Studie naar het stelsel van de socioprofessionele

Transcriptie

1 Studie naar het stelsel van de socioprofessionele integratie vrijstelling voor gerechtigden op het leefloon Natascha Van Mechelen Tine Hufkens Clara Kerstenne Laurent Nisen Guy Van Camp

2 Het onderzoek: 3 luiken 1. Een kwantitatieve analyse van gegevens van de POD MI 2. De verzameling van kwalitatieve informatie over de hervorming van de SPI-vrijstelling, op basis van de diepte-interviews bij een staal van OCMW s 3. Het formuleren van beleidsaanbevelingen + raming van de impact van alternatieve systemen op de inactiviteitsvallen en budgetaire kost

3 Luik 1 : Een kwantitatieve analyse van gegevens van de POD MI

4 Evolutie - totaal

5 Evolutie - totaal

6 Evolutie - leeftijd

7 Evolutie - nationaliteit

8 Evolutie - categorie

9 Evolutie - statuut

10 Luik 1: conclusies Het aantal SPI-vrijstellingen is relatief beperkt (4,5% van het totaal aantal RMI-gerechtigden) Ligt hoger in de leeftijdsklasse 25-44, voor de personen met een nationaliteit buiten de EU en voor RMI-gerechtigden met gezinslast Een sterke stijging tussen en : niet duidelijk in hoeverre deze stijging een gevolg is van de recente verlenging van de termijnen (Koninklijk Besluit 25 april 2014), of van een conjuncturele heropleving op de arbeidsmarkt

11 I. Luik 2: de diepte-interviews

12 Beperkt gebruik SPI-vrijstelling Redenen Beperking in tijd Een kortsluiting tussen de arbeidskwalificaties van de RMIgerechtigden en de vereisten op de arbeidsmarkt Voorkeur voor voltijdse tewerkstelling (art.60) (gebrekkige kennis van de regelgeving) De items tussen haakjes worden in minder dan 3 interviews vermeld (op totaal van 23 interviews).

13 De rol van de SPI-vrijstelling in de socioprofessionele integratie Belangrijke financiële incentief Zorgt ervoor dat alle bijkomende voordelen verbonden aan RMI niet verloren gaan Zorgt voor compensatie voor kosten verbonden aan werk Nauwelijks effect Niet gekend bij cliënteel Geen duurzaam effect Gebrek aan begeleiding en geen ondersteunende maatregelen voor arbeidsmarktintegratie

14 Impact van KB van 25 april 2014 Verlenging van termijn is een goede zaak Nauwelijks effect Negatief effect Grotere administratieve last Complexer: interpretatieproblemen Vergroot verschillen tussen OCMW s Benadeelt uitzendarbeid

15 Belangrijkste knelpunten Complexiteit en administratieve last: Te complex om alle toepassingsmogelijkheden te kennen Maandelijkse identificatie van aantal gewerkte dagen KSZ-data lopen een maand achter (KSZ-data zijn niet beschikbaar voor eq. leeflonen) Overdraagbaarheid tussen gemeenten: KSZ-data laattijdig Informatie-uitwisseling tussen OCMW s bemoeilijkt door verschillende registratie Geen recht op SPI-vrijstelling voor personen die werken en vervolgens bij OCMW aankloppen De items tussen haakjes worden in minder dan 3 interviews vermeld (op totaal van 23 interviews).

16 Beleidsvoorstellen vorige studies Meer eenvormigheid tussen diverse statuten en regelingen (beurs- versus niet-beurs; specifiek statuut artiesten) Veel bijval, maar ook tegenstemmen Vergoeding voor beroepsopleiding uit de SPI-regeling halen en opnemen onder artikel 22 Bijna unaniem voor Versterkte ondersteuning vanuit POD MI Bijna unaniem voor, alhoewel ook tevreden geluiden Geïnformatiseerd systeem Bijna unaniem voor, maar vooral als systeem ook rechtstreeks input verkrijgt van KSZ Verdere uitbreiding termijnen Ondanks kritiek op termijnen, niet veel bijval (in WA meer gemengde reacties dan in VLA)

17 Evaluatie van de armoede- en inactiviteitsval Wordt door sociaal werkers zelden als een probleem aangehaald want er is de plicht tot werkbereidheid want de val is niet gekend want bestaand arbeidsaanbod laat RMI-gerechtigden niet toe om meer te gaan werken Niettemin ook erkenning dat een deel van RMIgerechtigden hier heel bewust mee omgaat Veel gehoorde opmerking: Enige echte val zit hem op het punt dat RMI vervalt: verlies van alle bijkomende voordelen

18 netto beschikbaar inkomen Armoedeval: illustratie Evolutie netto inkomen bij huidig systeem SPI voor een alleenstaande aantal gewerkte uren netto inkomen uit arbeid leefloon en SPI totaal netto inkomen

19 netto beschikbaar inkomen netto beschikbaar inkomen Armoedeval: alternatief Evolutie netto inkomen bij huidig systeem SPI voor een alleenstaande: huidige regeling aantal gewerkte uren leefloon en SPI netto inkomen uit arbeid totaal netto inkomen Evolutie netto inkomen bij alternatief systeem SPI voor een alleenstaande: alternatief aantal gewerkte uren leefloon en SPI netto inkomen uit arbeid totaal netto inkomen

20 Armoedeval: alternatief Bewustmaking van probleem doet steun voor alternatief toenemen Maar geen onverdeelde steun Bezwaren Tekortkomingen arbeidsmarkt Nood aan incentief voor deeltijd werk Nood aan meer progressiviteit Vrees dat alternatief complexiteit verhoogt

21 Luik 3: Beleidsaanbevelingen

22 Beleidsaanbevelingen 1. De beperking in tijd huidige termijn behouden + de mogelijkheid invoeren om op individuele en gemotiveerde basis uitzonderingen toe te laten 2. De complexiteit en de administratieve last een documentatie- en opleidingskit ontwikkelen met concrete voorbeelden, op basis van vaak weerkerende vragen

23 Beleidsaanbevelingen 3. De complexiteit en administratieve last een simulatietool ontwikkelen om het effect van de SPI-vrijstelling op het resterende leefloon te berekenen, op basis van primaweb (loskoppelen van het dossierbeheer) 4. Complixiteit De premies voor opleidingen en stages in artikel 22 opnemen, tenzij het om inkomensvervangende uitkering gaat (bv. de RVA-uitkering voor instapstages)

24 Beleidsaanbevelingen 5. De ongelijke behandeling van tijdelijke en vaste arbeidscontracten de berekeningswijze aanpassen Basis = het feitelijk maandelijks verdiende bedrag (dus niet gedeeld door het aantal gewerkte dagen en vermenigvuldigd met het aantal dagen in de maand)

25 Ongelijke behandeling uitzendarbeid: voorbeeld 1 Stel: 2 personen die 4 dagen per maand hebben gewerkt PERSOON A Vast contract PERSOON B Uitzendarbeid aantal gewerkte dagen aan 7,6 uren 4 4 verdiend bedrag [a] aantal dag in dienst [b] 30 4 BEREKENING RMI: Stap 1 : a/b*30 [c] Stap 2 : c - 234,55 [d] Stap 3 : d*12 [e] Stap 4: 9808,32 - e [f] Stap 5: f /365*30 [g] Stap 6 : g + ((9808,32+250)/365*(30-b))

26 Ongelijke behandeling uitzendarbeid: voorbeeld 2 Stel: 2 personen die 12 dagen per maand hebben gewerkt PERSOON A Vast contract PERSOON B Uitzendarbeid aantal gewerkte dagen aan 7,6 uren verdiend bedrag [a] aantal dag in dienst [b] BEREKENING RMI: Stap 1 : a/b*30 [c] Stap 2 : c - 234,55 [d] Stap 3 : d*12 [e] Stap 4: 9808,32 - e [f] Stap 5: f /365*30 [g] Stap 6 : g + ((9808,32+250)/365*(30-b))

27 Beleidsaanbevelingen 6. Inactiviteits- en armoedevallen De belangrijkste val wegwerken = het verlies van alle bijkomende voordelen wanneer het RMI wegvalt het recht op een aantal voordelen langer in de tijd laten voortduren (bijvoorbeeld verlenging van de maximumprijs voor elektriciteit en aardgas gedurende 4 kwartalen nadat RMI wegvalt)

28 Beleidsaanbevelingen 7. Inactiviteits- en armoedevallen het systeem van een forfaitaire vrijstelling te vervangen door een procentuele vrijstelling

29 Netto beschikbaar inkomen (euro per maand) De vallen: huidige situatie Aantal gewerkte dagen (per maand; aan minimumloon) isolé alleenstaande

30 Netto beschikbaar inkomen (euro per maand) De vallen: huidige situatie Aantal gewerkte dagen (per maand; aan minimumloon) isolé alleenstaande famille met gezinslast à charge 2 volwassenen - 2 adultes

31 Netto beschikbaar inkomen (Euro per maand; incl. kinderbijslag) De vallen: huidige situatie Aantal gewerkte dagen (per maand; aan minimumloon) isolé alleenst. famille met gezinslast à charge 2 - volwassenen 2 adultes famille met gezinslast à charge 1 - volwassene 1 adulte

32 Netto beschikbaar inkomen (Euro per maand; incl. kinderbijslag) De vallen: huidige situatie Aantal gewerkte dagen (per maand; aan minimumloon) isolé alleenstaande famille à charge - 1 adulte met gezinslast 1 volwassene famille à charge - 2 adultes met gezinslast 2 volwassenen cohabitant samenwonend (koppel)

33 Netto beschikbaar inkomen (euro per maand) De vallen: huidige situatie Armoedeval Inactiviteitsval Aantal gewerkte dagen (per maand; aan minimumloon) isolé alleenstaande met gezinslast 1 volwassene famille à charge - 1 adulte famille à charge - 2 adultes met gezinslast 2 volwassenen cohabitant samenwonend (koppel)

34 Netto beschikbaar inkomen (euro per maand) De vallen: oorzaken De individualisatie van RMI De hoogte van het minimumloon cohabitant samenwonend (koppel)

35 Netto beschikbaar inkomen (euro per maand) De vallen: oorzaken De hoge vrijstelling van lonen voor jobs van enkele werkdagen per maand Aantal gewerkte dagen (per maand; aan minimumloon) isolé alleenst. famille met gezinslast à charge 2 volwassenen - 2 adultes famille met gezinslast à charge 1 volwassene - 1 adulte

36 De vallen: alternatief A Premissen: - Vrijstellingspercentage = 100 %, bij gewerkte dagen 4 (of 14% van GGMMI) - RMI dooft uit bij 100% van het GGMMI - Tussen deze punten: een lineaire verhoging van het netto beschikbaar inkomen - Basis: het totaal verdiend bedrag van beide volwassenen geen individualisatie - Introductie van de simulatietool om het effect van de vrijstelling op het resterende leefloon te berekenen

37 , ,73 netto beschikbaar gezinsinkomen netto beschikbaar gesinsinkomen Netto beschikbaar inkomen: huidig systeem en alternatief vrijstellingssysteem - Systeem A (18 vrijstellingspercentages) Alleenstaande Met gezinslast - twee volwassenen aantal gewerkte dagen per maand aantal gewerkte dagen per maand netto loon RMI netto loon en kinderbijslag RMI netto inkomen - alternatief netto inkomen - huidig netto inkomen - alternatief netto inkomen - huidig

38 , ,73 netto beschikbaar gezinsinkomen netto beschikbaar gezinsinkomen Netto beschikbaar inkomen: huidig systeem en alternatief vrijstellingssysteem - Systeem A (18 vrijstellingspercentages) Met gezinslast - 1 volwassene en 2 kinderen Samenwonenden (2 volwassenen) aantal gewerkte dagen per maand aantal gewerkte dagen per maand netto loon en kinderbijslag RMI netto loon RMI netto inkomen - alternatief netto inkomen - huidig netto inkomen - alternatief netto inkomen - huidig

39 Systeem B (6 vrijstellingspercentages) De vrijstellingspercentages voor een alleenstaande Maandelijks verdiend bedrage Vrijstellingspercentage Min Max 0 313, ,71 546,46 0, ,46 698,25 0, ,25 850,05 0, , ,47 0, , ,74 0, ,74 + 0

40 , ,73 netto beschikbaar geinsinkomen netto beschikbaar inkomen Netto beschikbaar inkomen: huidig systeem en alternatief vrijstellingssysteem - Systeem B (6 vrijstellingspercentages) Alleenstaande Met gezinslast - 2 volwassenen aantal gewerkte dagen per maand aantal gewerkte dagen per maand netto loon RMI netto loon RMI netto inkomen - alternatief netto inkomen - huidig netto inkomen - alternatief netto inkomen - huidig

41 Systeem C: 1 vrijstellingspercentage per categorie Categorie Vrijstellingspercentage Alleenstaande 51% Samenwonend 35% Met gezinslast 35%

42 Netto beschikbaar inkomen: huidig systeem en alternatief vrijstellingssysteem - Systeem C (1 vrijstellingspercentage)

43 Netto beschikbaar inkomen: huidig systeem en alternatief vrijstellingssysteem - Systeem C (1 vrijstellingspercentage)

44 Inactiviteitsvallen: conclusies 2 scenario s: één vrijstellingspercentage per leeflooncategorie of een set van vrijstellingspercentages per leeflooncategorie die variëren in functie van het verdiende bedrag (complexer maar behoudt het vrijstellingspercentage van 100% dat nu impliciet bestaat voor personen die maar enkele uren per week werken) Om de inactiviteitsval die bestaat voor koppels zonder kinderen te vermijden moet de vrijstelling berekend worden op het gezamenlijk maandelijks verdiend bedrag van beide partners. Dit impliceert het afbouwen van de huidige individualisatie van het RMI voor deze samenlevingsvorm en veronderstelt daarom een hertekening van de bestaande leeflooncategorieën.

45 Beleidsaanbevelingen 8. Een optimalisatie van de uitwisseling van informatie tussen OCMW s over de mate waarin een RMIgerechtigde reeds gebruik maakte van de SPI-vrijstelling, hetzij in de vorm van het elektronisch sociaal dossier, hetzij door het optimaliseren van het gebruik van de bestaande informatiestroom, de zgn. ListofAttestation

46 Beleidsaanbevelingen: randvoorwaarden Inspelen op andere factoren die arbeidsaanbod bepalen bijvoorbeeld toegang tot betaalbare kinderopvang Versterken van in-work benefits die naast de SPI-vrijstelling bestaan Stimulansen voor werkgevers om laaggeschoolde arbeidsplaatsen te creëren (zowel voltijds als deeltijds)