Richtlijn Liesbreuk van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Richtlijn Liesbreuk van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde"

Transcriptie

1 Voor de praktijk Richtlijn Liesbreuk van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde m.p.simons, d.de lange, g.l.beets, d.van geldere, h.a.heij en p.m.n.y.h.go* *Namens de commissie Richtlijn Liesbreuk, waarvan de leden achteraan dit artikel staan vermeld. Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, afd. Heelkunde, Postbus , 1090 HM Amsterdam. Dr.M.P.Simons, chirurg; D.de Lange, assistent-geneeskundige (thans: Slotervaart Ziekenhuis, afd. Chirurgie, Amsterdam). Academisch Ziekenhuis, afd. Heelkunde, Maastricht. Dr.G.L.Beets, chirurg. Isala Klinieken, locatie Weezenlanden, afd. Heelkunde, Zwolle. Dr.D.van Geldere, chirurg. Academisch Medisch Centrum/Universiteit van Amsterdam, afd. Kinderchirurgie, Amsterdam. Prof.dr.H.A.Heij, kinderchirurg (tevens: VU Medisch Centrum, afd. Kinderchirurgie, Amsterdam). St. Antonius Ziekenhuis, afd. Heelkunde, Nieuwegein. Dr.P.M.N.Y.H.Go, chirurg. Correspondentieadres: dr.m.p.simons samenvatting De richtlijn Liesbreuk werd in een periode van 2 jaar opgesteld door 9 chirurgen uit alle regio s van Nederland (onder wie een epidemioloog), met aantoonbare expertise en na het volgen van de cursus Evidence-based richtlijnontwikkeling. De richtlijn was in concept 3 maanden voor interactief commentaar toegankelijk voor leden van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde op de website van de vereniging. De richtlijn omvat hoofdstukken over risicofactoren, diagnostiek, indicaties voor behandeling, behandeling, dagverpleging, antibioticaprofylaxe, tromboseprofylaxe, opleiding, anesthesie, pijnbestrijding, complicaties, nabehandeling en specifieke behandelingen bij kinderen. Bij de behandeling van volwassen personen wordt een operatietechniek met het toepassen van een kunststofmatje ( mesh ) aanbevolen. De techniek volgens Lichtenstein is de behandeling van keuze. De endoscopische technieken komen als behandeling in aanmerking, mits ze worden toegepast door ervaren teams en bij specifieke indicaties. Andere technieken zijn onvoldoende, vergeleken met bestaande behandelwijzen. Het wordt aanbevolen de operatie in dagbehandeling te verrichten, waarbij lokale anesthesie vaker dient te worden overwogen. De diagnostiek van een liesbreuk bij een kind berust op het lichamelijk onderzoek. Aanbevolen wordt dat de chirurg de liesbreuk zelf heeft gezien en niet afgaat op alleen de anamnese. De behandeling van een kind met een liesbreuk is altijd operatief. In het algemeen geldt dat hoe jonger het kind is, des te sneller de operatie moet gebeuren omdat het risico op inklemming verhoogd is bij zuigelingen, vooral als zij te vroeg geboren zijn. Er is geen indicatie voor routinematige exploratie van de contralaterale lies. Als een beklemde liesbreuk niet te reponeren is, moet met spoed geopereerd worden en dient verwijzing naar een kinderchirurgisch centrum overwogen te worden. Implementatie en effect van de richtlijn worden gemeten door inventarisatie van alle liesbreukoperaties in Nederland vóór en na bekendmaking van de richtlijn. In dit artikel beschrijven wij de richtlijn Liesbreuk, de eerste richtlijn van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH; die werd gemaakt met een subsidie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan de Orde van Medisch Specialisten. 1 In het kader van de Meerjarenafspraken Curatieve Somatische Zorg werd in 1999 deze subsidie toegekend voor ontwikkeling en implementatie van richtlijnen. Aan Heelkunde werden vijf projecten toegekend, waaronder als eerste de richtlijn Liesbreuk bij kinderen en volwassenen. Keuze van het onderwerp. Het bestuur van de NVvH koos om meerdere redenen voor een richtlijn over liesbreukbehandeling. De liesbreukoperatie is de ingreep die chirurgen het meest uitvoeren ( per jaar; bron: www. prismant.nl). 1 Het percentage operaties voor een recidiefliesbreuk is, volgens nog niet gepubliceerde gegevens van een inventarisatie in 2001, rond de 14% en dus voor verbetering vatbaar. Met de opkomst van de endoscopische chirurgie en het toenemende gebruik van kunststofmatjes ontstond onzekerheid bij chirurgen over de vraag welke operatietechniek de beste was. In Nederland wordt bij driekwart van de patiënten met een primaire liesbreuk een matje gebruikt ( mesh -techniek). Er is een grote variatie aan dergelijke technieken. Het matje kan via een open benadering worden ingebracht, bijvoorbeeld met de Lichtenstein-techniek (plat matje op de achterwand van het lieskanaal), met plug and patch (een stukje mat in het defect van de achterwand met hieroverheen een plat matje) en met de Ugahary-techniek (het matje wordt via een wisselsnede boven de lies in de preperitoneale ruimte ingebracht). Ook kan het matje endoscopisch worden ingebracht, onder andere met de geheel extraperitoneale techniek en de transabdominale preperitoneale techniek. De bekendste conventionele technieken ( nonmeshtechnieken ) zijn die van Bassini en van Shouldice. Hierbij wordt op verschillende wijzen de achterwand van het lieskanaal verstevigd zonder gebruikmaking van een matje. Bij laterale breuken wordt eerst de breukzak verwijderd of teruggeplaatst in de preperitoneale ruimte. Verder veroorzaakt een liesbreukoperatie door postoperatieve pijn en ongemak veel arbeidsverzuim; tot 30% van de patiënten heeft na 1 jaar nog pijn. 2-4 Het vinden van de effectiefste en efficiëntste techniek, met een zo laag mogelijk recidiefpercentage en zo min mogelijk postoperatieve pijn, heeft grote medische en economische voordelen. Ned Tijdschr Geneeskd oktober;147(43) 2111

2 Bovendien diende de richtlijn evidence-based te zijn. Voor het onderwerp liesbreuk was dit mogelijk, omdat er in de literatuur voldoende gegevens over aanwezig zijn. Zo werd aan alle criteria om voor een evidence-based richtlijnproject in aanmerking te komen voldaan, te weten: draagvlak binnen de wetenschappelijke vereniging, innovatieve methode, maatschappelijke discussie, betekenis voor de gezondheidszorg en de samenleving, grootte van de patiëntencategorie en macro-economische impact. werkwijze Gedurende 2 jaar (12 bijeenkomsten) werd aan de richtlijn gewerkt door 9 chirurgen met klinische en wetenschappelijke expertise op het gebied van de liesbreukchirurgie; daarbij bestond een evenredige landelijke vertegenwoordiging van academische en algemene ziekenhuizen met beoefenaars van verschillende technieken met epidemiologische expertise. Zij volgden de driedaagse cursus Evidence-based richtlijnontwikkeling, die wordt georganiseerd door de Orde van Medisch Specialisten, in samenwerking met het Dutch Cochrane Centre en het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO. Nieuw was het betrekken van de leden van de NVvH bij de ontwikkeling van de richtlijn. Een concept van de richtlijn werd op de website van de NVvH geplaatst. Door middel van een speciaal programma brachten de leden zelf hun commentaar aan in de conceptrichtlijn. Dit commentaar was vervolgens zichtbaar voor alle anderen, die op hun beurt weer commentaar konden toevoegen (figuur 1). Zo werden 70 commentaren van 30 chirurgen ontvangen, die als waardevol werden beschouwd en naar aanleiding waarvan aanpassingen werden gedaan. In de eindfase werd de richtlijn goedgekeurd door de commissie Richtlijnen van de NVvH om tenslotte op 5 augustus 2002 door het bestuur van de NVvH te worden vastgesteld. De richtlijn werd tijdens het internationale congres van de European Hernia Society in juni 2002 in Amsterdam gepresenteerd. De reacties waren zo enthousiast dat een internationale commissie overweegt of de richtlijn internationaal gemaakt kan worden. Daartoe is de richtlijn inmiddels in het Engels vertaald en werd een eerste internationale consensusbijeenkomst op 12 december 2002 gehouden. Na het opstellen van een richtlijn is het belangrijk om te weten wat daarmee gebeurt. Daarom heeft de commissie besloten om ook de implementatie van de richtlijn te faciliteren en te onderzoeken. De Nederlandse chirurgen hebben via internet kennis kunnen nemen van de richtlijn en per post een samenvatting ontvangen. Tevens wordt een boek aan alle Nederlandse chirurgen gezonden en wordt scholing aangeboden. Teneinde te meten of de richtlijn werkelijk leidt tot verandering van beleid en verbetering van de resultaten worden twee metingen verricht van de liesbreukchirurgie in Nederland. In alle ziekenhuizen wordt nu een nulmeting uitgevoerd van alle liesbreukoperaties die verricht zijn in de maanden januari-maart Data worden geanonimiseerd opgeslagen. Dezelfde meting zal herhaald worden voor de periode januari-maart figuur 1.Voorbeeld van de internetpagina van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde over de conceptrichtlijn Liesbreuk, waarin te zien is hoe chirurgen daar commentaar op konden geven Ned Tijdschr Geneeskd oktober;147(43)

3 liesbreuk bij volwassenen Diagnostiek. De diagnose liesbreuk kan in meer dan 95% van de gevallen bij lichamelijk onderzoek gesteld worden. Het onderscheid tussen een directe of mediale en een indirecte of laterale liesbreuk is niet goed te maken. 5 6 Bij twijfel over de diagnose is aanvullende diagnostiek geïndiceerd. Herniografie (röntgenopname met intraperitoneaal contrastmiddel ter afbeelding van abnormale uitstulpingen van het peritoneum die duiden op een hernia) heeft een sensitiviteit van % en een specificiteit van 92-98% bij patiënten zonder palpabele zwelling in de lies. 78 MRI heeft in één goede studie een sensitiviteit van 94,5% en een specificiteit van 96,3%. 910 MRI kan ook andere afwijkingen aan het licht brengen (ontsteking, tumor). De uitkomst van echografie is erg afhankelijk van de onderzoeker. Laparoscopie is de gouden standaard, mits, door dissectie van het liesgebied, een preperitoneaal lipoom is uitgesloten. Risicofactoren en preventie. Roken, een gestoorde collageensynthese, een abdominaal aneurysma van de aorta, een appendectomie in de voorgeschiedenis, zeer langdurige zware arbeid en chronische obstructieve longziekte (COPD) verhogen zeer waarschijnlijk de kans op liesbreuk Van tillen, obstipatie en prostatisme is dit onzeker. Behandelindicaties. Het risico op beklemming van de breuk wordt overschat. In de weinige studies waarin het natuurlijke beloop van een niet-behandelde liesbreuk is beschreven, lijkt de strangulatiekans niet hoger dan 1-2% per jaar Een belangrijk percentage patiënten houdt pijnklachten na een liesbreukoperatie. Ongeveer 1-3% houdt langdurig ernstige pijnklachten en tot 30% houdt lichte klachten, die vaak verergeren bij inspanning. 2-4 Dit is een teleurstellende uitkomst bij patiënten die wegens een asymptomatische liesbreuk geopereerd worden. Dit overwegende doet de commissie de volgende aanbevelingen: beklemde liesbreuken, met verschijnselen van strangulatie of ileus, dienen vanzelfsprekend met spoed geopereerd te worden; symptomatische liesbreuken dienen electief operatief behandeld te worden en bij asymptomatische liesbreuken die gemakkelijk reponibel zijn, dient men (vooral bij oudere patiënten) conservatieve behandeling te overwegen. Behandeling. Bij de beoordeling van de mogelijke operatietechnieken (met of zonder matje, open benadering of endoscopisch) werden de volgende factoren meegewogen: recidiefkans, kans op complicaties, postoperatief herstel/kwaliteit van leven, moeilijkheidsgraad/- reproduceerbaarheid, en kosten (ziekenhuis en samenleving). De conclusies uit de literatuurstudie naar liesbreukbehandeling staan, gerangschikt naar niveau van bewijs, in tabel De meeste conclusies betreffende therapie kwamen tot stand na meta-analyse met pooling van individuele patiëntendata. Op grond van de beschikbare wetenschappelijke gegevens adviseert de commissie behandeling van de primaire liesbreuk bij volwassenen met een matje. De Lichtenstein-techniek en de endoscopische technieken 23 zijn het best geëvalueerd en worden aanbevolen TABEL 1. Liesbreukbehandeling bij volwassenen: conclusies en aanbevelingen conclusies niveau 1a (onderbouwing: tenminste 1 systematische review van gerandomiseerde klinische trials met consistente resultaten van afzonderlijke (homogene) studies) Operatietechnieken met gebruik van een matje geven minder recidieven dan technieken zonder gebruik van een matje Endoscopische liesbreukoperaties geven een sneller postoperatief herstel dan open operaties Endoscopische liesbreukoperaties geven een lagere kans op langdurige pijnklachten (langer dan 3 maanden) dan open technieken waarbij al dan niet een matje wordt geplaatst Endoscopische liesbreukoperaties zijn duurder dan open operaties (ziekenhuiskosten) niveau 2b (onderbouwing: tenminste 1 systematische review van cohort- of patiënt-controlestudies met consistente resultaten van afzonderlijke (homogene) studies) Endoscopische liesbreukchirurgie heeft een lange leercurve met hierin potentieel ernstige, maar zeldzame complicaties niveau 4 (onderbouwing: de mening van deskundigen) Bij primaire, bilaterale liesbreuken heeft endoscopische chirurgie voordelen boven een open benadering wat betreft postoperatief herstel en kosten Voor correctie van een recidiefliesbreuk na een open benadering heeft de endoscopische techniek (technische) voordelen wat betreft de benadering via een nog niet geopereerd gebied aanbevelingen Alle volwassen patiënten met een symptomatische liesbreuk dienen door een techniek met matje behandeld te worden Aangezien open technieken om een matje in te brengen veiliger en goedkoper zijn dan endoscopische technieken, moeten deze de voorkeur hebben, met name bij ongecompliceerde primaire enkelzijdige liesbreuken Bij de behandeling van een primaire enkelzijdige liesbreuk is de Lichtenstein-techniek de eerste keus Andere open technieken om een matje in te brengen dan de Lichtenstein-techniek, dienen verder geëvalueerd te worden Endoscopische liesbreukchirurgie dient uitgevoerd te worden door getrainde teams die deze ingreep regelmatig uitvoeren De behandeling van een bilaterale liesbreuk kan, de kosten en het postoperatieve herstel in aanmerking nemende, goed plaatsvinden met een endoscopische techniek (mits de expertise aanwezig is) (de laatste alleen voor bilaterale breuken en bepaalde recidiefliesbreuken; figuur 2). De voordelen van een iets sneller herstel en een iets kleinere kans op langdurige pijnklachten na een endoscopische techniek wegen niet op tegen de veel lagere moeilijkheidsgraad en lagere kosten van de Lichtenstein-techniek. De genoemde bezwaren van de endoscopische techniek kunnen, indien die wordt uitgevoerd door ervaren teams, meevallen. 23 Ook de Lichtensteintechniek kent waarschijnlijk een leercurve met betrekking tot het voorkómen van langdurige pijnklachten, maar deze leercurve lijkt gunstiger dan die van de endo- Ned Tijdschr Geneeskd oktober;147(43) 2113

4 liesbreuk bij een volwassene beklemde breuk symptomatische breuk asymptomatische breuk; hoge leeftijd, reponibele breuk, brede breukpoort, contra-indicaties voor operatie acuut operatief behandelen electief operatief behandelen expectatief beleid overwegen primaire, enkelzijdige breuk primaire, bilaterale breuk recidiefbreuk matje plaatsen met Lichtenstein-techniek matje plaatsen met Lichtenstein-techniek of endoscopisch* voorgaande operatie: anterieure techniek gebruikt voorgaande operatie: posterieure techniek gebruikt matje plaatsen, bij voorkeur met een posterieure (of preperitoneale) techniek: endoscopisch (indien expertise aanwezig) of open matje plaatsen, met een anterieure techniek: of (indien expertise aanwezig) met TAPP figuur 2. Stroomdiagram voor de behandeling van volwassenen met een liesbreuk. (*) De voorkeur gaat uit naar een totaal extraperitoneale benadering (TEP) boven een transabdominale preperitoneale (TAPP), indien de expertise aanwezig is. scopische technieken. De commissie heeft dan ook besloten om in deze richtlijn, die met name bedoeld is voor de algemene praktijk, de Lichtenstein-techniek 21 als eerste keus te adviseren boven de endoscopische technieken. Bij de Lichtenstein-techniek wordt de achterwand van het lieskanaal verstevigd met een polypropyleenmatje (figuur 3). Bij recidiefliesbreuken dient altijd een matje te worden ingebracht. De techniek waarmee dat gebeurt, wordt bepaald door de voorgaande operatietechniek. Conservatieve behandeling is eigenlijk synoniem met geen behandeling. Het nut van een breukband is niet aangetoond. Mocht bij patiënten met een hoog operatierisico een breukband noodzakelijk geacht worden, dan is een liesbreukoperatie onder lokale anesthesie te verkiezen. Dagbehandeling. Voldoende studies tonen aan dat liesbreukchirurgie in dagbehandeling even veilig en effectief is als in een klinische setting en bovendien goedkoper, ongeacht de techniek en de leeftijd van de patiënt. Ook geselecteerde oudere patiënten en patiënten in klasse III van de American Society of Anesthesiologists (ASA) komen voor dagbehandeling in aanmerking. Antibioticaprofylaxe. In de 5 gepubliceerde gerandomiseerde studies werd onvoldoende bewijs gevonden om routinematige antibioticaprofylaxe te adviseren. Bij bepaalde risicopatiënten is antibioticaprofylaxe wel geindiceerd. 24 Tromboseprofylaxe. Conform landelijke evidencebased richtlijnen voor tromboseprofylaxe bij operaties kwam de commissie tot de volgende aanbevelingen: klinische patiënten en patiënten met verhoogde stollingsneiging die een liesbreukoperatie ondergaan, dienen altijd tromboseprofylaxe te krijgen. Het wordt aanbevolen polypropyleen matje funiculus spermaticus figuur 3. Lichtenstein-techniek als open chirurgische behandeling van een liesbreuk: de achterwand van het lieskanaal wordt verstevigd met een polypropyleenmatje Ned Tijdschr Geneeskd oktober;147(43)

5 bij liesbreukchirurgie in dagbehandeling (mits er geen risicofactoren zijn) tromboseprofylaxe achterwege te laten. Patiënten die onder lokale anesthesie geopereerd worden, dient men geen tromboseprofylaxe te geven. Opleiding. In de richtlijn wordt extra aandacht gegeven aan het belang van een goede training in de liesbreukchirurgie. Alle technieken, met name de endoscopische, hebben een leercurve die niet onderschat mag worden. Zorgwekkend hoge percentages langdurige pijnklachten na liesbreukchirurgie (na alle soorten operatietechnieken) en de hoge percentages operaties voor recidiefliesbreuk werpen de vraag op of verbetering van de operatietechniek en dus van de opleiding noodzakelijk is. Anesthesie. Het is van vele klinieken in het buitenland bekend dat een liesbreukoperatie (niet-endoscopisch) onder lokale anesthesie goed mogelijk is. Het wordt aanbevolen om bij alle patiënten met een primaire reponibele unilaterale liesbreuk de operatie onder lokale anesthesie te overwegen. Ook voor oudere patiënten met cardiopulmonale comorbiditeit is het een veilige en geschikte techniek. Postoperatieve pijnbestrijding. Evenals bij andere operatietechnieken verlaagt infiltratie van het operatiegebied met een langwerkend lokaal anaestheticum, ook bij patiënten onder spinale anesthesie, het analgeticagebruik en bekort dit de duur van het postoperatief herstel. 25 Complicaties. In een uitgebreid hoofdstuk in de richtlijn wordt ingegaan op de mogelijke complicaties na liesbreukchirurgie, hoe deze te voorkomen en te behandelen. Veel aandacht wordt besteed aan het voorkómen van neuralgische pijnen na liesbreukoperaties. Voor de inhoud verwijzen wij naar de richtlijn. 1 Nabehandeling. Het wordt aanbevolen patiënten na een liesbreukoperatie geen beperkingen op te leggen en dus vrij te laten in het hervatten van activiteiten. Wat kan, mag. Het tilverbod is obsoleet. liesbreuk bij kinderen Anamnese. Gevraagd wordt aan welke kant de zwelling zich bevindt, op welk moment de zwelling voor het eerst werd gezien en of er ooit beklemming is geweest. Ook is van belang of de testikels bij de geboorte waren ingedaald. Kinderen met een ventriculoperitoneale drain hebben meer kans op het openblijven van de processus vaginalis, daarom is dit gegeven relevant. In verband met het operatierisico is bij zuigelingen van belang of het kind te vroeg was geboren, en, zo ja, of er pulmonale restverschijnselen zijn. Lichamelijk onderzoek. In de eerste plaats vindt inspectie plaats, gevolgd door palpatie, bij voorkeur eerst staand, dan liggend. Bij twijfel kan men het kind laten persen, bijvoorbeeld door het opblazen van een ballon, of het onderzoek doen als het kind huilt. Vastgesteld wordt de plaats van de zwelling ten opzichte van het ligamentum inguinale (ligament van Poupart). Ook wordt bij jongens de ligging van de testikels genoteerd. Differentiaaldiagnose. Als differentiaaldiagnosen komen in aanmerking: hydrocele testis, hydrocele communicans, hernia femoralis, (abcederende) lymfadenitis; idiopathisch scrotaal oedeem. Aanvullend onderzoek. Er is geen betere methode dan lichamelijk onderzoek om een liesbreuk aan te tonen. Indien er anamnestisch aanwijzingen zijn voor een liesbreuk, maar er bij onderzoek geen afwijking wordt gevonden, is het het beste om het lichamelijk onderzoek op een ander tijdstip te herhalen. Behandeling. De behandeling van een kind met een liesbreuk is altijd operatief (tabel 2). Hoe jonger het kind, des te groter de kans op inklemming en des te sneller dus de operatie moet plaatsvinden. Er is geen plaats voor een expectatief beleid. De operatie bestaat uit resectie van de breukzak; een plastiek is bij kinderen niet nodig. Contralaterale exploratie wordt alleen gedaan bij kinderen met een verhoogde kans op een dubbelzijdige breuk en een verhoogd operatierisico: prematuur geboren kinderen, maar ook kinderen met een ventriculoperitoneale drain De operatieve behandeling van de liesbreuk bij kinderen behoort tot het takenpakket van de algemeen chirurg. Beleid bij een beklemde breuk. Als een liesbreuk beklemd is, wordt eerst geprobeerd te reponeren. Dat lukt in de meeste gevallen en dan kan de breukzakresectie worden gedaan bij de eerstvolgende electieve gelegenheid. Lukt de repositie niet, dan is een spoedoperatie nodig. Zeker als het kind ook systemische verschijnselen (zoals koorts, tachycardie, ademhalingsproblemen) vertoont, is verwijzing naar een kinderchirurgisch centrum geïndiceerd. Liesbreuken bij meisjes. Als een meisje een niet te reponeren liesbreuk heeft, zit waarschijnlijk het ovarium met de tuba in de breukzak. Hoewel deze situatie voor het leven niet zo bedreigend is als een gestranguleerde darm, is snelle operatie nodig om het adnex te redden. Femoraalbreuk. Omdat een femoraalbreuk tamelijk zeldzaam is bij kinderen, wordt de aandoening nogal eens gemist. Bij exploratie voor een liesbreuk wordt dan niets gevonden, of een kleine open processus vaginalis, en postoperatief blijkt dezelfde zwelling weer (nog) aanwezig te zijn. Bij goed lichamelijk onderzoek blijkt de zwelling dan caudaal van het ligament van Poupart te liggen. TABEL 2. Liesbreukbehandeling bij kinderen: aanbevelingen Een liesbreuk dient geopereerd te worden zodra de diagnose gesteld is* Een beklemde breuk die niet gereponeerd kan worden, moet acuut geopereerd worden; zeker als daarbij systemische verschijnselen zijn, is een verwijzing naar een kinderchirurgisch centrum geïndiceerd* Er is geen indicatie voor routinematige contralaterale liesexploratie bij kinderen *Op basis van de mening van deskundigen (niveau 4). Op basis van conclusies die zijn onderbouwd door tenminste 1 systematische review van cohort- of patiënt-controlestudies met consistente resultaten van afzonderlijke (homogene) studies (niveau 2b). Ned Tijdschr Geneeskd oktober;147(43) 2115

6 Dagbehandeling. Operatie kan in dagbehandeling plaatsvinden bij aterm geboren kinderen die ouder dan 3 maanden zijn. Bij prematuren geldt hiervoor de leeftijdsgrens van 12 maanden. In alle gevallen geldt dat zij, afgezien van de lesbreuk, gezond moeten zijn (ASAklasse I). Pijnstilling. Postoperatieve pijnpreventie kan worden bereikt door een caudaalblok, een inguinaalblok en/of lokale infiltratie. Als pijnedicatie voldoet paracetamol, 3-4 maal per dag en niet zo nodig. Nacontrole. Jongens die beneden de leeftijd van 1 jaar zijn geopereerd, worden na 6 maanden nog eenmaal gecontroleerd op de ligging van de testikels. Verder worden geen nacontroles gedaan. beschouwing De hier in hoofdlijnen samengevatte richtlijn is vastgesteld door de NVvH na een op het internet uitgevoerde consultatie van alle chirurgen van Nederland. Deze werkwijze is goed bevallen en verdient wellicht navolging. De Orde van Medisch Specialisten heeft inmiddels de NVvH verzocht verdere verspreiding van deze internettechnologie te ondersteunen. Een breed draagvlak voor een richtlijn is immers een voorwaarde voor de naleving door betrokkenen. De richtlijn is geldig tot 1 januari De belangrijkste consequentie van deze richtlijn voor de dagelijkse praktijk is het advies van de commissie om liesbreuken bij volwassenen met een matje te behandelen. Uit de nulmeting na het inventariseren van meer dan 75 van de 115 ziekenhuizen blijkt dat 23,3% liesbreukoperaties volgens een conventionele techniek (dus zonder matje) is uitgevoerd. Er bleek een nog grote spreiding van verschillende technieken waarbij een matje gebruikt wordt. De voorlopige nulmeting laat de volgende technieken zien ter behandeling van primaire liesbreuk: Lichtenstein-techniek 38%, totaal extraperitoneale techniek (TEP) 12,2%, plug and patch 7,3%, Ugahary-techniek 4,6% en transabdominale preperitoneale techniek (TAPP) 1,6%. Voor conventionele technieken waren de percentages: Shouldice-techniek 8,6%, Bassini-techniek 7,1%, en breukzakresectie 3,6%. Met name de liesbreukoperatie volgens Bassini dient als obsoleet te worden beschouwd: de recidiefkans is daarbij meer dan 30%. 28 De Shouldice-techniek heeft betere resultaten dan de meeste conventionele technieken, maar is minder goed dan de technieken waarbij een matje wordt ingebracht. Discussie is er over de beste techniek voor jonge mannen en vrouwen met een indirecte liesbreuk (6-7% van alle volwassenen met een liesbreuk) en over de vraag of het wel noodzakelijk is om deze allemaal met een matje te behandelen. Bij beide groepen is er weliswaar een lager risico op recidief dan bij ouderen en dan bij directe liesbreuken, maar dit lagere risico lijkt na lange follow-up na conventionele technieken toch tegen te vallen. 2 Daarom heeft de commissie besloten voor alle patiënten een matje te adviseren. Liesbreukbehandeling met een matje geeft statistisch significant minder recidiefliesbreuken. Het percentage operaties voor een recidiefliesbreuk was in de nulmeting 13,3. Uit de nulmeting kwam verder naar voren dat slechts 37% van de patiënten in dagbehandeling geopereerd was. Er waren ziekenhuizen waar dit percentage 80 is. Liesbreukchirurgie in dagbehandeling is veilig en kosteneffectief. 1 Er zijn in het buitenland vele klinieken waar alle liesbreukpatiënten onder lokale anesthesie geopereerd worden. Hoewel dit voor de chirurg misschien een grotere belasting betekent (leercurve), blijkt dat als de techniek goed uitgevoerd wordt het voor de patiënt veilig is, met name ook voor de oude patiënt met veel comorbiditeit, en het kan kosten besparen. In de inventarisatie bleek slechts 3% van de patiënten onder lokale anesthesie geopereerd te zijn. Het hoge percentage patiënten met chronische postoperatieve pijnklachten is zorgelijk. Het is onduidelijk of dit te maken heeft met het in toenemende mate toepassen van een matje bij de liesbreukoperaties. Overigens kunnen na toepassing van zowel conventionele technieken als van technieken waarbij een kunststofmatje wordt ingebracht, chronische pijnklachten ontstaan. 2-4 Het is niet aangetoond dat pijnklachten alleen aan techniek gerelateerd zijn. De commissie adviseert in afwachting van onderzoek op dit gebied voldoende aandacht te besteden aan de operatietechniek, scholing van chirurgen en opleiding van assistent-geneeskundigen. De commissie Richtlijn Liesbreuk bestond uit de volgende leden: Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, afd. Heelkunde, Amsterdam: dr.m.p.simons, chirurg, voorzitter; St. Antonius Ziekenhuis, afd. Heelkunde, Nieuwegein: dr.p.m.n.y.h.go, chirurg, secretaris; Academisch Ziekenhuis, afd. Heelkunde, Maastricht: dr.g.l.beets, chirurg; Academisch Ziekenhuis, afd. Heelkunde, Groningen: H.O.ten Cate Hoedemaker, chirurg; Isala Klinieken, locatie Weezenlanden, afd. Heelkunde, Zwolle: dr. D.van Geldere, chirurg; Academisch Medisch Centrum/Universiteit van Amsterdam, afd. Kinderchirurgie, Amsterdam en VU Medisch Centrum, afd. Kinderchirurgie, Amsterdam: prof.dr.h.a.heij, kinderchirurg; Universitair Medisch Centrum Utrecht, afd. Heelkunde, Utrecht: dr.m.s.l.liem, chirurg-epidemioloog, en dr.r.k.j.simmermacher, chirurg; Ikazia Kliniek, afd. Heelkunde, Rotterdam: dr.c.j.van Steensel, chirurg. De integrale richtlijn is te vinden op voorlopig alleen voor leden van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport/Orde van Medisch Specialisten. abstract The Inguinal hernia guideline of the Association of Surgeons of the Netherlands The Inguinal hernia guideline was written over a period of two years by nine surgeons (including one epidemiologist) from all regions of the Netherlands with demonstrable clinical and scientific expertise in the area of inguinal surgery after a training course on The development of evidence-based guidelines. A draft of the guideline was on the website of the Association 2116 Ned Tijdschr Geneeskd oktober;147(43)

7 of Surgeons of the Netherlands for a period of three months, during which time the members of the society could comment on its contents interactively. The guideline comprises chapters on risk factors and prevention, diagnostics, indications for treatment, treatment, day surgery, antibiotics, thrombosis prophylaxis, training, anaesthesia, postoperative pain control, complications, costs, aftercare, and specific aspects of inguinal hernia in children. For the treatment of adult patients a mesh technique is recommended. The Lichtenstein technique is recommended as the first choice for uncomplicated primary inguinal hernia. Laparo-endoscopic techniques can be used by trained teams for specific indications. Other techniques have not been compared with the current methods of treatment sufficiently. It is recommended that the operations be carried out in daycare and that the use of local anaesthesia should be considered more often. The diagnosis of inguinal hernia in a child is based on the physical examination. It is recommended that the surgeon should not rely solely on the history but confirm the presence of a hernia personally. The treatment of a paediatric inguinal hernia is always operative. Generally, the younger the child, the more urgent the operation because of the increased risk of incarceration in infants, particularly premature babies. There is no indication for routine exploration of the contralateral groin. If an incarcerated hernia cannot be reduced, emergency operation is necessary and referral to a paediatric surgical centre must be considered. The implementation and effectiveness of the guideline will be measured by taking an inventory of all inguinal hernia operations performed in the Netherlands before and after its publication. literatuur 1 Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH). De behandeling van de liesbreuk bij kinderen en volwassenen. Utrecht: NVvH; Callesen T, Bech K, Kehlet H. Prospective study of chronic pain after groin hernia repair. Br J Surg 1999;86: Page B, Paterson C, Young D, O Dwyer PJ. Pain from primary inguinal hernia and the effect of repair on pain. Br J Surg 2002; 89: Courtney CA, Duffy K, Serpell MG, O Dwyer PJ. Outcome of patients with severe chronic pain following repair of groin hernia. Br J Surg 2002;89: Kark A, Kurzer M, Waters KJ. Accuracy of clinical diagnosis of direct and indirect inguinal hernia. Br J Surg 1994;81: Simons MP, Obertop H. Lichamelijk onderzoek geeft uitsluitsel over een mediale dan wel een laterale liesbreuk. In: Kaandorp CJE, Everdingen JJE van, redacteuren. Medische misvattingen. Nieuwe inzichten in de geneeskundige praktijk. 3e herziene en uitgebreide dr. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum; Hall C, Hall PN, Wingate JP, Neoptolemos JP. Evaluation of herniography in the diagnosis of an occult abdominal wall hernia in symptomatic adults. Br J Surg 1990;77: Hamlin JA, Kahn AM. Herniography. Am Surg 1998;64: Berg JC van den, Valois JC de, Go PM, Rosenbusch G. Detection of groin hernia with physical examination, ultrasound, and MRI compared with laparoscopic findings. Invest Radiol 1999;34: Berg JC van den, Go PM, Valois J de, Rosenbusch G. Preoperative and postoperative assessment of laparoscopic inguinal hernia repair by dynamic MRI. Invest Radiol 2000;35: Carbonell JF, Sanchez JL, Peris RT, Ivorra JC, Del Bano MJ, Sanchez CS, et al. Risk factors associated with inguinal hernias: a case control study. Eur J Surg 1993;159: Flich J, Alfonso JL, Delgado F, Prado MJ, Cortina P. Inguinal hernia and certain risk factors. Eur J Epidemiol 1992;8: Klinge U, Zheng H, Bhardwaj R, Klosterhalfen B, Schumpelick V. Altered collagen synthesis in fascia transversalis of patients with inguinal hernia. Hernia 1999;4: Sorensen LT, Friis E, Jorgensen T, Vennits B, Andersen BR, Rasmussen GI, et al. Smoking is a risk factor for recurrence of groin hernia. World J Surg 2002;26: Gallegos NC, Dawson J, Jarvis M, Hobsley M. Risk of strangulation in groin hernias. Br J Surg 1991;78: Rai S, Chandra SS, Smile SR. A study of the risk of strangulation and obstruction in groin hernias. Aust N Z J Surg 1998;68: Laparoscopic compared with open methods of groin hernia repair: systematic review of randomized controlled trials. Br J Surg 2000; 87: Mesh compared with non-mesh methods of open groin hernia repair: systematic review of randomized controlled trials. Br J Surg 2000;87: The EU Hernia Trialists Collaboration. Repair of groin hernia with synthetic mesh: meta-analysis of randomized controlled trials. Ann Surg 2002;235: Vale L, Ludbrook A, Grant A. Assessing the costs and consequences of laparoscopic vs. open methods of groin hernia repair: a systematic review. Surg Endosc 2003;17: Lichtenstein IL, Shulman AG, Amid PK, Montllor MM. The tension-free hernioplasty. Am J Surg 1989;157: Vrijland WW, Tol MP van den, Luijendijk RW, Hop WC, Busschbach JJ, de Lange DC, et al. Randomized clinical trial of nonmesh versus mesh repair of primary inguinal hernia. Br J Surg 2002; 89: Liem MS, Graaf Y van der, Steensel CJ van, Boelhouwer RU, Clevers GJ, Meijer WS, et al. Comparison of conventional anterior surgery and laparoscopic surgery for inguinal-hernia repair. N Engl J Med 1997;336: Yerdel MA, Akin EB, Dolalan S, Turkcapar AG, Pehlivan M, Gecim IE, et al. Effect of single-dose prophylactic ampicillin and sulbactam on wound infection after tension-free inguinal hernia repair with polypropylene mesh: the randomized, double-blind, prospective trial. Ann Surg 2001;233: Dierking GW, Ostergaard E, Ostergard HT, Dahl JB. The effects of wound infiltration with bupivacaine versus saline on postoperative pain and opioid requirements after herniorrhaphy. Acta Anaesthesiol Scand 1994;38: Burd RS, Heffington SH, Teague JL. The optimal approach for management of metachronous hernias in children: a decision analysis. J Pediatr Surg 2001;36: Miltenburg DM, Nuchtern JG, Jaksic T, Kozinetz CA, Brandt ML. Meta-analysis of the risk of metachronous hernia in infants and children. Am J Surg 1997;174: Beets GL, Oosterhuis KJ, Go PM, Baeten CG, Kootstra G. Longterm followup (12-15 years) of a randomized controlled trial comparing Bassini-Stetten, Shouldice, and high ligation with narrowing of the internal ring for primary inguinal hernia repair. J Am Coll Surg 1997;185: Aanvaard op 14 april 2003 Ned Tijdschr Geneeskd oktober;147(43) 2117

148 7.1 ZWELLING LIES

148 7.1 ZWELLING LIES 20-Chirurgie 7.1 01-06-2005 09:29 Pagina 147 147 7.1 Zwelling lies M.P. Simons Een 38-jarige gezonde man bezoekt de chirurg in verband met een zwelling in de rechterlies. Hij werkt in de bouw. Wat zou

Nadere informatie

Richtlijn. Behandeling van de liesbreuk

Richtlijn. Behandeling van de liesbreuk Richtlijn Behandeling van de liesbreuk BEHANDELING VAN DE LIESBREUK Colofon Behandeling van de liesbreuk ISBN 90-8523-001-2 2003, Nederlandse Vereniging voor Heelkunde Postbus 20061 3502 LB Utrecht Uitgever

Nadere informatie

Operatie van een liesbreuk. Hernia Inguinalis

Operatie van een liesbreuk. Hernia Inguinalis Operatie van een liesbreuk Hernia Inguinalis 1 Deze folder geeft u informatie over een liesbreuk en de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk

Nadere informatie

hoofdstuk 2 hoofdstuk 3)

hoofdstuk 2 hoofdstuk 3) SAMENVATTING De liesbreukcorrectie is een van de meest uitgevoerde operaties van de algemeen chirurg. Jaarlijks worden meer dan 20 miljoen liesbreuken wereldwijd geopereerd. In dit proefschrift worden

Nadere informatie

Refaja Ziekenhuis Stadskanaal. Een liesbreukoperatie

Refaja Ziekenhuis Stadskanaal. Een liesbreukoperatie Refaja Ziekenhuis Stadskanaal Een liesbreukoperatie EEN LIESBREUKOPERATIE INLEIDING Deze folder geeft u informatie over een liesbreuk en de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden. Het is goed u

Nadere informatie

Chirurgie Liesbreuk operatie TEP

Chirurgie Liesbreuk operatie TEP Chirurgie Liesbreuk operatie TEP 2 Inleiding Bij u is een liesbreuk geconstateerd en u heeft met uw behandelend chirurg afgesproken dat u daaraan geopereerd zal worden. In deze folder willen we u informatie

Nadere informatie

Liesbreukoperatie bij volwassenen

Liesbreukoperatie bij volwassenen Liesbreukoperatie bij volwassenen Binnenkort ondergaat u een operatie aan een liesbreuk in het Liesbreukcentrum Brabant in Waalwijk of op locatie Tilburg van het TweeSteden ziekenhuis. In deze folder

Nadere informatie

Echogeleide chirurgie voor mammacarcinoom

Echogeleide chirurgie voor mammacarcinoom Echogeleide chirurgie voor mammacarcinoom Een prospectief gerandomiseerd onderzoek N.M.A. Krekel M.H. Haloua M.P. van den Tol S. Meijer Chirurgische oncologie VU Universitair Medisch Centrum Incidentie

Nadere informatie

Chirurgie. Buikwandbreuken. Afdeling: Onderwerp:

Chirurgie. Buikwandbreuken. Afdeling: Onderwerp: Afdeling: Onderwerp: Chirurgie Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht over enkele buikwandbreuken die naast de liesbreuken (zie folder liesbreuk) relatief vaak voorkomen. Het is goed u te

Nadere informatie

Richtlijn Niet scrotale testis (NST) (2012, multidisciplinair)

Richtlijn Niet scrotale testis (NST) (2012, multidisciplinair) Richtlijn Niet scrotale testis (NST) (2012, multidisciplinair) 3. Samenvatting en toelichting Beslissingsanalyse en expertbijeenkomst Samenvatting Beslissingsanalyse Project beslissingsanalyse en expertbijeenkomst.

Nadere informatie

Rapid Recovery. Anesthesiologische mogelijkheden. Xander Eijsbouts Xeijsbouts@fzr.nl Anesthesioloog Franciscus Ziekenhuis Roosendaal

Rapid Recovery. Anesthesiologische mogelijkheden. Xander Eijsbouts Xeijsbouts@fzr.nl Anesthesioloog Franciscus Ziekenhuis Roosendaal Rapid Recovery Anesthesiologische mogelijkheden Original in the Royal College of Surgeons of England, London. 18th Century Surgery October 17, 1846: First public demonstration of the use of ether in anesthesia

Nadere informatie

Liesbreukoperatie. Hernia Inguinalis. Een liesbreuk. Diagnose en onderzoek. De opname

Liesbreukoperatie. Hernia Inguinalis. Een liesbreuk. Diagnose en onderzoek. De opname Liesbreukoperatie Hernia Inguinalis In overleg met uw behandelend chirurg heeft u besloten een liesbreukoperatie te ondergaan in Gelre ziekenhuizen Apeldoorn. Deze folder geeft u informatie over een liesbreuk,

Nadere informatie

Patiënteninformatie. (hernia inguinalis) Operatie voor een liesbreuk. Operatie voor een liesbreuk

Patiënteninformatie. (hernia inguinalis) Operatie voor een liesbreuk. Operatie voor een liesbreuk Patiënteninformatie Operatie voor een liesbreuk (hernia inguinalis) Operatie voor een liesbreuk 1 Operatie voor een liesbreuk (hernia inguinalis) Polikliniek Chirurgie, route 0.3 Telefoon (050) 524 5810

Nadere informatie

LIESBREUKOPERATIE BIJ BABY S EN KINDEREN. - Patiëntinformatie -

LIESBREUKOPERATIE BIJ BABY S EN KINDEREN. - Patiëntinformatie - LIESBREUKOPERATIE BIJ BABY S EN KINDEREN - Patiëntinformatie - 1 Beste, Uw kind moet in AZ Oudenaarde opgenomen worden voor een liesbreukoperatie. Deze folder geeft bijkomende informatie over de opname,

Nadere informatie

CRITICAL APPRAISED TOPIC Schouderluxatie. Merel Trijzelaar Onderwijsdag 6 mei 2014

CRITICAL APPRAISED TOPIC Schouderluxatie. Merel Trijzelaar Onderwijsdag 6 mei 2014 CRITICAL APPRAISED TOPIC Schouderluxatie Merel Trijzelaar Onderwijsdag 6 mei 2014 INLEIDING 50% van alle gewrichtsluxaties op de SEH 95-97% anterieure luxatie 65% van de ziekenhuizen hebben een protocol

Nadere informatie

Chronische gevolgen van routine electieve liesbreukchirurgie

Chronische gevolgen van routine electieve liesbreukchirurgie Onderzoeken Chronische gevolgen van routine electieve liesbreukchirurgie Auteurs M.J.A. Loos, anios chirurgie, dr. R.M.H. Roumen en dr. M.R.M. Scheltinga, chirurgen Samenvatting Uit recente studies blijkt

Nadere informatie

Behandeling van een trigger finger. Loes van Boxmeer & Emma Wassenaar

Behandeling van een trigger finger. Loes van Boxmeer & Emma Wassenaar Behandeling van een trigger finger Loes van Boxmeer & Emma Wassenaar Overzicht Inleiding PICO Zoekstrategie & Flowchart Artikelen Chirurgie Anatomie Open vs percutaan Conclusie Inleiding Klinische symptomen

Nadere informatie

Chapter 12. Samenvatting

Chapter 12. Samenvatting Salkantay Trek, Peru Chapter 12 Samenvatting 182 I Chapter 12 Radiculaire beenpijn veroorzaakt door een lumbale hernia komt wereldwijd vaak voor en bij de meeste patienten is het natuurlijke beloop gunstig.

Nadere informatie

Dr M.Schoneveld Dienst abdomiale heelkunde UZ Brussel. Appendicitis?

Dr M.Schoneveld Dienst abdomiale heelkunde UZ Brussel. Appendicitis? Dr M.Schoneveld Dienst abdomiale heelkunde UZ Brussel Appendicitis? Epidemiologie Meest frequente opname op spoed in kader van buikpijn Meest frequente urgente abdominale ingreep 13 000/jaar (2009) Kans

Nadere informatie

Buikwandbreuk. Chirurgie. Locatie Hoorn/Enkhuizen

Buikwandbreuk. Chirurgie. Locatie Hoorn/Enkhuizen Buikwandbreuk Chirurgie Locatie Hoorn/Enkhuizen Inleiding Binnenkort wordt u geopereerd aan een buikwandbreuk. Deze folder geeft u informatie over buikwandbreuk en de behandeling daarvan. Er worden twee

Nadere informatie

Navel- en bovenbuikbreuk

Navel- en bovenbuikbreuk Navel- en bovenbuikbreuk In deze folder vindt u informatie over de navelbreuk en de bovenbuikbreuk (vlak boven de navel). Beide breuken zijn buikwandbreuken. Deze folder bevat algemene informatie. Het

Nadere informatie

7.2 Zwelling buikwand

7.2 Zwelling buikwand 21-Chirurgie 7.2 01-06-2005 10:11 Pagina 153 153 7.2 Zwelling buikwand D. van Geldere Een 60-jarige man komt bij u met een pijnlijke bobbel in zijn bovenbuik. Vorig jaar werd hij aan zijn maag geopereerd.

Nadere informatie

[informatiebrief patiënten ENTREPPMENT trial] De ENTREPPMENT trial: vergelijking van twee liesbreukoperaties.

[informatiebrief patiënten ENTREPPMENT trial] De ENTREPPMENT trial: vergelijking van twee liesbreukoperaties. Informatiebrief De ENTREPPMENT trial: vergelijking van twee liesbreukoperaties. Inleiding Geachte heer/mevrouw, Uw behandelend arts op de polikliniek heeft samen met u vastgesteld dat u een liesbreukhersteloperatie

Nadere informatie

LIESBREUKOPERATIE. - Patiëntinformatie -

LIESBREUKOPERATIE. - Patiëntinformatie - LIESBREUKOPERATIE - Patiëntinformatie - 1 Beste, U wordt in AZ Oudenaarde opgenomen voor een liesbreukoperatie. Deze folder biedt u bijkomende informatie over de opname, de operatie en de periode na de

Nadere informatie

Liesbreukoperatie volwassenen (hernia inguinalis)

Liesbreukoperatie volwassenen (hernia inguinalis) Liesbreukoperatie volwassenen (hernia inguinalis) Chirurgie alle aandacht Liesbreukoperatie (hernia inguinalis) Inleiding Binnenkort wordt u geopereerd aan een liesbreuk. Deze folder geeft u informatie

Nadere informatie

Liesbreukoperatie volwassenen

Liesbreukoperatie volwassenen Liesbreukoperatie volwassenen (hernia inguinalis) Chirurgie Locatie Hoorn/Enkhuizen Liesbreukoperatie (hernia inguinalis) Inleiding Binnenkort wordt u geopereerd aan een liesbreuk. Deze folder geeft u

Nadere informatie

operatie in dagbehandeling: liesbreuk

operatie in dagbehandeling: liesbreuk patiënteninformatie operatie in dagbehandeling: liesbreuk Deze folder geeft u informatie over de operatie aan de breuk in uw lies. Wat is een liesbreuk en wat is er aan te doen? Wat gebeurt er tijdens

Nadere informatie

Liesbreukoperatie bij volwassenen

Liesbreukoperatie bij volwassenen Liesbreukoperatie bij volwassenen Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten veroorzaakt door een liesbreuk. Ook worden de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden besproken.

Nadere informatie

Jos van den Berg. Groin hernia The role of diagnostic imaging

Jos van den Berg. Groin hernia The role of diagnostic imaging Jos van den Berg Groin hernia The role of diagnostic imaging Liesbreuken komen in de algemene chirurgische praktijk veel voor. Exacte gegevens over incidentie en prevalentie van liesbreuken ontbreken echter.

Nadere informatie

Liesbreuk bij kinderen

Liesbreuk bij kinderen Liesbreuk bij kinderen Chirurgie Locatie Hoorn/Enkhuizen Liesbreuk bij kinderen Inleiding Deze folder geeft u informatie over de waterbreuk of de liesbreuk bij uw kind. Het is goed u te realiseren dat

Nadere informatie

Maagkuilbreuk Hernia epigastrica

Maagkuilbreuk Hernia epigastrica CHIRURGIE Maagkuilbreuk Hernia epigastrica BEHANDELING Maagkuilbreuk Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en oorzaak van een maagkuilbreuk en de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden.

Nadere informatie

Liesbreuk bij kinderen

Liesbreuk bij kinderen Liesbreuk bij kinderen Chirurgie alle aandacht Liesbreuk bij kinderen Inleiding Deze folder geeft u informatie over de waterbreuk of de liesbreuk bij uw kind. Het is goed u te realiseren dat de situatie

Nadere informatie

PATIËNTENFOLDER Chirurgie Liesbreuk Acibadem Amsterdam

PATIËNTENFOLDER Chirurgie Liesbreuk Acibadem Amsterdam PATIËNTENFOLDER Chirurgie Liesbreuk Acibadem Amsterdam Buikspieren Huid Darm Buikwandbreuk Onderhuids vetweefsel Buikvlies Figuur: 1 Figuur: 2 Buikvlies Deze folder geeft u informatie over de operatie

Nadere informatie

Radiofrequente ablatie van lokaal doorgegroeide alvleesklierkanker

Radiofrequente ablatie van lokaal doorgegroeide alvleesklierkanker Radiofrequente ablatie van lokaal doorgegroeide alvleesklierkanker lokale verbranding van de alvleeskliertumor Doel Het doel van de studie is te onderzoeken of radiofrequente ablatie (RFA) gevolgd door

Nadere informatie

Liesbreukoperatie. Hernia inguïnalis

Liesbreukoperatie. Hernia inguïnalis Liesbreukoperatie Hernia inguïnalis Inhoudsopgave Inleiding... 1 Wat is een liesbreuk?... 1 De operatie... 2 De conventionele methode... 2 De laparoscopische methode (kijkoperatie)... 2 Mogelijke complicaties...

Nadere informatie

Evidence Based Nursing

Evidence Based Nursing Evidence Based Nursing - filosofie - Bart Geurden, RN, MScN Van verpleegkundige Diagnostiek naar evidence-based handelen Medische Diagnostiek >1900 Multi- Disciplinaire Problemen 1980- Verpleegkundige

Nadere informatie

Voorbereiding Voor de operatie De operatie Na de operatie

Voorbereiding Voor de operatie De operatie Na de operatie Buikwandbreuk Uw behandelend arts heeft een buikwandbreuk bij u geconstateerd. In deze folder vindt u informatie over deze aandoening en de behandelingsmogelijkheden. Wat is een breuk? Een buikwandbreuk

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING In het eerste gedeelte van dit proefschrift worden verschillende coagulatie instrumenten tijdens laparoscopische ingrepen geëvalueerd ter voorkoming van bloedingen en gerelateerde

Nadere informatie

Chirurgie. Liesbreukoperatie. Hernia inguinalis

Chirurgie. Liesbreukoperatie. Hernia inguinalis Chirurgie Liesbreukoperatie Hernia inguinalis Inleiding Deze folder geeft u informatie over een liesbreuk en de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk,

Nadere informatie

Is de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015

Is de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015 Is de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015 Wat is de invloed van tractie op een lumbale

Nadere informatie

De tweede oorzaak van een liesbreuk is een zwakke plek in de buikspieren waardoor een abnormale

De tweede oorzaak van een liesbreuk is een zwakke plek in de buikspieren waardoor een abnormale Werkstuk door een scholier 1330 woorden 21 juni 2004 7,4 20 keer beoordeeld Vak LO Inhoud: 1. Inleiding 2. Wat is een liesbreuk? 3. Welke operatie moet je ondergaan? 4. Complicaties. 5. Slot 6. Logboek

Nadere informatie

Geautomatiseerde medicatiereviews bij polyfarmacie patiënten in de eerstelijn: een retrospectieve studie Eerstelijnsgeneeskunde (ELG) Radboudumc

Geautomatiseerde medicatiereviews bij polyfarmacie patiënten in de eerstelijn: een retrospectieve studie Eerstelijnsgeneeskunde (ELG) Radboudumc Geautomatiseerde medicatiereviews bij polyfarmacie patiënten in de eerstelijn: een retrospectieve studie Eerstelijnsgeneeskunde (ELG) Radboudumc Jorrit Harms OSV: Dr. Kees van Boven Inhoud Achtergrond

Nadere informatie

Liesbreuk Inleiding Liesbreuk Diagnose en onderzoek

Liesbreuk Inleiding Liesbreuk Diagnose en onderzoek Liesbreuk Liesbreuk Inleiding Deze folder geeft u informatie over buikwandbreuken en de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk de situatie anders

Nadere informatie

Littekenbreuk. Chirurgie. Locatie Hoorn/Enkhuizen

Littekenbreuk. Chirurgie. Locatie Hoorn/Enkhuizen Littekenbreuk Chirurgie Locatie Hoorn/Enkhuizen Littekenbreuk Inleiding Binnenkort wordt u geopereerd aan een littekenbreuk. Deze folder geeft u informatie over littekenbreuken, de behandelmogelijkheden

Nadere informatie

bloed, ademhaling & spijsvertering info voor patiënten Liesbreuk Herstel via een kleine incisie in de liesstreek (TIPP-methode)

bloed, ademhaling & spijsvertering info voor patiënten Liesbreuk Herstel via een kleine incisie in de liesstreek (TIPP-methode) bloed, ademhaling & spijsvertering info voor patiënten Liesbreuk Herstel via een kleine incisie in de liesstreek (TIPP-methode) Inhoud 01 Inleiding... 04 02 Wat is een liesbreuk?... 04 03 Kan een liesbreuk

Nadere informatie

Lies- en waterbreuk bij kinderen

Lies- en waterbreuk bij kinderen Lies- en waterbreuk bij kinderen Tijdens uw bezoek aan de polikliniek Kinderchirurgie heeft de behandelend arts met u gesproken over de operatie van uw kind met een lies- of waterbreuk. In deze folder

Nadere informatie

Laparoscopische behandeling van een liesbreuk

Laparoscopische behandeling van een liesbreuk Laparoscopische behandeling van een liesbreuk LAPAROSCOPISCHE BEHANDElING VAN EEN liesbreuk Wat is een liesbreuk? Een liesbreuk is een uitstulping van het buikvlies die ontstaat door een zwakke plek of

Nadere informatie

CHIRURGIE. Maagkuilbreuk. Hernia epigastrica BEHANDELING

CHIRURGIE. Maagkuilbreuk. Hernia epigastrica BEHANDELING CHIRURGIE Maagkuilbreuk Hernia epigastrica BEHANDELING Maagkuilbreuk Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en oorzaak van een maagkuilbreuk en de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden.

Nadere informatie

Sciatica MED Trial resultaten na 1 jaar

Sciatica MED Trial resultaten na 1 jaar Sciatica MED Trial resultaten na 1 jaar Micro endoscopische operatie (buisjesmethode) voor lage rughernia minder effectief U doet mee aan de Sciatica MED Trial, het doelmatigheidsonderzoek naar de behandeling

Nadere informatie

Liesbreuk. Centrum voor Kijkoperaties

Liesbreuk. Centrum voor Kijkoperaties Liesbreuk Centrum voor Kijkoperaties Inleiding Deze folder geeft u informatie over liesbreuken en de behandeling hiervan. We bespreken de oorzaak, klachten, risico s, behandelmethoden en eventuele complicaties.

Nadere informatie

Liesbreuk (hernia inguinalis)

Liesbreuk (hernia inguinalis) Liesbreuk (hernia inguinalis) Chirurgie Beter voor elkaar Liesbreuk (Hernia inguinalis) Inleiding Binnenkort wordt u geopereerd aan een liesbreuk. In deze folder willen wij u informeren over de klachten

Nadere informatie

Buikwandbreuk. Voor de liesbreuk (hernia inguinalis) en dijbeenbreuk (hernia femoralis) is een aparte folder.

Buikwandbreuk. Voor de liesbreuk (hernia inguinalis) en dijbeenbreuk (hernia femoralis) is een aparte folder. Buikwandbreuk Buikwandbreuk Inleiding Deze folder geeft u informatie over buikwandbreuken en de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk de situatie

Nadere informatie

Chapter Protocollen voor de behandeling van supraventriculaire tachycardieën bij de foetus

Chapter Protocollen voor de behandeling van supraventriculaire tachycardieën bij de foetus Chapter 8 Protocollen voor de behandeling van supraventriculaire tachycardieën bij de foetus Martijn A. Oudijk Barbara Ambachtsheer Philip Stoutenbeek Erik J. Meijboom 140 141 Chapter 8 Abstract Protocols

Nadere informatie

Operatie liesbreuk 1

Operatie liesbreuk 1 Operatie liesbreuk 1 Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en oorzaak van een liesbreuk en de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden. Het is goed u te realiseren dat

Nadere informatie

Evidence zoeken @ WWW

Evidence zoeken @ WWW Evidence zoeken @ WWW Dirk Ubbink Evidence Based Surgery 2011 Informatie Jaarlijks: >20.000 tijdschriften en boeken MEDLINE: >6.700 tijdschriften Jaarlijks 2 miljoen artikelen gepubliceerd 5500 publicaties

Nadere informatie

Liesbreukoperatie hernia inguinalis

Liesbreukoperatie hernia inguinalis Liesbreukoperatie hernia inguinalis 2 Inleiding De arts heeft met u afgesproken u te opereren vanwege een liesbreuk. Deze folder geeft u informatie over wat een liesbreuk is en welke behandelingen er mogelijk

Nadere informatie

Wat is een liesbreuk?

Wat is een liesbreuk? Liesbreuken ( hernia inguinalis ) komen vanaf een bepaalde leeftijd vaak voor, vooral bij mannen. Ook bij kinderen kunnen liesbreuken optreden, maar hier hebben we het uitsluitend over volwassenen. Volgende

Nadere informatie

Liesbreukoperatie. Chirurgie. 3954i CHI.010/0510

Liesbreukoperatie. Chirurgie. 3954i CHI.010/0510 Liesbreukoperatie Chirurgie Inleiding Deze brochure geeft u informatie die u nodig heeft om goed voorbereid te zijn op uw operatie en uw herstel. In een telefonisch gesprek heeft de assistente u het volgende

Nadere informatie

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Amsterdam School of Health Professionals / HvA Amsterdam Kwaliteit en Proces Innovatie / AMC Amsterdam Goede zorg Effectief Doelmatig Veilig Tijdig Toegankelijk

Nadere informatie

LIA Cocktail Jacqueline Jansen Anesthesioloog. Rapid Recovery symposium 11 april 2013 Fokker terminal Den Haag

LIA Cocktail Jacqueline Jansen Anesthesioloog. Rapid Recovery symposium 11 april 2013 Fokker terminal Den Haag LIA Cocktail Jacqueline Jansen Anesthesioloog OMC Sittard-Geleen Rapid Recovery symposium 11 april 2013 Fokker terminal Den Haag LIA cocktail Local infiltration Analgesia De cocktail Per operatief infiltratie

Nadere informatie

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers

Nadere informatie

Liesbreukoperatie bij volwassenen

Liesbreukoperatie bij volwassenen Liesbreukoperatie bij volwassenen Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten veroorzaakt door een liesbreuk. Ook worden de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden besproken.

Nadere informatie

Liesbreukoperatie bij volwassenen

Liesbreukoperatie bij volwassenen Liesbreukoperatie bij volwassenen Welkom Welkom in het St. Anna Ziekenhuis. U ontvangt deze folder, omdat u behandeld wordt aan uw liesbreuk. In deze folder leest u wat een liesbreuk is en wat de verschillende

Nadere informatie

Liesbreukoperatie. Chirurgie / Vaatchirurgie

Liesbreukoperatie. Chirurgie / Vaatchirurgie Liesbreukoperatie Chirurgie / Vaatchirurgie Inleiding Deze brochure geeft u een overzicht van de klachten en oorzaak van een liesbreuk en de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden. Het is goed u

Nadere informatie

Dissectie van de A. carotis door een stomp trauma. Fanny Vuik Keuze Coassistent IC

Dissectie van de A. carotis door een stomp trauma. Fanny Vuik Keuze Coassistent IC Dissectie van de A. carotis door een stomp trauma Fanny Vuik Keuze Coassistent IC 17-09-2014 Inhoud. Casus Epidemiologie Indeling Pathofysiologie Kliniek Diagnostiek Therapie Conclusie Casus Man, 32 jaar.

Nadere informatie

Position Paper #Not4Sissies

Position Paper #Not4Sissies huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde Position Paper #Not4Sissies Lizette Wattel Coördinator UNO-VUmc Coördinator Onderzoekslijn Geriatrische Revalidatie Ewout Smit AIOTO Ouderengeneeskunde Programma

Nadere informatie

Chirurgie Navelbreuk

Chirurgie Navelbreuk Chirurgie Navelbreuk 2 Inleiding Bij u is een navelbreuk geconstateerd en heeft uw dokter afgesproken dat u daaraan geopereerd zult worden. Wat is een navelbreuk De ingewanden in de buikholte worden omsloten

Nadere informatie

DE OPERATIE VAN EEN LIESBREUK HERNIA INGUINALIS FRANCISCUS VLIETLAND

DE OPERATIE VAN EEN LIESBREUK HERNIA INGUINALIS FRANCISCUS VLIETLAND DE OPERATIE VAN EEN LIESBREUK HERNIA INGUINALIS FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Deze folder geeft u een overzicht van de klachten en de oorzaak van een liesbreuk en de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden.

Nadere informatie

Liesbreukbehandeling in één dag

Liesbreukbehandeling in één dag Liesbreukbehandeling in één dag 1 Uw huisarts heeft vastgesteld dat u een liesbreuk heeft. Hij heeft voor u in Het Van Weel Bethesda Ziekenhuis een afspraak gemaakt voor het versnelde behandelingstraject

Nadere informatie

De interventiebundels POWI en Lijnsepsis: toe aan verandering?

De interventiebundels POWI en Lijnsepsis: toe aan verandering? De interventiebundels POWI en Lijnsepsis: toe aan verandering? Jan Wille, coördinator infectiepreventie Titia Hopmans, senior adviseur PREZIES RIVM, Centrum voor Infectieziektebestrijding 1 Patiëntveiligheid

Nadere informatie

Waarom worden verzakkingsoperaties met een vaginaal implantaat (matje) verricht?

Waarom worden verzakkingsoperaties met een vaginaal implantaat (matje) verricht? Vragen en antwoorden vaginale implantaten ( matjes ) Waarom worden verzakkingsoperaties met een vaginaal implantaat (matje) verricht? Bij verzakkingsoperaties zonder een implantaat, wordt geopereerd met

Nadere informatie

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?

Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety

Nadere informatie

Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar

Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Kaart toenemende demografie obesitas The influence of obesity on total joint arthroplasty.

Nadere informatie

Wondzorg app. Inleiding

Wondzorg app. Inleiding Wondzorg app Inleiding De Wondzorg app is het antwoord op het steeds eerder uit het ziekenhuis ontslaan van patiënten. Elke patiënt krijgt weliswaar een poliklinische nacontrole, maar in de weken tot die

Nadere informatie

H.291407.0713. Laparoscopisch herstel van een liesbreuk

H.291407.0713. Laparoscopisch herstel van een liesbreuk H.291407.0713 Laparoscopisch herstel van een liesbreuk 2 Inleiding U heeft samen met uw arts besloten tot een kijkoperatie om de liesbreuk te herstellen. Het is een operatie die meestal in dagbehandeling

Nadere informatie

Indicatorenset Liesbreukoperaties. Uitvraag 2014 over verslagjaar 2013

Indicatorenset Liesbreukoperaties. Uitvraag 2014 over verslagjaar 2013 Indicatorenset Liesbreukoperaties Uitvraag 2014 over verslagjaar 2013 Definitieve versie okt. 2013 Colofon Internet: Portal voor aanlevering kwaliteitsgegevens verslagjaar 2013: http://ziekenhuizentransparant.nl.

Nadere informatie

Samenvatting Samenvatting

Samenvatting Samenvatting Samenvatting Samenvatting Binnen het domein van hart- en vaatziekten is een bypassoperatie de meest uitgevoerde chirurgische ingreep. Omdat bij een hartoperatie het borstbeen wordt doorgesneden en er meestal

Nadere informatie

Informatie betreffende wetenschappelijk onderzoek getiteld:

Informatie betreffende wetenschappelijk onderzoek getiteld: Informatie betreffende wetenschappelijk onderzoek getiteld: Kunststof matje versus geen matje voor navelbreuken: een dubbel blind, prospectief gerandomiseerd onderzoek Engelse titel: Mesh versus suture

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43013 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Hofstede, S.N. Title: Optimization of care in orthopaedics and neurosurgery Issue

Nadere informatie

7 jaar Dutch Surgical Colorectal Audit; wat is er verbeterd in de perioperatieve zorg van het colorectaal carcinoom? Pieter Tanis, chirurg, AMC

7 jaar Dutch Surgical Colorectal Audit; wat is er verbeterd in de perioperatieve zorg van het colorectaal carcinoom? Pieter Tanis, chirurg, AMC 7 jaar Dutch Surgical Colorectal Audit; wat is er verbeterd in de perioperatieve zorg van het colorectaal carcinoom? Pieter Tanis, chirurg, AMC Waarom Clinical audits? Nauwkeurig registreren van de uitkomsten

Nadere informatie

Anterieure buikwand 2

Anterieure buikwand 2 De Abdominale wand Anterieure buikwand 2 Skin Fat E.A.O. I.A.O. T.A. Rectus Abdominis Rectus Abdominis 3 4 Hernia 5 3 Delen 1/ Breukinhoud 2 /Breukpoort 3 /Breukzak 6 Overview 1) Epigastric 2) Diastasis

Nadere informatie

Liesbreuk en waterbreuk bij kinderen

Liesbreuk en waterbreuk bij kinderen Liesbreuk en waterbreuk bij kinderen 1 Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht over het ontstaan van klachten en behandelmogelijkheden van een waterbreuk of een liesbreuk bij uw kind. Het is

Nadere informatie

Paramedisch OnderzoekCentrum

Paramedisch OnderzoekCentrum Manueeltherapeutische classificaties voor lage-rugpijn: uitdaging voor de toekomst. Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Prof.dr. Janusz Bromboszcz Opbouw Relevantie van classificaties voor MT Profielen KNGF-richtlijn

Nadere informatie

Osteonecrosis of the jaw (ONJ)

Osteonecrosis of the jaw (ONJ) INLEIDING Welkom 1 2 Osteonecrosis of the jaw (ONJ) Hoe kunnen we dit voorkomen en als het toch optreedt, hoe kunnen we het managen? 3 Complication of bisphosphonate and denosumab use 1 Dit ga je echter

Nadere informatie

Liesbreukoperatie. Poli Chirurgie

Liesbreukoperatie. Poli Chirurgie 00 Liesbreukoperatie Poli Chirurgie 1 Wat is een liesbreuk? Een liesbreuk is uitstulping van het buikvlies door een zwakke plek of opening in de buikwand. De buikwand bestaat uit huid, spieren, vetweefsel

Nadere informatie

DIAGNOSTIEK. Shandra Bipat, klinisch epidemioloog Afd. Radiologie Academisch Medisch Centrum

DIAGNOSTIEK. Shandra Bipat, klinisch epidemioloog Afd. Radiologie Academisch Medisch Centrum DIAGNOSTIEK Shandra Bipat, klinisch epidemioloog Afd. Radiologie Academisch Medisch Centrum Test Evaluatie Meer aandacht voor de evaluatie van testen Snelle groei in aantal (kostbare) testen EBM: aantonen

Nadere informatie

Zoeken naar evidence

Zoeken naar evidence Zoeken naar evidence Faridi van Etten-Jamaludin Clinical librarian Medische Bibliotheek AMC 2 december 2008 Evidence Based Practice? Bij EBP worden klinische beslissingen genomen op basis van het best

Nadere informatie

LOWER RESPIRATORY TRACT INFECTIONS IN ADULTS: A CLINICAL DIAGNOSTIC STUDY GENERAL PRACTICE

LOWER RESPIRATORY TRACT INFECTIONS IN ADULTS: A CLINICAL DIAGNOSTIC STUDY GENERAL PRACTICE LOWER RESPIRATORY TRACT INFECTIONS IN ADULTS: A CLINICAL DIAGNOSTIC STUDY IN GENERAL PRACTICE A.W. Graffelman LOWER RESPIRATORY TRACT INFECTIONS IN ADULTS: A CLINICAL DIAGNOSTIC STUDY IN GENERAL PRACTICE

Nadere informatie

Cover Page. The following handle holds various files of this Leiden University dissertation:

Cover Page. The following handle holds various files of this Leiden University dissertation: Cover Page The following handle holds various files of this Leiden University dissertation: http://hdl.handle.net/1887/61127 Author: Hulle, T. van der Title: The diagnostic and therapeutic management of

Nadere informatie

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Amsterdam School of Health Professionals / HvA Amsterdam Kwaliteit en Proces Innovatie / AMC Amsterdam Systematisch literatuur onderzoek RCT s worden gemaakt om

Nadere informatie

4/19/2011 ZORGBUNDEL POWI DR PAUL JORDENS OLV ZIEKENHUIS, AALST NVKVV 28/03/2011

4/19/2011 ZORGBUNDEL POWI DR PAUL JORDENS OLV ZIEKENHUIS, AALST NVKVV 28/03/2011 ZRGBUEL PWI R PUL RE LV ZIEKEHUI, LT VKVV 28/03/2011 1 2 3 CT ecrease urgical ite Infection Hair Removal: If hair must be removed from the surgical site, clippers are the best option. ever use a razor.

Nadere informatie

LIESBREUKOPERATIE. Een liesbreuk gaat niet vanzelf over en heeft de neiging verder te groeien. Een operatieve ingreep is noodzakelijk.

LIESBREUKOPERATIE. Een liesbreuk gaat niet vanzelf over en heeft de neiging verder te groeien. Een operatieve ingreep is noodzakelijk. LIESBREUKOPERATIE In deze folder geeft het Spijkenisse Medisch Centrum u algemene informatie over de behandelmethoden van een liesbreuk. Wij adviseren u deze informatie zorgvuldig te lezen. Indien voor

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 154 NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING 155 SAMENVATTING Achtergrond Hoewel het lumbosacraal radiculair syndroom (LSRS) zo lang bestaat als de geschiedenis van onze

Nadere informatie

Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van. zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten

Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van. zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten Denken is Doen? De cognitieve representatie van ziekte als determinant van zelfmanagementgedrag bij Nederlandse, Turkse en Marokkaanse patiënten met diabetes mellitus type 2 in de huisartsenpraktijk Thinking

Nadere informatie

Liesbreukoperatie. Chirurgie

Liesbreukoperatie. Chirurgie 1/5 Chirurgie Liesbreukoperatie Inleiding Deze informatiefolder gaat over de chirurgische behandeling van een liesbreuk. Foto's over de behandeling staan in de digitale folder op de website: www.chirurgenwinterswijk.nl.

Nadere informatie

Wat is er toch gaande in de lucht!

Wat is er toch gaande in de lucht! Wat is er toch gaande in de lucht! J. J. (Hans) Duvekot, gynaecoloog/perinatoloog Afdeling Verloskunde Erasmus MC, University Medical Centre Rotterdam The Netherlands Disclosure slide (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Wat is een liesbreuk, hoe ontstaat het en hoe kan het behandeld worden

Wat is een liesbreuk, hoe ontstaat het en hoe kan het behandeld worden Liesbreuk Wat is een liesbreuk, hoe ontstaat het en hoe kan het behandeld worden Een liesbreuk is een uitstulping van het buikvlies ter hoogte van de lies. Dit is te zien door een verdikking in één of

Nadere informatie

Ribfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015

Ribfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015 Ribfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015 Casus M: motorrijder versus ander voertuig, van motor gevlogen, helm losgeraakt I: verdenking hematothorax, hoofdwond

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Liesbreukoperatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Liesbreukoperatie PATIËNTEN INFORMATIE Liesbreukoperatie PATIËNTENINFORMATIE Deze folder geeft u informatie over een liesbreuk en de meest gebruikelijke behandelingen. Uw persoonlijke situatie kan echter anders zijn dan

Nadere informatie

Liesbreuk. De belangrijkste punten om te onthouden zijn: Vergelijk de behandelopties. Er zijn twee mogelijkheden: Afwachten.

Liesbreuk. De belangrijkste punten om te onthouden zijn: Vergelijk de behandelopties. Er zijn twee mogelijkheden: Afwachten. Liesbreuk De belangrijkste punten om te onthouden zijn: Er zijn twee mogelijkheden: Opereren Vergelijk de behandelopties Hieronder kunt u de twee opties vergelijken. Behandeling zonder operatie Wat betekent

Nadere informatie