Vakoverschrijdende eindtermen op onze school

Transcriptie

1 Vakoverschrijdende eindtermen op onze school

2

3 Inhoud Inhoud Inleiding Voetverhaal Voetloket Het uitstappenformulier invullen Stappenplan Voetloket, voetverhaal Te realiseren VOET(en) Overzicht contextendoelstellingen ICT Eerste graad Leren leren Technisch-Technologische vorming derde graad Stamvaardigheden Brontekst STAM Herschreven stamvaardigheden Bibliografie Vakoverschrijdende eindtermen Pagina 3

4

5 ksjoma 1 Inleiding 1.1 Voetverhaal De VOET zijn maatschappelijk relevante eindtermen zonder vak. Omgekeerd geeft een school naast vakken ook altijd een opvoeding zonder leerplan. De VOET kan je zien als de schets van zo n leerplan voor schoolse opvoeding. Maar elke vergelijking loopt natuurlijk ergens mank. Andere vergelijkingen zijn nodig. Voor wie iets van voetbal kent: de schoolse opvoeding verhoudt zich tot de VOET zoals een voetbalploeg tot een nieuwe coach. De vorige coach is verdwenen. En zonder coach is het wel prettig voetballen, alleen weet de ploeg niet meer of ze goed bezig is. De VOET houden ons een spiegel voor, en daar kunnen wij ons voordeel mee doen. Voor wie iets met koken heeft: om een bechamelsaus te maken heb je een roux nodig die de saus bindt. De VOET op hun best zijn zo n bindmiddel. Voor de muziekfans: de VOET verhouden zich tot onze schoolse opvoeding zoals instrumentale begeleiding bij een zangpartij. Deze zangpartij is ook a capella best te genieten, maar komt met de juiste begeleiding beter tot haar recht. Kwestie is de begeleiding goed af te stemmen op de zanglijnen. Dat afstemmen noemen we het voetloket. Vakoverschrijdende eindtermen Pagina 5

6 1.2 Voetloket Ons voetenboekje is een herschrijving van het bekende Met het oog op onze leerlingen hebben we de contextnamen vereenvoudigd en voor elke context een passend icoontje gezocht. Het is belangrijk dat ook onze leerlingen weten waarom ze doen wat we hen vragen te doen. De VOET kunnen ons daarbij helpen. Een activiteit zal daarom onder de vlag van slechts 1 icoontje bekend worden gemaakt. Als je met een leerlingengroep iets organiseert, is het dus belangrijk om 1) op voorhand je focus goed voor ogen te krijgen en in de best passende context te situeren; en 2) de vlag waaronder je vaart ook telkens opnieuw aan de leerlingen uit te leggen. Waar nodig hebben we de eindtermen op ksjomamaat herformuleerd. De nummering van de eindtermen blijft intact om de link met het oude boekje niet te verliezen. We gaven ze bovendien een kwalificatie die kan helpen om een voet te selecteren: K = Kennisvoet (= een eindterm die informatie omschrijft die moet gekend zijn; deze voeten worden dikwijls via lessen gerealiseerd); D = Doevoet (= een eindterm op vlak van vaardigheden en attitudes; uitstappen focussen vooral op doevoeten); de doevoeten zijn groen gearceerd; = ksjomavoet (= een eindterm die onze school elke dag nastreeft door de manier waarop wij school zijn; het is misschien interessant om een uitstap NIET te focussen op een ksjomavoet). De VOETeindtermen ICT 1 e graad, leren leren, en Technisch-Technologische Vorming voor ASO 2 e en 3 e graad behouden we integraal; ICT en lerenleren omdat zij helder en bruikbaar zijn, TTV omdat zij zo onduidelijk zijn dat zij verder overleg vereisen. De lijst met omschrijvingen van de sleutelcompetenties achter de stamvaardigheden (in p. 8-9) namen we over als nuttige toelichting bij onze herformulering van de stamvaardigheden. In dit nieuwe voetboekje hebben we ook het bekende uitstappenformulier opgenomen, omdat een uitstap of een binnen-schools project uitgelezen kansen biedt om voeten na te streven. Het uitstappenformulier hebben we grondig herwerkt om je te helpen de VOET op een voor iedereen vruchtbare manier te gebruiken. Mét het uitstappenformulier geven we tot slot nog een handig overzicht mee van de procedure die je moet volgen om een uitstap of project te realiseren. Hopelijk begrijp je de zin van elke stap in deze procedure: waarom je best eerst een datum voor je activiteit komt bespreken met de directie, waarom de directie je zal vragen waar je focus ligt bij deze activiteit met die leerlingengroep en hoe je zal evalueren, waarom je dit best met je team van collega s bespreekt, waarom je de leerlingen moet meenemen in je verhaal, waarom je de rest van de school en de buitenwereld iets moet laten zien van je activiteit, en waarom je de evaluatie die je je voornam best ook echt ter harte neemt. Pedagogisch Team schooljaar (Dominique Dedoncker, Maarten Ferny, Herman Hermans, Sara Michiels, Charlotte Snoeks) Pagina 6 Auteurs PET 14-15

7 ksjoma 2 Het uitstappenformulier invullen Stappenplan Idee! Buitenkant Formulier Binnenkant Formulier Bereid je klas voor Doe & Geniet! Evaluatie 1 De procedure voor het aanvragen van een uitstap kan je ook terugvinden in het schoolwerkplan op intranet (personeel > personeelsdocumenten > schoolwerkplan). Vakoverschrijdende eindtermen Pagina 7

8 2.2 Voetloket, voetverhaal Voor welke doelgroep wens je iets te organiseren?... Waar ligt je focus? (Waarom engageer je je voor dit project?)... CONTEXTEN In welke context ligt je focus? Welke doelstelling uit deze context komt het dichtst bij je focus? 1a 1b Mijn lijf Veiligheid Mijn hoofd Samen NatuurLeuk Politiek Economie Cultuur ICT Leren leren TTV Doelstellingnr. Hoe ga je deze doelstellingen evalueren? a) Je evalueert alleen met je leerlingen met je collega s b) Hoe pak je dit aan? ik bevraag 5 leerlingen ik doe een enquête ik doe een toets c) Wanneer ben je tevreden? (Wanneer is de doelstelling volgens jou bereikt? Omschrijf zo concreet mogelijk.) Na de uitstap: 2 Inhoudelijke reflectie: Heb je je contextdoelstelling bereikt? Ja Nee Deels Heb je ideeën om het volgende keer anders/beter aan te pakken? Aandachtspunten van praktische aard voor volgende keer: Pagina 8 Auteurs PET 14-15

9 ksjoma STAMVAARDIGHEDEN Welke stamvaardigheid is zeker vereist voor het welslagen van je focus? (Schrijf de stamvaardigheid volledig op, niet enkel een nummer noteren). Stamvaardigheid Nr. Bijvoorbeeld: zelfredzaamheid 23 Wat verwacht je dat hierbij moeilijk is voor jouw doelgroep? Formuleer desgewenst de uitdaging.... ik observeer de leerlingen ik plan een vergadering ik overleg met collega s andere:. c) Wanneer ben je tevreden? (Wanneer is de vaardigheid volgens jou bereikt? Omschrijf zo concreet mogelijk.) Na de uitstap: 2 Inhoudelijke reflectie: Heb je je stamvaardigsheidsdoelstelling bereikt? Ja Nee Deels Heb je ideeën om het volgende keer anders/beter aan te pakken? Vakoverschrijdende eindtermen pagina 9

10 3 Te realiseren VOET(en) 3.1 Overzicht contextendoelstellingen 1.1 D Zich verzorgen en hygiënisch gedragen. 1.2 D Het eigen lichaam kennen en reageren op lichaamssignalen. 1.3 D Evenwicht vinden tussen werk & ontspanning, rust & beweging. 1a Mijn lijf 1.4 D Een ergonomische en gevarieerde sta-, zit-, werk- en tilhouding aannemen. 1.5 Gezonde keuzes maken in je dagelijkse voeding. 1.6 D Hygiënisch omgaan met voeding. 1.7 D Dagelijks tijd nemen voor lichaamsbeweging. 1.8 K 1.9 D De gevaren bij het gebruik van genotsmiddelen en medicijnen kennen. Voorzorgsmaatregelen nemen tegen risicovol lichamelijk contact D Zie 5.2 1b Veiligheid 1.11 Veilig werken D Eerste hulp aanbieden in de nodige situaties Het verkeersreglement toepassen Fiets, bus, tram, en auto veilig gebruiken K Beseffen dat ook leuke dingen vaak een impact hebben op veiligheid en gezondheid. Eigen notities: Pagina 10 Auteurs PET 14-15

11 ksjoma 2.1 D Op een goede manier omgaan met deadlines en stress. 2.2 Gepast omgaan met vreugde, verdriet, angst, boosheid, verlies en rouw. 2 Mijn hoofd 2.3 In probleemsituaties hulp aanbieden, vragen en aanvaarden. 2.4 D Seksuele ontwikkeling en veranderingen in de puberteit aanvaarden en verwerken. 2.5 D Respectvol omgaan met liefdesrelaties (vriendschap, verliefdheid en seksualiteit). 2.6 D Zich weerbaar opstellen. 2.7 D Zich uitdrukken via beeld, muziek, beweging, drama en andere media. 2.8 D Ervaren dat cultuur en kunst een gevoelige snaar kan raken. Eigen notities: Vakoverschrijdende eindtermen pagina 11

12 3.1 D Een relatie kunnen beginnen, onderhouden en beëindigen. 3.2 Gezag aanvaarden én begrijpen dat afspraken en regels belangrijk zijn voor het samenleven op school. 3.3a Verschillen accepteren binnen een relatie met medeleerlingen. 3.3b Respectvol en zorgzaam omgaan met medeleerlingen. 3 Samen 3.4 Ongelijk kunnen toegeven en zich verontschuldigen. 3.5 D Discreet zijn wanneer het past. 3.6 Discriminatie tegengaan en anders-zijn aanvaarden. Respect! 3.7 K 3.8 Samenlevingsvormen, veilig vrijen en zwangerschap kunnen bespreken. Eigen wensen en gevoelens kunnen uiten en weten wanneer dit wel of niet past. 3.9 Constructieve oplossingen zoeken voor conflicten D 3.11 D In dialoog gaan met anderen over de eigen voorkeur voor bepaalde kunst- en cultuuruitingen. Zich inleven in de leefwereld van anderen via cultuur- en kunstuitingen. Eigen notities: Pagina 12 Auteurs PET 14-15

13 ksjoma 4.1 Meewerken aan milieubeleid en zorg. 4 NatuurLEUK 4.2a K 4.2b K 4.3 K 4.4 K 4.5 D Duurzaamheid begrijpen als een samengaan van economische, sociale en ecologische aspecten. Beseffen dat techniek en beleid een invloed hebben op duurzaamheid. Mogelijkheden zoeken om zelf duurzaam gebruik te maken van ruimte, grondstoffen, goederen, energie en vervoermiddelen. Mee zoeken naar duurzame oplossingen voor problemen in de plaatselijke en globale leefomgeving. Interesse en waardering tonen voor de natuur, het landschap en het cultureel erfgoed. 4.6 D Aanvoelen dat natuur ook genieten kan zijn. Eigen notities: Vakoverschrijdende eindtermen pagina 13

14 5.1 K K Voorbeelden geven over hoe je inspraak kan hebben in de werking van de maatschappij. In reële schoolse situaties deelnemen aan democratische besluitvorming. De waarde van kinder- en mensenrechten beseffen en weten dat deze met de tijdsgeest evolueren. 5.4 D Positief opkomen voor je eigen rechten en die van anderen. 5 Politiek 5.5 K 5.6 K 5.7 K 5.8 K Aantonen dat onze maatschappij is gebaseerd op rechten en plichten. Weten dat onze democratie werkt met het principe van de scheiding der machten. De rol van de media en organisaties in het functioneren van ons democratisch bestel illustreren. De hoofdzaken van de federale Belgische staatsstructuur onderscheiden. 5.9 K Onze staatsstructuur vergelijken met andere regeringsvormen K 5.11 K 5.12 K Aantonen dat in een democratie zoveel mogelijk geluisterd wordt naar verschillende standpunten. Toelichten dat de eigen leefwereld mede tot stand komt door Europese instanties. Het belang van internationale organisaties en instellingen aantonen K Positieve en negatieve gevolgen van de mondialisering geven. Eigen notities: Pagina 14 Auteurs PET 14-15

15 ksjoma 6.1 K Met voorbeelden uitleggen hoe welvaart wordt gecreëerd en hoe een overheid inkomsten verwerft en aanwendt. 6.2 K Welvaart en welzijn in de wereld bespreken. 6 Economie 6.3 D 6.4 D 6.5 K 6.6 K Zich inzetten voor de verbetering van het welzijn en de welvaart in de wereld. Bij het kopen van goederen en het gebruiken van diensten zowel oog hebben voor prijs-kwaliteit en duurzame ontwikkeling als voor de rechten van de consument. Voorbeelden geven van hoe economie en arbeid verandert in de tijd. Factoren benoemen die de prijs van goederen en diensten beïnvloeden. 6.7 D Het eigen budget en de persoonlijke administratie beheren. 6.8 K 6.9 K Kenmerken, mogelijke oorzaken en gevolgen van armoede aangeven. De rol uitleggen van ondernemingen, werkgevers- en werknemersorganisaties in een nationale en internationale context. Eigen notities: Vakoverschrijdende eindtermen pagina 15

16 7.1 K De evolutie van waarden, normen en gewoonten in socioculturele groepen beschrijven. 7 Cultuur 7.2 Zich interesseren in het verschillend denken tussen mensen. 7.3 K Beseffen dat samenwerken loont. 7.4 D Vragen stellen rond onverdraagzaamheid, racisme, xenofobie vroeger en nu. 7.5 K Negatieve en positieve gevolgen geven van ruzie maken. 7.6 D Interesse voor de cultuur en kunst in je omgeving. 7.7 K Uitleggen dat in onze samenleving verschillende domeinen nauw met elkaar verweven zijn. Eigen notities: Pagina 16 Auteurs PET 14-15

17 ksjoma 3.2 ICT Eerste graad 8 ICT eerste graad hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren. gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier. kunnen zelfstandig oefenen in een door ICT ondersteunde leeromgeving. kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving. kunnen ICT gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven. kunnen met behulp van ICT digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren. kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen. kunnen ICT gebruiken om op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier te communiceren. kunnen afhankelijk van het te bereiken doel adequaat kiezen uit verschillende ICT-toepassingen. zijn bereid hun handelen bij te sturen na reflectie over hun eigen en elkaars ICT-gebruik. Eigen notities: Vakoverschrijdende eindtermen pagina 17

18 Informatieverwerving Opvattingen over leren 3.3 Leren leren 1 ste graad 2 de graad 3 de graad 1 werken ordelijk. 1 werken planmatig. 1 werken systematisch. 2 weten dat kennis en vaardigheden via verschillende leerstrategieën kunnen verworven worden. 2 reflecteren over hun leeropvattingen, leermotieven en leerstrategieën. 2 kiezen hun leerstrategieën gericht met het oog op te bereiken doelen. 9 Leren leren 3 4 kunnen gegevens memoriseren door gebruik te maken van hulpmiddelen. oriënteren zich in overzichtelijke informatie door gebruik te maken van vormkenmerken zoals titels, ondertitels, afbeeldingen en tekstmarkeringen. 3 kunnen uit gegeven informatiebronnen en -kanalen kritisch kiezen en deze raadplegen met het oog op te bereiken doelen. 3 kunnen diverse informatiebronnen en -kanalen kritisch kiezen en raadplegen met het oog op te bereiken doelen. 5 maken adequaat gebruik van inhoudsopgave en register. 6 raadplegen adequaat een documentatiecentru m, bibliotheek en multimedia. Pagina 18 Auteurs PET 14-15

19 Informatieverwerking ksjoma 9 Leren leren 7 zoeken bij het instuderen van een behandelde leerinhoud de noodzakelijke voorkennis opnieuw op in leerboek, werkboek of notities. Bij het leren van samenhangende informatie: stellen de leerlingen vragen bij de leerstof en beantwoorden deze; kunnen zinvol inoefenen en herhalen. kunnen verwerkte informatie vakoverstijgend en in verschillende situaties functioneel toepassen. 8 brengen in korte, gestructureerde teksten tekstmarkeringen aan; 4 4 vervolledigen een schema aan de hand van geboden informatie; leggen verbanden tussen elementen van de leerstof. 9 kunnen samenhangende informatie begrijpen en analyseren door de betekenis van woorden, begrippen en zinnen, waar mogelijk, uit de context af te leiden of op te zoeken. 5 kunnen gegeven informatie onder begeleiding kritisch analyseren en samenvatten. 5 kunnen informatie samenvatten. Eigen notities: Vakoverschrijdende eindtermen pagina 19

20 Regulering van het leerproces Problemen oplossen 9 Leren leren 10 Bij het oplossen van een probleem: herformuleren de leerlingen het probleem; bedenken zij onder begeleiding een oplossingsweg en lichten die toe; 6 herkennen strategieën om problemen op te lossen en evalueren ze. 6 kunnen op basis van hypothesen en verwachtingen mogelijke oplossingswijzen realistisch inschatten en uitvoeren. passen zij de gevonden oplossingsweg toe. 7 evalueren de gekozen oplossingswijze en de oplossing en gaan eventueel op zoek naar een alternatief. 11 selecteren en ordenen het nodige materiaal en plannen onder begeleiding hun werktijd. 7 kunnen een realistische werkplanning op korte termijn maken. 8 kunnen een realistische werkplanning op langere termijn maken. 12 selecteren en ordenen het nodige materiaal en plannen onder begeleiding hun werktijd. 8 kunnen onder begeleiding hun leerproces sturen, beoordelen op doelgerichtheid en zo nodig aanpassen. 9 sturen hun leerproces, beoordelen het op doelgerichtheid en passen het zo nodig aan. 13 vergelijken de eigen werkwijze met die van anderen en geven vervolgens aan waarom iets fout gegaan is en hoe fouten vermeden kunnen worden. 9 trekken conclusies uit eigen leerervaringen en die van anderen. 10 kunnen feedback geven en ontvangen over hun leerervaringen.. Pagina 20 Auteurs PET 14-15

21 Studie- en beroepsgerichte keuzebekwaamheid Regulering van he leerproces ksjoma 9 Leren leren 10 beseffen dat er verschillende oorzaken zijn voor slagen en mislukken. 11 kunnen het eigen aandeel in slagen en mislukken inschatten. 11 beseffen dat interesses en waarden het leerproces beïnvloeden. 12 erkennen de invloed van hun interesses en waarden op hun motivatie. 14 hebben inzicht in de algemene structuur van het secundair onderwijs. 12 verwerven een zinvol overzicht over studie- en beroepsmogelijkheden. 13 verwerven een zinvol overzicht over studieen beroepsmogelijkheden, dienstverlenende instanties met betrekking tot de arbeidsmarkt of de verdere studieloopbaan. 15 zijn bereid alle studierichtingen en beroepen naar waarde te schatten. 13 zijn bereid alle studierichtingen en beroepen naar waarde te schatten. 14 zijn bereid alle studierichtingen en beroepen naar waarde te schatten. 16 kunnen hun interesses en mogelijkheden inschatten met het oog op een studiekeuze. 14 kunnen rekening houden met hun interesses en mogelijkheden bij hun studie- of beroepskeuze. 15 houden rekening met hun interesses en mogelijkheden bij hun studie- of beroepskeuze. 17 wenden eenvoudige strategieën aan voor het maken van een studiekeuze. 15 kunnen de consequenties inschatten van hun keuzen inzake studie of beroep. 16 kunnen reflecteren over hun studie of beroepskeuze. Vakoverschrijdende eindtermen pagina 21

22 Attitude Technisch begrijpen Techniek begrijpen 3.4 Technisch-Technologische vorming derde graad 1 2 de graad ASO 3 de graad ASO kunnen effecten van techniek op mens en samenleving illustreren en in historisch perspectief plaatsen (zoals comfort, design, milieu, consumentisme kunnen effecten van techniek op menselijke gedragingen, houdingen, waarden en normen illustreren. 1 2 kunnen kenmerken van een technische benadering onderscheiden van andere benaderingen zoals wetenschappelijk, artistiek, sociaal, 3 10 TTV kunnen gefundeerd oordelen over de rol van ondernemingen/organisaties in en voor de samenleving bijvoorbeeld met betrekking tot welvaart, ontwikkeling, welzijn, 4 (technisch en technologische vorming) 2 3 kunnen kennis en vaardigheden uit verschillende vakgebieden herkennen in technische realisaties. kunnen de eigenheid van het technisch proces (bijvoorbeeld doelbepaling, ontwerpen, uitvoeren, evalueren) herkennen en omschrijven. kunnen kennis en vaardigheden uit verschillende sectoren herkennen. kunnen eenvoudige ontwerpen en realisaties evalueren. kunnen ondernemingen/organisaties karakteriseren als uitvoerders van technische processen en de rol van verschillende technische beroepen en vaardigheden hierbij toelichten ontwikkelen een constructief kritische houding ten aanzien van techniek, technische beroepen en ondernemingen/organisaties. 8 Pagina 22 Auteurs PET 14-15

23 ksjoma 4 Stamvaardigheden 4.1 Brontekst STAM De stamvaardigheden zijn sleutelcompetenties in gelijk welke context. Deze eindtermen zijn vrij algemeen geformuleerd zodat ze breed kunnen worden geinterpreteerd en toepasbaar zijn in alle opvoedings- en onderwijsactiviteiten van de school. Is je niet meteen duidelijk wat met een bepaalde stamvaardigheid precies bedoeld wordt, raadpleeg dan onderstaande omschrijvingen die komen uit de inleiding van voet@2010 (p.8/9). communicatief vermogen in de zin van verbale en non-verbale taal en contactvaardigheid, zich moeiteloos onder andere mensen begeven, naar anderen toestappen en zich in gezelschap mengen; creativiteit in de zin van ondernemend en innoverend, soepele geest en inventiviteit; doorzettingsvermogen in de zin van wilskracht, keuzes kunnen maken en verantwoorden, ambitieus en moedig zijn; empathie in de zin van inlevingsvermogen en responsiviteit, het vermogen af te stemmen op de gesprekspartner en relationele gerichtheid; esthetische bekwaamheid in de zin van schoonheid in cultuur- en kunstuitingen kunnen waarderen en schoonheid naar eigen smaak kunnen creëren; exploreren in de zin van actief zoeken naar situaties om de eigen capaciteiten te verbreden en verdiepen, leergierig zijn, durven en een actief aftasten van handelingsmogelijkheden; flexibiliteit in de zin van mentale soepelheid en veerkracht, relativeringsvermogen (humor) en stressbestendigheid; initiatief in de zin van anticiperen, proactief handelen, wensen nastreven en taken aanpakken zonder dat het gevraagd wordt of zonder dat omstandigheden ertoe dwingen; kritisch denken in de zin van onderscheidingsvermogen; mediawijsheid in de zin van een bewuste en kritische houding ten opzichte van klassieke (televisie, radio, pers) en nieuwe media (internettoepassingen, sms) en het vermogen tot een alledaags, informeel en creatief mediagebruik dat (impliciet of expliciet) gericht is op participatie in de culturele publieke sfeer (lezersbrief, you tube, chatrooms, blogs, webcam, enz.); een open en constructieve houding tonen in de zin van ruimdenkend, maar ook belangstellend en relationeel gericht; respect in de zin van verdraagzaamheid, hoffelijkheid, ethisch denken en handelen, verbondenheid met de eigen leefwereld en de ruimere samenlevingscontext, verantwoordelijkheid; samenwerken in de zin van solidariteit en daadwerkelijke inzet voor een publieke zaak, constructieve deelname aan initiatieven die een plaatselijke of grotere gemeenschap raken; verantwoordelijkheid in de zin van engagement en betrokkenheid, maar ook loyaliteit en effectbesef van eigen denken en handelen; zelfbeeld in de zin van zelfkennis en realistisch zelfwaardegevoel, weet hebben van beperkingen en vertrouwen op capaciteiten, oprechtheid en authenticiteit; zelfredzaamheid in de zin van kunnen zorgen voor zichzelf en het sociaal, cultureel of economisch netwerk kunnen benutten wanneer nodig; zorgvuldigheid in de zin van accuratesse, nauwkeurigheid en organisatievermogen, de wil om het werk goed te doen, bedachtzaam t.a.v. middelen en doel; zorgzaamheid in de zin van behulpzaam en liefhebbend, proactief dienst- en zorgverlenend als inter-persoonlijke, interculturele, sociale en civiele vaardigheid. Vakoverschrijdende eindtermen pagina 23

24 4.2 Herschreven stamvaardigheden Communicatief vermogen 1a Verbaal en non-verbaal taalvaardig zijn. 1b Contactvaardig zijn. Creativiteit 2 Originele ideeën en oplossingen ontwikkelen en uitvoeren. 3 Zelf stappen ondernemen om vernieuwingen te realiseren. Doorzettingsvermogen 4 Ondanks moeilijkheden een doel blijven nastreven. Empathie 5 Rekening houden met de situatie, opvattingen en emoties van anderen. Esthetische bekwaamheid 6 Schoonheid ervaren. 7 Schoonheid creëren. Exploreren 8 Zelf naar uitdagingen zoeken, leergierig zijn en durven uitproberen. Flexibiliteit 9 Veerkracht, stressbestendigheid en relativeringsvermogen hebben. Initiatief 10 Zich spontaan engageren. Kritisch denken 11 Gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen a.d.h.v. van relevante criteria. 12 Bekwaam zijn om alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken. 13 Onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken. Mediawijsheid 14 Kritisch en verstandig omgaan met alle vormen van media. 15 Participeren aan de publieke ruimte via sociale media. Open en constructieve houding 16 Zich belangstellend opstellen, zich interesseren. 17 Eigen meningen toetsen aan andere standpunten. Respect 18 Zich respectvol gedragen (verdraagzaam, hoffelijk, verantwoordelijk, ethisch denken en handelen). Pagina 24 Auteurs PET 14-15

25 ksjoma Samenwerken 19 Actief bijdragen tot het realiseren van gemeenschappelijke doelen. Verantwoordelijkheid 20 Verantwoordelijkheid opnemen voor het eigen handelen (zich engageren, loyaal zijn, gevolgen van eigen handelen beseffen). Zelfbeeld 21 Inzicht verwerven in de eigen sterke en zwakke punten. 22 Eigen identiteit ontwikkelen als authentiek individu, in verbondenheid met verschillende groepen. Zelfredzaamheid 23 Voor zichzelf zorgen. 24 De weg vinden naar maatschappelijke diensten en instellingen. Zorgvuldigheid 25 Kwaliteitseisen stellen aan eigen werk en aan dat van anderen. Zorgzaamheid 26 Omgaan met verscheidenheid. 27 Zorg dragen voor de toekomst van zichzelf en anderen. Eigen notities: Vakoverschrijdende eindtermen pagina 25

26 5 Bibliografie Veltmans, F. Iconen. FrankGrafix, Berchem. Vlaamse Overheid. (2010) Brussel: Vlaamse Overheid. Pagina 26 Auteurs PET 14-15

27

28