: Water risicobeoordeling en managementplan Bedrijfsgegevens CP: CB 5.2.1, 5.2.2, Naam bedrijf: 5.3.2, 5.3.3, 5.3.5, 5.4.1, 5.4.2, FV 4.1.1, 4.1.2, 4.1.3, 5.3.1 & 5.7.1 Naam zaakvoerder: Datum: Water is

Nadere informatie

BIOVEILIGHEIDSDOSSIER PUBLIEK DOSSIER DEEL 2: INFO ACTIVITEIT. 1. Algemene info

BIOVEILIGHEIDSDOSSIER PUBLIEK DOSSIER DEEL 2: INFO ACTIVITEIT. 1. Algemene info BIOVEILIGHEIDSDOSSIER PUBLIEK DOSSIER DEEL 2: INFO ACTIVITEIT 1. Algemene info 1.1. Titel en beknopte beschrijving van de activiteit Nummer: Titel:.. Samenvatting van de doelstellingen: Form PUB OP Juli

Nadere informatie

Boekverslag door O. 810 woorden 28 juni keer beoordeeld. Verslag Praktische Opdracht Ordening

Boekverslag door O. 810 woorden 28 juni keer beoordeeld. Verslag Praktische Opdracht Ordening Boekverslag door O. 810 woorden 28 juni 2016 0 keer beoordeeld Vak Biologie Verslag Praktische Opdracht Ordening Naam: Bregje Coremans Klas: M3b docent: Mr. Vissenberg datum: https://www.scholieren.com/verslag/96899

Nadere informatie

Bodemweerbaarheid & bodemleven

Bodemweerbaarheid & bodemleven Bodemweerbaarheid & bodemleven Joeke Postma, Mirjam Schilder, Johnny Visser 29-11-2018, CBAV - Putten Bodemweerbaarheid Ziektegevoelig Ziektewerend Een ziektewerende grond = grond waarin weinig of geen

Nadere informatie

Veterinaire volksgezondheid en vogelinfluenza

Veterinaire volksgezondheid en vogelinfluenza Veterinaire volksgezondheid en vogelinfluenza NVAG themamiddag d.d. 02-03 2006, Utrecht Prof.dr. Frans van Knapen influenza virus typeringen: H-antigeen N-antigeen Permanente veranderingen in influenza

Nadere informatie