Preventie van Legionella in sanitaire installaties: nog steeds een zorgenkind!

Transcriptie

1 Preventie van Legionella in sanitaire installaties: nog steeds een zorgenkind! Ir. K. De Cuyper Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het bouwbedrijf WTCB

2 Inhoud 1. Inleiding: de veteranenziekte en haar veroorzaker 2. De Vlaamse wetgeving: het veteranenbesluit 3. Risicopunten in SWW-installaties 4. Alternatieve Legionella-beheersmaatregelen 5. De BBT 20 &27/10/2016 CEDUBO 2

3 1.Inleiding 1.1 België ontdekt de veteranenziekte 7 personen gehospitaliseerd met de veteranenziekte na verblijf in een Ardeens hotel 1 dode 20 &27/10/2016 CEDUBO 3

4 20 &27/10/2016 CEDUBO 4

5 Kapellen, november 1999: In één weekend: meer dan 100 gehospitaliseerden met een zware longontsteking, de zogenoemde veteranenziekte of legionairsziekte 5 doden Verschillende personen met blijvende en soms zware gevolgschade 20 &27/10/2016 CEDUBO 5

6 1.2. De Legionella-kiem en de ziektes die ze veroorzaakt Veroorzaker van de veteranenziekte: een bacterie, de Legionella pneumophila, aanwezig in het sanitair warm water in de Ardennen en zeer waarschijnlijk in het water van een whirlpool in Kapellen besmetting : door inademing van kleine waterdruppeltjes (3 à 5 µm) verontreinigd door de kiem 20 &27/10/2016 CEDUBO 6

7 De ziektes veroorzaakt door de kiem: Veteranenziekte (longontsteking) Pontiackoorts incubatie 2 à 10 dagen 1 à 2 dagen symptomen Koorts, rillingen, hoest, verterings en neurologische stoornissen pneumonie of longontsteking koorts mortaliteit 10 à 15% (20 à 40 % bij ziekenhuis patiënten) Spontane genezing na 2 à 5 dagen 20 &27/10/2016 CEDUBO 7

8 Aantal gevallen van Veteranenziekte (legionelloses) in Vlaanderen Incidentie ziekte: 15 per miljoen inwoners per jaar Verkeersdoden : 48 per miljoen per jaar 20 &27/10/2016 CEDUBO 8

9 De veteranenziekte: risicopersonen Ouder dan 50 jaar, Mannelijk geslacht, Rokers, alcoholisten, Met ademhalingsmoeilijkheden, kanker, diabetes, Immuungecompromiteerde patiënten: transplantaties, aids, 20 &27/10/2016 CEDUBO 9

10 1.3 Risico-omstandigheden Waar komt die bacterie voor? Ze komt van nature voor in lage en ongevaarlijke concentraties -in allerlei waterbronnen: Rivieren, meren,, het drinkwater. En dus ook in alle kunstmatige bronnen die met rivier of drinkwater gevoed worden: sanitaire installaties, koeltorens, bevochtigingstoestellen, fonteinen, whirlpools, 20 &27/10/2016 CEDUBO 10

11 Is haar aanwezigheid steeds gevaarlijk? Enkel indien zij in grote concentraties aanwezig is: volgens het Hoog Comité voor de volksgezondheid moet men rekening houden met legionelloses eens er 1000 kiemvormende eenheden per liter aanwezig zijn Het risico op ziektes neemt dus toe eens de bacterie zich kan vermenigvuldigen 20 &27/10/2016 CEDUBO 11

12 Wanneer is er vermenigvuldiging? Stilstaand water, afzettingen, aanwezigheid ijzer,. Maar vooral en zeker : als er een geschikte temperatuur is: 25 à 50 C 20 &27/10/2016 CEDUBO 12

14 2. Het veteranenbesluit 09/02/07(BS 04/05/07) Toepassingsgebied: Al dan niet overdekte locatie, ruimte, gebouw of bedrijf waar één of meerdere aerosolproducerende installatie aanwezig zijn. Maatregelen: Watervoorzieningen in publiek toegankelijke plaatsen (diensten aan publiek, opvang zieken/bejaarden, gezondheidszorg,opvang kinderen, studenten, vertoningen, Hoogrisico-inrichtingen: gevoelige personen ( kanker, nierlijden, diabetes, rokers, personen vanaf 65jaar) Matigrisico-inrichtingen: met collectieve warmwatervoorziening Koeltorens Klimaatregeling met bevochtiging Andere: tandheelkundige units, exposities 20 &27/10/2016 CEDUBO 14

15 2.1 Watervoorzieningen in hoogrisico Nieuwe: gebouwd en uitgebaat volgens de best beschikbare technieken (BBT) Basis voor de BBT is de standaardbeheersmaatregel, dwz temperatuursbeheersing = temperatuur buiten de zone 25 à 55 C houden Bestaande: bij elke verbouwing moet rekening gehouden worden met het Veteranenbesluit en moeten de preventiemaatregelen in overeenstemming gebracht worden met de BBT Alle (nieuwe en bestaande): moeten een beheersplan hebben te nemen preventiemaatregelen op basis van een risico-analyse dit plan moet verplicht uitgevoerd, met verslag in logboek 20 &27/10/2016 CEDUBO 15

16 Hoogrisico (2) Installaties niet conform de BBT: waterstaalnames volgens het beheersplan met analyse op L. pn. Aktie-drempels voor L. pn.: waakzaamheid voor infecties, als 30% vd stalen >1000 KVE/l : verhoogde waakzaamheid, als 30% >10000 KVE/l Waakzaamheid voor legionelloses; evaluatie van beheersplan en uitvoering ervan; maatregelen nemen om de concentratie te doen dalen; verhoogde staalnamefrequentie (maandelijks) melding, als in 3 opeenvolgende meetcampagnes het niveau «verhoogde waakzaamheid» bereikt wordt; of 3 opeenvolgende stalen bij eenzelfde punt het niveau KVE/l overschrijden of 30% of meer vd stalen KVE/l overschrijden en dan: Cfr. Maatregelen hiervoor +Afdeling Toezicht Volksgezondheid (TV) wordt verwittigd +Installaties met aerosol: buiten gebruik stellen totdat < KVE/l; +Maatregelen te nemen samen met (TV) + intensieve opvolging met staalnames gedurende 3 maanden. 20 &27/10/2016 CEDUBO 16

17 Hoogrisico (3) Verantwoordelijken voor ontwerp en plaatsing van de installaties reiken een conformiteitsattest met BBT uit. 20 &27/10/2016 CEDUBO 17

18 2.2 Watervoorzieningen in matigrisico De maatregelen zijn identiek aan deze bij hoogrisico, ook voor het conformiteitsattest Behalve voor de acties bij Legionella in water er is geen niveau van waakzaamheid verhoogde waakzaamheid als 30%> KVE/l melding als 30% > KVE/l Behalve voor kleine inrichtingen (<40 personen) Nieuwe moeten volgens BBT Bij verbouwing:rekening houden met BBT Warmwaterproductie op minstens 60 C. Jaarlijks onderhoud door een vakman met bewijs ervan Verwittiging gebruikers als T<60 C. 20 &27/10/2016 CEDUBO 18

19 2.3 Watervoorzieningen: alternatieve maatregelen Alternatieve maatregelen kunnen toegepast worden ter beheersing van L. pn, nadat een goedkeuring is verkregen van de bevoegde minister 20 &27/10/2016 CEDUBO 19

21 3. Risicopunten in SWW-installaties 20 fiches met Legionella-risicopunten in sanitaire installaties: legionella-risicopunten-in-sanitaire-installaties 20 &27/10/2016 CEDUBO 21

22 3.1 Warmwaterproductie Productie op T<60 C 20 &27/10/2016 CEDUBO 22

23 3.2 Warmwaterverdeling Het hoofdprobleem: gebrek aan hydraulisch evenwicht in de kringvormige verdeling Typische verdeelkring: 20 &27/10/2016 CEDUBO 23

24 Debietsverdeling zonder afregeling Debiet l/h 20 &27/10/2016 CEDUBO 24

25 Temperatuursverdeling zonder afregeling Debiet l/h Temp. C Ttoevoer Tretour 5 verticale lussen met T<50 C, dus zeer waarschijnlijke groei van Legionella! 20 &27/10/2016 CEDUBO 25

26 Versterking van de pomp zonder afregeling Temp. C Debiet l/h Het debiet verhoogt in de eerste lussen, doch nauwelijks in de laatste: het risico op Legionella-groei blijft bestaan 20 &27/10/2016 CEDUBO 26

27 Debiet l/h Effect van een goede hydraulische regeling Temp. C Een goede hydraulische regeling laat toe om de temperatuur overal uit de risicozone te houden 20 &27/10/2016 CEDUBO 27

28 Hydraulische regeling: hoe? Door in de lussen het kortst bij de pomp een bijkomende «hydraulische weerstand» aan te brengen dmv een «regelventiel» 20 &27/10/2016 CEDUBO 28

29 Inhoud 1. Inleiding: de veteranenziekte en haar veroorzaker 2. De Vlaamse wetgeving: het veteranenbesluit 3. Risicopunten in SWW-installaties 4. Alternatieve Legionellabeheersmaatregelen 5. De BBT 20 &27/10/2016 CEDUBO 29

30 Rappel: 4. Alternatieve Legionellabeheersmaatregelen de standaard beheersmaatregel = temperatuursbeheersing : de temperaturen buiten de zone C houden Alternatieve beheersmaatregel = beheersmaatregel die geen die geen temperatuursbeheersing is. Alternatieve maatregelen kunnen enkel toegepast worden na goedkeuring door de Vlaamse minister bevoegd voor gezondheidsbeleid. 20 &27/10/2016 CEDUBO 30

31 ECODIS cel OXIPERM pro BIFIPRO Goedgekeurde alternatieve beheersmaatregelen 20 &27/10/2016 CEDUBO 31

32 4.1 ECODIS Type: elektrochemische behandeling Principe : Door de elektrolyse van het water (doorgang van een elektrische stroom tussen 2 elektroden) worden de aanwezige zouten ontbonden, waardoor chloorverbindingen ontstaan met een actieve desinfecterende werking Maximale concentratie vrij chloor: 0,25 mg/l, conform de wetgeving 20 &27/10/2016 CEDUBO 32

33 Concrete uitvoering: ECODIS (2) De elektroden van de behandeling worden meestal in een leiding in by-pass op de hoofdleiding geplaatst. Het water dat door de het toestel stroomt wordt zo nodig onthard. het in by-pass behandelde water wordt daarna gemengd met het onbehandelde De concentratie aan actieve stoffen wordt gestuurd door de regeling van de elektrische stroom in functie van het waterdebiet Aan water met onvoldoende chloorhoudende zouten wordt pekel toegevoegd 20 &27/10/2016 CEDUBO 33

34 ECODIS (3) Principeschema: 20 &27/10/2016 CEDUBO 34

35 ECODIS (4) Het ECODIS-toestel 20 &27/10/2016 CEDUBO 35

36 Karakteristieken: ECODIS (5) Regelmatig onderhoud : oa ketelsteenvorming op de elektroden (verzachting!) Soms geur en smaakklachten Actieven stoffen reageren snel = worden snel verbruikt in grote installaties kan het lang duren ( tot een jaar) alvorens de Legionella onder controle is! eens de actieve stoffen weg kan legionella terug zeer snel groeien: geen remanentie. geen effect in dode leidingen, zeer regelmatige aftapping nodig goede dimensionering is belangrijk 20 &27/10/2016 CEDUBO 36

37 4.2 OXIPERM Type: chemische behandeling Principe: Chloordioxide, een desinfecteermiddel, wordt aan het drinkwater toegevoegd dmv een debietgestuurde injectie teneinde een concentratie te bekomen van maximum 0,4 mg chloordioxide per liter Het chloordioxide wordt ter plaatste aangemaakt door menging van natriumchloriet (NaClO2) met waterstofchloride (HCl) 20 &27/10/2016 CEDUBO 37

38 OXIPERM Het Oxiperm toestel met eronder de beide basisproducten Karakteristieken: Geen remanentie, regelmatig gebruik tappunten vereist Goede dimensionering nodig Corrosief 20 &27/10/2016 CEDUBO 38

39 OXIPERM Corrosie kunststof door ClO2: 20 &27/10/2016 CEDUBO 39

40 4.3 BIFIPRO Type: Elektrochemisch Principe: Dosering van koper- (0,4mg/l) en zilverionen (0,04 mg/l) in het water door het onder spanning brengen van een paar koper- respectievelijk zilverelektroden Regeling in functie van het waterdebiet 20 &27/10/2016 CEDUBO 40

41 BIFIPRO Principeschema 20 &27/10/2016 CEDUBO 41

42 BIFIPRO Toestel: 20 &27/10/2016 CEDUBO 42

43 BIFIPRO Karakteristieken Door de afzetting van de ionen op de wanden ( biofilm) heeft de behandeling een zekere remanentie als het toestel niet werkt Plaatsing achter de waterverzachter: hars is koperionvanger Kans op verkleuring van sanitaire toestellen Combinatie met galvaleidingen niet aangewezen: corrosie! 20 &27/10/2016 CEDUBO 43

44 Alternatieve Legionellabeheersmaatregelen: algemene aandachtspunten Geen wondermiddel Geen effect op dode leidingen Geen oplossing voor niet gebruikte tappunten Sanering vereist altijd een zekere tijd (.. maanden : geen onmiddellijk resultaatrisico op overdosering als resultaat uitblijft Strikte opvolging vereist: uitvallen niet toegelaten Steeds compatibiliteit nagaan met gebruikte leidingmaterialen! 20 &27/10/2016 CEDUBO 44

46 5. De BBT BBT = code van goede praktijk voor het ontwerp en de bouw van sanitaire installaties op basis van de standaard beheersmaatregel «temperatuur»: Wettelijk verplicht toe te passen bij nieuwbouw en bij iedere aanpassing Uit 2007; wordt momenteel herzien; nieuwe versie tegen september 2017 Kreeg recentelijk een addendum 20 &27/10/2016 CEDUBO 46

47 Addendum i)stagnering vermijden ( ): wat is een «regelmatig» gebruik van een tappunt? éénmaal per week Spoeling weinig gebruikte leidingen: emmer van 10 l vullen ii)wanverbindingen vermijden ( ): eis tot identificatie van de waterleidingen: Groen pijl in stromingsrichting Met erop in witte letters de aard van het water: koud drinkwater, verzacht water, warm water warm water retour, hemelwater,. 20 &27/10/2016 CEDUBO 47

48 Addendum(2) iii) Sanitaire beveiliging brandleidingen in hoogrisico inrichtingen ( ): beveiliging type EA ( keerklep) ipv BA 20 &27/10/2016 CEDUBO 48

49 Addendum(3) iv) Beperking lengte warm water uittapleiding tot 3m: ( temperaturen, warmwater verdeelsysteem) vervangen door: Moet zo kort mogelijk gehouden In elk geval niet langer dan 15 m Inhoud niet meer dan 3 l ( DN m!) De uittapleidingen mogen niet geïsoleerd worden. 20 &27/10/2016 CEDUBO 49

50 Addendum(4) v) Thermische isolatie warmwaterleidingen met circulatie( d) nieuwe tabel: 20 &27/10/2016 CEDUBO 50

51 Einde 20 &27/10/2016 CEDUBO 51