Beleidskader Sport en Bewegen Landgraaf

Transcriptie

1 1 Beleidskader Sport en Bewegen Landgraaf

2 2 Inhoudsopgave Inleiding 3 Context 3 Activiteiten op het gebied van sport en bewegen 4 Bevindingen maatschappelijke partners 5 Beleidskader 6 Uitvoering 7 Bijlage Thema s 10

3 3 Inleiding Aan de basis van het Landgraafse sportbeleid ligt de Sportnota van ten grondslag. In 2011 is deze herijkt en vanaf 2015 is een nieuwe actualisatie nodig. Dit om het sportbeleid goed aan te laten sluiten op de veranderingen binnen het sociale domein voor betreft de organisatie van zorg en participatie, maar ook om de economische en toeristische mogelijkheden die sport biedt verder te verkennen. Huis voor de Sport heeft in opdracht van de gemeente het actualisatieproces begeleid. Na de zomer van 2015 is, in samenwerking met maatschappelijke partners (onder andere welzijnsorganisatie, onderwijs, zorgaanbieders en verenigingen) gestart met de herijking van het beleidskader en de activiteiten voor sport en bewegen. Op basis van deze herijking is voorliggend beleidskader opgesteld. Voorliggend beleidskader sluit aan op het bestaande beleid zoals geformuleerd in het beleidsplan integrale aanpak sociaal domein Landgraaf ( ), de regionale nota gezondheidsbeleid Zuid-Limburg en de beleidsactualisatie van het Uitvoeringsprogramma sport En daarnaast ook op de beleidsnota Vrijetijdseconomie Landgraaf ( ). Sport en bewegen kan een bijdrage leveren aan het bereiken van de ambities binnen het sociaal domein op het gebied van participeren en gezondheid. Maar sport en bewegen is ook een doel op zich. De term sport en bewegen wordt bewust gebruikt om daarmee te benadrukken dat primair wordt uitgegaan van breedtesport. Uiteraard met de kanttekening dat topsport of topsportevenementen als katalysator kunnen dienen voor de breedtesport. In deze zin kunnen activiteiten op het gebied van sport en bewegen en de vrijetijdseconomie elkaar over en weer versterken. Van belang is voorts de rol en de eigen verantwoordelijkheid van de maatschappelijke partners bij het uitvoeren van het beleidskader op het gebied van sport en bewegen. Het beleidskader en de activiteiten zijn in twee overlegrondes besproken met de maatschappelijke partners (onder andere welzijnsorganisatie, onderwijs, zorgaanbieders en verenigingen). Uitvoering van het beleidskader vindt plaats door de maatschappelijke partners, onder regie van de gemeente. Context De samenleving is in ontwikkeling. De gemeente Landgraaf en de regio Parkstad kennen een duidelijke demografische trend van vergrijzing en ontgroening. Dat betekent dat de bevolking gaat krimpen, maar ook dat de samenstelling van de bevolking gaat veranderen. Een aantal gegevens: De bevolking in de gemeente Landgraaf krimpt de komende 15 jaar met 11,5%; Het aantal jongeren tussen de jaar daalt met 25,3%, terwijl het aantal 65 plussers stijgt met 30,2 %;

4 4 De regio Parkstad Limburg krimpt het hardste van alle Limburgse regio s. Uit onderzoeken van de GGD Zuid-Limburg blijkt dat de inwoners van Landgraaf qua gezondheid slechter scoren dan het Limburgs gemiddelde en het gemiddelde van Parkstad. Van de volwassen inwoners tot 65 jaar heeft 55% overgewicht (in Limburg 48% en in Parkstad 52%) en 65% van de 65-plussers (ten opzichte van 61% van de Limburgers en 63% van de inwoners van Parkstad). Wanneer er wordt gekeken naar de sportparticipatie in Parkstad, dan scoort de regio hier ook slechter dan gemiddeld. Van de inwoners heeft in % minimaal 40 keer per jaar gesport. Dit is lager dan het Limburgs (53%) en landelijk (56%) gemiddelde. Kijkende naar de verschillende beweegnormen (vanuit gezondheidsperspectief), dan scoort Landgraaf ook lager dan het Limburgs en landelijk gemiddelde. Het percentage dat lid is van een sportvereniging is ook lager. In Parkstad is 17% van de inwoners lid van een sportvereniging ten opzichte van 21% van Limburg en 24% in Nederland. Het is dan ook logisch dat de populaire sporten (wandelen, fitness, zwemmen en wielrennen) vaak in ongeorganiseerd verband worden beoefend. Uit onderzoeken van de GGD Zuid-Limburg blijken nog twee andere van belang zijnde aandachtspunten voor de gemeente Landgraaf, namelijk armoede en eenzaamheid. Van de volwassen inwoners van Landgraaf is 11% ernstig of zeer ernstig eenzaam. Wanneer er wordt gekeken naar de strengste berekening van armoede (tenminste 1 jaar lang 101% van het sociaal minimum), dan geldt dat voor inwoners van Landgraaf (6,3%). Activiteiten op het gebied van sport en bewegen De sporten beweegactiviteiten die plaatsvinden in de gemeente worden niet alleen uitgevoerd door of namens de gemeente, maar ook de sectoren sport, overheid, onderwijs en zorg ontplooien sporten beweegactiviteiten. Kijkend naar deze activiteiten kan er een onderscheid worden gemaakt in activiteiten die sport en bewegen als doel hebben en activiteiten op het gebied van sport en bewegen als middel voor participatie, gezondheid of versterking van de vrijetijdseconomie. Bij de activiteiten met bewegen als doel, wordt sport en bewegen ingezet om mensen aan het bewegen te krijgen en te houden. Hieronder vallen veel activiteiten van de Landgraafse sportverenigingen, The Movefactory (combinatiefunctionarissen) en het onderwijs. Sport en bewegen wordt echter ook door diverse partijen ingezet als middel tot participatie. Hiermee wordt participatie in de maatschappij bedoeld door mensen weer onderdeel te laten zijn van bijvoorbeeld een sportvereniging. Het kan echter ook participatie in werk betekenen. In dat geval gaan mensen met afstand tot de arbeidsmarkt een beweegprogramma volgen om actiever en fitter te worden, zodat ze beter voorbereid zijn op het reïntegratietraject.

5 5 Sport en bewegen wordt bij deze activiteiten dus als vliegwiel gebruikt om mensen weer te activeren. De nadruk ligt hierbij op jongeren, volwassenen en kwetsbare doelgroepen. Voorts wordt sport en bewegen ook ingezet om de gezondheid van de burgers te verbeteren. Dit wordt veelal door het onderwijs en de zorgsector gedaan, die met behulp van sport en bewegen de leefstijl van mensen wil verbeteren. Vanuit de zorgsector ligt daarbij de nadruk op de kwetsbare doelgroepen. Tenslotte worden er in Landgraaf diverse evenementen georganiseerd met een tweeledig doel. Activiteiten op het gebied van sport en bewegen hebben primair de promotie van sport en bewegen als doel. Anderzijds worden kunnen grote sportevenementen een rol spelen in de promotie van Landgraaf en het versterken van de lokale vrijetijdseconomie. Te denken valt aan de activiteiten van Snowworld, maar ook aan sportevenementen die op regionaal of nationaal niveau worden georganiseerd en die gericht zijn op het aantrekken van een breed publiek. Bevindingen maatschappelijke partners Naar aanleiding van individuele gesprekken met maatschappelijke partners (door Huis voor de Sport) en twee gezamenlijke bijeenkomsten met deze partners, is gebleken dat er veel sporten beweegactiviteiten in Landgraaf plaatsvinden. Sport is daarbij zowel doel als middel. Deze kanteling is niet alleen ingezet door de gemeente, maar ook door de samenwerkingspartners in het veld. Zij zien ook de meerwaarde van sport en bewegen als middel. Een aandachtspunt volgens de partners is dat de activiteiten niet evenredig verdeeld zijn over de doelgroepen. Helder is dat de ene doelgroep meer aandacht nodig heeft dan de andere doelgroep. In Landgraaf valt wel op dat er minder activiteiten zijn voor jongeren in het voortgezet onderwijs en bij de medioren (50 67 jaar). Ook is er nog winst te behalen bij de doelgroepen senioren, chronisch zieken en gehandicapten en is de pijler gezondheid beperkt gevuld. Een ander aandachtspunt volgens de partners is de onderlinge afstemming en regie. Veel activiteiten staan los van elkaar of vinden in een klein samenwerkingsverband plaats. In de twee overlegrondes is gebleken dat het clusteren van activiteiten in rondom de items bewegen, participeren, gezondheid en vrijetijdseconomie bij kan dragen tot het aanbrengen van samenhang tussen activiteiten. De partners die activiteiten uitvoeren in de A-gebieden werken veel met elkaar samen, maar de partners daarbuiten werken veel minder samen. De partners geven aan dat er behoefte is aan een duidelijke regie en communicatie vanuit de gemeente op het gebied van sport en bewegen, zodat partijen elkaar beter leren kennen en beter kunnen samenwerken. Alle betrokken partners geven duidelijk aan dat de uitvoering van sport en bewegen een gezamenlijke verantwoordelijkheid is.

6 6 Vanuit deze aandachtspunten zijn door de maatschappelijk partners kansen, ambities en verbeterpunten op het gebied van sport en bewegen aangegeven. Onder meer dat er kansen liggen van sport en bewegen in het sociaal domein en dat sport en bewegen een onderdeel kan zijn van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Verder dat de verbinding tussen het basisonderwijs en het voorgezet onderwijs kan worden versterkt en dat de samenwerking tussen sportverenigingen en de eerstelijnszorg kan worden verbeterd. Maar ook dat de schakel tussen zorg en bewegen voor mensen met een beperking ontbreekt en dat de communicatie naar ouderen is een aandachtspunt. Ook is door de maatschappelijke partners aangegeven dat de partners meer gebruik kunnen maken van elkaars mogelijkheden (zoals activiteiten, kennis en medegebruik van de accommodatie). De partners geven daarbij aan dat de gemeente meer de rol van regisseur mag aannemen om verschillende partijen op het gebied van sport en bewegen samen te brengen. Tot slot is vanuit de verenigingen aangegeven dat ze meer ondersteund en gestimuleerd zouden kunnen worden om met vernieuwende initiatieven komen (zoals aanbod voor ouderen). Verenigingen hebben behoefte aan een plek waar men met ondersteuningsvraagstukken terecht kan. Tenslotte is aangegeven dat er ook behoefte is aan continuïteit en consistentie in het beleid en de uitvoering daarvan door de gemeente. Beleidskader Navolgend beleidskader voor sport en bewegen is geënt op de bestaande beleidskaders en de gesprekken en overleggen met de maatschappelijke partners. Uit de gesprekken met de betrokken partners is gebleken dat het hanteren van de besproken items bewegen, participeren, gezondheid en vrijetijdseconomie als beleidskader de samenhang ten goede komt. Het beleidskader sport en bewegen bevat derhalve de elementen bewegen, participeren, gezondheid en vrijetijdseconomie. We vinden we het van belang een relatie te leggen met minimabeleid. Dit is terug te vinden in het uitgangspunt om mensen met een inkomen tot 120% van het sociaal minimum te ondersteunen bij onder meer sportbeoefening. We zijn ons ervan bewust dat inwoners met een inkomen juist boven de grens van 120% van het sociaal minimum financieel ook nog kwetsbaar zijn en om die reden kunnen afzien van deelname aan sportactiviteiten. We bekijken daarom om welke wijze deze groep ondersteund kan worden bij de sportbeoefening. Bewegen Stimuleren van (dagelijks) met plezier bewegen voor alle burgers, door: Een passend beweegaanbod dat voor alle doelgroepen (jong oud, valide mindervalide, rijk - arm) door alle partners samen opgezet; Het vergroten en/of behouden van de sporten beweegdeelname onder alle doelgroepen; Een goede informatie voorziening over het totale sporten beweegaanbod in Landgraaf voor burgers en organisaties;

7 7 Het ondersteunen en van kwetsbare doelgroepen en begeleiden van hen naar passend sporten beweegaanbod; Het ondersteunen van sporten beweegaanbieders bij hun vraagstukken en in het ontplooien van nieuwe initiatieven. Participeren Sport en bewegen inzetten als middel om te participeren in de samenleving en om mensen te begeleiden naar werk, door: Mensen met een inkomen tot 120% van het sociaal minimum te ondersteunen bij sportbeoefening; Sport en beweegactiviteiten die ontmoeting stimuleren (ontmoeting met de eigen doelgroep of met andere doelgroepen); Sport en beweegactiviteiten die worden ingezet om mensen met afstand tot de arbeidsmarkt voor te bereiden op een reïntegratietraject; Vrijwilligerswerk en maatschappelijke stages / banen bij sportverenigingen die worden gestimuleerd en gefaciliteerd (sociale participatie). Gezondheid Sport en bewegen inzetten als middel om een gezonde leefstijl onder alle burgers te stimuleren, door: De verbinding vanuit de eerstelijnszorg naar passend sporten beweegaanbod die wordt versterkt; Sport- en beweegaanbieders die worden ondersteund bij het opzetten van activiteiten ter stimulering van een gezonde leefstijl; Een bijdrage te leveren aan de Gezonde Basisschool van de toekomst (sport onderdeel); De JGZ en Gezondheidsbevordering vanuit de GGD in te zetten in het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs met aandacht voor sporten beweeggedrag. Vrijetijdseconomie Sport en bewegen inzetten als middel voor stadspromotie en ter versterking van de lokale vrijetijdseconomie, door: Het organiseren van sportevenementen met nadrukkelijk aandacht voor stadspromotie en in relatie met de lokale vrijetijdseconomie; Samen met het bedrijfsleven sport en beweegactiviteiten te organiseren (bestaand en/of nieuw) om de lokale vrijetijdseconomie te versterken; Landgraaf te profileren als fietsgemeente. Uitvoering Uitvoering van het beleidskader vindt plaats door activiteiten van de maatschappelijke partners vanuit hun rol en eigen verantwoordelijkheid. Een en ander in die zin, dat: Betrokken partijen die zich maximaal inzetten om gezamenlijk aan het sporten beweegklimaat van Landgraaf te werken;

8 8 Partijen die zich inzetten voor samenwerking met externen, maar ook door samenwerking en afstemming binnen de eigen organisatie; Partij die hun eigen verantwoordelijkheden, rollen en financiën oppakken; Partijen die hun kennis, expertise en informatie over sporten bewegen bundelen, om gezamenlijk en eenduidig de burgers te informeren, te inspireren en successen te vieren. Partijen die het bestaande aanbod (voor alle doelgroepen) met andere betrokken partijen afstemmen en naar anderen communiceren; Partijen die het bestaand aanbod (voor alle doelgroepen) met andere betrokkenen versterken; Nieuw aanbod (wanneer mogelijk) in een samenwerkingsverband op te zetten; Sport en bewegen door verschillende beleidsvelden en organisaties in te zetten om bij te dragen aan onder andere gezondheid, vitaliteit, zelfredzaamheid, participatie en stadspromotie; Goede voorbeelden met elkaar te delen en te promoten. In de bijeenkomsten met de partners is naar voren gekomen dat er in Landgraaf veel activiteiten plaatsvinden die bijdragen aan bewegen, participeren, gezondheid en vrijetijdseconomie. Ook is aangegeven dat deze items herkenbaar zijn, maar dat activiteiten regelmatig bij meer dan één item ingedeeld kunnen worden. Bij de uitwerking van de items in activiteiten is er daarom voor gekozen om een aantal hoofdthema s te benoemen met daarin een aantal activiteiten. De hoofdbegrippen die daarbij centraal staan zijn: zichtbaarheid/bekendheid van aanbod en regelingen; communicatie; verbinden. Het doel van de werkwijze is om de verantwoordelijkheid te borgen bij één of meerdere organisaties. Elk thema zal in samenwerking met de maatschappelijke partners nog nader uitgewerkt worden in concrete acties. Om de uitwerking en afstemming te realiseren wordt een netwerk opgezet met als doel de voortgang van de uitvoering van de activiteiten te bewaken, de resultaten te monitoren en de kaders van het beleid te borgen. Dit gebeurt door: Themabijenkomsten Voor het uitwerking en afstemming op themaniveau. Informatie wordt gedeeld en er wordt samen opgetrokken bij de vraagstukken die zich voordoen binnen het thema. De themabijeenkomsten worden in eerste instantie door de gemeente georganiseerd vanuit de regierol. Op termijn zal deze verantwoordelijkheid bij één van de maatschappelijke partners komen te liggen zodat de verantwoordelijkheid voor de activiteiten in het werkveld komt te liggen. De gemeente sluit dan een als één van de partners. Verder communiceert de gemeente tijdig wijzigingen in het beleid richting de betrokken partners zodat hiermee rekening kan worden gehouden in de ontwikkeling van de thema s. Jaarlijks symposium Het is wenselijk alle betrokken organisaties jaarlijks bij elkaar te laten komen om de voortgang van de verschillende projecten te delen en nieuwe kennis en vraagstukken met

9 9 elkaar te delen. De gemeente organiseert vanuit haar regierol jaarlijks een symposium voor alle bij sport en bewegen betrokken partners rondom een actueel thema. In 2016 zal het symposium in het teken staan van het vaststellen van het beleidskader Sport en Bewegen en wordt eraan gedacht de samenwerking tussen de betrokken partners te bevestigen via het ondertekenen van een intentieverklaring door alle betrokken partners.

10 10 BIJLAGE Sociale Kaart Beschrijving In de gemeente Landgraaf worden veel sporten beweegactiviteiten georganiseerd in verschillende verbanden en omvangen. In georganiseerd verband bij sportverenigingen, ongeorganiseerd op de verschillende routenetwerken, anders georganiseerd bij commerciële sportinstellingen of bij kleine (informele) clubjes of tijdens evenementen. Er is dus een grote variëteit in aanbod en accommodaties. Vanuit alle betrokken partijen is de wens uitgesproken dat dit aanbod beter in kaart kan worden gebracht, zodat er gemakkelijker verbindingen kunnen worden gelegd en beter kan worden gecommuniceerd. Aansluiting bij kader Betrokken organisaties Het opstellen van een sociale kaart biedt hiervoor de oplossing. Deze kaart wordt idealiter gevuld met al het sporten beweegaanbod in de gemeente Landgraaf en met alle accommodaties en routestructuren. - Bewegen - Participeren - Gezondheid - Vrijetijdseconomie Alle betrokken partijen. Sport- en beweegloket Beschrijving Dit thema is een aanvulling op het eerste beschreven thema. Wanneer de informatie over de sporten beweegmogelijkheden in de gemeente bekend is, dan moet er één loket zijn die de informatie beheerd, actualiseert en communiceert. Een loket waar iedereen terecht kan met vragen over het sport en bewegen in Landgraaf. Aansluiting bij kader Bovendien kan dit loket fungeren om de vragen van betrokken partijen te inventariseren. Zo kan dit loket bijvoorbeeld de opleidingsbehoefte van sportverenigingen inventariseren, waardoor er mogelijk 1 opleiding kan worden georganiseerd. Daarbij kan dit loket ook verbindingen leggen tussen sporten beweegaanbieders. - Bewegen - Participeren - Gezondheid - Vrijetijdseconomie

11 11 Sport- en beweegloket Betrokken organisaties Alle betrokken partijen. Betaalbaarheid van sport en bewegen Beschrijving Dit thema geeft invulling aan een belangrijke trend in de gemeente Landgraaf: armoede. Betaalbaarheid is voor een groep inwoners van Landgraaf een drempel om deel te nemen aan sport en bewegen, terwijl in de doelstellingen is uitgesproken dat bewegen voor iedereen beschikbaar moet zijn. Momenteel kent de gemeente Landgraaf minimaregelingen, die ook ingezet kunnen worden voor sport en bewegen. Deze regelingen zijn echter te onbekend bij burgers en/of sportaanbieders. Bovendien maken mensen uit schaamte ook niet altijd gebruik van deze mogelijkheden. Aansluiting bij kader Betrokken organisaties Er is dus een opgave om te kijken naar de regelingen die het mogelijk maken voor minima om deel te nemen aan sport en bewegen. Het gaat met name over de bekendheid en toegankelijkheid van deze regelingen. - Bewegen - Participeren ISD-BOL, Welsun, The Movefactory, Onderwijs, Gemeente Landgraaf Passend beweegaanbod Beschrijving In de verschillende bijeenkomsten is geconstateerd dat er in de gemeente Landgraaf jarenlang op een goede manier aandacht is geweest voor de jeugd. Dit heeft geresulteerd in een goed sporten beweegaanbod voor kinderen tot en met 12 jaar. Voor andere doelgroepen is dit minder het geval. De betrokken stakeholders hebben uitgesproken dat het wenselijk is om passend aanbod te gaan ontwikkelen voor jongeren (12 t/m 18 jaar), ouderen (65+) en mensen met een beperking. Dit is niet alleen een verantwoordelijkheid voor sportverenigingen, maar voor alle betrokken organisaties. Het delen van kennis over bepaalde doelgroepen is hiervoor een belangrijke randvoorwaarde. Voor jongeren is uitgesproken dat het wenselijk is om de behoefte van deze doelgroep beter te peilen en dat het wenselijk is om de band tussen scholen en sportaanbieders te versterken. Mogelijk kan dit worden ingevuld vanuit een JOGG (Jongeren op Gezond Gewicht) ambitie. Voor ouderen is geconstateerd dat de doelgroep niet homogeen is.

12 12 Passend beweegaanbod Er bestaat een diversiteit aan wensen, behoeften en (fysieke) mogelijkheden van deze doelgroep. Wel is aangegeven dat het sociale aspect van bewegen een belangrijke drijfveer vormt. Daarnaast is juiste doorverwijzing vanuit de zorg belangrijk. Voor deze doelgroep zijn er een aantal uitdagingen: 1. Bekendheid van het bestaande aanbod en van de behoeften achterhalen; 2. Sportaanbieders stimuleren om passend beweegaanbod te ontwikkelen; 3. Doorverwijzing van betrokken organisaties naar dit beweegaanbod; Aansluiting bij programmalijn Betrokken organisaties Voor mensen met een beperking gelden vergelijkbare vraagstukken als bij ouderen. Hierbij komt ook de vraag van massa kijken: heb ik voldoende mensen om een activiteit te vullen? En het vraagstuk van vervoer: hoe krijg ik de mensen op locatie (mogelijk geldt dit ook deels voor ouderen). - Bewegen - Participeren - Gezondheid Jongeren: Onderwijs (PO en VO), Sportverenigingen, The Movefactory, GGD Zuid-Limburg, Welsun, Snowworld Ouderen: Welsun, KBO Landgraaf, Meander, Zorgverleners (huisartsen, fysiotherapeuten), The Movefactory, Sportverenigingen. Mensen met een beperking: Welsun, KBO Landgraaf, Radar, Meander, Zorgverleners (huisartsen, fysiotherapeuten), The Movefactory, Sportverenigingen. Evenementencoördinatie Beschrijving In Landgraaf worden jaarlijks veel evenementen georganiseerd, waaronder sport en beweegevenementen. Uit de bijeenkomsten is gebleken dat de afstemming en regie tussen de evenementen kan worden versterkt. Hiervoor zijn een aantal mogelijke acties benoemd: - Komen tot één evenementenkalender. Momenteel heeft zowel de gemeente als VVV Zuid-Limburg een evenementenkalender. Deze kan worden gebundeld bij VVV Zuid-Limburg. Om deze kalender altijd actueel te houden, kan er aan gedacht worden dat de gemeente Landgraaf bij vergunningverlening de VVV informeert over een aanstaand evenement, zodat deze aan de kalender kan worden toegevoegd; - VVV Zuid-Limburg en het Brandenberg College (met

13 13 Evenementencoördinatie Aansluiting bij kader Betrokken organisaties studenten) hebben mogelijkheden om evenementen te ondersteunen. Beide organisaties gaan kijken hoe dit gezamenlijk kan worden opgepakt, teneinde evenementenorganisatoren een ondersteuningsmogelijkheid te bieden; - Op basis van de evenementenkalender jaarlijks bewust te kiezen voor een aantal evenementen en die in te zetten voor stadspromotie (extern) en om lokaal sport en bewegen te promoten (intern). - Bewegen - Vrijetijdseconomie VVV Zuid-Limburg, Brandenberg College, Snowworld, Gemeente Landgraaf (afdeling vrijetijdseconomie en vergunningen

14 14