Europa juridisch mijnenveld voor de cloud

Transcriptie

1 thema cloud computing Europa juridisch mijnenveld voor de cloud BT bouwt ruimte voor virtueel datacenter dcw maart 2011 in samenwerking met: advancing information transport systems

2 DataCenter Infrastructure Solutions First Class****** Power IT Rack IT Cool IT Connect IT Monitor IT Different situations and different conditions require the right club on the golf course. So success is always that bit closer when you have the right club at hand. And it s pretty much the same situation when we re talking about data center infrastructure analysis. Emerson Network Power has the right solution available for all situations and the respective given complexity up-to-date, as required and highly efficient in reducing operating costs (TCO/ROI). We give you future-proof solutions from one single source. More information at Maintain IT Emerson Network Power and the Emerson Network Power logo are trademarks and service marks of Emerson Electric Co Emerson Network Power Ideas, Graphics, Editorial Team: Gropp/Huber EMERSON. CONSIDER IT SOLVED. TM

3 dcw colofon datacenterworks is hét vakblad over de technische infrastruc tuur van datacenters. jaargang 4, maart 2011, nummer 2 datacenterworks verschijnt tienmaal per jaar. toezending geschiedt op abonnement basis en controlled circulation. uitgever robbert hoeffnagel robbert@fenceworks.nl Hoofdredactie ferry waterkamp ferry@datacenterworks.nl eindredacteur Marjan van Hoorn postadres redactie postbus 82, 2460 ab ter aar telefoon administratie@fenceworks.nl advertentie-exploitatie fred biloen telefoon fred@fenceworks.nl in dit nummer bijdragen van eric boonstra, peter gloudemans, cindy van der helm, eric lisica, dick havenaar paul matthijsse, teus molenaar, elbert raben, erik de ruijter, ferry waterkamp, cees westzaan, robert wisseloo vormgeving laura willemsen graf isch ontwerp druk 3l drukkerij bv, rotterdam kopij kan worden ingezonden in overleg met de redactie. geplaatste artikelen vertegenwoordigen niet noodzakelijk de mening van de redactie. de redactie noch de uitgever aanvaarden enige aansprakelijkheid voor de inhoud van artikelen van derden, ingezonden mededelingen, advertenties en de juistheid van genoemde data en prijzen. fotokopie en overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk op welke wijze dan ook, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie en onder vermelding van: overgenomen uit datacenterworks, vakblad over de technische infrastructuur van datacenters, met vermelding van de jaargang en het nummer. datacenterworks is een uitgave van fenceworks bv Vertrouwen We beleven momenteel de spannendste periode sinds de opkomst van internet, zo betoogde trendwatcher Ron Tolido van Capgemini onlangs tijdens een rondetafelgesprek over cloud computing. Na een lange reeks donkere jaren bruist IT weer. We gebruiken nu technologieën waar we twee jaar geleden nog niet van hadden gehoord. Als IT-strateeg heb ik dan ook geen flauw idee waar we over tien jaar zijn. Het is al moeilijk genoeg om te voorspellen waar we over twee jaar staan. Hoewel nog lang niet altijd duidelijk is wat cloud computing nu precies is en wat het voor de business kan betekenen, staat wel vast dat het gehypete fenomeen inmiddels voor grote veranderingen heeft gezorgd. On-premise software wordt stap voor stap vervangen door software-as-a-service en dedicated servers door virtuele workloads die al dan niet in het eigen datacenter draaien. IT is in de toekomst niet langer ondersteunend voor de business, maar maakt daar deel vanuit. Redenen genoeg om in relatief korte tijd voor een tweede keer uitgebreid stil te staan bij het thema cloud computing. Zo heeft Paul Matthijsse in kaart gebracht tegen welke hindernissen Europese aanbieders en afnemers van clouddiensten aanlopen als het gaat om privacybescherming en bescherming van intellectueel eigendom. Bij BT hebben we een blik geworpen op de fysieke infrastructuur die momenteel wordt opgebouwd om virtuele datacenterdiensten aan te bieden. Ook treft u een verslag aan van de eerder aangehaalde rondetafel over cloud computing. De rode draad tijdens deze discussie was dat cloud computing onvermijdelijk is, maar dat gebrek aan vertrouwen bedrijven nu nog weghoudt bij de publieke cloud. Het wegbrengen van uw data moet even normaal worden als het op de bank zetten van uw geld. Maar wie moet voor dat vertrouwen gaan zorgen? Wie gaat verzekeren dat de digitale goudstaven veilig zijn opgeborgen in de digitale kluis van de dienstverlener? Moet er een onafhankelijk orgaan komen dat de kwaliteit van clouddiensten gaat toetsen? Of is het aan de vooraanstaande aanbieders van clouddiensten zelf om ervoor te zorgen dat gebruikers geen redenen hebben om eraan te twijfelen dat de gevoelige bedrijfsgegevens veilig zijn opgeslagen? De Britse ict-publicist Keir Thomas schoof onlangs in een blog* voor PCWorld een interessante kandidaat naar voren: Apple. Wat betreft de beveiliging, is een van de sterke punten van Apple dat mensen het merk vertrouwen. (...) Als Steve Jobs in een keynote nogmaals benadrukt dat Apple beveiliging erg serieus neemt (en misschien melding maakt van een paar beveiligingsinnovaties), dan zal dit voor de meeste Apple-gebruikers genoeg zijn. Waarmee we natuurlijk nog niet de zakelijke gebruikers van de cloud hebben bereikt. Maar Apple kan wel een voortrekkersrol vervullen door te laten zien dat het mogelijk is een grote groep gebruikers bijna blind te laten vertrouwen in de cloud. Kleine kanttekening: Apple heeft tot dusver nog maar weinig interesse getoond in de cloud. Heeft u misschien een andere optie? Ferry Waterkamp ferry@datacenterworks.nl * Apple Should Be the Savior of Cloud Computing; Keir Thomas; (Nederlandse vertaling: dcw maart redactioneel 3

4 dcw maart inhoud 4 dcw cloud computing 06 Europa juridisch mijnenveld voor de cloud Allemaal leuk en aardig die clouds van tegenwoordig, maar er kleven wel bezwaren aan op het gebied van privacybescherming en bescherming van intellectueel eigendom. Een blik op enkele juridische haken en ogen van de cloud en de oplossingen die worden aangedragen. 10 cloud ter discussie tijdens emc forum IT zal over tien jaar op grote schaal als een service worden afgenomen. De discussie over public versus private cloud zal dan ver achter ons liggen. 13 bt bouwt ruimte voor virtueel datacenter BT gaat zijn datacentercapaciteit in Nederland flink uitbreiden. Door 3,3 MW toe te voegen aan de huidige capaciteit hoopt de leverancier tegemoet te kunnen komen aan de toenemende vraag naar cloudgebaseerde diensten. dcw netwerken 16 qfabric voor exponentiële datacenters Juniper Networks introduceerde eind februari QFabric. Volgens de fabrikant wereld s eerste echte datacenterfabric. Met QFabric maakt Juniper de weg vrij voor datacenternetwerken die eenvoudiger, schaalbaarder, veiliger en sneller zijn. dcw beheer 20 private clouds onder handbereik (2) Voor een private cloud moeten we metingen, beslislogica en provisioning tot één geheel smeden. Bij Citrix zien we hoe zij dit rond de eigen XenServer-stack hebben gedaan. 25 holistische visie op toestand rekencentrum Met Trellis, een compleet infrastructuurbeheerplatform van Emerson, valt op zijn minst 10 % te besparen op de energiekosten van een rekencentrum, denkt John Curran, vicepresident productmanagement bij Emerson. Het product wordt nu in de praktijk, bij klanten, verfijnd.

5 dcw energievoorziening 28 meer subsidiekansen voor energiezuinige datacenters Het is niet verwonderlijk dat steeds meer bedrijven op zoek zijn naar een integrale technische oplossing om een energiezuinig datacenter te realiseren. De overheid heeft dit jaar de subsidiemogelijkheden voor energiebesparende maatregelen uitgebreid. dcw en verder 33 it room infra 39 nieuws 43 bicsi 44 bouw nap of amsterdam 46 column 30 stroom meten bevordert continuïteit Twee jaar geleden is gestart met de bouw van Dataplace, het neutrale datacenter van Proserve in Alblasserdam. Nu het datacenter volledig operationeel is, blijkt dat de ISP er alles aan heeft gedaan om de continuïteit te waarborgen. 35 electronische commutatie De koeltechnische industrie past steeds vaker energiebesparende componenten toe, waaronder elektronische expansieventielen, toerentalgeregelde compressoren en energie-efficiënte EC-ventilatoren. Wie zijn energierekening substantieel wil verlagen kiest daarnaast voor een optimale belasting van de afzonderlijke componenten. dcw maart inhoud 5

6 allemaal leuk en aardig die clouds van tegenwoordig, maar er kleven wel bezwaren aan op het gebied van onder meer privacybescherming en bescherming van intellectueel eigendom. dit komt vooral doordat europese regelgeving daaromtrent dateert van 1995, toen internet net van de grond begon te komen. een blik op enkele juridische haken en ogen van de cloud en de oplossingen die worden aangedragen. Paul Matthijsse is freelancejournalist Cloud blijkt juridisch mijnenveld Over grenzen, wetten en de cloud dcw maart cloud computing 6 Werken met een cloudomgeving roept nogal wat vragen op. Bijvoorbeeld, mogen persoonsgegevens van Nederlandse burgers wel worden opgeslagen op harde schijven die zich fysiek in Duitsland bevinden? En welk economisch risico loopt een Nederlands bedrijf dat zijn ontwerptekeningen ergens in de cloud opslaat op het moment dat een Britse rechter besluit dat de Amerikaans-Britse cloudprovider inzage in zijn harde schijven Op juridisch gebied blijkt onze onvolprezen cloud nogal wat haken en ogen te hebben. moet geven, omdat hij verdacht wordt strafbare content op zijn servers te hosten? Krijgt iemand die tekeningen daardoor ook onder ogen? En hoe vertrouwelijk wordt daarmee omgesprongen? Dan is er nog het auditverhaal. Kan een bedrijf onomstotelijk aantonen dat de toegang tot gegevens die in de cloud zijn opgeslagen, overeenkomstig het gevoerde veiligheidsbeleid verloopt? Een recent onderzoek van Courion, waarover later meer, geeft alvast het antwoord: dat kan steeds en steeds minder. Op juridisch gebied blijkt onze onvolprezen cloud dus nogal wat haken en ogen te hebben en volgens EuroCloud, een club die zich opwerpt als belangenbehartiger van Europese cloudgebruikers, vormt de huidige situatie dan ook niets minder dan een juridisch mijnenveld. Voor sommige bedrijven en overheidsinstellingen dan ook reden genoeg gevoelige gegevens op dit moment niet in een openbare cloud onder te brengen. Maar dit betekent dat deze groep gebruikers niet over de praktische voordelen van een cloudaanpak kan beschikken en dat remt weer potentiële innovatie. actie vanuit brussel Ook Brussel heeft dit uiteraard al langere tijd in de gaten. In een toespraak in januari jongstleden tijdens het World Economic Forum in Davos beloofde Eurocommissaris Neelie Kroes dat Europa snel maatregelen zal nemen om deze juridische verwarring zo snel mogelijk de wereld uit te helpen. Het Europese bedrijfsleven heeft daar belang bij en de Europese burger ook en bovendien past de juridische facilitering van cloud computing prima binnen de Digitale Agenda, die onder meer ten doel heeft om iedere Europeaan toegang tot internet te bieden. Vorig jaar drong een bedrijf als Microsoft al aan op een snelle wijziging van de Europese regels. Dat gebeurde bij monde van Brad Smith, de topjurist van het bedrijf. Hij beklaagde zich erover dat het voor een niet-

7 Volgens Brad Smith, topjurist van Microsft, is het voor een niet-europees bedrijf vrijwel ondoenlijk om clouddiensten in Europa aan te bieden. Europees bedrijf vrijwel ondoenlijk is om clouddiensten in Europa aan te bieden, omdat het zich dan aan niet-geharmoniseerde wetgeving van 27 landen moet houden. Zo wees Smith erop dat de regelgeving met betrekking tot dataretentie niet consistent is. Het ene EU-land stelt als eis dat serviceproviders het verkeer van hun klanten (alleen de adressen, niet de inhoud) gedurende zes maanden moeten bewaren, terwijl een ander EU-land deze termijn op twee jaar stelt. Dit betekent dat een aanbieder van een grensoverschrijdende dienst die in de cloud draait volautomatisch over de schreef gaat! Dat deze wetgeving niet is geharmoniseerd, komt simpelweg door het feit dat de Europese landen een zekere ruimte hebben om de regels uit Brussel meer of minder strikt te interpreteren, oftewel de bekende nationale manoeuvreerruimte. Maar, zoals zal blijken, wordt er hard gewerkt om deze obstakels voor cloud computing inderdaad te verwijderen. wetgeving uit 1995 De problemen worden veroorzaakt door verouderde wetgeving. Het directief waarin Brussel de regels voor digitale privacybescherming vastlegt - Directief Databescherming 95/46/EC genaamd - dateert in haar oorspronkelijke vorm van 24 oktober Dat was het begin van het publieke internet, de tijd van modems en inbellijnen en betalen per minuut voor de verbinding. Online overheidsdiensten bestonden niet of nauwelijks. In die tekst wordt al nadrukkelijk ingegaan op de bestaande verschillen in digitale privacywetgeving binnen de diverse lidstaten, die Brussel natuurlijk niet zo maar van tafel kan vegen. Inmiddels zijn we ruim vijftien jaar verder en ziet de digitale wereld er anders, maar dan ook héél anders uit: sociale netwerken, Software-as-a-Service, mogelijkheden voor online dataopslag, digitale patiëntendossiers, internettelefonie, cloudoplossingen en dat alles draaiend over glasvezelnetwerken. Deze nieuwe constellatie doet de bestaande wetgeving uiteraard in haar voegen kraken. data als geld Peter Hustinx is de Europese supervisor voor databescherming, een onafhankelijke toezichthouder op de juiste toepassing van Europese privacyregels door de lidstaten. In een toespraak voor het Europees Parlement tijdens de derde Europese Cyber Security Awareness Day in april vorig jaar, ging hij uitgebreid in op het verschijnsel cloud computing en de uitdagingen die dat voor een wetgever met zich meebrengt. Centrale vraag was: biedt het huidige juridische raamwerk voldoende instrumenten om de privacy van persoonlijke data in de grensoverschrijdende cloud te waarborgen? Antwoord is: dat is maar ten dele het geval. In principe zijn fysiek in Europa gevestigde cloudaanbieders gehouden aan de regels van genoemd Directief Databescherming. Maar Amerikaanse aanbieders van clouddiensten dcw maart cloud computing 7

8 dcw maart cloud computing 8 Neelie Kroes, eurocommissaris voor de Digitale Agenda, stelde maatregelen in het vooruitzicht die juridische verwarring zo snel mogelijk de wereld uit moeten helpen. die Europese klanten willen bedienen, vallen weer niet onder de Europese regels. En dat maakt het voor Europese bedrijven weer onmogelijk zaken te doen met een fysiek in de Verenigde Staten gevestigde cloudleverancier, omdat daar andere privacyregels gelden die niet conform de Europese zijn. Een Amerikaans bedrijf als Rackspace heeft dit dilemma onlangs opgelost door een nieuw datacenter in het Verenigd Koninkrijk te openen. Rackspace kan daarmee zijn Europese klanten garanderen dat hun data de Europese ruimte niet verlaten. Vanuit cloudtechnisch oogpunt is het natuurlijk enigszins bizar dat een bedrijf vanwege regelgeving wordt gedwongen een nieuw datacenter te bouwen, terwijl dezelfde diensten al lang en breed via bestaande datacenters kunnen worden geleverd. De cloud is immers een grenzeloos concept - by design! In dit verband suggereert het eerder genoemde EuroCloud om data net zo te gaan behandelen als geld. Wie online een bankrekening opent en daar geld op stort, heeft ook geen flauw idee waar dat geld zich fysiek bevindt. Die locatie is niet belangrijk, het enige dat telt is dat er een overeenkomst tussen bank en klant bestaat en die is aan nationale wetgeving onderhevig. EuroCloud pleit er dus voor het hele verhaal over het belang van de locatie van de data los te laten. Daar zit zeker wat in. Hustinx stipte nog een ander punt aan dat van belang is om vast te stellen of een cloudaanbieder al dan niet aan Europese regels voldoet. Dat gaat er dan om wat een cloudaanbieder precies met de data doet. Dit geeft namelijk antwoord op de juridisch relevante vraag of de cloudaanbieder als een datacontroller (eigenaar) of als dataprocessor (verwerker) moet worden beschouwd. Afhankelijk van de geleverde dienst kan dat de een, de ander - of beide zijn! Voor beide entiteiten gelden weer enigszins andere regels met betrekking tot privacybescherming. enisa Dan is er nog een zeer lijvig rapport van het European Network and Information Security Agency (Enisa) - ook wel bekend als de Europese cyberwaakhond - waarin wordt onderzocht of het cloudmodel kan worden ingezet door Europese overheden en overheidsinstanties. Dit rapport, 'Security and Resilience in Governmental Clouds - Making an informed decision' genaamd, dateert van januari 2011 en wil, zoals de ondertitel al aangeeft, het seniormanagement van de diverse lidstaten helpen de juiste afweging te maken om al dan niet met cloudtechnologie in zee te gaan en indien ja, welk type cloud voor welke situaties het best geschikt is. Het rapport is gebaseerd op de input van ruim twintig experts uit het bedrijfsleven en de technische wetenschappen en stelt dat cloudtechnologie een zeer interessante optie is voor overheidslichamen vanwege de schaalbaarheid, elasticiteit, snelheid en redundantie, gecombineerd met kostenvoordelen. Maar de belangrijkste uitdaging is de risico's op het gebied van privacy en redundantie goed te begrijpen, omdat het aflevermodel door de cloud is veranderd. Dat heeft grote gevolgen voor de juridisch belangrijke vraag wie er op zeker moment verantwoordelijk is voor een bepaalde dataset ( accountability ), bijvoorbeeld de gemeentelijke database van een middelgrote stad met de NAW-gegevens van alle inwoners van die stad. Het risico van de cloud is dat overheidsinstanties het zicht op en de controle over hun data kunnen verliezen. Daarom pleit de Enisa dan ook voor meer transparantie: in contracten met cloudaanbieders moet deze verantwoordelijksheidsvraag expliciet worden beantwoord. Het rapport eindigt met de oproep de Europese regelgeving aan te passen om cloud computing een juridisch dichtgetimmerd kader te bieden. Het beveelt vooralsnog aan om privacygevoelige overheidsdata op de duurdere privé-clouds te bewaren en te verwerken, terwijl minder gevoelige informatie in de publieke cloud kan worden geparkeerd. wildwestcloud Dat de cloud op auditgebied voor de nodige onduidelijkheid zorgt, blijkt ook uit een onderzoek dat de Amerikaanse compliancespecialist Courion afgelopen oktober onder 384 businessmanagers heeft uitgevoerd. Het overgrote deel van deze managers was werkzaam

9 bij bedrijven met meer dan duizend werknemers, over de hele wereld. Conclusie: cloudadoptie gaat sneller dan het bijstellen van de security controls en de cloud van vandaag heeft dan ook veel weg van een wildwestsituatie. De cijfers die uit deze 2010 Access Assurance Survey naar voren komen, zijn dan ook op z n zachtst gezegd verontrustend. Bijna de helft van de ondervraagden zegt er geen vertrouwen in te hebben dat een complianceaudit van de cloudapplicaties zou uitwijzen dat de toegangscontrole tot die applicaties - en dus de data - goed is geregeld. Meer dan driekwart van de ondervraagden geeft aan niet te weten wie er verantwoordelijk zou moeten zijn voor data die in de cloud zijn opgeslagen. 65 % meent dat de eigenaar van de data, de applicatieleverancier en de cloudprovider alle drie verantwoording dragen voor de databescherming, terwijl 13 % aangeeft hier niet zeker van te zijn. Er blijkt geen consensus te bestaan over welke enkele partij de eindverantwoordelijkheid voor de data draagt. Maar liefst 61 % zegt weinig of geen zicht te hebben tot welke systemen of applicaties hun medewerkers toegang hebben. Het onderzoek concludeert dat met de komst van de cloud, dit soort problematiek alleen maar is toegenomen. Duidelijk is dat cloud computing wringt met de huidige wetgeving. Juist omdat het een grensoverschrijdend concept is en omdat het zo nieuw is, zitten wetgevers tijdelijk met de handen in hun haar. Maar onder druk van de markt en van gebruikers zal dit ongetwijfeld snel ten goede veranderd zijn. Het is voor een niet- Europees bedrijf vrijwel ondoenlijk om clouddiensten in Europa aan te bieden. Peter Hustinx, Europese supervisor voor databescherming. advertentie All IT Rooms is een computerruimte System Integrator. Wij ontwerpen en bouwen nieuwe computerruimtes maar ook de herinrichting, verbouwing of verhuizing van uw huidige computerruimte is bij ons in goede handen. Onze dienstverlening op een rij: Consultancy Ontwerp Project management Realisatie Service Lange Kleiweg 50B 2288 GK Rijswijk Tel info@allitrooms.com A5 adv def.indd :05:47

10 Cloud ter discussie tijdens EMC Forum Goed om controle te verliezen it zal over tien jaar op grote schaal als een service worden afgenomen, waarbij flexibiliteit en snelheid van de dienstverlening bepalend zullen zijn. de discussie over public versus private cloud zal dan ver achter ons liggen. Ferry Waterkamp is hoofdredacteur van DatacenterWorks Deze voorspellingen werden half februari gedaan tijdens het EMC Forum in de Rotterdamse Van Nelle Ontwerpfabriek. De organisatie van het gebruikersevenement had voor de pers een rondetafelgesprek over de cloud gearrangeerd, waaraan onder andere Chuck Hollis van storagespecialist EMC, Ron Tolido van Capgemini en Alexandra Schless van de TelecityGroup deelnamen. Volgens Chuck Hollis, bij EMC vicepresident en wereldwijd verantwoordelijk voor marketing, zal over vijf jaar meer IT via de cloud worden afgenomen dan rechtstreeks. Maar volgens de deelnemers aan de discussie moet er eerst nog wel flink worden gewerkt aan de vertrouwensrelatie tussen de klant en de cloudprovider. Voor het opbouwen van een vertrouwensrelatie is het belangrijk dat we vertrouwen hebben in de professionals, vulde Alexandra Schless aan, managing director voor Telecity in Nederland. Volgens Schless is het een goede zaak als er een onafhankelijk orgaan komt dat de kwaliteit van cloudimplementaties kan toetsen. Voor die toetsing introduceerde EMC-dochter RSA Security onlangs de Cloud Trust Authority (CTA), een set van cloudgebaseerde diensten. Door zichtbaarheid en door controle te krijgen over identiteiten, informatie en infrastructuur fungeert de CTA als intermediair tussen serviceproviders en hun klanten om een veilige en betrouwbare relatie te realiseren. dcw maart cloud computing 10 controle verliezen De angst om de controle over de eigen data te verliezen houdt veel bedrijven nu nog weg bij de cloud. Maar vroeg of laat komen we tot de ontdekking dat het helemaal niet erg is om de controle te verliezen, stelde CTO Ron Tolido van Capgemini Nederland. Bijvoorbeeld voor dit evenement hebben we licht nodig, maar de controle over het licht willen we niet op onze managementagenda hebben staan. Het is eigenlijk heel goed om de controle te verliezen; dat ruimt je geest en je agenda op. Uiteindelijk wil je alleen maar een rapport ontvangen waarin staat dat alles in orde is, vervolgde Hollis. Volgens de EMC-woordvoerder loopt de IT-sector achter op andere sectoren, zoals het bankwezen, waar we al veel langer gewend zijn om de controle over te dragen. We zetten ons geld op de bank terwijl we weten dat het daar niet blijft staan. Het tijdperk van gouden staven in een kluis is al lang voorbij. Dezelfde ontwikkeling moeten we nog doormaken in de IT. De opzet van datacenter zal door de cloud nauwelijks veranderen. servicementaliteit Behalve bij de afnemers van clouddiensten is er ook bij de aanbieders een mentaliteitswijziging nodig om uiteindelijk te komen tot een goede vertrouwensrelatie. De opzet van datacenters zal door de cloud nauwelijks veranderen, maar wel de manier waarop we een datacenter runnen, stelde Schless. In feite leveren we nog steeds hetzelfde, maar de vraag van een cloudklant is heel anders. De behoeften wijzigen zeer snel en daar moeten de aanbieders op kunnen anticiperen. Volgens Hollis kun je als cloudprovider gewoon geen nee verkopen. De dienstverlening maakt een cloudprovider een cloudprovider en een serviceprovider een serviceprovider. Wij hebben zelf enkele weken geleden een clouddatacenter geopend in North-Carolina. De technologie en de migratie waren het probleem niet. Het moeilijkste deel was het overbrengen van het legacy personeel naar het nieuwe datacenter. kalkoen Als er eenmaal een hechte vertrouwensband is opgebouwd, zal er steeds minder vaak de noodzaak zijn zelf een cloud te bouwen. Bij EMC hebben we ervaring met het bouwen van private clouds voor klanten, vertelde Hollis. Maar als er eenmaal ervaring is bij de klant, is vaak de reactie: waarom doen we dit niet zelf?. Over tien jaar zal de discussie over public versus private cloud ver achter ons liggen, schetste Schless.

11 Van links naar rechts op de foto: Alexandra Schless van TelecityGroup, Chuck Hollis van EMC en Ron Tolido van Capgemini. Volgens de deelnemers aan het rondetafelgesprek staan traditionele ITorganisaties wel voor een moeilijke opgave, nu zij techniek moeten inruilen voor diensten en moeten leren hoe zij van deze diensten gebruik moeten maken. Tolido: Het is hetzelfde als een kalkoen vragen wat hij van kerst vindt. Hollis voorspelde dat de IT-organisatie van de toekomst wordt bevolkt door slechts twee groepen. Aan de ene kant heb je de jonge gasten die van heel veel dingen weinig weten en nog nooit een echte carrière hebben gehad. Aan de andere kant heb je de oude mainframegasten want zij weten hoe changemanagement werkt. Tussen deze twee groepen heb je the land of the lost. Hier tref je de mensen aan die hun carrière hebben opgebouwd rondom specialismen en rigide processen. Zij zijn degenen die het meest worden uitgedaagd. Bijvoorbeeld de storagespecialisten verliezen autoriteit, want in de nieuwe situatie is er niet zo heel veel storage meer. Zij zijn de kalkoenen, besluit Tolido. advertentie In samenwerking met Vaultex heeft Remtech een computerruimte gebouwd voor MCB In opdracht van ICTroom heeft Remtech een computerruimte gebouwd voor Vanderlande Remtech leverde in opdracht van Modulair een ruimte voor het Vlaams Parlement Remtech Wethouder Raamsstr. 3d 4286 BV Almkerk T E info@remtech.nl I

12 Word lid van DatacenterWorks mail uw persoonsgegevens naar en ontvang het magazine datacenterworks gratis

13 bt gaat zijn datacentercapaciteit in nederland flink uitbreiden. door 3,3 mw toe te voegen aan de huidige capaciteit hoopt de leverancier van netwerkdiensten tegemoet te kunnen komen aan de toenemende vraag naar cloudgebaseerde diensten, waaronder bt s nieuwe Directielid Joost van Hest van BT Benelux: We praten niet meer over vierkante meters. vdc-dienst (virtual data centre). Ferry Waterkamp is hoofdredacteur van DatacenterWorks Nieuwe datavloer in Amsterdam en Nieuwegein BT bouwt ruimte voor virtueel datacenter BT introduceerde eind 2010 zijn VDC-dienst (virtual data centre) in de Benelux. VDC is volgens de leverancier van netwerkdiensten een concreet voorbeeld van IaaS (infrastructure-as-a-service) waarbij gebruikers via een selfserviceportal servers, opslagcapaciteit, netwerk- en beveiligingsdiensten kunnen bestellen (zie kader BT virtual data centre). Om het virtuele datacenter verder uit te breiden, hebben we meer high-denseruimte nodig. Het is in feite een standaard VM-omgeving met een portal om de virtuele machines te provisionen, verduidelijkt Joost van Hest, directielid BT Benelux en verantwoordelijk voor strategie, marketing en producten. Een shared omgeving dus, maar wel met minimaal één blade per klant en de nodige veiligheidsmarges ingebouwd. Wij bieden bijvoorbeeld de garantie dat data blijven staan waar ze staan en niet terechtkomen op een virtueel datacenter aan de andere kant van de wereld. Daar gaan we dus net iets anders mee om dan de Googles en Amazon s van deze wereld. Het uitgebreide netwerk van BT kan worden gezien als het fundament onder het VDCaanbod. Wij zijn met meer dan km glasvezel de tweede netwerkpartij in Nederland en dat is ook onze kracht. Wij kunnen garanderen dat een applicatie tot op de desktop werkt. Als je bij ons ook nog het Lanmanagement afneemt, dan heb je een end-toend garantie. Daar kunnen we een SLA (service level agreement) op afgeven. En dan kun je bijvoorbeeld spraak als een applicatie op het VDC laten draaien. Dat is toch een toepassing die veel mensen voorheen niet aandurfden, vertelt Van Hest. meer ruimte Volgens hem is nu al duidelijk dat VDC een groot succes wordt. We hebben al heel veel aanvragen binnengekregen, bijvoorbeeld van klanten die binnen onze eigen datacenters willen migreren naar de virtuele omgeving. Daarnaast lopen er pilots met drie nieuwe klanten, maar dit zijn veelal nog test- en acceptatieomgevingen. De huidige VDC-omgeving is opgebouwd in het bestaande datacenter in Nieuwegein. Om het virtuele datacenter verder uit te breiden, hebben we meer high-dense-ruimte nodig, zegt Van Hest. De eerste stap is de uitbreiding van het huidige rekencentrum in Nieuwegein. Daar hebben we ruimte over en kunnen we als het ware nog een datacenter in het datacenter bouwen. dcw maart cloud computing 13

14 dcw maart cloud computing 14 Het pand van BT in Nieuwegein. bt virtual data centre Het virtual data centre (VDC) dat BT eind 2010 in de Benelux introduceerde, is een gehoste datacenterinfrastructuur die de cloudcomputingstrategie van het bedrijf onderstreept. Het is gebaseerd op een modulaire, gelaagde architectuur die op alle hoofdlagen schaalbaarheid en virtualisatie biedt. BT onderscheidt de volgende vier hoofdlagen: netwerklaag, voor het verzorgen van firewalldiensten, virtuele service load balancing en virtuele netwerken en switches; storagelaag, die klanten in staat stelt om dataruimte naar wens aan te vragen en die virtuele applicatieopslag, virtuele gedeelde opslag en snap back-up en herstel omvat; computinglaag, voor het aanvragen, controleren en aanpassen van nieuwe virtuele servers. Er zijn extra opties beschikbaar om een hogere beschikbaarheid te realiseren en extra diensten die waarde toevoegen; beveiligingslaag, die onder de andere drie lagen ligt en meerdere firewalldiensten, virtuele load-balancing en virtuele SSL (secure sockets layer) biedt. BT VDC is momenteel beschikbaar in het Verenigd Koninkrijk, de Benelux, Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje, Ierland en Brazilië. Andere landen moeten snel volgen en uiteindelijk is het de bedoeling dat alle VDC-locaties naadloos met elkaar kunnen load-balancen. Maar dan moeten eerst nog wel heel wat probleempjes worden opgelost, zegt Joost van Hest van BT Benelux. Als je gaat load-balancen kun je niet meer aangeven welke data waar staan en dat geeft problemen met de privacywetgeving. Daar is niet echt een oplossing voor. In gezamenlijkheid met consultancybedrijven werken we heel hard aan een oplossing. We hopen dat ook ICT~Office zich daarbij gaat aansluiten, zodat we tot een gezamenlijke oplossing kunnen komen. Want het is een generiek probleem. Nieuwegein is volgens hem ook de uitgelezen locatie om een volledig redundante infrastructuur op te bouwen. Na de splitsing in 2001 hebben wij het netwerk meegenomen uit de joint venture met de NS. De kabels liggen dus vooral langs de spoorlijnen en het netwerk komt samen in Utrecht. Daardoor is het voor ons redelijk makkelijk om een redundante infrastructuur van en naar Utrecht op te zetten. De nieuwe datavloer in Nieuwegein moet na de zomer van 2011 gebruiksklaar zijn. De tweede stap in de uitbreiding van BT s datacentercapaciteit is de bouw van een nieuw datacenter in Groot Amsterdam. Door een gebrek aan capaciteit op het grid was een uitbreiding van het bestaande datacenter in Amsterdam geen optie. Voor de nieuwbouw hebben we al een locatie op het oog maar de puntjes moeten nog op de i worden gezet. De uitbreiding van de datacentercapaciteit bedraagt in totaal 3,3 MW, modulair opgebouwd in stappen van 500 kw. We praten niet meer over vierkante meters, zegt Van Hest. Ook met onze klanten rekenen we af in kwh. We gaan uit van een density van maximaal 20 kw en gemiddeld ongeveer 8 kw per rack. energie-eff iciëntie De netwerkdienstenleverancier heeft de technische dienstverlener Imtech de opdracht gegeven voor het ontwerp, de bouw en het beheer van de nieuwe datacentercapaciteit die moet voldoen een de EU Code of Conduct. Uitgangspunt is dat de datacentercapaciteit zo energie-efficiënt mogelijk moet zijn. Voor het nieuwe datacenter in Amsterdam mikt BT op een EUE onder de 1,3. Om dit mogelijk te maken zal Imtech gebruikmaken van een efficiënte energievoorziening, een hoogwaardig energiemanagementsysteem en geavanceerde koeling, evenals geïntegreerde elektrotechnische en werktuigbouwkundige oplossingen. Er wordt gebruikgemaakt van kleppen in de verhoogde vloer om de luchtstromen in het datacenter te optimaliseren. Het rack staat als het ware op een gat, legt Van Hest uit. We meten continu de temperatuur in de racks en als een rack meer koude lucht nodig heeft, krijgt het dat ook. Door kleppen te openen en te sluiten kun je heel dynamisch die racks koelen die het nodig hebben. Ook zal veel gebruik worden gemaakt van vrije koeling; misschien wel tot 97 % van de tijd.

15 Een blik in het bestaande Amsterdamse datacenter van BT. De uitbreiding van de datacentercapaciteit bedraagt in totaal 3,3 MW. Als deelnemer aan de Meerjarenafspraak energie-efficiëntie (MJA) voor de ict heeft BT Benelux zich toegelegd op een jaarlijkse energie-efficiëntieverbetering van 2 %. Maar daar gaan wij fors overheen, zegt Van Hest advertentie stellig. In onze oude infrastructuur hebben we de afgelopen periode al heel veel verbeteringen kunnen doorvoeren, zoals toepassing van vrije koeling of vervanging of optimalisering van oude racks. Ook hebben we de temperatuur op de zaal wat omhoog geschroefd naar 23 tot 25 C. En we hebben nog een aantal activiteiten op de planning staan, zoals het plaatsen van een dak over de oudere racks. Imtech Special Market Solutions (SMS) is een toonaangevende organisatie binnen Imtech Nederland die de taak heeft om inno vatieve product markt combinaties (PMC s) met een strategisch belang op te richten en winstgevend te maken. SMS staat voor innovatie en innovatie begint bij innoverende mensen. Onze medewerkers hebben als gemeenschappelijke eigenschap: Passie voor de zaak en hun vak. Voor deze snelgroeiende PMC zijn wij op zoek naar: n Commerciële talenten n Projectmanagers n Lead engineers Eén van deze PMC s is Datacenter Solutions. Zij kunnen bouwen op de jarenlange ervaring die Imtech heeft op het gebied van datacenters, en is haar klanten van dienst bij bijvoorbeeld bouw (nieuwbouw, renovatie), onderhoud en energiemanagement van datacenters. Interesse? Graag ontvangen wij je CV via Voor meer informatie neem contact op met Gert Boer, telefoon De vrijwel unieke combinatie van elektrotechniek, ICT en werktuigbouw uit één hand biedt klanten vele voordelen die uiteindelijk resulteren in lage operationele kosten en hoge beschikbaarheid essentiële parameters in een datacenter. Samen Succesvol

16 QFabric voor exponentiële datacenters Juniper maakt netwerken plat juniper networks introduceerde eind februari qfabric. volgens de fabrikant s werelds eerste echte datacenterfabric. met qfabric maakt juniper de weg vrij voor datacenternetwerken die eenvoudiger, schaalbaarder, veiliger en sneller zijn. Ferry Waterkamp is hoofdredacteur van DatacenterWorks project stratus De revolutie is in de ogen van Juniper een plat netwerk dat zo'n tien keer sneller en schaalbaarder is dan legacy netwerken en aanzienlijk minder stroom verbruikt en minder ruimte in beslag neemt. Het resultaat is wat Juniper noemt een exponentieel datacenter. De netwerkfabrikant realiseert dit door het aantal switchinglagen in het datacenternetwerk terug te brengen naar één. Alle resources, zoals storage, servers, routers en switches, worden ondergebracht in één enkele pool en op hoge snelheid met elkaar in contact gebracht. Voor communicatie tussen twee netwerkapparaten is telkens maar één hop nodig. Juniper ondersteunt hiervoor standaard ethernet- en fibre-chandcw maart netwerken 16 QFabric is een uitwerking van de vorig jaar geïntroduceerde datacenternetwerkarchitectuur gericht op het terugbrengen van het aantal switchinglagen van drie naar één. Drie lagen zijn prima voor een clubsandwich, maar niet voor een datacenter, grapte Junipers CEO Kevin Johnson tijdens de introductie van QFabric in San Francisco. Volgens Johnson zijn datacenternetwerken te complex geworden om de huidige ontwikkelingen bij te kunnen houden. De cloud en de populariteit van mobiele devices hebben voor fundamentele veranderingen gezorgd. Zo hebben we de transitie gezien van on-premise software naar SaaS (software-as-a-service). Dedicated servers zijn gaandeweg vervangen door virtuele workloads. En ook storage is gevirtualiseerd. Maar het netwerk is niet getransformeerd, stelde Johnson. Datacenters staan onder een enorme druk, vervolgde Pradeep Sindhu, CTO en oprichter van Juniper Networks. Datacenters halen een efficiëntie van zo n 6 tot 11 %. Zelfs de gloeilamp die honderd jaar geleden is uitgevonden, doet het nog beter. Met QFabric gaan we een revolutie teweegbrengen in het datacenter.

17 Pradeep Sindhu, CTO en oprichter van Juniper Networks: Datacenters staan onder een enorme druk. De overgang van een legacy omgeving naar QFabric zal geleidelijk gaan. nelinterfaces. Het opslagprotocol InfiniBand wordt vooralsnog niet ondersteund. QFabric gedraagt zich als één enkele switch die er voor de beheerder verder normaal uitziet en via één enkel scherm kan worden beheerd. Onder de motorkap is de switch opgebouwd uit drie verschillende onderdelen die verspreid staan opgesteld in het datacenter. De switch is als het ware geëxplodeerd over het datacenter. Aan de randen van het netwerk bevinden zich de QF/nodes, 1U-apparaten die zich binnen het fabric gedragen als distributed decision engines. Het verkeer tussen de nodes loopt via de QF/interconnect waarin de interfacekaarten worden gestoken. De twee units hoge QF/director tot slot is de control plane voor het centraal bewaken van de devices. Alle componenten samen zien eruit als een normale switch, maar dan extreem schaalbaar, zegt Sindhu. Met deze aanpak kan het aantal devices binnen het datacenternetwerk met 27 % worden teruggebracht, zo heeft Juniper becijferd. geïntegreerde beveiliging Bovenop deze platte architectuur bouwt Juniper een integrated services architecture om bijvoorbeeld security voor de beveiliging van zowel fysieke als virtuele netwerkomgevingen te integreren in de fabric. In traditionele netwerken wordt het dataverkeer tussen servers geïnspecteerd door individuele firewalls en inbraakpreventiesystemen (IPS). Deze aanpak schiet echter tekort als op grote schaal gebruik wordt gemaakt van virtualisatie en gedistribueerde applicaties. Juniper lost dit op door fysieke netwerkomgevingen te beveiligen met de SRX series-servicesgateway en virtuele omgevingen met de recent geïntroduceerde vgw virtual gateway. Voor securitybeheer wordt gebruikgemaakt van Junos Space Security Design en de Security Threat Response Manager. opstapje De QF/interconnect, QF/director en QF/node worden momenteel getest door enkele klanten van Juniper en zijn vanaf het derde kwartaal van 2011 algemeen beschikbaar. Een half jaar testen is volgens Andy Ingram, bij Juniper vicepresident voor marketing and business development, geen overbodige luxe. We testen geen apparaat, maar een heel Alle componenten van QFabric bij elkaar, met voorop twee QF/interconnects. Op de tweede rij wordt een QF/director geflankeerd door twee QF/nodes. dcw maart netwerken 17

18 CEO Kevin Johnson van Juniper Networks: Drie lagen zijn prima voor een clubsandwich, maar niet voor een datacenter. systeem dat deel uitmaakt van het meest kritische onderdeel van je netwerk: het datacenter. Juniper introduceerde eind februari wel al een nieuwe top of rackswitch die ook als QF/node kan worden ingezet en dus een opstapje biedt naar QFabric. Standalone is de QFX3500 inzetbaar als 64-poorts 10GbE-switch met fiber channel over ethernet (FCoE)- en fiber channel-gatewayfunctionaliteit en beschikt de switch over zijn eigen control plane. Als onderdeel van QFabric werkt de QFX3500 nauw samen met de andere QF/nodes in het fabric. Voor de uplink wordt dan niet gebruikgemaakt van ethernet, maar van een veel intelligenter protocol, vertelt Ingram tijdens een interview met DatacenterWorks. overgang De overgang van een legacy omgeving naar een QFabric zal geleidelijk gaan, vervolgt Ingram. De komende paar jaar wordt het economisch aantrekkelijk om over te stappen op 10GbE. Daarvoor kun je de QFX3500 inpluggen in je bestaande netwerk. Dat gaat goed tot zo n vijfhonderd servers, maar dan krijg je op de aggregatie- en distributielaag een bottleneck. Vanaf dat punt wordt QFabric aantrekkelijk. Je kunt dus klein beginnen en uiteindelijk opschalen tot tienduizenden poorten. Volgens Ingram heeft QFabric de kracht in zich om de manier waarop advertentie Rittal The System. KASTSYSTEMEN STROOMVERDELING KLIMATISERING

19 datacenters worden ingericht, op lange termijn te beïnvloeden. POD s (performance-optimized datacenters) worden gebruikt om het fysieke netwerk te segmenteren; dat is met QFabric niet meer nodig. Binnen een hostingomgeving is het voor een klant ook niet meer noodzakelijk een aaneengesloten rij racks af te nemen. Als de racks verspreid staan over het datacenter ervaar je dezelfde latency. De schaalbaarheid van QFabric maakt in potentie ook de weg vrij voor datacenters die groter zijn dan we tot nu toe gewend zijn. Maar de omvang van een datacenter wordt beperkt door de hoeveelheid stroom die beschikbaar is. Dit heeft dus minder met het netwerk te maken maar meer met de fysieke realiteit. Je kunt klein beginnen en uiteindelijk opschalen tot tienduizenden poorten. advertentie Faster better worldwide. IT-INFRASTRUCTUUR SOFTWARE & SERVICE

20 Private clouds onder handbereik (2) Citrix XenServer en Selfservice Portal: workflow does it voor een private cloud moeten we metingen, beslislogica en provisioning tot één geheel samensmeden. bij citrix zien we hoe compleet zij dit rond de eigen xenserver-stack hebben gedaan. met specifiek aandacht voor het gedeelte beslissen. citrix blijkt hier toonaangevende doch complexe opties te bieden, waarbij ze gebruikmaken van de eigen loadbalancing en vmlogix-techniek. hoe compleet is het geheel? Erik de Ruijter is IT Architect bij ABN AMRO Bank dcw maart beheer 20 Citrix profileert zich als IT service delivery -bedrijf, gericht op het op efficiënte wijze kunnen aanbieden van applicaties inclusief onderliggende middlewarestack. Een indeling die zij zelf gebruiken, is naar werkvlak : desktop, server, network, cloud en collaboration. Voor onze utility-computingbenadering is het helderder om te kijken naar gebruikte technieken. Dan staat nog steeds de groupwarekolom (onder andere GoToMeeting voor televergaderen) apart, net als het netwerkdeel dat caching, VPN en compressie doet. De andere werkvlakken delen we in naar hun techniek. En dat zijn drie soorten virtualisatie: serverhypervisors, XenServer dus. De OpenCloud API om die te integreren met IaaS-clouds is een aardige add-on en Essentials for Hyper- V zijn enkele Xen-plugins die ook voor Hyper-V-beheer waarde toevoegen. De recente overname van VMLogix met zijn Lab Manager-lijn komt in deze kolom terecht; applicatievirtualisatie via XenApp. Deze biedt zowel terminal servicesachtige remote applications als lokale applicatie-vm s die vergelijkbaar zijn met pakweg VMware ThinApp, mede via streaming; desktopvirtualisatie oftewel VDI (virtual desktop infrastructure). Enerzijds XenDesktop met zijn desktops-op-afstand (een stap verder dan het XenApp-model), die in het datacentrum draait op XenServer, maar ook Hyper-V of VMware is mogelijk, of streaming van de desktop naar de Dit is het tweede artikel uit een serie van vier. In de eerste aflevering is de monitoringdimensie aan de orde gekomen en de mogelijkheden van Hyper-V van Microsoft. In dit artikel komen XenServer en Selfservice Portal van Citrix aan de orde. Verderop wordt kort gekeken naar de extra complicaties voor beheer van public clouds (of private clouds met gebruikmaking van publieke providers). Tot slot wordt ingezoomd op het soort cloud dat een datacentrum primair zal willen bieden: IaaS oftewel Infrastructure as a Service. 1. Private cloud. lokale pc. En anderzijds XenClient, een type-1 desktop-hypervisor en daarmee een stap verder dan VMware-workstation. We concentreren ons hier op XenServer inclusief Lab Manager-technieken, maar komen ook een paar componenten met raakvlakken tegen in de XenDesktop-hoek. De ene is in afbouw qua private-servercloudfunctie en de ander juist in opkomst. xenserver als private cloud Uitgangspunt van deze serie is te kijken hoe iedere vendor in de breedte scoort, wat we van zijn aanbod voor wat betreft zijn eigen speerpunt kunnen leren en ook over private clouds in zijn algemeenheid. Bij Microsoft hebben we dus niet alleen gekeken naar de brede Hyper-V capaciteit-uit-de-kraan-opties, maar ook specifiek hoe men (met System Center (SC) plus third-partytools) metingen voor op- en neerschalen pleegt. En bij Citrix kijken we meer in de diepte naar de besliszone van de cloud, die ook wel als workflow en scripting wordt aangeduid.