Voordracht voor de raadsvergadering van <datum raadsvergadering>

Transcriptie

1 Gemeenteblad Voordracht voor de raadsvergadering van <datum raadsvergadering> Jaar 2012 Publicatiedatum * Agendapunt * Datum indiening <2> Tekst wordt gepubliceerd in Gemeenteblad Tekst wordt gepubliceerd in Gemeenteblad Onderwerp Initiatiefvoorstel van de raadsleden mevrouw uigrok en de heer Van der ee van VVD en de heren Verbeet en Mulder van PvdA, getiteld: Naoorlogs erfgoed in beeld en benut. Met deze voordracht stellen wij u voor het volgende besluit te nemen: De gemeenteraad van Amsterdam Gezien het initiatiefvoorstel van de raadleden mevrouw uigrok en de heer Van der ee van VVD en de heren Verbeet en Mulder van PvdA, getiteld: Naoorlogs erfgoed in beeld en benut. besluit I. in te stemmen met genoemd initiatiefvoorstel; II. kennis te nemen van de bestuurlijke reactie op genoemd initiatiefvoorstel. Wettelijke grondslag Gemeentewet art. 147a, lid 1 Initiatiefvoorstel Naoorlogs erfgoed: Algemeen Uitbreidingsplan Amsterdam is een stad die wereldvermaard is om zowel de kwantiteit als kwaliteit van haar erfgoed. Niet alleen individuele monumenten maar ook complete buurten en stedenbouwkundige projecten worden hiertoe gerekend. Naast de zeventiendeeeuwse grachtengordel, de negentiende-eeuwse wijken, de Amsterdamse schoolwijken en Plan Berlage dat uit het begin van de twintigste eeuw stamt, is er in Nieuw-West een concentratie van belangrijk erfgoed te vinden. Dit gebied dat deel uitmaakt van het in de jaren 30 van de vorige eeuw ontworpen en in de decennia na de Tweede Wereldoorlog uitgevoerde Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) bevat talloze voorbeelden van de moderne kijk op stedenbouwkunde en architectuur waarin niet slechts een rol voor wonen is weggelegd maar ook structureel aandacht is voor bereikbaarheid, voorzieningen en groen. VVD en PvdA willen toe naar een situatie waarin de cultuurhistorische waarde een volwaardige positie krijgt in de afwegingen tussen sloop-nieuwbouw of renovatie. 1

2 Het voorbeeld van de Aireystrook In 2007 besloot de toenmalige stadsdeelraad van Geuzenveld-Slotermeer een deel 1 van het AUP tot beschermd stadsgezicht te verklaren dat sindsdien is ondergebracht bij het Van Eesterenmuseum, vernoemd naar de bedenker van het AUP. Een van de gezichtsbepalende complexen van het Van Eesterenmuseum is de Aireystrook aan de Burgemeester de Vlugtlaan. Dit wooncomplex is in de jaren vijftig gerealiseerd naar ontwerp van J.F. Berghoef. De woningen zijn gebouwd met een systeem dat gebruik maakt van betonnen prefab-elementen, het zogenaamde Nemavo-Aireysysteem. Dit revolutionaire bouwsysteem werd in het eerste decennium na de oorlog regelmatig toegepast om op snelle wijze aan de grote behoefte aan woningen te kunnen voldoen. In Nederland zijn vermoedelijk enkele tientallen van deze complexen gebouwd. Door verval en sloop is een significant deel van de Aireywoningen verdwenen waardoor nog resterende complexen zeer waardevol en behoudenswaardig zijn. De Aireystrook in Slotermeer heeft een duidelijke architectuurhistorische, cultuurhistorische en stedenbouwkundige waarde. De woonblokken zijn vrij gaaf behouden. Weliswaar zijn twee blokken wat sterker aangetast, maar over het algemeen is het oorspronkelijke karakter van het exterieur nog zeer gaaf behouden. Herstel van de aangetaste delen is mogelijk. De unieke open verkaveling die hier is gerealiseerd wordt ook nergens anders aangetroffen in Nieuw-West. Het is bijzonder hoe speels hier de strokenbouw is. Het complex heeft vanwege de combinatie van de kwaliteiten van de bebouwing en de verkaveling een orde 2 status op de gemeentelijke Waarderingskaarten voor de AUP-gebieden. De bijzondere verkaveling en bebouwing van de Aireystrook heeft er ongetwijfeld ook sterk toe bijgedragen dat juist het noordelijke deel van Slotermeer tot beschermd stadsgezicht (Van Eesterenmuseum) is aangewezen. De aireystrook vormt het hart van het beschermde stadsgezicht. Erfgoedvereniging Heemschut De Aireystrook maakt onderdeel uit van het aandachtsgebied Westelijke Tuinsteden in het kader van de rijksvisie uimte voor Erfgoed. Dit houdt in dat de ijksdienst voor Cultureel Erfgoed bestuurlijke afspraken maakt om de zorgvuldige omgang met dit cultuurhistorisch waardevol gebied te waarborgen. Parkstad en de Aireystrook Begin 2008 hebben, de toenmalige stadsdelen 2 die het huidige Nieuw-west vormden en een aantal corporaties de aamovereenkomst Gebiedsontwikkeling Parkstad de zogenaamde Parkstaddeal- ondertekend. In deze overeenkomst is een aantal afspraken vastgelegd met als doel om van de 1 Het aangewezen gebied wordt begrensd door de Burgemeester Vening Meineszlaan (noorden), de ringspoorbaan (oosten), Burgemeester Van Tienhovengracht (zuiden) en de Burgemeester Eliasstraat (westen). 2 Bos en Lommer, Geuzenveld-Slotermeer, Osdorp en Slotervaart 2

3 westelijke gebieden buiten de ing A10 een aantrekkelijk woongebied te maken. In de overeenkomst namen de corporaties de verantwoordelijkheid voor de fysieke herstructurering in de vorm van grootschalige nieuwbouw en restauratieprojecten op zich terwijl de gemeente en de stadsdelen zich bezighielden met sociale investeringen. In het kader van deze Parkstaddeal heeft Woningstichting Eigen Haard vergevorderde plannen om de woningen in de Aireystrook te slopen en tot herontwikkeling van de strook over te gaan. Waarbij een mix van koopwoningen en woningen in de sociale en vrije huursector in de planning ligt. Diverse erfgoedverenigingen, waaronder Erfgoedvereniging Heemschut, maar ook buurtbewoners en bewonersverenigingen als ProWest vinden dat met de sloop van de aireystrook een belangrijk deel van het AUP wordt aangetast en zijn van mening dat restauratie van de Aireystrook mogelijk is. In het bestemmingsplan voor het Van Eesterenmuseumgebied is ook vastgelegd dat sloop alleen toelaatbaar is als renovatie niet haalbaar is 3. Onderzoek door Van Schagen Architecten 4 heeft aangetoond dat renovatie van de blokken goed mogelijk is. De woonblokken zijn volgens Van Schagen goed te renoveren, ook is een grotere woningdifferentiatie haalbaar. Deze renovatie hoeft volgens Van Schagen, dat eerder met succes andere woonblokken in Amsterdam renoveerde 5, ook niet meer te kosten. St.-Nicolaascomplex en Van der Pekbuurt: twee recente voorbeelden Het St.-Nicolaaslyceum, op de Zuidas, is gebouwd tussen 1955 en 1960 met een jongens en meisjesschool, kapel en klooster en heeft een sterke symbolische, cultuurhistorische en bouwhistorische waarde. Door afspraken gemaakt over groencompensatie in het plangebied Beethoven stond het complex op de slooplijst dit terwijl het St. Nicolaascomplex, behoort tot de top 100 van Herrema. Ondanks diverse pogingen van erfgoedverenigingen en de PvdA-fractie wordt het St.- Nicolaaslyceum momenteel slooprijp gemaakt, de tot het complex behorende kapel en klooster zullen blijven bestaan. De Van der Pekbuurt behoort weliswaar niet tot het naoorlogs erfgoed, maar hier speelt een soortgelijke kwestie als de andere genoemde voorbeelden: cultuurhistorie had aanvankelijk geen volwaardige plaats in de afweging. De Van der Pekbuurt ligt in stadsdeel Noord en is een buurt die in de jaren 20 van de vorige eeuw is ontwikkeld om huisvesting bieden aan het groeiende aantal arbeiders in de stad. In het kader van nieuwbouwplannen wilde woningcorporatie Ymere een huizenblok in de Begoniastraat en een rij panden in de Van der Pekstraat beide gelegen in de 3 Zie: ngsplan-slotermeer-gemeente-amsterdam 4 enovatie Van Eesterenmuseum, Van Schagen Architekten, In het AUP o.a. Dudokhaken, Huize Patrimonium en De Verfdozen 6 Amsterdam is groter dan je denkt!, H. Weevers, D. Van der ee, T. Combrink, 5 november Op initiatief van raadslid Willemse heeft Tjeerd Herrema, wethouder Monumenten, in 2008 een lijst opgesteld van gebouwen en objecten uit de periode die tot de top van de Amsterdamse architectuur en stedenbouw behoren 3

4 Van der Pekbuurt- slopen. Dit terwijl de buurtbewoners de voorkeur geven aan renovatie van de panden en Bureau Monumenten en Archeologie de waarde van de te slopen panden middels een advies heeft bevestigd. Na langdurig protest van betrokken bewoners -en erfgoedverenigingen is het College op verzoek van de PvdA-fractie (Actualiteit Van der Pekbuurt Commissie BWK, M. Mulder, M. Verbeet, H. Weevers, 26 september 2012) samen met Ymere, stadsdeel Noord en betrokken bewonersverenigingen in gesprek gegaan om tot een oplossing te komen en voorlopig zal er niet worden gesloopt. enovatie in plaats van sloop VVD en PvdA zijn groot voorstander van projecten zoals Parkstad en juichen samenwerkingsverbanden tussen gemeente, stadsdelen en corporaties dan ook van harte toe. In een recent ingediend voorstel 6 pleitte VVD samen met PvdA en GroenLinks voor het aantrekkelijker maken van het wonen buiten de ring. De praktijk wijst uit dat een heel aantal cultuur-historisch waardevolle gebouwen reeds gesloopt is of op de rol staat spoedig gesloopt te worden. De VVD en PvdA zijn echter tevens van mening dat historische gelaagdheid in de opbouw van een buurt of wijk kan bijdragen aan het woongenot en de aantrekkingskracht van een wijk als vestigingsplaats significant kan vergoten. Oudere, gerijpte gebouwen en buurten kunnen een aanzienlijke meerwaarde geven in de leefbaarheid als ze vitaal gehouden worden en/of onderdeel worden van een stadsrenovatie, hergebruik dan wel opgenomen worden in nieuwe grootstedelijk projecten zoals Noordwaarts, Oostpoort, Bijlmermeer, Amstel I-III, Wibautstraat, Zuidas en Parkstad. In de praktijk betekent dit dat complexen zoals de Aireystrook in het kader van stedelijke vernieuwing mits passend binnen de daarvoor opgestelde financiële kaders- niet per definitie gesloopt hoeven te worden. Grondige duurzamerenovatie van het exterieur, het samenvoegen van bestaande woningen om tegemoet te komen aan de wooneisen van de huidige tijd en het doorvoeren van bestemmingswijzigingen kunnen ook bijdragen aan de herpositionering van Nieuwwest als aantrekkelijke woon en werkplek. De VVD en PvdA vragen het college - analoog aan de bemiddeling door het college van B&W inzake de Van der Pekbuurt- BMA te verzoeken de gemeenteraad te laten adviseren over de gevolgen van de plannen van Eigen Haard voor het beschermde stadsgezicht en de alternatieve mogelijkheden voor de vernieuwing van de Aireystrook. Tevens vragen wij BMA in navolging van de 'Amsterdamse Top 100 Naoorlogse Bouwkunst' 7 te inventariseren welke monumentale ankers en stedenbouwkundige plannen in de naoorlogse wijken en tuinsteden waardevol voor de stad zijn. Op basis van de adviezen en onderzoeken van BMA kan de bepalen of de huidige criteria nog voldoen en of monumentenstatus moet worden toegekend aan nieuwe panden en stedelijke projecten. Tot dan dient er een moratorium op de voorgenomen sloop van naoorlogs erfgoed te worden afgeroepen. Deze werkwijze kan als voorbeeld dienen voor de aanpak die ons voor ogen staat voor de buurten uit de wederopbouwperiode. De cultuurhistorische waarde van 4

5 panden en buurten moet een volwaardige rol spelen in de afwegingen tussen sloop en renovatie. Soms is de waarde reeds in kaart gebracht, zoals in de waardenkaart. Te vaak echter is dit nog een dode letter die geen rol heeft gespeeld bij de afweging. Soms zijn waardenkaarten afwezig. Hiernaast spelen uiteraard volkshuisvestelijke doelen zoals de woonkwaliteit en financiële randvoorwaarden een rol. Er zijn dus kaders nodig om een zuivere afweging te maken tussen: - Cultuurhistorische waarde - Volkshuisvestelijke doelen - Financiële randvoorwaarden De gemeente kan deze afweging niet alleen maken. Hierbij zijn ook pandeigenaren - vaak woningcorporaties- en bewoners betrokken. Bij de spelregels die wij voor ogen hebben spelen dus drie partijen een rol: Besluit - Gemeente (stad en stadsdelen) - Eigenaren - Bewoners Gezien het bovenstaande verzoeken wij het college van B&W: - BMA te verzoeken een inventarisatie van de belangrijkste, monumentale ankers en bijzondere stedenbouwkundige structuren in de naoorlogse wijken en tuinsteden op te stellen en deze te presenteren aan de gemeenteraad; - Aan de hand van de adviezen van BMA en de bestaande criteria te bepalen aan welke objecten en projecten monumentale status dient te worden toegekend. - Kaders op te stellen hoe de afweging tussen cultuurhistorische en volkshuisvestelijke doelen (waaronder woonkwaliteit) en financiële randvoorwaarden plaats vindt bij gemeente (stad en stadsdelen), eigenaren (waaronder corporaties) en bewoners. - Advies in te winnen bij BMA over de gevolgen van de huidige plannen met de Aireystrook voor het beschermde stadsgezicht en de alternatieven voor de huidige plannen met name de renovatie en flexibele invulling van de Aireystrook binnen de daarvoor opgestelde financiële kaders- en dit te presenteren aan de gemeenteraad. - Tijdens het lopende onderzoek van BMA naar de Aireystrook met stadsdeel Nieuw-West en Eigen Haard in gesprek te gaan om onomkeerbare beslissingen te vermijden. - Erop aan te dringen bij de stadsdelen dat de waardenkaarten zoals reeds opgesteld, worden vastgesteld en een volwaardig plek in de besluitvorming krijgen. - Te wachten met sloop van naoorlogs erfgoed tot de inventarisatie is afgerond en is voorgelegd aan de gemeenteraad. - In gesprek te gaan met de stadsdelen, de betrokken corporaties, buurtbewoners, ondernemers en belangenorganisaties om te kijken waar er naast sloop en nieuwbouw de mogelijkheid bestaat tot renovatie. 5

6 Stukken Meegestuurd <6> Ter inzage gelegd n.v.t. De leden van de gemeenteraad van Amsterdam M. uigrok D. van der ee M. Verbeet M. Mulder 6