1. Inleiding Financiële beschouwingen Planning en Control Cyclus Vaststelling... 9

Transcriptie

1

2

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Financiële beschouwingen Planning en Control Cyclus Vaststelling HHSK in één oogopslag Kerncijfers Begroting 2011 naar programma s en kostendragers Programmabegroting Programma 1: Waterveiligheid Programma 2: Oppervlakte- en grondwater Programma 2: Oppervlakte- en grondwater Programma 3: Afvalwaterketen en emissies Programma 4: Wegen Programma 5: Omgeving en organisatie Ondersteunende producten...41 Dekkingsmiddelen Waterschapsbelastingen Algemeen Tarieven Rekenvoorbeelden Overige financiële aspecten Kostentoerekening Financiering Risico s Diversen Investeringen Verzamelkrediet Investeringsplannen Begroting in meerjarenperspectief

4 4

5 1. Inleiding 2010 was voor de waterschappen een bewogen jaar. De economische crisis, het vallen van het oude kabinet en het daarna vormen van een nieuw kabinet heeft vele beleidsonderwerpen ter discussie gesteld. Bij de opstelling van deze begroting is zo goed als duidelijk dat de waterschappen als zelfstandige overheid zullen blijven bestaan. Er zal echter om de Rijksbegroting financieel weer in balans te brengen door alle lagere overheden een bijdrage moeten worden geleverd. De nieuwe regering zal nieuwe inhoudelijke keuzes maken en taken herverdelen om de Rijksbegroting voor het waterbeheer te verlagen. In dit kader zullen de waterschappen een directe financiële bijdrage moeten leveren aan het Rijk en hun taken in relatie tot medeoverheden moeten heroverwegen. In 2011 zal het bestuur van HHSK op basis van de resultaten van het eerste uitvoeringsjaar van het WaterBeheerPlan (WBP), de uitvoering van dit plan herijken. De ontwikkelingen van 2010 hebben in belangrijke mate de voorliggende begroting bepaald. Als gevolg van de ingezette bezuinigingen, een verlaging van de (omslag)rente en omdat minder projecten zijn afgesloten dan was voorzien zijn de lasten lager dan bij de Voorjaarsnota kon worden aangegeven. De inkomsten laten daarentegen een kleine stijging zien; met name door het na-ijleffect van de bepaling de WOZ-waarde en een beperkte uitbreiding van het aantal onroerend zaak objecten. Dit biedt een nieuw perspectief voor Tegen de achtergrond dat de burgers en bedrijven in ons gebied ook financieel onder druk staan, is dit aanleiding geweest om nadrukkelijk te kijken naar de meerjarig vastgestelde tariefsverhoging. Aanpassen van het tarief wordt op dit moment toch als prematuur beoordeeld. Dit komt door de herijking van het waterbeheerplan én de op handen zijnde verandering in de financiële relatie met het Rijk. Mogelijk krijgt de financiële bijdrage van de Waterschappen aan het Rijk een structureel karakter, hetgeen een behoorlijke impact heeft op onze (meerjaren)begroting. Over deze zaken wordt komend voorjaar meer duidelijkheid verwacht. Een aanpassing van het tarief op dit moment zou kunnen betekenen dat het tariefsverloop een instabiel karakter krijgt. Beoogd wordt om bij de Voorjaarsnota, op basis van de informatie over de stelselontwikkelingen, de balans te herijken tussen de maatschappelijke draagkracht en een (financieel) verantwoorde uitvoering van onze taken. Pagina 5

6 2. Financiële beschouwingen 2011 Algemeen De begroting 2011 laat ten opzichte van de eerder gepresenteerde jaarschijf 2011 uit de Voorjaarsnota 2010 ( Bijgestelde Begroting genaamd in de tabellen in de begroting) een verbetering van het exploitatieresultaat zien van 3,4 miljoen. Dit bestaat uit 3,0 miljoen aan lagere lasten en 0,4 miljoen aan hogere baten. De kostendaling wordt met name veroorzaakt door lager geraamde kapitaallasten. In de programmabegroting 2011 (hoofdstuk 6) worden de kosten toegerekend naar de beleidsproducten en programma s. In nagenoeg alle programma onderdelen dalen de kosten als gevolg van de lagere kapitaallasten. De financiële kaders De huidige economische vooruitzichten zijn door een grote mate van onzekerheid omringd. Gezien deze onzekerheid worden de meeste financiële uitgangspunten van de begroting niet aangepast. Financieringsrente: De rente op kort geld wordt gehandhaafd op 1,5%; De rente op lang geld wordt gehandhaafd op 4%; De rente op het eigen vermogen wordt gehandhaafd op 4%. Inflatie goederen en diensten: We handhaven het meerjarige inflatiepercentage voor goederen en diensten op 1,75%. Personeelslasten: Ten opzichte van de jaarschijf 2011 uit de Voorjaarsnota 2010 is de index van de personeelslasten met een kwart procentpunt verlaagd in verband met de nieuwe Cao-afspraken. Meerjarig is nu 1,25% stijging van de totale personeelslasten opgenomen. Deze stijging dekt de verwachte verhoging van de sociale premies. Lasten De kostenkant van de programmabegroting bestaat uit drie belangrijke componenten: de kapitaallasten, personele lasten kosten voor goederen en diensten. De personele lasten en goederen en diensten zijn nagenoeg gelijk aan de Voorjaarsnota Echter, de kapitaallasten (rentekosten en afschrijvingskosten) worden fors lager geraamd en zijn de oorzaak van de kostendalingen. Een belangrijk element voor het berekenen van de rentekosten is het uitgavenpatroon binnen de investeringsprojecten. Dit patroon is een onderdeel van de liquiditeitsprognose, die inzicht geeft wanneer en hoeveel geld moet worden geleend. Het uitgavenpatroon van projecten blijkt moeilijk in te schatten door onzekere factoren. Het lijkt erop dat men bij het rapporteren van de benodigde middelen over het algemeen aan de veilige kant blijft. Over het uitgavenpatroon echter, wordt rente geprognosticeerd. In combinatie met een inmiddels relatief hoog rente omslagpercentage van 4%, zijn de rentelasten bij de Voorjaarsnota voor het jaar 2011 te hoog begroot. Uit nieuwe berekeningen, met een rente omslagpercentage van 3,3%, blijkt dat de rentelasten in 2011 lager kunnen uitkomen. In totaal dalen de begrote rentekosten dan met 1,7 miljoen. Het budget voor afschrijvingskosten is naar beneden bijgesteld naar aanleiding van het actualiseren van de inkomsten- en uitgavenpatronen in het financieel informatie systeem (Oracle). Een deel van de projecten zal niet in 2010 worden afgesloten, maar zal nog doorlopen in 2011 en verder. Daardoor dalen de begrote afschrijvingskosten in 2011 met 1,3 miljoen. Pagina 6

7 De overige onderdelen van de begrote exploitatiekosten (personele lasten, goederen en diensten, bijdragen aan derden en toevoegingen aan voorzieningen) zijn per saldo slechts gestegen met Enerzijds is dit het resultaat van een verhoging van de jaarlijkse bijdrage aan de provincie voor muskusrattenbestrijding met Anderzijds zijn besparingen begroot op groot onderhoud bij beleidsproduct onderhoud watersystemen en op energiekosten bij de beleidsproducten Getransporteerd afvalwater en Gezuiverd afvalwater ter grootte van Per saldo dalen de lasten met 3,0 miljoen ten opzichte van de jaarschijf 2011 uit Voorjaarsnota Baten Tegenover de lasten staan de begrote opbrengsten die nodig zijn om de kosten te kunnen financieren. De belastingopbrengsten zijn hiervan de belangrijkste. Door toename van het geraamde aantal belastingeenheden zullen de belastingopbrengst voor de watersysteemheffing en de zuiveringsheffing hoger zijn. Daartegenover staat dat door de stijgende tendens van kwijtschelding van de waterschapsbelasting de opbrengst afneemt. Tenslotte stijgt de geprognosticeerde belastingopbrengst zuiveringsheffing door verlaging van met name het percentage oninbaar bij bedrijven. Per saldo komt bij ongewijzigde tarieven de totale geprognosticeerde belastingopbrengst in 2011 circa hoger uit dan de raming voor 2011 in de Voorjaarsnota De overige baten laten een voordeel zien ten opzichte van de jaarschijf 2011 uit Voorjaarsnota 2010 van 0,4 miljoen, omdat meer bouwrente en personele lasten worden geactiveerd. Het activeren van bouwrente en personele lasten betekent dat deze lasten nu niet in de exploitatie worden opgenomen, maar worden gefinancierd uit de investeringen. De lasten worden over de jaren gespreid en ten laste van de exploitatie gebracht. Per saldo zijn de baten 0,4 miljoen hoger ten opzichte van de jaarschijf 2011 uit Voorjaarsnota Exploitatieresultaat Het exploitatieresultaat vóór bestemming is met 3,4 miljoen verbeterd ten opzichte van de jaarschijf 2011 uit Voorjaarsnota Het exploitatieresultaat liet toen een begrotingstekort zien van 1,9 miljoen. Thans ontstaat een begrotingsoverschot van 1,5 miljoen. Investeringen Een tweetal nieuwe investeringen zijn in het investeringsprogramma opgenomen: Bijdrage HWBP In het kader van operatie Storm is een bijdrage van waterschappen aan het Hoogwater Beschermingsprogramma (HWBP) ter grootte van 100 miljoen voorgesteld. De bijdrage van HHSK aan het Rijk binnen dit voorstel bedraagt per jaar en is verwerkt als een jaarlijkse investering ter grootte van dit bedrag, waarover telkens zal worden afgeschreven in een periode van 40 jaar tijd. 3 e Hoofdgemaal Krimpenerwaard (Verdoold) Bij de uitwerking van het ontwerp 3e hoofdgemaal Krimpenerwaard zijn technische beperkingen naar voren gekomen die samenhangen met de ligging van het gebouw, de verslechterde technische staat en de monumentenstatus. Daardoor werd duidelijk dat het gemaal niet voor het oorspronkelijk geraamde bedrag gerenoveerd kan worden. Dit is aanleiding geweest om het bouwplan te herzien. Studies naar alternatieven voor de uitvoering geven een verschil in de kosten aan, doch geen van de ontwerpen kan binnen het geraamde bedrag worden uitgevoerd. Vooruitlopend op een definitieve keuze voor één van de alternatieven is een extra investeringsbedrag opgenomen van (Verdoold). Pagina 7

8 3. Planning en Control Cyclus 2011 De planning en control cyclus stelt het bestuur en het management in staat om de organisatie te sturen en te beheersen. Op grond van het Besluit Beleidsvoorbereiding en Verantwoording Waterschappen (BBVW) dient deze cyclus door de Verenigde Vergadering te worden vastgesteld. Voor 2011 bestaat de cyclus uit: Programmabegroting 2011, vaststelling: november 2010 De Programmabegroting is een nadere uitwerking van de eerste jaarschijf van de Voorjaarsnota en concretiseert voor het komende begrotingsjaar de uit te voeren plannen met de daarbij benodigde inzet van middelen. De afdelingsplannen en Voorjaarsnota zijn daartoe de belangrijkste bronnen. Nieuw beleid, anders dan wat er reeds in de Voorjaarsnota is goedgekeurd, heeft hierin in principe geen plaats. De begroting wordt jaarlijks door de Verenigde Vergadering vastgesteld en geeft het college het mandaat om aan de slag te gaan. De begroting is de basis voor de belastingtarieven voor het komende jaar die, in dezelfde vergadering, in separate belastingverordeningen door de Verenigde Vergadering wordt vastgesteld. Voorjaarsnota 2011, vaststelling: juni 2011 De Voorjaarsnota geeft op basis van missie en strategie de financiële en beleidsmatige kaders voor de komende jaren aan en wordt jaarlijks door het college aan de Verenigde Vergadering aangeboden. Het opstellen van de Voorjaarsnota is het moment om de meerjarige beleidsdoelen (zoals benoemd in het Waterbeheerplan) en tevens de lopende begroting bij te stellen. Een en ander op basis van nieuwe inzichten uit de bestuursrapportage over het afgelopen jaar en autonome ontwikkelingen. Bestuurrapportages 2011, aanbieden: september 2011 en maart 2012 Het College rapporteert twee keer per jaar aan de Verenigde Vergadering over de uitvoering van de begroting. De eerste bestuursrapportage over de maanden januari tot en met juni 2011 wordt in september aangeboden. Begrotingswijzigingen als gevolg van deze rapportage worden ter besluitvorming voorgelegd aan de Verenigde Vergadering. De tweede rapportage bestrijkt het gehele voorafgaande jaar. Deze omvat een rapportage van de voortgang van de realisatie van doelen, (bestuurlijk relevante) maatregelen en mogelijk enkele specifieke onderwerpen. Gelet op het nog niet geheel definitief zijn van alle cijfers, kan de toerekening op het product nog afwijken. De tweede bestuursrapportage kan aanleiding geven om tot bijstellingen van doelen uit het Waterbeheerplan te komen. Deze zijn vervolgens het kader voor de meerjarenraming in de Voorjaarsnota Jaarrekening 2011, vaststelling: juni 2012 De jaarrekening is het document waarmee het college verantwoording aflegt aan de Verenigde Vergadering over het uitgevoerde beleid en de daarbij ingezette middelen. Het document wordt opgesteld door de ambtelijke organisatie en na goedkeuring van directie en externe accountant aan het college aangeboden. De rekeningcommissie voorziet de Verenigde Vergadering van advies bij het aanbieden van de jaarrekening door het college. Vanaf 2009 valt onder de accountcontrole ook de controle op rechtmatigheid, waarmee mede invulling wordt gegeven aan de wens tot verdere transparantie. Tegelijkertijd wordt het publieke jaarverslag ter vaststelling aangeboden. Pagina 8

9 4. Vaststelling Ingevolge artikel 100 van de Waterschapswet opgemaakt door dijkgraaf en hoogheemraden van het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, Rotterdam, 19 oktober 2010 Dijkgraaf en hoogheemraden van Schieland en de Krimpenerwaard, secretaris-directeur, dijkgraaf, M.J.H. van Kuijk mr. J.H. Oosters Aldus, tezamen met de Planning en Control Cyclus voor het jaar 2011, vastgesteld door de Verenigde Vergadering van Schieland en de Krimpenerwaard, 24 november 2010 secretaris-directeur voorzitter Pagina 9

10 5. HHSK in één oogopslag 5.1 Kerncijfers 2011 Omschrijving Eenheid Algemeen Grootte beheersgebied in ha Aantal inwoners Aantal gemeenten 15 (6 deels) Aantal woonruimten Waterveiligheid: dijken in beheer Lengte primaire waterkeringen (rivierdijken) in km. 71 Lengte regionale waterkeringen (o.a. secundair en boezem) in km. 219 Lengte overige waterkeringen (o.a. polderkaden, landscheiding) in km. 131 Oppervlaktewater: watergangen en kunstwerken in beheer Aantal peilgebieden 184 Lengte boezemwatergangen in km. 100 Lengte hoofdwatergangen in km. 800 Lengte overige watergangen in onderhoud in km. 150 Lengte overige watergangen niet in onderhoud in km Lengte vaarwegbeheer in km. 15 Te verwerken hoeveelheid baggerspecie (in m?) Aantal boezemgemalen 2 Aantal poldergemalen 68 Aantal aanvoer- en gebiedsbemalingen 26 Totale bemalingscapaciteit in m? per minuut 6500 Zuiveringen: installaties, gemalen en leidingen in beheer Aantal afvalwaterzuiveringsinstallaties 9 Totale capaciteit awzi s in inwonerequivalent (i.e.) Aantal rioolgemalen 22 Lengte persleiding in km. 79 Te zuiveren afvalwater in miljoen m 3 54 Te verwijderen stikstof in (minimaal 75%) 75 Te verwijderen fosfaat in (minimaal 75%) 75 Te verwerken zuiveringsslib in gewichtstonnen Restvervuiling (i.e.) Wegen: wegen en fietspaden in beheer Lengte wegen in km. 131 Lengte fietspaden in km. 34 Pagina 10

11 5.2 Begroting 2011 naar programma s en kostendragers Bijgestelde begroting 2010 Bijgestelde begroting 2010 Begroting Verschil VJN- Begroting Watersysteem heffing Bedragen x Zuiveringsh Wegen effing heffing Programma's Jaarrekening 2009 Jaarschijf 2010 Jaarschijf Programma 1: Waterveiligheid Eigen plannen Plannen van derden Beheersinstrumenten waterkeringen Aanleg en onderhoud waterkeringen Dijkbewaking en calamiteitenbestrijding Totaal waterveiligheid Programma 2: Oppervlakte en grondwater Eigen plannen Plannen van derden Beheersinstrumenten watersystemen Aanleg, verbetering en onderhoud watersystemen Baggeren van waterlopen en saneren van waterbod Bouw en verwerving kunstwerken actieve waterbeh Calamiteitenbestrijding watersystemen Monitoring watersystemen Aanleg en onderhoud vaarwegen en havens Totaal Oppervlakte- en grondwater Programma 3: Afvalwaterketen en emissies Eigen plannen Plannen van derden Getransporteerd afvalwater Gezuiverd afvalwater Verwerkt slib Afvalwaterbehandeling door derden Rioleringsplannen en subsidies lozingen Aanpak diffuse emissies derden Totaal Afvalwaterketen en emissies Programma 4: Wegenbeheer Eigen plannen Plannen van derden Beheersinstrumenten wegen Aanleg en onderhoud wegen Wegenverkeersregeling en-verkeersveiligheid Totaal Wegen Programma 5: Omgeving en organisatie Eigen plannen Plannen van derden Vergunningen en keurontheffingen Handhaving keur WVO-vergunningen en meldingen Handhaving WVO Belastingheffing Invordering Bestuur Externe communicatie Algemeen Totaal Omgeving en organisatie Totale kosten Dekking Belastingopbrengsten: Systeemheffing Belastingopbrengsten: Zuiveringsheffing Belastingopbrengsten: Wegenbeheer Totale dekking Resultaat voor bestemming (tekort) Resultaat voor bestemming (overschot) Bestemmingreserve Watersysteemheffing Zuiveringsheffing Totaal bestemmingsreserve Resultaat na bestemming (tekort) Resultaat na bestemming (overschot) Als gevolg van de Wet modernisering Waterschapsbestel mogen de mutaties van de bestemmingsreserves niet (meer) in het exploitatieresultaat opgenomen zijn, maar moeten deze na bepalen van het exploitatieresultaat bestemd worden. Dit is in bovenstaand overzicht zichtbaar gemaakt. De totale onttrekking aan bestemmingsreserves is voor 2011 ongeveer Eén en ander heeft geen financiële consequenties, noch invloed op de tarieven. Voor inzicht welke reserves het precies betreft wordt verwezen naar hoofdstuk 8.4. Pagina 11

12 6. Programmabegroting 2011 Dit hoofdstuk bevat de vijf programma s, die in grote lijnen gebaseerd zijn op de thema s uit het Waterbeheerplan (WBP). Elk programma is opgebouwd uit een aantal vaste elementen. Het eerste deel komt rechtstreeks uit het WBP en staat min of meer vast. Hierin staat weergegeven wat het programma op hoofdlijnen inhoudt (wat zijn de belangrijkste taken), welk effect hiermee wordt beoogd (wat ervaart de omgeving ervan) en welke doelen voor deze taken zijn bepaald voor de periode van het Waterbeheerplan (welke resultaten willen we de komende jaren bereiken als waterschap). De doelen zijn geclusterd op het niveau van ambities, die het hogere bestuurlijk streven weergeven. Het tweede deel ontwikkelingen en maatregelen beschrijft welke specifieke ontwikkelingen het komende jaar gaan spelen en wat de organisatie in grote lijnen gaat doen om de doelen te bereiken. De maatregelen genoemd in het WBP zijn slechts indicatief. In de programmabegroting worden deze jaarlijks geconcretiseerd, waarbij het accent ligt op de bestuurlijk relevante maatregelen. Dit deel heeft dus duidelijk een meer dynamisch karakter en kan per jaar andere accenten en onderwerpen laten zien. Over deze punten zal ook worden gerapporteerd. Ook zijn in dit deel voor 2011 de exploitatiekosten en investeringsprogramma s met toelichtingen opgenomen. Pagina 12

13 Programma 1: Waterveiligheid Inhoud programma Het hoogheemraadschap draagt zorg voor veilige waterkeringen en bevordert de veilige inrichting van het beheersgebied. Dit houdt in: het voorkomen van overstroming, het beperken van de gevolgen van een overstroming, het bestrijden van incidenten, calamiteiten en rampen. Hiervoor zijn landelijke en provinciale programma s waaraan HHSK uitvoering geeft, zoals het Hoogwater Beschermingsprogramma (HWBP) en het Deltaprogramma. Beoogd effect Voldoende beschermen tegen overstroming, zoveel mogelijk beperken van de gevolgen van overstromingen en in stand houden van het boezem(kade)stelsel. Doelen planperiode Ambitie: Basisgegevens op orde De beheerregisters van de genormeerde waterkeringen en de waterkeringenleggers voldoen aan de wettelijke eisen. Ambitie: Prominente rol bij beleidsontwikkelingen en ruimtelijke ordening aangaande waterveiligheid HHSK levert een proactieve bijdrage aan de ontwikkeling van veiligheidsnormen, hydraulische randvoorwaarden en toetsingsinstrumentarium. HHSK geeft actief invulling aan de adviesrol bij de (her-)inrichting van gebieden en toetst in het kader van de watertoets de inrichting van het gebied aan het overstromingsrisico. Ambitie: Waterkeringen op orde De waterkeringen zijn getoetst overeenkomstig de vigerende voorschriften en leidraden. Afgekeurde primaire waterkeringen uit de 1 e en 2 e toetsronde zijn voor 2015 verbeterd. Genormeerde regionale keringen voldoen aan uitkomsten van de toetsing. HHSK verbetert in de planperiode de minst veilige delen van de primaire waterkeringen Categorie C langs de Hollandse IJssel, mits over de financiering hiervan afdoende afspraken kunnen worden gemaakt met het Rijk. Het gewoon onderhoud van de waterkeringen wordt uitgevoerd door de onderhoudsplichtigen, overeenkomstig keur en legger. HHSK voert het buitengewoon onderhoud van de waterkeringen uit op basis van onderhoudsprogramma s, inspectieplannen en eventuele gebreken wanneer die eerder zijn geconstateerd. Pagina 13

14 Ontwikkelingen en maatregelen 2011 De hoofdlijnen voor de activiteiten in 2011 op het gebied van waterveiligheid zijn de eerste activiteiten voor het op orde maken van de basisgegevens inclusief de beleidskaders, het bestendigen van de projectmatige werkwijze van de onderhoudsprogramma zodat deze in control zijn en het uitbouwen van het planmatig inspecteren en onderhouden van de waterkeringen. Voor een aantal doelstellingen moet de basis nog verder gelegd worden, voor de meeste doelstellingen kan voortgebouwd worden op de basis van Om de doelen te bereiken worden in 2011 onder andere de onderstaande algemene en specifieke maatregelen en activiteiten opgepakt. Basisgegevens op orde De invloedszones primaire waterkeringen worden bepaald zodat de leggers voor de primaire waterkeringen grotendeels in eerste concept klaar zijn. Uitvoeren actualiseren van de legger van de boezemwaterkeringen. Uitvoeren van de planning beheerregisters: beginnen bij niet-waterkerende objecten als bebouwing, bomen en oeverconstructies. HHSK levert bijdrage aan opstellen HWBP 3 op basis van toetsresultaten 3 e toetsing primaire waterkeringen. HHSK legt gegevens van uitgevoerde werkzaamheden vast in het beheerregister. HHSK voert de inspecties van de primaire-, regionale- en overige waterkeringen uit conform het inspectieplan. HHSK stelt (onderdelen van) een nota waterkeringen vast met geharmoniseerde beleidsregels en uitgangspunten voor het beheer en onderhoud conform een plan van aanpak voor de totstandkoming van een nota als geheel. Prominente rol bij beleidsontwikkelingen en ruimtelijke ordening aangaande waterveiligheid HHSK brengt kennis in en wisselt deze uit door deel te nemen in landelijke en regionale overleggen/commissies, zoals; werkgroep waterkeringen Unie van Waterschappen, watersysteemgroep (nieuwe hydraulische randvoorwaarden), afronding Veiligheid Nederland in Kaart II (VNK II), Deltaprogramma en Waterveiligheid in de 21 ste eeuw (WV21), deelprogramma Rijnmond-Drechtsteden, buitendijks bouwen,faalkans-analyse stormvloedkering Hollandse IJssel en de onderzoeken naar de systeemwerking dijkring 14, 15 en 44. HHSK participeert in de ontwikkeling van overstromingsscenario s en het verbeteren van inzichten omtrent overstromingsrisico s waaronder ook de implementatie van Europese richtlijn overstromingsrisico s (EU ROR). HHSK adviseert nog voor formele planwijzigingen over de gevolgen voor waterveiligheid bij de herontwikkeling van de stormpolder, de herinrichting van Hoboken/ s Gravendijkwal/ Erasmus MC en initiatieven in de Zuidplaspolder (Westergouwe en Nieuwerkerk-Noord). HHSK doet mee bij het organiseren van planstudies en nadere analyses en neemt initiatief tot het ontwikkelen van alternatieven waarbij de waterveiligheid beter geborgd is. HHSK stelt een strategie vast om de problematiek van financiering van dijkversterkingen van primaire waterkeringen Categorie C te adresseren. HHSK zoekt samenwerking met collegawaterschappen met dezelfde problematiek. Waterkeringen op orde HHSK stelt een plan van aanpak op voor het aanpakken van twee urgente dijkvakken primaire waterkeringen Categorie C (Hollandse IJssel, Schieland zijde) en doet een oriënterende studie naar de mogelijkheden en beperkingen om de primaire waterkering Categorie C in de Krimpenerwaard (Hollandse IJssel) op termijn te kunnen versterken. HHSK voert maatregelen uit binnen het HWBP: te weten de uitvoering van de dijkversterking BAS, de uitvoering van de dijkversterking Nederlek en de voorbereiding van de dijkversterking Nieuwe Maasdijk. HHSK restaureert de Stolwijkerschutsluis. HHSK zorgt ervoor dat de Zuidwestelijke randweg voor een deel kan functioneren als waterkering zodat de bestaande dijk niet meer versterkt hoeft te worden. Pagina 14

15 HHSK voert de reconstructies van de regionale waterkeringen uit conform het 10 jaren ophoogplan en treedt daarbij in overleg met gemeenten en bewoners. HHSK begeleidt en controleert gemeenten op het uitvoeren van hun onderhoudsverplichting binnen het 10 jaren ophoogplan. HHSK zorgt er voor dat na afloop de waterkeringen zodanig zijn ingericht dat voldaan wordt aan de bepalingen in keur en leggers. HHSK voert de reconstructies van de primaire waterkeringen uit conform het onderhoudsprogramma voor zover het de dijkvakken betreft die in de 3 e toetsronde zijn goedgekeurd. De reconstructies voor de afgekeurde dijkvakken worden beperkt tot de hoogst noodzakelijke werkzaamheden op basis van inspecties. HHSK onderhoudt (maait) en beheert primaire- en regionale waterkeringen conform de streefbeelden en de richtlijnen van de Flora- en Faunawet. Financiën Netto kosten in exploitatie voor dit programma, inclusief rente- en afschrijvingslasten van investeringen (lopend en gepland): Bedragen x Programma 1: Waterveiligheid Bijgestelde begroting 2010 Bijgestelde begroting 2010 Begroting Verschil VJN- Begroting Jaarschijf 2010 Jaarschijf Eigen plannen Plannen van derden Beheersinstrumenten waterkeringen Aanleg en onderhoud waterkeringen Dijkbewaking en calamiteitenbestrijding Totaal Toelichting op verschillen: In de financiële beschouwingen is reeds uitgebreid ingegaan op de voordelen op rentelasten in de begroting 2011 als gevolg van een lagere omslagrente. Voor dit programma is het voordeel op de kapitaallasten in 2011 circa 1,2 miljoen, deels veroorzaakt door een lagere omslagrente. Een andere veroorzaker is het doorschuiven van investeringen uit het investeringsprogramma van 2010 naar Voorbeelden van niet in 2010 gevoteerde en derhalve doorgeschoven investeringen zijn reconstructies IJsseldijk en keermuren Hollandse IJssel. Op het programma zijn ook verhogingen te zien, vooral als gevolg van operatie Storm. In het kader van Storm zijn twee onderwerpen aan de begroting toegevoegd. Het betreft een bedrag van waarmee de jaarlijkse bijdrage aan de Provincie voor muskusrattenbestrijding structureel is verhoogd (in de exploitatiebegroting) met ingang van 2011 en een hogere bijdrage aan het Rijk voor het Hoogwater Beschermingsprogramma (HWBP). De bijdrage van HHSK aan het Hoogwater Beschermingsprogramma (HWBP) bedraagt per jaar en is verwerkt als een jaarlijkse investering waarover telkens zal worden afgeschreven in een periode van 40 jaar tijd. De eerste lasten (in de vorm van kapitaallasten) komen in de begroting terug vanaf Hoogwater Beschermingsprogramma 3 In het verlengde van de derde toetsing van de primaire waterkeringen zal in 2011 gewerkt worden aan het opstellen van een Hoogwater Beschermingsprogramma 3 (HWBP3). De financiering van het HWBP3 is gezien de uitkomsten van operatie Storm, de kabinetsformatie en de discussies met het Rijk onzeker geworden. In de begroting is rekening gehouden met de kosten die formeel via (concept) wetgeving bekend zijn. Mogelijke verhogingen opgenomen in het regeerakkoord of anderszins zijn niet verwerkt. Naar verwachting zullen echter de eisen voor het aanmelden van dijkvakken voor het programma flink zwaarder zijn. Gedacht moet worden aan het opstellen van SSK ramingen, varianten studies en geo-technische onderzoeken. Het concept Hoogwater Beschermingsprogramma moet eind 2011 klaar zijn zodat het formeel binnen een jaar na het indienen van de toetsresultaten door de Tweede Kamer kan worden vastgesteld. Dat betekent waarschijnlijk een grote onvoorziene inspanning voor de waterschappen in 2011, met doorloop in Verwacht wordt dat de precieze inspanningen op tijd bekend zijn om meegenomen te kunnen worden in de Voorjaarsnota. Pagina 15

16 Het diagram toont het onderscheid naar de verschillende kostensoorten voor het programma waterveiligheid. Indirecte kosten 14% Afschrijvingen 20% Overige exploitatiekosten 31% Rente 10% Personeelslasten 25% De tabel toont de te voteren bedragen uit het investeringsprogramma voor programma 1. Bedragen x Te voteren investeringsbedragen Investering TOTAAL Na 2014 Hoogwaterbeschermingsprogramma: Uitvoering dijkwerk Nederlek Dijkversterking Nederlek subsidie Dijkversterking Krimpen Dijkversterking Krimpen subsidie Bijdrage Hoogwaterbeschermingsprogramma Toetsing waterkeringen Reconstructie primaire waterkeringen Reconstructie regionale waterkeringen jaarlijkse inventarisatie Te activeren uren personeel Aanpak Primaire Waterkeringen categorie C Aanpak Primaire Waterkeringen catagorie C subsidie Totaal investeringen programma Toelichting op geplande investeringen: Hoogwater Beschermingsprogramma Door Rijkswaterstaat worden de volgende dijkversterkingwerken gefinancierd vanuit het Hoogwater Beschermingsprogramma: Dijkversterking Nederlek en Dijkversterking Krimpen. Bijdrage HWBP In het kader van operatie Storm is een bijdrage van waterschappen aan het Hoogwater Beschermingsprogramma (HWBP) overeengekomen. De bijdrage van HHSK aan het Rijk voor het Hoogwater Beschermingsprogramma bedraagt per jaar en is verwerkt als een jaarlijkse investering waarover telkens zal worden afgeschreven in een periode van 40 jaar tijd. Deze investering is opgenomen in het verzamelkrediet, zie paragraaf 8.1. Toetsing waterkeringen Deze investering is opgenomen in het Waterbeheerplan Het betreft de 6-jaarlijkse wettelijke toetsing van de primaire waterkering (2011 en 2017) alsmede de toetsing van de boezemkaden (2012 en 2024). Hierbij wordt onder andere de stabiliteit en het waterkerend vermogen van de waterkeringen onderzocht. Pagina 16

17 Reconstructies primaire waterkeringen Afhankelijk van de resultaten van de veiligheidstoetsing komen delen van de primaire waterkering in aanmerking voor reconstructie. In 2010 zijn de bedragen voor reconstructies IJsseldijk en voor keermuren, in totaal ongeveer , niet gevoteerd en derhalve doorgeschoven naar de jaarschijf 2011 van het investeringsprogramma. De werkzaamheden zullen worden uitgevoerd op basis van een meerjaren onderhoudprogramma. Reconstructie regionale waterkeringen Het gaat hier om uitvoering van werken op basis van het 10-jaren ophoogplan In 2011 wordt de reconstructie van diverse kadevlakken in voorbereiding genomen. Bijvoorbeeld langs de Rotte, Ringvaart van de Polder Prins Alexander, Ringvaart van de Zuidplaspolder en de vaart van de polder in Bleiswijk. Ten opzichte van de Voorjaarsnota 2010 is in het jaar 2012 een verhoging doorgevoerd van Dit bedrag resteert op een reeds gevoteerd (in 2010 af te sluiten) krediet voor werk aan het Prinsenmolenpad te Rotterdam. Het restant is het gevolg van goed onderhandelen. Tweejaarlijkse inventarisatie waterkeringen Om het jaar wordt onder andere ten behoeve van het dagelijkse beheer en het opstellen van meerjaren onderhoudsplannen nauwkeurig de hoogteligging van de waterkeringen van het halve beheersgebied bepaald. Hierbij wordt gebruik gemaakt van laser-altemetrie (Flimap). Uit oogpunt van efficiëntie is het bedrag van 2009 doorgeschoven om zo in 2010/2011 in één keer de inventarisatie van het volledige beheersgebied te kunnen maken. Te activeren uren personeel Ten behoeve van de uitvoering van projecten worden jaarlijks de uren van personeel geactiveerd. Meer dan de helft van deze kosten wordt geraamd voor de aanleg van waterkeringen. Het andere deel wordt verspreid over diverse andere onderwerpen geraamd, maar vanwege de administratieve verwerking vermelden we de toelichting op deze plaats. Aanpak Primaire Categorie C waterkeringen In het Waterbeheerplan is opgenomen dat HHSK actief aan de slag gaat met de voorbereiding van dijkversterkingen van Categorie C keringen (waterkeringen langs de Hollandse IJssel). Naast de concrete voorbereiding van de twee meest urgente kadevakken zal een plan worden opgesteld voor de waterkering aan de zijde van de Krimpenerwaard. Een en ander betreft onder andere een studie naar een logische volgorde voor het aanpakken van de kadevakken om overlast in de toekomst te beperken. HHSK gaat daarnaast aan de slag met de financiering van deze dijkversterkingen en het maken van afspraken daarover met het Rijk. Pagina 17

18 Pagina 18

19 Programma 2: Oppervlakte- en grondwater Inhoud programma Het hoogheemraadschap draagt zorg voor de inrichting en het beheer van het oppervlaktewater, grondwater en vaarwegen in het beheersgebied. Binnen oppervlaktewater zijn drie subthema s te onderscheiden: waterkwantiteit, zoetwatervoorziening en wateraanvoer, waterkwaliteit. Hierbij wordt uitgegaan van landelijke programma s waaraan HHSK uitvoering geeft, zoals het Nationaal Bestuursakkoord Water en Kaderrichtlijn Water. Beoogd effect Tegengaan van wateroverlast in stedelijk en landelijk gebied, beschikbaarheid van voldoende zoet water in droge perioden, voldoen aan ecologische doelstellingen en het in stand houden van bestaande gebruiksmogelijkheden door het op orde brengen en houden van het watersysteem. Doelen planperiode Ambitie: Basisgegevens op orde De basisgegevens en leggers van ten minste de hoofdwatergangen en de boezemwateren, inclusief peilregelende kunstwerken, zijn op orde. HHSK beheert en onderhoudt een waterkwantiteits- en waterkwaliteitsmeetnet dat inzicht verschaft in de toestand en ontwikkelingen van het watersysteem. Ambitie: Robuust en veerkrachtig oppervlaktewatersysteem met (ten minste) behoud van huidige waterkwaliteit In 2015 voldoet het gebied van HHSK aan de NBW-normen (met uitzondering van het centrum van Rotterdam); ook de overige maatregelen uit de Wateropgave 2015 en de watersysteemmaatregelen binnen de landinrichting Krimpenerwaard zijn uitgevoerd. De KRW-Maatregelen waarvoor HHSK verantwoordelijk is zijn uitgevoerd, en HHSK coördineert de uitvoering van KRW-maatregelen door andere instanties. HHSK voert de maatregelen uit de zwemwaterprofielen uit waarvoor HHSK zelf verantwoordelijk is; voor de overige maatregelen wordt afstemming gezocht en worden afspraken gemaakt met de beheerders en eigenaren. De ecologische waterkwaliteitsnormen voor het oppervlaktewater worden in overleg met provincie gebiedsspecifiek uitgewerkt. HHSK en gemeenten beschikken over gemeentelijke waterplannen. HHSK voert in 2012 de NBW-klimaattoets uit en heeft de KRW- en NBW-maatregelen voor de periode tijdig bepaald en verantwoord onderbouwd. Bij nieuwbouw, reconstructie of vervanging van gemalen, stuwen en sluizen wordt gestreefd naar vispasseerbaarheid. Ambitie: Optimaal op gebruik afgestemd peilbeheer, rekeninghoudend met ecologie en ontwikkelingen HHSK heeft vastgestelde actuele peilbesluiten. HHSK voert het peilbeheer volgens de vastgestelde peilbesluiten. Ambitie: Gegarandeerde zoetwatervoorziening voor huidige gebruiksfuncties Het huidige beheer inzake wateraanvoer en zoetwatervoorziening wordt voortgezet. HHSK onderzoekt samen met de partners de mogelijke toekomstige ontwikkelingen en bepaalt vóór 2015 de strategie en aanpak om de zoetwatervoorziening op de middellange en lange termijn veilig te stellen en te optimaliseren. Pagina 19

20 Ambitie: Onderhoud watergangen en kunstwerken op orde HHSK onderhoudt hoofdwatergangen en boezemwateren overeenkomstig de bepalingen van keur en legger Het onderhoud van wateren en eventuele kunstwerken door derden wordt uitgevoerd conform de daarvoor geldende eisen en uitgangspunten. HHSK voert het onderhoud van wateren uit conform de ecokleurenkoers en Flora en Faunawet, en promoot de toepassing daarvan door derden. De gemalen en regelende kunstwerken zijn voortdurend in een bedrijfszekere staat van onderhoud. HHSK onderzoekt met de betrokken partijen hoe het baggeren door derden in stedelijk gebied zo efficiënt mogelijk kan worden uitgevoerd. Het beleid zoals beschreven in de Kadernota Vis wordt uitgevoerd. Ambitie: Grondwatertaak gefaseerd invullen op basis van duidelijke taakverdeling tussen partners De grondwatertaken worden geïmplementeerd overeenkomstig het Beleidskader Grondwater HHSK Het grondwaterbeleid wordt in 2012 geëvalueerd. Op grond daarvan wordt het beleid eventueel aangepast. Ambitie: Nautisch beheer en vaarwegbeheer continueren met het accent op het beschermen van de wateren, oevers en natuurwaarden op en langs vaarwegen HHSK zet tot nader besluit de huidige praktijk met betrekking tot het nautisch beheer en het vaarwegbeheer voort. HHSK maakt in de planperiode afspraken met de provincie over het toekomstig vaarwegbeheer en nautisch beheer en werkt het beleid waar nodig verder uit. Ontwikkelingen en Maatregelen 2011 HHSK heeft met de bovenstaande ambities en doelen de richting bepaald op het gebied van oppervlaktewater, grondwater en vaarwegen voor de komende planperiode. Op basis van het voorafgaande, zullen in 2011 de volgende prestaties, producten en resultaten gerealiseerd worden. Basisgegevens op orde HHSK houdt de leggers voor hoofd- en boezemwatergangen actueel. Leggers worden conform nieuwe wettelijke eisen (Waterwet) ingericht. Vanuit het oogpunt van doelmatigheid en efficiëntie is de planning om te komen tot nieuwe leggers en een actueel beheersregister gekoppeld aan de peilbesluiten. HHSK houdt de peilbesluiten actueel en moeten bovendien gaan voldoen aan de Waterwet en eigen beleid. Voor 2011 betekent dit dat onder andere de peilbesluiten Zuidplas, Polder de Wilde Veenen, Tweemanspolder en Krimpenerwaard worden opgesteld. HHSK voert het meetplan 2011 voor zowel waterkwantiteit als waterkwaliteit uit en zorgt dat er eind 2011 een actueel meetplan voor 2012 is opgesteld. Optimaal op gebruik afgestemd peilbeheer, rekeninghoudend met ecologie en ontwikkelingen Peilbeheer wordt uitgevoerd conform de peilbesluiten, hierover wordt gerapporteerd vanuit het meetnet waterkwantiteit. Bedrijfsvoering is erop gericht dat gemalen en andere peilregelende kunstwerken voortdurend bedrijfszeker zijn. Hiervoor wordt het onderhoudsplan peilregulerende kunstwerken volledig uitgevoerd. Gegarandeerde zoetwatervoorziening voor huidige gebruiksfuncties In 2011 zal HHSK een strategie hebben opgesteld over de behoefte aan zoetwater en de mogelijkheden voor de toekomst ten aanzien van zoetwatervoorziening in het beheersgebied. HHSK formuleert en/of actualiseert waterakkoorden om de huidige zoetwatervoorziening te borgen of te verbeteren. In 2011 zal het waterakkoord met Stichtse Rijnlanden worden vastgesteld. Pagina 20

21 Robuust en veerkrachtig oppervlaktewatersysteem, waarbij waterkwaliteit tenminste op hetzelfde niveau blijft en zo mogelijk/nodig verbetert. De onderdelen Wateropgave 2015 en KRW worden in 2011 programmamatig opgepakt. o HHSK voert zowel de KRW als Wateropgave 2015 maatregelen uit conform het uitvoeringsplan. HHSK voert in 2011 de volgende maatregelen uit in het kader van het programma Wateropgave 2015: o Categorie NBW: realisatie van de verbreding van de 3e/4e Tocht inclusief de spoorsloot, voorbereiding en realisatie van de uitbreiding van gemaal Noordsingel, voorbereiding van de maatregelen Verbreden Zevenhuizer Dwarstocht, Waterberging Zuidplaspolder (peilgebied f005), Waterberging Oostpolder west (0,5 ha), Uitbreiding gemaal Boezemsingel en Nieuwbouw gemaal A. van Stolkweg. o Categorie 1: realisatie van de centrale berging Eendrachtspolder en voorbereiding van nieuwbouw gemaal Bergweg-Zuid en waterafvoer Schiebroek - Bergweg-Zuid. o Categorie 2: voorbereiding van de aanleg van de hoofdwatergang langs de Cyclamenweg en van de verbreding van de 1 e Tocht Polder Bleiswijk HHSK voert in 2011 de volgende maatregelen uit in het kader van het programma KRW : o Realisatie van het afzanden van de Bergse voorplas o Realisatie van de (overige) maatregelen van het Integraal Plan Kralingse Plas o Voorbereiding van de aanleg van diverse natuurvriendelijke oevers. Andere partijen kunnen gebruik maken van de stimuleringsregeling. o Realisatie van de vismigratievoorzieningen bij gemaal Abraham Kroes en Snelle Sluis, bij gemaal Hillekade, bij gemaal Kralingse Plas en bij gemaal Verdoold. o Voorbereiding van de aanleg van een helofytenfilter bij AWZI Berkenwoude. o Uitvoeren van diverse onderzoeksmaatregelen Het Watergebiedsplan Krimpenerwaard worden in 2011 programmamatig opgepakt. o HHSK voert de maatregelen uit conform een nog vast te stellen uitvoeringsplan (2011). Waterplannen HHSK is in 2011 bezig met de uitvoering van alle waterplannen conform het uitvoeringsplan gemeentelijke waterplannen. Baggeren en onderhoud HHSK stelt in het eerste kwartaal van 2011 een baggernota vast voor zowel het onderhoud van eigen wateren als voor wateren in onderhoud bij derden. HHSK verwijdert m 3 baggerspecie en houdt het onderhoud van de boezemwateren en hoofdwatergangen op een adequaat niveau. HHSK houdt toezicht op het baggeren en onderhoudswerk van watergangen door derden (schouw) in het landelijk gebied. De wijze van toezicht en uitvoering in het stedelijk gebied maakt onderdeel uit van de baggernota HHSK onderhoudt (maait) en beheert hoofdwatergangen, boezemwateren en overige watergangen conform de ecokleurenkoers en de richtlijnen van de Flora- en Faunawet. Grondwatertaak gefaseerd invullen HHSK maakt afspraken met alle gemeenten over uitvoering grondwatertaken. HHSK voert Kadernota grondwater uit. HHSK stelt in 2011 beleidregels vast ten aanzien van de grondwatertaak. HHSK bouwt kennis op en groeit verder in de grondwatertaak. Bij nautisch beheer (regulering) en vaarwegbeheer ligt accent op het beschermen van de wateren, oevers en natuurwaarden op en langs vaarwegen. HHSK maakt in 2011 opnieuw afspraken met de provincie Zuid-Holland over vaarwegbeheer. HHSK stelt in 2011 opnieuw ambities vast omtrent het nautisch beheer en maakt hierover afspraken met andere partijen voor alle vaarwegen binnen het beheersgebied. Pagina 21

22 Financiën Netto kosten in exploitatie voor dit programma, inclusief rente- en afschrijvingslasten van investeringen (lopend en gepland): Bedragen x Programma 2: Oppervlakte en grondwater Bijgestelde begroting 2010 Bijgestelde begroting 2010 Begroting Verschil VJN- Begroting Jaarschijf 2010 Jaarschijf Eigen plannen Plannen van derden Beheersinstrumenten watersystemen Aanleg, verbetering en onderhoud watersystemen Baggeren van waterlopen en saneren van waterbodems Bouw en verwerving kunstwerken actieve waterbeheersing Calamiteitenbestrijding watersystemen Monitoring watersystemen Aanleg en onderhoud vaarwegen en havens Totaal Toelichting op verschillen: In het hoofdstuk financiële beschouwingen is reeds uitgebreid ingegaan op de voordelen op rentelasten in de begroting 2011 als gevolg van een lagere omslagrente. Dit heeft ook gevolgen voor het doorrekenen naar de programma s en beleidsproducten. De kapitaallasten op programma 2 zijn met naar beneneden bijgesteld. De invloed van de daling is vooral zichtbaar op de beleidsproducten aanleg, verbetering en onderhoud waterlopen en bouw en verwerving kunstwerken actieve waterbeheersing. Voor het beleidsproduct aanleg, verbetering en onderhoud waterlopen geldt ook dat de kosten voor groot onderhoud zijn verlaagd met Op beleidsproduct eigen plannen en plannen derden en monitoren watersystemen zijn de geraamde uren verlaagd en dat levert een besparing op van Daarentegen zijn meer uren begroot op andere beleidsproducten en op investeringsprojecten. Hier is dus sprake van verschuiving van budgetten. De indirecte kosten op deze beleidsproducten zijn verminderd met in totaal De kosten op beleidsproduct Beheersinstrumenten watersystemen zijn met gedaald. De personeelskosten dalen met omdat minder uren zijn begroot, de kapitaallasten dalen met en de indirecte kosten dalen met Op beleidsproduct aanleg en onderhoud vaarwegen en havens zijn meer uren begroot en daarom stijgen de personeelskosten met Het diagram maakt het onderscheid naar de verschillende kostensoorten voor het programma oppervlakte en grondwater. Indirecte kosten 13% Afschrijvingen 13% Rente 11% Overige exploitatiekosten 41% Personeelslasten 22% Pagina 22

23 De tabel toont de te voteren bedragen uit het investeringsprogramma voor programma 2. Bedragen x Te voteren investeringsbedragen Investering TOTAAL Na 2014 Wateropgave Wateropgave 2015 grondaankopen Kaderrichtlijn Water implementatie Peilbesluiten Opstellen zwemwater profielen Opstellen visstand beheersplan Grondwaterbeheer/overlast Opstellen stedelijk waterplannen Uitvoeren Maatregelen stedelijke waterplannen Veenweidepact KW; uitvoering HHSK Veenweide bijdrage FES 50% e hoofdgemaal Krimpenerwaard Opstellen legger watergangen Onderhoud watersystemen: Inventarisatie voortzetting Onderhoud watersystemen: kunstwerken voortzetting Baggeren Ringvaart Zuidplaspolder Amoveren Uitstroom hoofden KGZ Modelleren Gegevensinventarisatie Totaal investeringen programma Toelichting op geplande investeringen Wateropgave 2015 Dit betreft het uitvoeren van een pakket aan maatregelen die volgens het Nationaal Bestuursakkoord Water moeten worden uitgevoerd om de waterstaatkundige structuur te versterken in het hele beheersgebied van HHSK. De wateropgave wordt ook wel gezien als het vervolg op Peil De financiële consequenties zijn uitgewerkt in het Waterbeheerplan Kaderrichtlijn Water De Europese Kaderrichtlijn Water heeft als hoofddoel de daartoe aangewezen grond- en oppervlaktewateren te beschermen tegen achteruitgang en waar mogelijk te verbeteren. HHSK zal tot en met 2015 diverse maatregelen uitvoeren die voortvloeien uit het stroomgebiedbeheersplan Rijndelta. Peilbesluiten Deze kredieten zullen worden aangewend om de peilbesluiten te actualiseren aan de gewenste waterstaatkundige situatie en nieuwe wet- en regelgeving. Tevens zijn de kredieten voor de realisatie van de peilbesluiten. Opstellen zwemwaterprofielen Dit betreft het initiatief om zwemwaterprofielen op te stellen zoals is afgesproken in het Plan van aanpak Zuid-Holland leeft met zwemwater. Opstellen visstand beheersplan In de periode 2015/2027 willen we komen tot een goede waterkwaliteit met een gezonde gevarieerde visstand. Om dit te bereiken willen we in de planperiode van het WBP komen tot gebiedsgerichte (visstandbeheer)plannen. Grondwateroverlast / grondwaterbeheer HHSK voert haar taken op het grondwaterbeheer uit conform de Waterwet. Het ambitieniveau is vastgelegd in de kadernota grondwater. Opstellen stedelijke waterplannen Met dit investeringsplan willen we bereiken dat voor alle (deel)gemeenten in het beheersgebied een stedelijk of regionaal waterplan wordt opgesteld. De verantwoordelijkheid voor het opstellen van de stedelijke waterplannen ligt bij de gemeenten, maar wij leveren daaraan een bijdrage. De verwachting is dat in 2011 voorlopig de laatste bijdragen worden geleverd aan de planvorming. Diverse stedelijke waterplannen zijn inmiddels in uitvoering. Pagina 23

24 Uitvoer maatregelen stedelijke waterplannen Gemeentelijke waterplannen (GWP) zijn een belangrijk instrument om afspraken te maken over het realiseren van opgaven voor de inrichting en beheer en onderhoud van watersystemen in hun onderlinge samenhang op lokaal schaalniveau. Binnen het kader van de GWP maken gemeenten, HHSK en eventueel andere betrokken nadere afspraken over de concrete invulling en uitvoering van maatregelen. Voor HHSK ligt de prioriteit in de planperiode t/m 2015 op de waterkwaliteitsspoormaatregelen (beperken van overstort van rioolwater of mitigeren van de effecten hiervan) en op de uitvoering van vastgestelde KRW- en NBW-maatregelen. Veenweidepact KW; Uitvoering projecten HHSK/ Bijdrage FES Veenweidepact HHSK is medeondertekenaar van het Veenweidepact Krimpenerwaard. Het doel is te komen tot een door de streek gedragen visie en op basis daarvan met het Rijk te onderhandelen over de inzet van Rijksmiddelen. De belangrijkste elementen van het pact zijn de inpassing van ha natuur, de beperking van de bodemdaling, de herbegrenzing van functies, de aansturing van het gebiedsproces en het wijzigen van de oude landinrichtingsplannen. De bijdragen FES betreffen de Rijksbijdragen Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) en Fonds Economische Structuurverbetering (FES). 3 e Hoofdgemaal Krimpenerwaard (Verdoold) Bij de uitwerking van het ontwerp 3e hoofdgemaal Krimpenerwaard zijn technische beperkingen naar voren gekomen die samenhangen met de ligging van het gebouw, de verslechterde technische staat en de monumentenstatus. Daardoor werd duidelijk dat het gemaal niet voor het oorspronkelijk geraamde bedrag gerenoveerd kan worden. Dit is aanleiding geweest om het bouwplan te herzien. Studies naar alternatieven voor de uitvoering geven een verschil in de kosten aan, doch geen van de ontwerpen kan binnen het geraamde bedrag worden uitgevoerd. Vooruitlopend op een definitieve keuze voor één van de alternatieven is een extra investeringsbedrag opgenomen van (Verdoold). Opstellen legger watergangen De eisen aan de watergangen met de onderhoudsverplichtingen worden vastgelegd in de legger. Onderhoud watergangen / kunstwerken Deze kredieten zijn er voor groot onderhoud van de gemalen en/of kunstwerken die op grond van een onderhoudsplanning worden uitgevoerd. Baggeren Ringvaart Dit betreft baggerwerkzaamheden in de Ringvaart van de Zuidplaspolder. Boezemwateren maken geen onderdeel uit van de reguliere baggerbudgetten. Amoveren uitstroomhoofden Door het buiten bedrijf stellen van een aantal gemalen verliezen de uitstroomhoofden hun functie. Deze uitstroomhoofden vormen een onveilig obstakel in de waterkering en zullen worden verwijderd. Gegevensinventarisatie/modellen Het op orde brengen van onze basisgegevens is een belangrijke ambitie uit het WBP. Pagina 24

25 Programma 3: Afvalwaterketen en emissies Inhoud programma Het hoogheemraadschap draagt zorg voor het transporteren en zuiveren van afvalwater, inclusief slibverwerking en ziet toe op de aanpak van emissies vanuit rioleringen en diffuse bronnen naar oppervlaktewater. Beoogd effect Waarborgen van de volksgezondheid en een aantrekkelijke leefomgeving, waarbij het huidige niveau van zuiveringenbeheer wordt behouden en tijdig wordt ingespeeld op toekomstige hogere eisen en waarbij de emissies uit rioleringen en diffuse bronnen verder worden teruggedrongen ten behoeve van een betere waterkwaliteit. Doelen planperiode Ambitie: Optimaliseren van de eigen taak binnen de afvalwaterketen door een bijdrage te leveren aan duurzaamheid, efficiëntie en effectiviteit Informatiesystemen voor de afvalwaterketen zijn operationeel, actueel en volledig. De zuiveringen voldoen voor 100% aan de (op dat moment) geldende lozingsvergunningen en overeengekomen afnameverplichting. De reguliere bedrijfsvoering en beheer- en onderhoudsmaatregelen van de awzi s, rioolgemalen en transportleidingen worden doeltreffend uitgevoerd. Jaarlijks wordt op de zuiveringsinstallaties een verbetering van de energie-efficiëntie gerealiseerd van 2%. (periode , referentiejaar 2005) Er is in 2015 een besparing gerealiseerd van circa 10% in de afvalwaterketenkosten bij gelijke taakuitoefening ten opzichte van de uitgaven in Met de gemeenten en andere betrokken instanties zijn afspraken gemaakt over optimalisatie van de samenwerking in de afvalwaterketen. Ambitie: Terugdringen van emissies vanuit rioleringen, waarbij gemeenten zorg dragen voor de riolering en HHSK bevoegd gezag is en toeziet op realisatie Het informatiesysteem voor rioleringen is geoperationaliseerd en volledig ingevuld op basis van actuele informatie van gemeenten. De basisinspanning riolering en waterkwaliteitsspoormaatregelen (gekoppeld aan riolering) van de gemeenten zijn tijdig uitgevoerd conform de afspraken. Ongezuiverde lozingen van huishoudens en glastuinbouwbedrijven worden gesaneerd. Bij nieuwe en bestaande rioolstelsels is verharding verantwoord afgekoppeld. Uitschieters rioolvreemd water worden in samenwerking met gemeenten aangepakt. Ambitie: Terugdringen van diffuse lozingen uit glastuinbouw, landbouw, beheer terreinen en bouw Diffuse verontreiniging van het oppervlaktewater door overheden en bedrijven wordt beëindigd of geminimaliseerd. Lozingen vanuit de glastuinbouw worden volledig gesaneerd. Ontwikkelingen en Maatregelen 2011 De algemene lijn voor de aanpak van de afvalwaterketen in de planperiode is het doorgaan op de ingeslagen weg. Dit betekent het op korte termijn versterken van de samenwerking met gemeenten en andere partners en het optimaliseren van de eigen bedrijfsvoering. Op dit punt wordt in vervolg van de afspraken tussen de Unie van Waterschappen en het VNG een intensivering voorzien, die op termijn mogelijk leidt tot nieuwe structuren in de uitvoering van diverse taken in het rioleringen- en zuiveringenbeheer. Mede in vervolg op diverse akkoorden, zoals dat op het gebied van energie-efficiency (MJA3) en het klimaatakkoord staat de versterking van de duurzaamheid van de afvalwaterketen de komende Pagina 25

26 jaren hoog op de agenda. Op dit vlak worden op termijn extra investeringen voorzien voor innovatie en verbetering van de eigen bedrijfsvoering. In de reguliere eigen bedrijfsvoering, waarin beheer en onderhoud 80% van de inzetbare middelen vragen, staan in 2011 verdere optimalisatie van het energieverbruik en de slibverwerking evenals de samenwerking met o.a. de glastuinbouwsector, de uitwerking van een meerjarig emissiebeleid centraal. Om de doelen te bereiken worden onder andere de volgende algemene en specifieke maatregelen voorzien: In nauwe samenwerking met de gemeente, wordt voor de gemeente Zuidplas de nieuwe (toekomstige) structuur in het beheer van de rioleringen en zuiveringen uitgewerkt en waar mogelijk geïnitieerd. Eind 2011 is het plan gereed. De per april 2010 functioneel ingerichte organisatie voor het beheer en onderhoud van de transport en zuiveringsinstallaties functioneert conform verwachtingen Het onderhoud van de transport- en zuiveringsinstallaties is in een onderhoudsplan uitgewerkt in nauwe samenhang met de benodigde procescontinuïteit. Voldoen aan de eisen van de geldende lozingsvergunningen, ofwel:minimaal 75% totaalverwijdering van stikstof en fosfaten en maximaal vervuilingeenheden, restvervuiling op Rijkswater. De voorbereidingen voor het uitbreiden en moderniseren van transportsysteem en awzi in het verzorgingsgebied De Groote Zaag worden afgerond en gaan over in de aanbesteding van de benodigde werken. De gefaseerde vervanging van het verouderde informatiesysteem ZUIS ten behoeve van de verwerking en analyse van de informatie van de verschillende (zuiverings)processen met Z-info is aangevangen. De informatie over ligging en samenstelling van het leidingennet voor het afvalwatertransport in het Leidingen Informatie Systeem is voor 50% betrouwbaar. Voorbereiding en gedeeltelijke invoering van het nieuwe besturingssysteem met bijbehorende telemetrie van de transport- en zuiveringsinstallaties, conform het investeringsplan. Verbetering van de energie-efficiëntie van gemiddeld 2%, het uitvoeren van energieefficiëntieplannen in het kader van de MJA-3 en de opwekking van extra biogas op awzi Kralingseveer. Het plan van Optimaliseren van het Afvalwatersysteem (OAS) in het verzorgingsgebied Kortenoord wordt afgerond en die in het verzorgingsgebied Kralingseveer aangevangen Het onderzoek naar de hoeveelheid rioolvreemd water voor de 4 grote awzi s en de bijgehorende verzorgingsgebieden wordt afgerond. Het monitoren van gemengde stelsels wordt in nauwe samenwerking en op initiatief van gemeenten uitgevoerd. Het Emissiebeheersplan, waarin het beleid in relatie tot de aanpak van directe en diffuse bronnen zoals nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen uit de land- en (glas)tuinbouw voor de komende jaren is uitgewerkt, wordt afgerond. Effectieve begeleiding en advisering van de (deel)gemeenten op het vlak van het rioleringenbeheer in nauwe samenhang met de gewenste waterkwaliteit. Begeleiding en stimulering van de gemeenten en de bedrijfssector glastuinbouw voor de aansluiting op de riolering en/of sluiting van de waterketen. Pagina 26

27 Financiën Netto kosten in exploitatie voor dit programma, inclusief rente- en afschrijvingslasten van investeringen (lopend en gepland): Bedragen x Programma 3: Afvalwaterketen en emissies Bijgestelde begroting 2010 Bijgestelde begroting 2010 Begroting Verschil VJN- Begroting Jaarschijf 2010 Jaarschijf Eigen plannen Plannen van derden Getransporteerd afvalwater Gezuiverd afvalwater Verwerkt slib Afvalwaterbehandeling door derden Rioleringsplannen en subsidies lozingen Aanpak diffuse emissies derden #VERW! 89 #VERW! 30 Totaal Toelichting op verschillen: Voor geheel programma 3 Afvalwaterketen en emissies zijn de rentekosten verlaagd met ongeveer en de afschrijvingskosten met ongeveer In de financiële beschouwingen is reeds uitgebreid ingegaan op de oorzaak hiervan. De personeelslasten die doorbelast worden op programma 3 nemen af met ongeveer , en de doorbelaste indirecte kosten nemen af met Dit wordt veroorzaakt door lagere kosten op ondersteunende producten. De totale wijzigingen voor programma 3 in out of pocket kosten zijn voor 2011 afgenomen met ongeveer De energiekosten zijn afgenomen met , kosten gas zijn afgenomen met en onderhoud mechanische installaties is verlaagd met In 2011 wordt het contract met de energieleverancier opnieuw aanbesteed. In de loop van 2011 zal beoordeeld kunnen worden of de energie- en gasbudgetten voor de meerjaren begroting aangepast kunnen worden. Kosten chemicaliën zijn structureel verhoogd met (budget vorig jaar was ontoereikend en in het lopend jaar wordt het budget overschreden) en kosten materialen lab zijn eenmalig verhoogd met Tevens is de overige dienstverlening van derden (doorbelasting van gemeente Rotterdam en Capelle a/d IJssel voor beheer en onderhoud rioolgemalen) verhoogd met en de baten uit dienstverlening aan derden (doorbelasting onderhoud en beheer rioolgemalen in beheer bij HHSK) verlaagd met ongeveer In de Voorjaarsnota zijn de onderhoudskosten op de rioolgemalen naar beneden bijgesteld. Aangezien we een percentage van deze kosten doorbelasten naar de gemeenten in ons beheersgebied was het noodzakelijk om ook deze baten naar beneden bij te stellen. Het diagram toont het onderscheid naar de verschillende kostensoorten voor het programma afvalwaterketen en emissies. Indirecte kosten 8% Afschrijvingen 14% Rente 10% Overige exploitatiekosten 58% Personeelslasten 10% Pagina 27

28 De tabel toont de te voteren bedragen uit het investeringsprogramma voor programma 3. Bedragen x Te voteren investeringsbedragen Investering TOTAAL Na 2014 Renovatie AWZI De Groote Zaag ATS De Groote Zaag Bijdragen Renovaties awzi's Proces automatisering AWK Slibstrategiestudie Renoveren rioolgemalen Bijdragen van gemeenten Bijdragen aan gemeenten Bemonsteringsapparatuur Onderzoek nieuwe technieken AWK KRW Onderzoek AWZI's Optimalisatie studies Uitvoering energie effcientie plannen Diffuse bronnen Subsidie/bijdrage regelingen Totaal investeringen programma Toelichting geplande investeringen: Jaarlijks worden de investeringsplannen op de meest recente inzichten bijgesteld. Deze verfijning leidt veelal tot enige herziening van de planning in de verwachte uitgaven binnen de gegeven financiële kaders van de meerjarenbegroting. Daar waar nodig wordt eveneens het verwachte investeringsniveau aan de meest recente inzichten bijgesteld. Onderstaand worden de bijstellingen toegelicht binnen het meerjareninvesteringsperspectief ten opzichte van de Voorjaarsnota Renovatie AWZI De Groote Zaag De investering betreft de uitvoering van de renovatie awzi De Groote Zaag. Dit is een van de maatregelen voor de realisatie van De Groote Zaag als een bedrijfszeker en duurzaam afvalwatersysteem (een van de uitkomsten van de in 2007 uitgevoerde voorstudie). Als gevolg van de onlangs gebleken bouwkundige toestand van de awzi worden thans nadere studies uitgevoerd naar de mogelijkheden en te behalen duurzaamheid van de investeringen. Dit leidt thans tot een vertraging in deze ontwikkeling van een half jaar. Renovatie awzi's ( ,-) Deze investeringen betreffen vervanging en renovatie van de awzi s. Het gaat hierbij om de volgende projecten: diverse renovaties aan de awzi Kralingseveer, in gebruik nemen van de tweede straat awzi Kortenoord en diverse renovaties aan de awzi s in de Krimpenerwaard. Toegevoegd zijn de renovatie of vervanging van de gasmotoren ( ) en de drijflaagput ( ) op de awzi Kralingseveer. Voorts zijn de voor vervanging van de besturingsinstallaties gereserveerde budgetten (-/ ,-) ondergebracht onder het onderdeel Procesautomatisering AWK), renoveren awzi Stolwijk stond gepland in 2010, deze investering is doorgeschoven naar De standtijd van de gasmotoren overschrijdt in het meerjarenperspectief de termijn van afschrijving. Als gevolg van de hoge belasting van de gasmotoren en ter verbetering van de efficiëntie in de elektriciteitsopwekking wordt verwacht dat renovatie of vervanging van de gasmotoren binnen het meerjarenperspectief nodig zal zijn. Bij inspectie is gebleken dat de drijflaagput door het agressieve milieu zowel civieltechnisch als elektromechanisch in slechte staat is. Voor de renovatie van deze drijflaagput was nochtans geen budget in de meerjarenraming gereserveerd. De complete vervanging van het besturingssysteem inclusief telemetrie zal, mogelijk met uitzondering van het verzorgingsgebied Groote Zaag, via één centraal aangestuurd project de komende jaren plaats hebben. Daartoe zijn de desbetreffende budgetten uit de meerjarenbegroting als apart onderdeel in de meerjarenbegroting uitgewerkt (zie procesautomatisering AWK) Pagina 28

29 Procesautomatisering AWK ( ) In de Verenigde Vergadering van september 2010 is een krediet voor de voorbereiding van de vervanging van het besturingssysteem en de telemetrie van de zuiveringstechnische objecten binnen één centraal project beschikbaar gesteld. Daartoe zijn de desbetreffende kosten uit de verschillende onderdelen van de meerjarenraming gebundeld onder deze post. Het betreft o.a. renovaties awzi's ( ,-), Nieuw informatiesysteem Zuiveringenbeheer ( ), Automatiseringsupgrade awzi s ( ). Voor de aanpak is per onderdeel het investeringsschema financieel uitgewerkt. Hierbij is gebleken dat de totale investering ,- hoger ligt dan waarmee tot nog toe rekening werd gehouden. Dit bedrag is aan de verwachte investering voor de komende jaren toegevoegd. Slibstrategiestudie In april 2007 is de zuiveringsslib strategiestudie voor het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard afgerond. Het investeringsplan wordt gebruikt voor het realiseren van de aanpassingen voortvloeiend uit de slibstrategiestudie. Renoveren rioolgemalen en bijdragen van gemeenten Deze investeringen betreffen renovaties van diverse rioolgemalen in de Krimpenerwaard, het afvalwatertransport Zuidplas, rioolgemaal Westergouwe en Triangel. Bijdragen van gemeenten (-/ ) Voor de uitvoering van de hierboven genoemde investeringen wordt van de gemeenten een opbrengst ontvangen. Deze bijdragen worden berekend conform verdeelsleutels die in het verleden zijn vastgesteld. Toegevoegd is de verwachte bijdrage van de gemeente Zoetermeer in de nieuwbouw van het riooleindgemaal Meerzicht in Zoetermeer. Deze bijdrage zal in 2011/2012 worden verrekend. Bijdragen aan overheden ( ) Bijdrage aan overheden voor renovatie rioolgemalen in beheer van de gemeenten. De verhoging betreft een bijdrage aan de gemeente Zoetermeer ten behoeve van de renovatie van de bestaande persleiding tussen het gemeentelijke rioolgemaal Rokkeveenseweg en het riooleindgemaal Meerzicht inclusief de aanleg van een tweede leiding in verband met de toekomstige capaciteit van het gemaal Rokkeveenseweg. Voor de afvoer van het afvalwater uit het bedrijventerrein Prisma via het Zoetermeerse transportstelsel draagt HHSK conform de afspraken van 2001/2002 voor circa 17% ( ) bij aan de investeringskosten en beheerskosten voor het transport van afvalwater via het rioolgemaal Rokkeveenseweg. Bemonsteringsapparatuur Het opgenomen bedrag is bestemd voor het vervangen van bemonsteringsapparatuur. Onderzoek nieuwe technieken AWK (-/ ,-) De verwachte inzet op onderzoek naar nieuwe (zuiveringstechnieken) is bijgesteld. Gelet op de ontwikkeling van de zuiveringstechnologie en de verwachte samenwerking met o.a. kennisinstituten bij dit onderzoek zal het onderzoek zich hoofdzakelijk richten op kleinschalig toegepast onderzoek dan wel studies in relatie tot de inzetbaarheid van nieuwe technologieën. Op grond hiervan is de verwachte investering neerwaarts bijgesteld. KRW onderzoek AWZI s Het investeringsplan is een van de onderdelen van de te nemen maatregelen in het kader van de kaderrichtlijn water. Het betreft onderzoek welke maatregelen er genomen moeten worden op de awzi s om te voldoen aan de kaderrichtlijn water. Hierbij speelt vooral de herziening van de lozingsvergunningen voor lozing van het gezuiverde afvalwater op Rijkswater een belangrijke rol. Pagina 29

30 Optimalisatiestudies waterketen en samenwerken Onderzoeken/studies voorafgaand aan het opstellen van afvalwaterplannen, de uitkomsten van deze onderzoeken worden in de afvalwaterplannen nader uitgewerkt. Afspraken met gemeenten over samenwerking op het gebied van investeringen in de afvalwaterketen zijn gemaakt op basis van Optimalisatie Afvalwatersysteem Studies (OAS) per awzi-verzorgingsgebied. In lijn met het Bestuursakkoord Waterketen (BWK) zijn afspraken met gemeenten gemaakt op het gebied van samenwerking binnen de afvalwaterketen. Het doel is een besparing in de kosten te bereiken circa 10% in Uitvoeren energie efficiëntieplannen Energie-efficiëntie plannen worden opgesteld en uitgevoerd. Jaarlijks wordt op de zuiveringsinstallaties een verbetering van de energie-efficiëntie bereikt van 2%. Diffuse bronnen (m.n. glastuinbouw) Een onderzoeksproject samen met glastuinbouwbedrijven om diffuse emissies zo veel mogelijk te beperken. Dit door aanpak van lozing van gewasbeschermingsmiddelen door hergebruik van afvalwater of andere maatregelen. Subsidie glastuinbouw/bijdrageregeling afkoppelen verhard oppervlak Deze investering omvat twee bijdrageregelingen, te weten: de bijdrageregelingen aan gemeenten om bij bestaande bouwprojecten de hemelwaterafvoer af te koppelen van het rioolstelsel, zodat het schone hemelwater terechtkomt in een watergang. de bijdrageregelingen die met name worden aangewend voor aansluiting op de riolering van het buitengebied, beheerkosten hoogwaardige IBA-systemen en aansluiting op het riool van de glastuinbouw. Pagina 30

31 Programma 4: Wegen Inhoud programma Het hoogheemraadschap draagt zorg voor het beheer van het wegennet buiten de bebouwde kom in de Krimpenerwaard, uitgezonderd provinciale wegen. Beoogd effect Waarborgen van voldoende bereikbaarheid, verkeersveiligheid en berijdbaarheid. Doelen planperiode Ambitie: Op termijn overdragen van het wegenbeheer aan derden; tot dat moment wordt nauw samengewerkt met betrokken partijen In de planperiode worden de mogelijkheden voor overdracht van de wegentaak inzichtelijk gemaakt. Wegbeheerders in de Krimpenerwaard werken efficiënter en effectiever aan uitvoering en beheer door verbeterde samenwerking. Ambitie: Behoud van de kwaliteit van de wegen met extra aandacht voor veiligheid De kerngegevens van wegen zijn in een beheerregister beschikbaar. Het aantal onveilige locaties is afgenomen waarbij gestreefd wordt naar vermindering van het aantal verkeersongevallen. De mobiliteit in de Krimpenerwaard is in beeld gebracht. HHSK neemt geen initiatief tot verbetering van de mobiliteit, maar staat welwillend tegenover initiatieven van derden; wel voert HHSK een beperkt aantal projecten uit in het kader van het fietspadenplan van de provincie. De huidige kwaliteit van beheerde objecten is in stand gehouden conform planmatige onderhoudsprogramma s van wegen, groen, kunstwerken en bebakening en door implementatie van wet- en regelgeving. Ontwikkelingen en maatregelen 2011 In 2011 continueert HHSK de lijn van beheer en onderhoud van de wegen van de voorgaande jaren. In 2010 is gestart met activiteiten om de veiligheid te verbeteren. In 2011 gaat HHSK daarmee verder en worden grootschaligere verbetertrajecten gestart. De overdracht van het wegenbeheer wordt ook in 2011 onder de aandacht gebracht bij het traject van gemeentelijke herindeling in de Krimpenerwaard. In 2011 start HHSK met het aanpakken van het achterstallig onderhoud van de wegbruggen. Op termijn overdracht van het wegenbeheer aan derden; tot die tijd in nauwe samenwerking met betrokken partijen HHSK brengt (on)mogelijkheden voor overdracht in beeld en organiseert oriënterende gesprekken met betrokken partijen. Daarnaast kaart HHSK het onderwerp actief aan bij de provincie en andere betrokkenen bij de herindeling van de Krimpenerwaard. HHSK volgt actief de ontwikkelingen rondom de herindeling. HHSK geeft op het gebied van gladheidbestrijding de ingezette samenwerking verder vorm. Gewerkt wordt aan gezamenlijk inkoop van strooizout en gezamenlijke coördinatie. Pagina 31

32 Behoud van de kwaliteit van de wegen met extra aandacht voor veiligheid HHSK voert de inspecties van alle categorieën wegen inclusief fietspaden uit conform het inspectieplan. HHSK borgt de laatste gegevens omtrent bebording in het beheersregister, maakt een aanvang met het vastleggen van kunstwerken en maakt de basisgegevens beschikbaar via GEOWEB. HHSK voert de planning voor verkeerstellingen uit. HHSK voert wegreconstructies uit conform het bijgestelde meerjaren reconstructieprogramma, waarbij onderhoud zo veel mogelijk wordt uitgesteld. In 2011 worden onder andere de West- Vlisterdijk, Benedenheulseweg en de noordzijde van de Benedenkerkseweg afgerond. HHSK maakt een aanvang met het uitvoeren van een meerjarenprogramma vervangen wegbruggen. HHSK vermindert de onveiligheid door één blackspot aan te pakken binnen de reconstructie van Benedenheul, Benedenkerk en Schenkel en zorgt voor uitvoering van het plan van aanpak voor de verbetering van de verkeersveiligheid op de Hollandse IJsseldijk (3 blackspots ). Financiën Netto kosten in exploitatie voor dit programma, inclusief rente- en afschrijvingslasten van investeringen (lopend en gepland): Bedragen x Programma 4: Wegenbeheer Bijgestelde begroting 2010 Bijgestelde begroting 2010 Begroting Verschil VJN- Begroting Jaarschijf 2010 Jaarschijf Eigen plannen Plannen van derden Beheersinstrumenten wegen Aanleg en onderhoud wegen Wegenverkeersregeling en-verkeersveiligheid #VERW! 496 #VERW! 41 Totaal Toelichting: Ook in het programma Wegen is een financieel voordeel te zien in Het kan worden verklaard met de al eerder genoemde redenen in de financiële beschouwingen: de lagere omslagrente en een betere spreiding van de uitgaven over de jaren. Dit herziene uitgavenpatroon levert een reëlere (lagere) boekwaarde op per 31 december 2010, waardoor de rentekosten in 2011 gedaald zijn. Onderstaande tabel toont de te voteren bedragen uit het investeringsprogramma voor programma 4. Het diagram toont het onderscheid naar de verschillende kostensoorten voor het programma Wegen. Indirecte kosten 27% Afschrijvingen 23% Rente 10% Overige exploitatiekosten 13% Personeelslasten 27% Pagina 32

33 De tabel toont de te voteren bedragen uit het investeringsprogramma voor programma 4. Bedragen x Te voteren investeringsbedragen Investering TOTAAL Na 2014 Reconstructie polderwegen Rotonde Capellelaan-N Vervanging wegbruggen Duurzaam veilig Nederlek Duurzaam veilig BAS Gebiedsprofiel V&V Krimpenerwaard Aanpak black en grey spots Totaal investeringen programma Toelichting op geplande investeringen: Reconstructie polderwegen Deze investering betreft de reconstructie van polderwegen in de Krimpenerwaard. Door de slechte bodemgesteldheid van de Krimpenerwaard wordt ieder jaar circa 4 km polderweg versterkt met gewapend asfalt en duurzaam veilig ingericht. Een groot deel van het bedrag uit de jaarschijf 2010 ( 3 miljoen) is doorgeschoven naar het jaar 2011 omdat de werken West-Vlisterdijk en Benedenheul, Benedenkerk en Schenkel meer voorbereiding vergen vanwege mogelijk samenloop met kadeverbetering en het verbeteren van de verkeersveiligheid. Daarnaast blijken de reconstructie in meerdere opzichten complexer dan vooraf voorzien en vergt met name een goede afstemming met de omgeving extra tijd. Tot slot worden reconstructie in de nieuwe werkwijze eerst volledig voorbereid alvorens een uitvoeringskrediet wordt aangevraagd. Dit heeft in de begroting eveneens een vertragend effect, ook als het werk wel volgens planning zou worden uitgevoerd. Rotonde Capellelaan N210 Deze investering betref het aanleggen van een rotonde op het kruispunt van de Capellelaan met de N210, boven Ammerstol. Deze rotonde wordt aangelegd ten behoeve van de ontsluiting van Ammerstol, vooruitlopend op het afsluiten van de Lekdijk in het kader van Dijkversterking Bergambacht-Schoonhoven Vervanging wegbruggen De investering betreft het vervangen van een aantal wegbruggen door duikers of nieuwe bruggen in de Krimpenerwaard. Met de Voorjaarsnota 2011 zal dit investeringsprogramma volledig worden herzien op basis van een uitgebreide rapportage ten aanzien van het achterstallig onderhoud aan de wegbruggen. Duurzaam veilig Nederlek en BAS Deze investering volgt uit de dijkversterkingen. Nadat de dijk is versterkt, wordt er een nieuwe weg aangelegd die voldoet aan de huidige normen en richtlijnen van duurzaam veilig. Voor beide dijkversterkingen is een éénmalig bedrag opgenomen. Gebiedsprofiel Verkeer en Vervoer Krimpenerwaard De investering betreft het realiseren van fysieke maatregelen om de verkeersveiligheid te verbeteren waaronder de aanleg van een aantal overslagplaatsen in de Krimpenerwaard. Veiligheid: Black- en Greyspots Deze investering is opgenomen in het Waterbeheerplan blackspots zijn plaatsen waar in het verleden verkeersongelukken met dodelijke afloop hebben plaatsgevonden. Greyspots zijn plaatsen waar in het verleden ongelukken met letsel als gevolg plaats hebben gevonden. HHSK gaat maatregelen nemen om de verkeersveiligheid op deze plaatsen te vergroten. In 2011 zal in ieder geval één locatie worden aangepakt. De werkzaamheden lopen gelijk op met de reconstructie van Benedeheul, Benedenkerk en Schenkel. Verder staan nog enkele blackspots op de IJsseldijk het programma. Pagina 33

34 Pagina 34

35 Programma 5: Omgeving en organisatie Inhoud programma Het programma beslaat de onderdelen die betrekking hebben op de wijze waarop de primaire taken (waterkeringen, watersysteem, zuiveringen, wegen) worden uitgevoerd en de onderdelen die de primaire taken ondersteunen. De gewenste manier van uitvoeren is verwoord in het WBP, waarbij als leidend thema is gesteld dat de omgeving centraal moet staan. De bestuurlijk meest relevante thema s zijn: - gebiedsgerichte aanpak, - calamiteitenzorg, - vergunningverlening, toezicht en handhaving - communicatie- en informatiebeleid - klimaat en duurzaamheid - financieel beleid, waaronder Treasury en heffing & invordering - organisatiebeleid en Human Resource Management (HRM). Beoogd effect Een betrouwbare organisatie met een goede verhouding met de burgers, het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties, alsook de medewerkers. Er is ruimte en aandacht voor maatschappelijke ontwikkelingen en de bewoners in het gebied, met een zo breed mogelijk draagvlak bij de besluitvorming. Er is ruimte en aandacht voor de ontwikkeling van de organisatie en de medewerkers zelf, daarbij inspelend op ontwikkelingen en vereisten vanuit de maatschappij. Dit alles door de taken uit te voeren op een maatschappelijk verantwoorde wijze, waarbij leefbaarheid, veiligheid, werkomgeving, klimaat en duurzaamheid centraal staan. Doelen planperiode Ambitie: Tijdige en kwalitatief goede inbreng van wateraspecten in beleid en plannen voor ruimte, milieu en groen HHSK beschikt over heldere informatie, actuele uitgangspunten en inhoudelijke kaders voor de uitvoering van de watertoets en past die ook toe. HHSK levert bij (boven)regionale ruimtelijke plannen in een zo vroeg mogelijk stadium advies over functiegeschiktheid en randvoorwaarden voor de inrichting van het gebied (waterkansenkaart, watervisie). Bij de inbreng en advisering wordt mede rekening gehouden met landschappelijke waarden, natuur, cultuurhistorie en recreatief medegebruik, voor zover deze gerelateerd zijn aan de taken van HHSK. Ambitie: Uitmuntende calamiteitenzorg HHSK beschikt over een actueel calamiteitenplan en goede calamiteitenbestrijdingsplannen. Binnen de planperiode gaat HHSK op het gebied van calamiteitenzorg behoren tot de top vijf van de waterschappen. Ambitie: Omgevingsgerichte en vlotte vergunningverlening met doeltreffende en risicogerichte handhaving ten behoeve van een juiste naleving HHSK anticipeert actief op nieuwe en veranderende wet- en regelgeving. HHSK zorgt voor adequate (eigen) regelgeving, beleidsregels en (vergunningen)procedures. HHSK beschikt over een actuele nota Handhaving en realiseert een adequaat handhavingniveau, waarbij ook rekening wordt gehouden met de specifieke situatie waarbinnen een overtreding plaatsvindt. De schouw op het onderhoud door derden van de waterkeringen, de wateren en de wegen wordt doeltreffend uitgevoerd. Pagina 35

36 Ambitie: Tijdige en heldere communicatie met derden; bereikbaar en aanspreekbaar voor derden De communicatieaanpak van HHSK wordt zo goed mogelijk afgestemd op de interesses en informatiebehoeften van de doelgroepen De externe informatievoorziening en elektronische dienstverlening van HHSK wordt uitgebreid. Ambitie: Invulling van nationale en internationale doelstellingen voor klimaat en duurzaamheid, voor zover ze passen binnen de taken en verantwoordelijkheden Vanaf 2011 voldoet ten minste 50% van de inkopen van HHSK aan de door VROM geformuleerde duurzaamheidcriteria. HHSK streeft naar beperking van energieverbruik en CO2 uitstoot in de eigen bedrijfsvoering. Bij de uitwerking van het beleid, maatregelen en regelgeving worden klimaat en duurzaamheid nadrukkelijk meegewogen. Ambitie: Transparantie en verantwoording van het gevoerde beleid en beheer zowel inals extern door te werken vanuit klantgerichtheid en professionaliteit in de gehele organisatie Jaarlijks wordt, geïntegreerd in de begrotingscyclus, bepaald hoe de doelen uit dit plan van dit plan worden gerealiseerd. HHSK maakt zo goed mogelijk gebruik van subsidies en bijdrageregelingen. HHSK streeft naar aanvaardbare belastingtarieven en een doelmatige belastingheffing. Goed werkgeverschap met voldoende ruimte en aandacht voor de ontwikkeling van medewerkers. Doelmatige ingerichte organisatie (structuur, processen, voorzieningen). Op de taak berekende (informatie)systemen gericht op de eigen taakuitoefening en de wensen van de klant. Ontwikkelingen en maatregelen 2011 Omgeving: HHSK geeft wateradvies aan initiatiefnemers van relevante ruimtelijke plannen in de verschillende planfasen. Na de actualisering van het toetsingskader in 2010 en het verbeteren van de afstemming met de uitvoerende processen van Vergunningverlening en Handhaving zal in 2011 worden gestuurd op verdere professionalisering en verbetering van de dienstverlening. Het klantvriendelijk en automatisch afdoen van risicovrije watertoetsen door middel van internetapplicaties, zoals in gebruik bij enkele waterschappen wordt hierbij overwogen. In de communicatie naar de burger zal de implementatie van het Omgevingsloket Online Water medio 2011 een grote rol gaan spelen. Hiermee ontstaat een elektronisch loket voor vergunningaanvragen. Dit vraagt wel de nodige aanpassingen van de interne verwerking van deze aanvragen en werkprocessen. De huidige zes vergunningstelsels op het gebied van water worden gebundeld in de nieuwe waterwet. Er is een watervergunning met het waterschap als bevoegd gezag. Dit betekent dat een vergunning aan alle aspecten van het waterbeheer moet worden getoetst. Voor de VROM vergunningen (zoals kap-, bouw- en milieuvergunningen) geldt een soortgelijke ontwikkeling met de komst van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (WABO), welke eind 2010 in werking is getreden. De Waterautoriteit heeft op enkele van deze adviesrecht, bijvoorbeeld bij indirecte lozingen. Voor de burger en het bedrijfsleven wordt het hiermee gemakkelijker een Water- of Omgevingsvergunning aan te vragen door het faciliteren van één loket voor de watervergunning en de omgevingsvergunning. Dit gebeurt in de vorm van een landelijke uniforme digitale aanvraagmodule. Pagina 36

37 Voor de verschillende overheden betekent dit een verregaande digitalisering van het werk. Zo komen technische tekeningen voornamelijk digitaal binnen. Deze verandering zal zoals nu bekend half 2011 zijn beslag krijgen. Afhankelijk van de mate van digitale aanvragen zal dit gevolgen hebben in de ICT structuur (extra investeringen) en veranderingen van werkwijze van vergunningverleners en handhavers. Binnen al deze veranderingen wil HHSK op gebied van vergunningverlening en handhaving voor 2011 blijven staan voor efficiënte vergunningverlening en adequate handhaving: HHSK voert adequaat niveau van vergunningverlening conform beleidskaders opgesteld en binnen termijn de termijnen afgegeven. HHSK voert adequaat handhavingniveau: het nalevingpercentage zoals voorzien in de nota handhaving stijgt jaarlijks over alle toezichtvelden. In het kader van een hernieuwd handhavingnota zal ook specifieke aandacht zijn voor meer situationeel gerichte toezicht en handhaving. Voor vergunningverlening geldt een vergunningverlening met zo min mogelijk administratieve lasten voor de burger. Met de geplande komst van de WABO en het Omgevingsloket Online krijgen de vergunningverleners meer de rol van front office voor de burger die een vergunningsaanvraag of melding bij HHSK wil indienen. In 2011 wordt het gehele calamiteitenplan inclusief alle bestrijdingsplannen herzien. Hierbij worden leer- en verbeterpunten voortkomend uit oefeningen en calamiteiten verwerkt. Bij opleidingen en oefeningen op het gebied van calamiteitenzorg ligt de focus op verbetering van de effectiviteit van de crisisbesluitvorming, het uitvoeren van scenarioanalyses en het goed managen van informatie binnen zowel het interne als het externe netwerk. Daarnaast wordt binnen de Waterkolom intensief met de verschillende partners samengewerkt om de kwaliteit van crisisbeheersing te verbeteren. De Nota communicatie HHSK is in 2011 een belangrijk uitgangspunt voor de afdeling communicatie. Het gewenste effect blijft het komende jaar onveranderd; de gezamenlijk communicatie-inspanning moet leiden tot goede naamsbekendheid en tevreden burgers en bedrijven. Nadrukkelijker dan in 2010 zullen we kijken naar de verschillende doelgroepen en daar de inzet van de afdeling op afstemmen. Aandachtspunten voor 2011 zijn: Meer communiceren vanuit het maatschappelijk belang. Nadrukkelijker samenwerken met onze partners (gemeenten en andere waterschappen). De communicatie rond projecten. Doorontwikkelen van de website. De uitbreiding van de externe informatievoorziening wordt vooral digitaal vormgegeven. Hiertoe is het van het grootste belang dat de basisgegevens op orde zijn, zoals die zijn benoemd bij de voorgaande programma s (leggers, beheerregister, etc.). Bij de elektronische dienstverlening volgt HHSK de ontwikkelingen van het Waterschapshuis en worden beschikbare producten indien van toepassing afgenomen. HHSK is zodoende volgend bij uitvoeren van het NUP (Nationaal Uitvoeringsprogramma). Op basis van het in 2010 voor Schieland en de Krimpenerwaard gedefinieerde begrip Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is de huidige stand bij het hoogheemraadschap onderzocht (nulmeting). In de eerste helft van 2011 wordt de visie op het vlak van maatschappelijk verantwoord ondernemen verder bepaald. Prioriteit wordt daarbij gegeven aan het aspect duurzaamheid. Organisatie: In 2011 wordt de HR-visie en strategie vastgesteld. De visie geeft antwoord op vragen als: wie/wat willen we zijn, welke type medewerker willen we, wat betekent dit voor het soort leiderschap hoe houden we onze medewerkers duurzaam inzetbaar. Pagina 37

38 Ook in 2011 blijft het ziekteverzuim een speerpunt. De focus komt meer te liggen op het zoveel mogelijk voorkomen en beperken van verzuim. Daar waar verzuim optreedt dit zo goed mogelijk te begeleiden naar een spoedige, succesvolle en duurzame re-integratie. Hiervoor worden diverse activiteiten georganiseerd. Ondertussen wordt de CAO verder geïmplementeerd. Eind 2010 is de reorganisatie van de ondersteunende afdelingen afgerond en is het aantal ondersteunende afdelingen teruggebracht van zes naar drie. Door de reorganisatie is de structuur van de middelenafdelingen veranderd en kunnen de middelen afdelingen beter afgestemde diensten en middelen leveren. Hiervan profiteren zowel de primaire afdelingen als de ondersteunende afdelingen onderling. In 2011 wordt er een plan ontwikkeld om op daadwerkelijk elkaar afgestemde producten en diensten te leveren. De heffing en invordering van de waterschapsbelastingen voor Schieland en de Krimpenerwaard wordt door de Regionale Belasting Groep (RBG) verzorgd. Een deel van de RBG is in 2011 gehuisvest in het pand aan de Maasboulevard. Dit pand is eigendom van HHSK. HHSK gaat op de ingeslagen weg verder met het beheersen van kosten van de organisatie. Deskundige projectcontroles, goed gebruik maken van subsidiemogelijkheden, een goed treasurybeleid en het beheersen van inhuurkosten van personeel dragen daar aan bij. Dit alles resulteert in 2011 in een: Kostenstijging op het niveau van MJR : maximaal 4%; Opstellen van een bedrijfsvoeringvisie; Opstellen van een HR-visie; Ziekteverzuim onder 5%; Visiebepaling op MVO binnen HHSK; Tenminste 50% van de inkopen voldoet aan gangbare duurzaamheidscriteria; Financiën Netto kosten in exploitatie voor dit programma, inclusief rente- en afschrijvingslasten van investeringen, lopend en gepland. Het gaat in onderstaande tabel over de financiën exclusief de ondersteunende producten. Deze kosten van deze ondersteunende producten worden verdeeld over alle programma s en zijn opgenomen in een aparte tabel. Bedragen x Programma 5: Omgeving en organisatie Bijgestelde begroting 2010 Bijgestelde begroting 2010 Begroting Verschil VJN- Begroting Jaarschijf 2010 Jaarschijf Eigen plannen Plannen van derden Vergunningen en keurontheffingen Handhaving keur WVO-vergunningen en meldingen Handhaving WVO Belastingheffing Invordering Bestuur Externe communicatie Algemeen Totaal Toelichting Beleidsproduct Algemeen toont een hogere opbrengst doordat de doorbelaste rentekosten op dit product circa lager zijn. Dit heeft te maken met een kleine aanpassing in de versleuteling van de totale rentekosten over alle beheerproducten. In vorige begrotingen werden de rentekosten van de exploitatiebegroting geheel begroot op het product Algemeen. Met ingang van de programmabegroting 2011 worden de financieringskosten van de exploitatiebegroting omgeslagen naar alle beheerproducten. Andere beleidsproducten krijgen daardoor nu wel rentekosten doorbelast terwijl dat voorheen niet het geval was. Voorbeelden daarvan zijn de Pagina 38

39 beleidsproducten Externe communicatie ( ), Bestuur ( ), Belastingheffing ( ), Plannen van derden ( ) en Eigen plannen ( ). De personeelkosten op beleidsproduct Eigen plannen van programma 5 zijn hoger doordat er meer uren zijn begroot op dit product die besteed zullen worden aan bijvoorbeeld het Watergebiedsplan in de Krimpenerwaard. Daarentegen zijn er minder uren begroot op het beleidsproduct Eigen plannen van programma 2 (te besteden aan bijvoorbeeld de jaarrapportage van het Waterbeheerplan). Hier is dus sprake van een verschuiving van budgetten. Daarnaast nemen de indirecte kosten (van ondersteunende producten) op beleidsproduct Eigen plannen toe met door de toename van het aantal begrote uren op dit product. Zie hoofdstuk 8.1 voor een toelichting op de kostentoerekening van de ondersteunende beheerproducten. Tenslotte zijn de doorbelaste rentekosten op het beleidsproduct Eigen plannen met circa gestegen. In totaal zijn de kosten dus met gestegen op dit beleidsproduct. De kosten op het beleidsproduct Bestuur zijn met gedaald. Deze mutatie bestaat uit drie onderdelen. Ten eerste stijgen de kosten met door een extra dotatie aan de voorziening voor pensioenen en wachtgelden van bestuurders in Verder krijgt dit product rentekosten doorbelast zoals hierboven al is beschreven. Ten derde maakt het beheerproduct Eigendommenbeheer deel uit van het beleidsproduct Bestuur. Op het beheerproduct Eigendommenbeheer dalen de personeelskosten met doordat minder uren zijn begroot op dit beheerproduct en meer uren op ondersteunend product Bestuurlijke en juridische zaken. Aanleiding voor bijstelling van de urenbegroting is de werkelijke tijdsbesteding door het team juridische zaken en vastgoed in De beleidsproducten Belastingheffing en Invordering tonen een wisselend beeld. Dit heeft een tweetal oorzaken. De indirecte kosten zijn respectievelijk en lager doordat de ondersteunende producten huisvesting en I&A een lager budget hebben. Daarentegen krijgen beide beleidsproducten nu wel exploitatierente doorbelast van respectievelijk en Per saldo stijgen de kosten van het beleidsproduct Belastingheffing met en dalen de kosten van het beleidsproduct Invordering met in Per saldo blijven de kosten van de beleidsproducten Vergunningverlening en Handhaving gelijk. De invoering van Nieuwe Waterwet heeft ervoor gezorgd dat de werkwijze van het verlenen van vergunningen en het handhaven daarvan is veranderd. Daarom is de productenstructuur van een deel van programma 5 veranderd. Er is voor gekozen om (voor deze waterschapstaak) nog maar twee beleidsproducten te gebruiken, en deze ieder op een zelfde manier in te delen: Beleidsproduct Vergunningen en keurontheffing Handhaving Beheerproducten Waterwet en eigenverordeningen Wabo en wetgeving derden Plantoetsing Waterwet en eigenverordeningen Wabo en wetgeving derden Klachten De oude producten op het gebied van Vergunningverlening en Handhaving zijn vanaf 1 januari 2011 niet meer actief. Daarom is het budget voor die producten in de begroting 2011 gelijk aan nul. Pagina 39

40 Het diagram toont het onderscheid naar de verschillende kostensoorten voor het programma Omgeving en organisatie: Indirecte kosten 15% Afschrijvingen 3% Rente 4% Overige exploitatiekosten 25% Personeelslasten 53% Onderstaande tabel toont de te voteren bedragen uit het investeringsprogramma voor dit programma. Bedragen x Te voteren investeringsbedragen Investering TOTAAL Na 2014 Verkiezingen Vervangen eigendomsadministratie Totaal investeringen programma Toelichting op geplande investeringen Verkiezingen 2012 Deze investering is bestemd voor het organiseren van de vierjaarlijkse verkiezing van het algemeen bestuur van het waterschap. Vervangen eigendomsadministratie De eigendomsadministratie van HHSK wordt nu gevoerd in een stand-alone pakket door team JA&V. In 2011 wordt een uitgestelde eenmalige investering van gevraagd om de eigendomsadministratie in GIDS te kunnen voeren. Dit bedrag is nodig om de contractmodule van GIDS in te richten, de administratie te converteren naar GIDS en voor het bouwen van rapportages t.b.v. de eigendomsadministratie. Pagina 40

41 Ondersteunende producten De kosten van de ondersteunende producten worden verdeeld over alle andere producten. Ze vormen de indirecte kosten voor alle programma s. De methodiek van verdelen wordt beschreven in paragraaf 8.1. Bedragen x Ondersteunende producten Bijgestelde begroting 2010 Bijgestelde begroting 2010 Begroting Verschil VJN- Begroting Jaarschijf 2010 Jaarschijf Centraal management Personeelsbeleid Interne communicatie Financiën Control Informatiebeleid en automatisering Huisvesting Interne faciliteiten Materieelbeheer Bestuurlijke en juridische zaken Totaal Toelichting: De personeelskosten op beleidsproduct Personeelsbeleid zijn hoger doordat uitkeringen aan voormalig personeel nu op dit product worden begroot in plaats van direct ten laste van de voorziening wachtgeld en pensioenen worden geboekt. Hier is dus sprake van een verschuiving van budgetten. De personeelskosten op het beleidsproduct Financiën en Control zijn lager doordat enerzijds is bezuinigd op de formatie van het team financiële administratie in het kader van de operatie Storm. Anderzijds zijn de exploitatiekosten op dit product lager doordat er extra uren voor projectcontrol op investeringsprojecten zijn gevraagd door projectleiders. Hier is dus sprake van het extra activeren van uren waardoor de exploitatiekosten van het beleidsproduct Financiën en Control in 2011 zijn gedaald. Lagere rente en afschrijvingskosten leiden tot lagere budgetten op de ondersteunende producten Informatiebeleid en Automatisering, Huisvesting, Interne faciliteiten en Materieelbeheer. Lagere rentekosten zijn het gevolg van het renteomslagpercentage dat is verlaagd van 4% naar 3,3%. De afschrijvingskosten in 2011 zijn lager doordat lopende investeringsprojecten niet in 2010 worden afgerond terwijl tijdens het opstellen van de Voorjaarsnota 2010 werd verwacht dat dit wel het geval zou zijn. Budgethouders hebben nu aangegeven dat uitgaven doorlopen tot in 2011 waardoor het project een jaar later start met afschrijven. Projecten waarvoor dit geldt zijn bijvoorbeeld het invoeren van belastingsysteem Tax-i, vervanging van ICT systemen, vervangen van meubilair en aanschaf van dienstauto s. Tenslotte zijn de personeelskosten van beleidsproduct Bestuurlijke en juridische zaken hoger doordat er meer uren zijn begroot op dit product en minder uren op het beheerproduct Eigendommenbeheer. Hier is dus sprake van een verschuiving van budgetten. Het diagram toont het onderscheid naar de verschillende kostensoorten voor de ondersteunende producten. Overige exploitatiekosten 31% Afschrijvingen 11% Rente 4% Personeelslasten 54% Pagina 41

42 Onderstaande tabel toont de te voteren bedragen uit het investeringsprogramma voor de ondersteunende producten. Bedragen x Te voteren investeringsbedragen Investering TOTAAL Na 2014 Materieel Watersystemen Materieel Waterkeringen en Wegen Vervangen mobiele telefonie Vervangen dienstauto's Informatievoorziening Bedrijfsmiddelenkrediet Onderzoek en ontwikkelingskrediet Totaal investeringen programma Toelichting op geplande investeringen: Materieel HHSK Het betreft de investeringen in materieel dat wordt ingezet bij de beheerstaken van het waterschap. Het materieel omvat onder meer bedrijfsauto s, aanhangwagens, zoutstrooiers, tractoren, boten en pompen. Vervangen mobiele telefoons Elk jaar worden mobiele telefoons vervangen voor gemiddeld per jaar. Informatievoorziening Deze investering is op basis van het nieuwe informatiebeleidsplan. Bedrijfsmiddelenkrediet Het krediet dient om onvoorziene uitgaven met betrekking tot investeringen te dekken zonder dat die tot een budgetoverschrijding leiden. Onderzoek- en ontwikkelingskrediet Dit krediet dient ter voorbereiding, onderzoek en faciliteren van nieuwe / innovatieve plannen. Dekkingsmiddelen Bedragen x Dekkingsmiddelen Bijgestelde begroting 2010 Bijgestelde begroting 2010 Begroting Verschil VJN- Begroting Belastingopbrengsten: Jaarschijf 2010 Jaarschijf Systeemheffing Zuiveringsheffing Wegenbeheer Totale dekking Toelichting op verschillen: De geprognosticeerde belastingopbrengst zuiveringsheffing stijgt in 2011 met circa (bij een ongewijzigd tarief per vervuilingseenheid) door bijstelling van de belastingeenheden. Zie het volgende hoofdstuk voor een toelichting op de gewijzigde belastingeenheden. Pagina 42

43 7. Waterschapsbelastingen 7.1 Algemeen Ontwikkeling geraamde belastingeenheden De jaarrekening 2009 en de door gemeenten begin dit jaar vastgestelde WOZ-waarden geven aanleiding de belastingeenheden voor de categorie gebouwd in opwaartse zin bij te stellen. Zo komt het totaal aan vastgestelde WOZ-waarden voor woningen en bedrijven in het Schielandse gebied circa 2,3 miljard hoger uit dan geraamd in de Voorjaarsnota In het gebied van de Krimpenerwaard komt de vastgestelde WOZ-waarde overeen met de raming in de Voorjaarsnota Het aantal vervuilingseenheden komt in 2011, naar verwachting, 500 eenheden hoger uit dan de raming in de Voorjaarsnota Kwijtschelding Het kwijtscheldingsbeleid van HHSK is vastgelegd in de Kwijtscheldingsregeling. De regeling is vastgesteld door het algemeen bestuur van HHSK op 3 januari De kwijtschelding bij HHSK is beperkt tot de ingezetenenomslag (watersysteem- en wegenheffing) en zuiveringsheffing woonruimten. Daarnaast wordt voor de kwijtscheldingsnorm voor de kosten van bestaan aangesloten bij de normbedragen en -percentages voor bijstandsuitkeringen die gebruikt worden bij de toepassing van de Wet Werk en Bijstand. HHSK heeft gekozen voor de maximale kwijtscheldingsnorm zijnde 100% van de bijstandsuitkering. De omvang van kwijtschelding van waterschapsbelastingen laat de afgelopen jaren een stijgende tendens zien. Naar verwachting loopt het percentage kwijtschelding van de ingezetenenomslag watersysteemheffing op tot 7,7% (dit was 7,3% in 2010) en voor de zuiveringsheffing tot 7,4% (dit was 7% in 2010). Overigens leidt de toename aan kwijtschelding, naar verwachting, niet tot een verlaging van het oninbaar zijn van belastingschulden van ingezetenen. Deze ontwikkeling is aanleiding geweest voor het zoeken naar maatregelen voor de korte- en de lange termijn om de hierdoor ontstane extra lastendruk op de overige belastingplichtigen te beperken. Voor de korte termijn worden maatregelen onderzocht om de omvang van de oninbaarheid van belastingschulden terug te dringen. Bij de Unie van Waterschappen is de houdbaarheid van het huidige kwijtscheldingsregime aan de orde gesteld. Kwijtschelding zal een onderdeel zijn van de studie naar de herziening van het belastingstelsel voor de waterschappen. Oninbaar De jaarrekening 2009 geeft aanleiding het percentage oninbaar van de zuiveringsheffing bedrijven naar beneden bij te stellen van 5% naar 3,5%. Voor de overige belastingcategorieën bestaat die aanleiding niet. Belastingopbrengst Door de toename van het aantal belastingeenheden laten de watersysteemheffing en de zuiveringsheffing een hogere opbrengst te zien. Daartegenover staat dat door de stijgende tendens van kwijtschelding van de waterschapsbelastingen deze opbrengst afneemt. Verder stijgt de geprognosticeerde belastingopbrengst zuiveringsheffing door verlaging van het percentage oninbaar bedrijven. Per saldo komt de totale geprognosticeerde belastingopbrengst in 2011 circa hoger uit dan de raming in de Voorjaarsnota Leges en precariobelasting De invoering van de Waterwet heeft geleid tot een landelijke discussie over de heffing van leges voor de afgifte van vergunningen. Tot op heden heeft deze discussie nog geen gelijke lijn in denken en handelen over dit onderwerp opgeleverd. Wanneer hier meer duidelijkheid over ontstaat wordt besluitvorming hierover voorbereid. Tot die tijd wordt het heffen van leges gecontinueerd. De tarieven worden, zoals gebruikelijk, geïndexeerd met het inflatiepercentage. De tarieven voor de heffing van precariobelasting worden met eenzelfde percentage aangepast. Pagina 43

44 Pagina 44

45 7.2 Tarieven 2011 Watersysteemheffing (voor gehele beheersgebied van HHSK) - ingezetene per woonruimte (aantal woonruimten ) 72,87 - gebouwd per WOZ-waarde (netto WOZ-waarde mln.) 0,0207% - ongebouwd per hectare ( hectaren) 95,49 - natuurterrein per hectare (1.164 hectaren) 2,89 Tariefegalisatiereserve 1 januari Tariefegalisatiereserve 31 december Bodemreserve Wegenheffing (alleen voor het gebied Krimpenerwaard) - ingezetene per woonruimte (aantal woonruimten ) 41,49 - gebouwd per WOZ-waarde (tot. WOZ-waarde ) 0,0242% - ongebouwd per hectare ( hectaren) 32,85 - natuurterrein per hectare (249 hectaren) 1,64 Tariefegalisatiereserve 1 januari Tariefegalisatiereserve 31 december Bodemreserve Totaal (voor gebied Krimpenerwaard 1 ) - ingezetene per woonruimte 114,36 - gebouwd 0,0449% - ongebouwd per hectare 128,34 - natuurterrein per hectare 4,53 Zuiveringsheffing (voor gehele beheersgebied van HHSK) - tarief per vervuilingseenheid (aantal vervuilingseenheden ) 55,17 Tariefegalisatiereserve 1 januari Tariefegalisatiereserve 31 december Bodemreserve Verontreinigingsheffing (voor gehele gebied van HHSK, voor directe lozing op oppervlaktewater) - tarief per vervuilingseenheid (aantal vervuilingseenheden 300) 55,17 1 Het onderscheid voor de Krimpenerwaard komt voort uit de wegentaak, daarvoor wordt alleen in dat gebied belasting geheven. Pagina 45

46 7.3 Rekenvoorbeelden 2011 Rekenvoorbeelden belastingaanslagen 2011 versus tarieven 2010 Tarieven 2011 Tarieven 2010 Schieland Krimpen Schieland Krimpen Verschil Schieland Verschil Krimpen % % Woning / éénpersoonshuishouden WOZ-waarde Ingezetenenheffing 72,87 114,36 69,94 110,35 2,93 4,2% 4,01 3,6% Gebouwd 25,88 56,13 25,75 55,13 0,13 0,5% 1,00 1,8% Zuiveringsheffing 1 ve 55,17 55,17 53,30 53,30 1,87 3,5% 1,87 3,5% Eigen woning 153,91 225,65 148,99 218,78 4,92 3,3% 6,88 3,1% Huurwoning 128,04 169,53 123,24 163,65 4,80 3,9% 5,88 3,6% Woning / meerpersoonshuishouden WOZ-waarde Ingezetenenheffing 72,87 114,36 69,94 110,35 2,93 4,2% 4,01 3,6% Gebouwd 25,88 56,13 25,75 55,13 0,13 0,5% 1,00 1,8% Zuiveringsheffing 3 ve 165,50 165,50 159,91 159,91 5,60 3,5% 5,60 3,5% Eigen woning 264,25 335,99 255,60 325,38 8,65 3,4% 10,61 3,3% Huurwoning 238,37 279,86 229,85 270,26 8,53 3,7% 9,61 3,6% Woning / éénpersoonshuishouden WOZ-waarde Ingezetenenheffing 72,87 114,36 69,94 110,35 2,93 4,2% 4,01 3,6% Gebouwd 41,40 89,80 41,20 88,20 0,20 0,5% 1,60 1,8% Zuiveringsheffing 1 ve 55,17 55,17 53,30 53,30 1,87 3,5% 1,87 3,5% Eigen woning 169,44 259,33 164,44 251,85 5,00 3,0% 7,48 3,0% Huurwoning 128,04 169,53 123,24 163,65 4,80 3,9% 5,88 3,6% Woning / meerpersoonshuishouden WOZ-waarde Ingezetenenheffing 72,87 114,36 69,94 110,35 2,93 4,2% 4,01 3,6% Gebouwd 41,40 89,80 41,20 88,20 0,20 0,5% 1,60 1,8% Zuiveringsheffing 3 ve 165,50 165,50 159,91 159,91 5,60 3,5% 5,60 3,5% Eigen woning 279,77 369,66 271,05 358,46 8,73 3,2% 11,21 3,1% Huurwoning 238,37 279,86 229,85 270,26 8,53 3,7% 9,61 3,6% Pagina 46

47 Rekenvoorbeelden belastingaanslagen 2011 versus tarieven 2010 Tarieven 2011 Tarieven 2010 Schieland Krimpen Schieland Krimpen Verschil Schieland Verschil Krimpen % % Woning / éénpersoonshuishouden WOZ-waarde Ingezetenenheffing 72,87 114,36 69,94 110,35 2,93 4,2% 4,01 3,6% Gebouwd 82,80 179,60 82,40 176,40 0,40 0,5% 3,20 1,8% Zuiveringsheffing 1 ve 55,17 55,17 53,30 53,30 1,87 3,5% 1,87 3,5% Eigen woning 210,84 349,13 205,64 340,05 5,20 2,5% 9,08 2,7% Huurwoning 128,04 169,53 123,24 163,65 4,80 3,9% 5,88 3,6% Woning / meerpersoonshuishouden WOZ-waarde Ingezetenenheffing 72,87 114,36 69,94 110,35 2,93 4,2% 4,01 3,6% Gebouwd 82,80 179,60 82,40 176,40 0,40 0,5% 3,20 1,8% Zuiveringsheffing 3 ve 165,50 165,50 159,91 159,91 5,60 3,5% 5,60 3,5% Eigen woning 321,17 459,46 312,25 446,66 8,93 2,9% 12,81 2,9% Huurwoning 238,37 279,86 229,85 270,26 8,53 3,7% 9,61 3,6% Bouw- en grasland hectaren 50 Ongebouwd 4.774, , , ,50 183,50 4,0% 231,50 3,7% Zuiveringsheffing 3 ve 165,50 165,50 159,91 159,91 5,60 3,5% 5,60 3,5% Totaal 4.940, , , ,41 189,10 4,0% 237,10 3,7% Natuurterreinen hectaren 50 Natuurterreinen 144,50 226,50 139,00 218,50 5,50 4,0% 8,00 3,7% Totaal 144,50 226,50 139,00 218,50 5,50 4,0% 8,00 3,7% Bedrijfsgebouwd WOZ-waarde Gebouwd 828, ,00 824, ,00 4,00 0,5% 32,00 1,8% Zuiveringsheffing 30 ve 1.655, , , ,08 55,97 3,5% 55,97 3,5% Totaal 2.483, , , ,08 59,97 2,5% 87,97 2,6% Pagina 47

48 8. Overige financiële aspecten 8.1 Kostentoerekening In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de toerekening van de ondersteunende beheerproducten naar de primaire beheerproducten en de uiteindelijke toerekening van de netto kosten aan de kostendragers Systeemheffing, Zuiveringsheffing en Wegenbeheer. Met het vaststellen van de begroting 2011 wordt het principe van kostentoerekening bevestigd. HHSK volgt hierin het in 2008 vastgestelde beleid op grond van artikel 15 van de verordening ex art 108 van de Waterschapswet. Hieronder een toelichting op de kwantitatieve en kwalitatieve grondslagen die voor de kostentoerekening gelden. De methodiek voor de berekening van de rentelasten van vaste activa wordt hier niet toegelicht, deze is onderdeel van het vastgestelde afschrijvingsbeleid. Ondersteunde beheerproducten De kosten van de ondersteunende beheerproducten zijn verdeeld conform het verdelingsmodel van de Unie van Waterschappen. Een eenduidige verdeelmethodiek maakt een goed systeem van bedrijfsvergelijking tussen waterschappen mogelijk. Voor de verdeling van de kosten van de ondersteunende beheerproducten aan de primaire beheerproducten worden twee algemene verdeelsleutels gehanteerd, namelijk: a) verdeling op basis van het aandeel directe uren per beheerproduct en b) verdeling op basis van het aandeel totale directe kosten per beheerproduct Volgens methodiek a worden de volgende producten verdeeld: Centraal management; Personeelsbeleid en beheer; Interne communicatie; Catering en Interne faciliteiten en Bestuurlijke- en juridische zaken Volgens methodiek b worden de volgende producten verdeeld: Financiën en Control en Dienstauto s Uiteindelijk leidt dit tot de volgende verdeling van de kosten van de ondersteunende producten over de kostendragers: Methode A Methode B Systeemheffing 64,5% 42,5% Zuiveringsbeheer 27,7% 53,7% Wegenbeheer 7,8% 3,8% 100,0% 100,0% De volgende producten hebben een specifieke verdeling: Ontw. implement. en onderh. Informatie(beleids)plan verdeling o.b.v. aantal werkplekken Ontwerp, bouw en onderh. applicatieprogrammatuur idem Computers en netwerk idem Systeembeheer en operating idem Ondersteuning van IT gebruikers idem Beheer van gegevens idem Centrale (geo)grafische informatie idem Centrale huisvesting verdeling o.b.v. aantal m? werkruimte Pagina 48

49 Materieelbeheer Alleen de kosten van de dienstauto s worden proportioneel verdeeld op basis van de directe kosten per beheerproduct (sleutel B). Het materieel dat direct is toe te rekenen aan een beheerproduct wordt rechtstreeks hieraan toegerekend. Op deze wijze is er een directe relatie tussen het gebruik van het materieel en de verdeling van de kosten. Toerekening aan de kostendragers Nadat de ondersteunde beheerproducten zijn toegerekend aan de primaire beheerproducten worden de integrale kosten van primaire beheerproducten toegerekend aan de drie kostendragers. Dit geschiedt op basis van de volgende verdeelsleutels: 1) Producten die specifiek voor één taak worden uitgevoerd drukken voor 100% op deze taak. 2) Producten die bijdragen aan het realiseren van twee of meer taken worden op basis van langjarig gemiddelde urenrealisaties verdeeld 3) Indien dit niet mogelijk is op basis van de verhouding van de kosten per taak. De verdelingen op basis van uren en kosten, zowel van de ondersteunende producten, als van de primaire producten sluiten aan bij vigerende bedrijfseconomische uitgangspunten en hebben tot doel kosten zo objectief mogelijk aan taken toe te rekenen. Een en ander is gebaseerd op de afspraken van de Unie van Waterschappen, verankerd in artikel 6 van de BBVW (Besluit Beleidsvoorbereiding en Verantwoording Waterschappen). Pagina 49

50 Verdeelsleutels Verdeelsleutels Procentuele verdeling naar taak Programma's/deelprogramma's Systeemheffing Zuiveringsheffing Wegenbeheer 1. Waterveiligheid Eigen plannen 100% Plannen van derden 100% Beheersinstrumenten waterkeringen 100% Aanleg en onderhoud waterkeringen 100% Dijkbewaking en calamiteitenbestrijding 100% 2. Oppervlakte en grondwater Waterbeheersplan 86% 14% Thema- en gebiedsgerichte plannen 100% Kaderrichtlijn water / WB 21e eeuw 90% 10% Plannen van derden 100% Beheersinstrumenten watersystemen 100% Aanleg en verwerving waterlopen 100% Baggeren van waterlopen en saneren van waterbodems 100% Bouw en verwerving kunstwerken actieve waterbeheersing 100% Calamiteitenbestrijding watersystemen 100% Monitoring watersystemen 100% 3. Afvalwaterketen en emissies Zuiveringsplan % Getransporteerd afvalwater 100% Gezuiverd afvalwater 100% Verwerkt slib 100% Afvalwaterbehandeling door derden 100% Rioleringsplannen en subsidies lozingen 50% 50% Stimulering derden aanpak diffuse emissies 50% 50% 4. Wegenbeheer Eigen plannen 100% Plannen van derden 100% Beheersinstrumenten wegen 100% Aanleg en onderhoud wegen 100% Wegenverkeersregeling en verkeersveiligheid 100% 5. Omgeving en organisatie Calamiteitenplannen 93% 7% Vergunningverlening en advies* 78% 19% 3% Toezicht en handhaving* 78% 19% 3% Belastingheffing 41% 52,5% 6,5% Invordering 40% 55% 5% Bestuur 65% 21% 14% Eigendommenbeheer 100% Externe communicatie 64% 31% 5% Algemeen 73% 21% 6% * Deze deelprogramma's zijn nieuw in verband met de invoering van de Nieuwe Waterwet. De volgende deelprogramma's zijn komen te vervallen: Vergunningverlening en Keurontheffingen, Handhaving keur, WVO vergunningen en meldingen, handhaving WVO en Plannen van derden V&H. De verdeelsleutels zijn naar rato opnieuw berekend. Pagina 50

51 Kostenverdeelstaat Bedragen * 1000 Totaal Zelfstandige Hulpkostenplaatsen kostenplaats Eindkostenplaatsen (vergelijk programma's) Kostendragers Doorberek rentekosten Begroting 2010 Rente Huisvesting & I&A Afdelingen Ondersteunende beheer producten Waterveiligheid Oppervlakte en grondwater Afvalwaterketen en emissies Wegenbeheer Omgeving en organisatie Watersysteembeheer Zuiveringenbeheer Wegenbeheer Lasten 2.1 Rente en afschrijvingen Personeelslasten Goederen en diensten van derden Bijdrage aan derden Toevoegingen voorzieningen/onvoorzien Totaal Baten 3.1 Financiële Baten Personeelsbaten Goederen en diensten aan derden Bijdrage van derden Waterschapsbelastingen Interne verrekeningen Totaal Subtotaal lasten/baten Doorberekeningen DoorRente DoorHuisvesting & I&A DoorAfdelingen DoorOndersteunende beheer producten Waterveiligheid Oppervlakte en grondwater Afvalwaterketen en emissies Wegenbeheer Omgeving en organisatie Saldo Pagina 51

52 8.2 Financiering Rente ontwikkeling Twee keer per jaar, bij het maken van de programmabegroting en de Voorjaarsnota worden de in gebruik zijnde financiële uitgangspunten herbeoordeeld en zo nodig aangepast aan recente economische ontwikkelingen. De gebruikte bronnen zijn onder andere het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), het Centraal Planbureau (CPB), het Financieel Dagblad en de Thesor groep (een onafhankelijke organisatie die ondersteuning biedt bij het vervullen van de treasuryfunctie). De huidige economische vooruitzichten zijn met een grote mate van onzekerheid omringd. Gezien deze onzekerheid worden de financiële uitgangspunten van de begroting niet aangepast: De rente op kort geld wordt gehandhaafd op 1,5%; De rente op lang geld (de kapitaalmarkt) wordt gehandhaafd op 4,0%; De rente op het eigen vermogen wordt gehandhaafd op 4,0%; De inflatie wordt gehandhaafd op 1,75%. De investeringsprojecten en de beheerproducten leggen beslag op (een deel van) het vermogen en daarom moeten er aan de vaste activa en aan de exploitatie rentelasten worden toegerekend. Bij het berekenen van deze rentelasten wordt gebruikt gemaakt van het renteomslagpercentage. Dit was in de Voorjaarsnota ,0% en komt voor de programmabegroting 2011 uit op 3,3%. Vermogensbehoefte De benodigde middelen op lange termijn ter financiering van de investeringen worden ook wel vermogensbehoefte genoemd en worden als volgt berekend: bedragen x Vermogensbehoefte Netto afname vaste activa (afschrijvingen) Toename vaste activa (investeringen) Aflossingen leningen Mutaties reserves en voorzieningen Krediet rekening courant Kapitaalbehoefte Om deze vermogensbehoefte af te dekken dient in 2011 voor 44,4 miljoen aan langlopende leningen te worden aangetrokken. Uit de liquiditeitsprognose blijkt dat er 60 miljoen aan langlopende leningen aangetrokken dient te worden zodat maandelijks wordt voldaan aan de kasgeldlimiet. Rente risiconorm De rente risiconorm bindt de looptijd van leningen aan een minimum. De wet Fido heeft deze norm omschreven als Een bedrag ter grootte van een percentage van het totaal van de jaarbegroting van het openbare lichaam bij aanvang van het jaar. Voor waterschappen is het percentage op 30% bepaald. Hieruit volgt voor HHSK een rente risiconorm van 24,5 miljoen (30% van het begrotingstotaal ten bedrage van 81,5 miljoen). Met de geplande herfinanciering van bestaande leningen ad 10,8 miljoen (aflossingen 2011, zie de tabel hierboven bij vermogensbehoefte) wordt ruim onder de rente risiconorm gebleven. Pagina 52

53 Liquiditeitsprognose Op basis van de beschikbare informatie uit Gids is de liquiditeitsprognose opgesteld. De voorschot subsidies, ten behoeve van de dijkversterking projecten Nederlek en BAS (Bergambacht- Schoonhoven), worden verwacht ontvangen in juni. Door het hoge investeringsvolume is het noodzakelijk geldleningen aan te trekken voor naar verwachting in totaal 60 miljoen. In mei zal om een tijdelijke verhoging van de limiet op het krediet in rekening courant worden gevraagd. Daarmee wordt voorkomen dat ook in mei een langlopende geldlening moet worden aangetrokken. In juni zal immers een groot bedrag aan subsidies worden ontvangen. In de uitgaven staat géén bedrag vermeld voor aflossing in de maand oktober. Dit is het gevolg van het moment van afsluiten van leningen; de vervaldatum voor aflossing en rente ligt vrijwel altijd een jaar later. In het verleden zijn géén leningen afgesloten in de betreffende maand. Bedragen x Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Saldo liquide middelen Belastingen Aan te trekken geldleningen Overige inkomsten Subsidies investeringen Inkomsten Exploitatie Aflossingen Rente Investeringen Uitgaven Saldo liquide middelen Pagina 53

54 Kasgeldlimiet Gelet op het streven naar zo laag mogelijke financieringskosten wordt zo lang mogelijk (binnen de kasgeldlimiet) gebruik gemaakt van het rekening-courant krediet. Dus ook nieuwe investeringen worden (gedeeltelijk) gefinancierd met kort geld. Op enig moment vindt omzetting plaats naar een vaste financiering door het aantrekken van een geldlening. Op grond van de Wet Fido (Wet financiering decentrale overheden) is bepaald hoeveel maximaal met kort geld gefinancierd mag worden. De norm voor waterschappen is vastgesteld op 23% van het begrotingstotaal bij aanvang van het jaar. Voor het begrotingsjaar 2011 is dit: 23% van 81,5 miljoen = 18,75 miljoen (afgerond). Uit de liquiditeitsprognose blijkt dat het regelmatig noodzakelijk is om een langlopende lening aan te trekken zodat de kasgeldlimiet niet wordt overschreden. Gevoeligheidsanalyse Het effect van een verhoging van rente op kort geld of lang geld met 1% betekent voor het begrotingsjaar 2011 een stijging van aan totale rentelasten. Indien de inflatie 1% hoger uitvalt, dan stijgen de kosten voor 2011 met ongeveer Variabelen Verhoging Verhoging Mutatie van in % in begroting Rente kort geld 1% ,16% Rente lang geld 1% ,74% Inflatie 1% ,45% 8.3 Risico s Risicoparagraaf In de risicoparagraaf wordt een aantal zaken vermeld, waarover bij het samenstellen van deze begroting nog (financiële) onzekerheid bestaat en waarvan de uitkomst van invloed kan zijn op het toekomstige jaarresultaat. De onderwerpen die van toepassing zijn op de wat langere termijn en dus niet direct vanaf 2012 spelen, zijn separaat vermeld. Risico s 2011 Aquon Het fusieproces van het gezamenlijk te vormen laboratorium verloopt moeizaam. Met name het afstemmen van de interne processen en (ver)rekenmethode heeft meer tijd gevraagd dan eigenlijk beschikbaar was. Fluctuaties in de meetvraag als gevolg van bezuinigingen bij partners veranderen de verhouding in de verdeelsleutel ten opzichte van de businesscase. Als gevolg van de stagnatie in de Cao-onderhandelingen is het overleg met het BGO een aanzienlijke periode stopgezet door de bonden. Er is dientengevolge nog geen akkoord over de personele voorwaarden. Bij het opstellen van deze begroting was het hierdoor nog onduidelijk of het beoogde financiële voordeel voor HHSK onverkort gehandhaafd kan blijven. Medio 2010 heeft zich een vierde partner gemeld die in opdracht van twee waterschappen werkt (Rivierenland en Stichtse Rijnlanden). De toelating van deze partner lijkt op basis van eerste beschouwing voordelig en hiermee zou er een laboratorium voor nagenoeg geheel Zuidwest Nederland ontstaan. Het fusieproces is hiermee wel enigszins verzwaard met name ten aanzien van het onderdeel huisvesting. De financiële gevolgen van de verschillende opties die nu ontstaan zijn, zijn nog onvoldoende duidelijk ten aanzien van de hiermee gemoeide frictiekosten en hun terugverdientijd in relatie tot de structurele bijdrage. In de begroting is vooralsnog uitgegaan van de bedragen die in 2010 betaald zijn voor deze taak. Invoering CAO In 2010 is een Cao-akkoord bereikt. Een ingrijpend element hierin vormt de invoering van de 36- urige werkweek. Parttimers hebben hierbij het recht om hun aanstellingsomvang te behouden en alle werknemers kunnen twee zgn. lokale vrije dagen verkopen. Beide aspecten leiden tot hogere personeelslasten. Daarnaast is de meer- en minderwerkregeling uitgebreid. Het management zal eind van dit jaar toetsen in hoeverre de rechten en wensen passen binnen de benodigde capaciteit en het budget. Hiervoor is een gezamenlijk kader opgesteld, dat budgettaire neutraliteit als Pagina 54

55 uitgangspunt heeft. Daar waar de continuïteit in het gedrang komt of wettelijke normen niet kunnen worden gehaald zal dit leiden tot de behoefte aan aanvullend budget. Een bijkomend effect is dat de relatieve uurloonprijs stijgt. De kosten van overwerk vallen hiermee hoger uit. In 2011 zal ook ervaren moeten worden wat het effect is van uitvoering van het werk met minder uren en is er een zeker risico met betrekking tot uitvoering van de ambitie enerzijds en beheersing van de kosten (van overuren) anderzijds. Basel 3, mogelijk effect op dividenduitkering van de Nederlandse Waterschapsbank. In september 2010 hebben vertegenwoordigers van centrale banken en toezichthouders (het Basels Comité) een compromis bereikt over strengere vermogenseisen voor banken, Basel 3 geheten. Het compromis moet nog worden bekrachtigd tijdens een G20-top. De strengere eisen gelden als een belangrijk antwoord op de kredietcrisis en omvatten een breed scala aan maatregelen. Eén van de belangrijkste veranderingen is de verhoging van de minimale buffer van het echte kapitaal (eigen vermogen) die banken moeten aanhouden. Mogelijk moet als gevolg hiervan ook de Nederlandse Waterschapsbank meer eigen vermogen aanhouden. Dat kan effect hebben op de dividenduitkering aan HHSK. Deze minimale buffer moet zijn bereikt in Daar bovenop komt, via stapsgewijze invoering tot aan 2019, een extra buffer voor het aan te houden echte kapitaal. Daarop mag een bank in crisistijd wel interen, op voorwaarde dat dan wordt gesneden in het dividend. In de begroting van HHSK wordt heden rekening gehouden met ongeveer aan dividenduitkering van de Nederlandse Waterschapsbank. Berging Eendragtspolder en Aflaatconstructie Rotte Gedurende de zomer van 2010 is de aanbesteding van de werken voor de inrichting van de Eendragtspolder aangevangen met een verwachte gunning in het begin van oktober Bij de gunning van de werken is de kostprijs voor de inrichting met grote zekerheid vast gesteld en vervalt het risico dat samenhangt met de kosten van de inrichting. Daarnaast is meer zekerheid ontstaan over de grondprijs die voor de onteigening van de gronden in de Eendragtspolder moet worden verrekend. Deze prijs is rechtelijk vastgesteld en past binnen de grondprijs die in de begroting voor de Eendragtspolder is aangehouden. Hiermee komt dit risico feitelijk te vervallen. Aan de zijde van de financiering zal voor het eind van 2010 de omvang van het verlies aan NBWsubsidie (Nationaal Bestuursakkoord Water subsidie) bekend zijn. Ook zal er dan duidelijkheid bestaan of de subsidie ingevolge VINAC (de actualisering Vinex afspraken tot 2010) met betrekking tot regionaal groen zal worden gederfd. In de Verenigde Vergadering van november 2010 zal gelijktijdig met deze begroting inzicht worden gegeven in de definitieve financiële afhandeling van dit project dat in de komende twee jaren wordt uitgevoerd. Daarbij zal tevens, afhankelijk van het aanbestedingsresultaat en de inzichten in relatie tot de financiering, het benodigde aanvullende krediet worden aangevraagd. Realisatie Veenweidepact De realisatie van de diverse waterstaatkundige voorzieningen zoals gemalen en stuwen zijn in voorbereiding. De provincie levert vanuit verschillende subsidieregelingen (onder andere ILG) een bijdrage aan de kosten van inrichting, die voortvloeit uit de herinrichting van het gebied. Op dit moment zit er nog onzekerheid in de kostendekkendheid van de verschillende bijdragen voor de noodzakelijke voorzieningen. Er wordt overleg met de provincie gevoerd over de beschikbare omvang van subsidie alsmede over de geaccepteerde kosten. Integraal plan Kralingse Plas inclusief waterbodemsanering Tijdens de sanering van de Kralingse plas heeft door geluids- en stankoverlast het project circa 9 weken stilgelegen. De aannemer van de sanering heeft ons aansprakelijk gesteld voor de tijd dat hij stil heeft gelegen. In oktober 2009 is, na een juridisch onderzoek, de aannemer per brief meegedeeld dat HHSK van mening is dat de stilligkosten tussen 22 juni 2009 t/m 21 augustus 2009 voor zijn rekening is. Het risico bestaat nog dat de aannemer een rechtszaak tegen HHSK aanspant om een uitspraak te verkrijgen over de toerekening van stilligkosten van het saneringswerk. Hoewel wij nog steeds van mening zijn in dat geval een goede zaak te hebben, kan nooit worden uitgesloten dat de rechter deze kosten, zijnde , geheel of gedeeltelijk toerekent aan HHSK. In de begroting van het project is geen rekening gehouden met een dergelijke uitkomst. Mocht dat toch (onverwacht) de uitkomst van een eventuele rechtszaak zijn, dan zullen wij de hieruit voortkomende kosten via een rechtszaak Pagina 55

56 trachten te verhalen op onze adviseur, die in opdracht van HHSK, het bestek voor de sanering heeft opgesteld, directie heeft gevoerd en toezicht op het werk heeft gehouden. Investering vernieuwingsbouw awzi de Grote Zaag inclusief afvalwatertransport Ten behoeve van de vernieuwingsbouw van de awzi De Groote Zaag is 11,5 miljoen, inclusief gemeentelijke bijdragen ( ) in de komende jaren gereserveerd in de meerjarenbegroting. In 2010 is vast komen te staan dat de renovatie van de verouderde rioolpersgemalen in civiel opzicht tot hogere investeringen zal leiden ( thans indicatief 4 miljoen in plaats van afgerond 2 miljoen in de meerjarenbegroting). Dit wordt onder andere veroorzaakt door het feit dat bij de eerdere ramingen geen of onvoldoende rekening werd gehouden met de benodigde aanpassingen van de vuilwaterkelders van deze gemalen. Aan de andere kant is ook gebleken dat de onderdelen van de zuiveringsinstallatie dusdanig zijn verzakt dat een renovatie met als resultaat een duurzame bedrijfsvoering tot en met 2030, met een hogere investering gepaard zal gaan. Er is onderzocht op welke wijze de installaties voor het transport en de zuivering in dit verzorgingsgebied uit technisch en financieel oogpunt het beste kunnen worden veiliggesteld voor de langere termijn. Een voorkeursvariant geeft aan dat dit kan met een gefaseerde aanpak, waarbij het thans voor de renovatie gereserveerde krediet toereikend is. Een en ander betekent echter wel dat buiten de horizon van de meerjarenraming met een extra investering rekening moet worden gehouden. Over 2001 zal in de Verenigde Vergadering van maart 2011 zullen de desbetreffende onderzoeksresultaten en de voorkeursvariant ter besluitvorming worden voorgelegd. Wegbruggen Inspectieresultaten laten zien dat de toestand van de wegbruggen in een aantal gevallen onvoldoende is. Onduidelijk is of in alle gevallen HHSK onderhoudsplichtig is. Indien onderhoudsplichtigen gedurende 20 jaar geen onderhoud hebben verricht vervalt de onderhoudsplicht conform de wet aan de wegbeheerder. Ook als onderhoud in de afgelopen 10 jaar niet is uitgevoerd door de onderhoudsplichtige, maar wel door de wegbeheerder vervalt de onderhoudsplicht conform de wet aan de wegbeheerder. De komende jaren zullen tientallen bruggen vervangen moeten worden of grootschalig onderhouden moeten worden. Bekeken wordt in hoeverre vervanging door eventueel doorvaarbare duikers vanuit de watersysteemtaak mogelijk is. Duikers zijn aanzienlijk goedkoper in aanleg en onderhoud dan bruggen. Daarna wordt bekeken wat de consequenties in de tijd zijn. Dit zal aan de orde komen bij het opstellen van de Voorjaarsnota Juridische procedures Schieland en de Krimpenerwaard is momenteel betrokken in drie juridische procedures, die financiële consequenties kunnen hebben. Zo vordert een eigenaar van een woonboot, gelegen in de Ringvaart te Moordrecht, het herstel van het volledige sluizencomplex van de (oude) Snelle Sluis. Het herstel moet zodanig uitgevoerd worden, dat de boot via de Snelle Sluis de rivier De Hollandse IJssel kan bereiken voor het uitvoeren van onderhoud aan het woonschip. Echter, het woonschip is groter dan de afmetingen van de sluis. Herstel van het volledige sluizencomplex beloopt een bedrag van circa 1,1 miljoen. De rechtbank heeft medio 2008 vonnis gewezen. Het HHSK is in het gelijk gesteld. De eigenaar van de woonboot is echter in hoger beroep gegaan. Naar verwachting wijst het Hof in de loop van 2011 vonnis. Daarnaast vordert de eigenaar van gronden naast het gemaal Tweede Bloksweg in Waddinxveen het eigendom van dit gemaal. Door de rechtbank en het hof is HHSK in het gelijk gesteld. De wederpartij is echter in cassatie gegaan bij de Hoge Raad. Het arrest van de Hoge Raad kan nog twee jaar op zich laten wachten. In het geval dat HHSK in het ongelijk wordt gesteld zullen we de grond alsnog moeten kopen van de eigenaar. De kosten daarvan zijn nog niet bekend. De kosten van de herverkiezing 2004 zijn geclaimd bij de veroorzaker van deze herverkiezing. Ter zekerheidsstelling van onze vordering van (te vermeerderen met rente) was conservatoir beslag gelegd op een appartementsrecht van de veroorzaker. Omdat hij dat wilde verkopen heeft hij, de vordering ter hoogte van voldaan. Inmiddels is HHSK door de rechtbank in het gelijk gesteld. De veroorzaker van de herverkiezing is echter in hoger beroep gegaan bij Hof. Uitspraak van het Hof wordt eind 2011 verwacht. Op dit moment spelen enkele kwesties tussen HHSK en de eigenaar van een woning aan de Vlietkade in Zevenhuizen. Eén van die zaken betreft schade aan zijn woning waarvoor een vergoeding Pagina 56

57 geclaimd wordt ,-. De eigenaar wijt deze schade aan een gebrekkig peilbeheer over een reeks van jaren door HHSK. Momenteel wordt naar deze stelling onderzoek gedaan. Overheidsdatabase en invoering belastingsysteem RBG HHSK neemt deel in de gemeenschappelijke regeling de Regionale Belasting Groep (RBG). De in deze gemeenschappelijke regeling deelnemende waterschappen (Hoogheemraadschap van Delfland en HHSK) hebben zich in het verleden (financieel) verplicht een nieuw belastingsysteem van het Waterschapshuis af te nemen. De invoering van dit nieuwe systeem maakt het namelijk mogelijk eveneens gemeenten aan te laten sluiten bij de gemeenschappelijke regeling. De ontwikkeling van het belastingsysteem door het Waterschapshuis loopt achter op de planning. Om ondermeer het nieuwe belastingsysteem te kunnen invoeren moet eerst de zgn. Overheidsdatabase voor de waterschapsector gereed zijn. De ontwikkeling van deze software kent eveneens vertraging. Momenteel bestaat (nog) geen betrouwbaar beeld van de ontwikkeling en vooral van de kosten van implementatie van het nieuwe belastingsysteem en de overheidsdatabase en de onverhoopte vertraging. Het is dan ook niet uitgesloten dat hiervoor benodigde interne budgetten alsmede de bijdrage aan de RBG in 2011 naar boven bijgesteld moeten worden bijgesteld. Risico s vanaf 2012 en verder: Conceptregeerakkoord In het conceptregeerakkoord staat een aantal onderwerpen die effect hebben op de waterschappen. Het meest concreet betreft het ondermeer de uitbreiding van de bijdrage aan het Rijk met nog eens 100 miljoen binnen enkele jaren en het structureel maken van deze bijdrage. Er moet worden afgewacht hoe de voornemens van het te vormen kabinet worden geëffectueerd. Overdracht grondwaterbeheer Het grondwaterbeheer is met de komst van de Waterwet een taak van de waterschappen geworden. De taak betreft met name de vergunningverlening en handhaving op de ondiepe grondwateronttrekkingen. De provincie blijft bevoegd gezag voor de drinkwateronttrekkingen, warmte- en koudeopslag en de grote (gebiedsoverschrijdende) onttrekkingen. Omdat grondwatertaak sterk vraaggericht is, bestaat het risico dat inhuur in voorkomende gevallen noodzakelijk is. In het jaar 2011 zal ambitie op deze taak en de bijbehorende middelen worden geëvalueerd, wat tot aanpassingen in 2012 zal moeten leiden. Nauwkeurigheid investeringen Een aspect is de nauwkeurigheid van de investeringsbedragen die voor bouw, of vervanging van installaties zijn opgegeven. Deze bedragen zijn veelal op basis van kengetallen en een vergelijkende inschatting opgenomen en bezitten daardoor een nauwkeurigheid van + of - 50%. Om de nauwkeurigheid in de investering te vergroten en daarmee de betrouwbaarheid van de meerjarenbegroting te versterken zouden feitelijk ontwerpen aan de ramingen ten grondslag moeten liggen. Hiermee wordt een nauwkeurigheid van + of - 30% bereikt. Des te verfijnder de raming tot en met bestek des te nauwkeuriger de raming in de meerjarenbegroting (maximaal op besteksniveau + of - 15%). Echter om bedrijfseconomische redenen worden dergelijke ontwerpen niet eerder als direct voorafgaand aan de geplande investering uitgevoerd. Dit leidt tot een intrinsiek risico in de hoogte van de aangegeven investeringen. Investeringen in nieuwe riool persgemalen en transportstelsels In de meerjarenramingen zijn investeringen van nieuwe rioolpersgemalen te Waddinxveen (Triangel) en Westergouwe opgenomen. Het daadwerkelijke moment van de bouw van deze gemalen is echter afhankelijk van de daadwerkelijke ontwikkeling van deze nieuwbouwgebieden. Vaak is de gemeentelijke planning ambitieus en bestaat de ervaring dat de daadwerkelijke aanleg van de nieuwbouwlocaties om diverse redenen worden uitgesteld. Onze intentie is om de bouw van het rioolpersgemaal en de aanleg van de leidingen gelijk op te laten lopen met de bouw van de eerste (woon)eenheden, zodat tijdig afvalwater naar de zuivering kan worden getransporteerd. Gelet op de onzekerheden in de woningmarkt zowel als de geschetste onzekerheden in de gemeentelijke planning zijn de verwachtingen ten aanzien van de realisatie van deze bouwwerken zoals zij zijn opgenomen in de meerjarenbegroting investeringen dan ook onzeker. Er moet dan ook Pagina 57

58 rekening gehouden worden met eventuele versnelling of vertraging in de activering van deze investeringen. Informatiebeleidsplan, Document Management Systeem Veel overheden en bedrijven om ons heen zullen de komende jaren een groei laten zien van digitale werkprocessen en vastlegging. Deze digitale werkprocessen zal van ons gaan eisen dat wij daar in voldoende mate op gaan aansluiten. In ons recentelijk opgestelde informatieplan wordt daar nadrukkelijk aandacht aan gegeven. In dat plan worden voorstellen gedaan om in de planperiode ook de digitalisering van de eigen werkprocessen (verder) te gaan realiseren. Dit vraagt echter een relatief hoge investering voor zowel de realisatie als de daarvoor benodigde instrumentarium (Document Management Systeem). Om die reden is besloten om eerst een businesscase uit te werken voordat een investering hiervoor wordt opgenomen in ons meerjaren investeringsprogramma. Aan de hand van de resultaten van deze businesscase zullen wij onze ambities en invoeringsplan zorgvuldiger kunnen bepalen. In de planperiode van het informatieplan (2010 t/m 2015) wordt nog een investering voorzien. Toetsresultaten regionale waterkeringen Uit de toetsing van de regionale waterkeringen kan naar voren komen dat bepaalde kadevakken niet voldoen en dat kadeverbetering noodzakelijk is. Op dit moment beschikt HHSK over een onderhoudsprogramma voor het ophogen van regionale waterkeringen. Daarin is kadeverbetering (stabiliteit en andere aanpassingen van het profiel) niet meegenomen. Verwacht wordt dat de resultaten beperkt zijn en dat de kosten grotendeels gedekt kunnen worden vanuit het lopende onderhoudsprogramma. Dat is echter op voorhand niet met zekerheid vast te stellen. De eerste toetsing moet in 2012 bij de provincie worden ingediend. Primaire waterkeringen Categorie C De maatregel in het Waterbeheerplan HHSK dat HHSK in de planperiode de minst veilige delen van de primaire waterkeringen Categorie C langs de Hollandse IJssel verbetert, kent als voorwaarde mits er over de financiering hiervan afdoende afspraken kunnen worden gemaakt met het Rijk (zie WBP pagina 20). Gezien diverse ontwikkelingen verwachten wij dat in ieder geval in de planperiode niet aan deze voorwaarde zal worden voldaan. Indien na inzet van het aanvangskrediet besloten wordt om een verdere voorbereiding van de dijkversterkingen niet voort te zetten levert dit direct een éénmalige (exploitatie)last op die niet gecompenseerd wordt door subsidie van het Rijk. Ook bij voorzetten van de voorbereidingen van de dijkversterkingen bestaat de mogelijkheid dat subsidie van het Rijk uitblijft en de kosten voor rekening komen van het HHSK. Op dit moment staan in de begroting tegenover alle kosten evenveel inkomsten. Omdat de voorbereiding nog niet gestart is en er daarom nog geen inzicht is in varianten en bijbehorende kostenramingen, is nog geen rekening gehouden met niet subsidiabele kosten (zoals grondverwerving). Risicomanagement Idealiter ligt aan het bepalen van de omvang van het weerstandvermogen een systeem van risicomanagement ten grondslag. Hierbij worden risico s inzichtelijk gemaakt en zoveel mogelijk gekwantificeerd: de maximale schade maal de kans op het zich voordoen hiervan. Allemaal opgeteld wordt hier nog een kansfactor overheen gelegd (de kans op het zich voordoen van al deze risico s tegelijkertijd in één jaar). Op basis hiervan kan mede de omvang van het weerstandsvermogen worden bepaald. Met het Besluit Begroting en Verantwoording Waterschappen krijgt risicomanagement binnen waterschappen nadrukkelijker aandacht. De financiële weerbaarheid van het waterschap tegen risico s vormt daarbij een belangrijk aspect, maar risicomanagement als instrument voert verder dan de discussie over de omvang van het weerstandsvermogen. Risicomanagement kan dienen als een middel om te komen tot een professionele en efficiënte bedrijfsvoering, transparantie en verantwoord risico nemen. Door een goede risicoanalyse uit te voeren kan naast inzicht in financiële consequenties ook inzicht worden verkregen in wat risico s zijn die de ambities en doelen (zie Waterbeerplan) van HHSK bedreigen. Vervolgens kunnen hierop maatregelen tot het mitigeren van deze risico s worden getroffen. Pagina 58

59 Weerstandsvermogen De bodemreserves hebben geen specifieke bestemming en fungeren als weerstandsvermogen per taak van een organisatie. De bodemreserves dienen in eerste instantie om eventuele toekomstige financiële tegenvallers van algemene aard (risico s/calamiteiten) te kunnen opvangen en bestaan uit de volgende bodemreserves: Systeembeheer Zuiveringsbeheer Wegenbeheer Hiermee zijn de reserves onderdeel van de weerstandscapaciteit van de organisatie. Deze wordt vergroot doordat HHSK zich verzekert tegen bepaalde risico s en door het verkleinen van andere risico s (bijvoorbeeld dijkversterking of het beschikbaar hebben van een goedwerkende calamiteitenorganisatie). Daarnaast wordt de weerstandscapaciteit van een waterschap vergroot door hieraan de onbenutte belastingcapaciteit toe te voegen. Waterschappen zijn, anders dan gemeenten vrij, in het vaststellen van de belastingtarieven. In de praktijk zal echter gestreefd worden om deze capaciteit maatschappelijk verantwoord in te zetten middels maatschappelijk verantwoorde tarieven. Omdat HHSK door deze onbenutte belastingcapaciteit relatief eenvoudig middelen kan aantrekken (in eerste instantie lenen bij de Nederlands Waterschapsbank, vervolgens kapitaallasten betrekken in de belastingheffing) is er voor gekozen om vooraf slechts beperkt algemene reserves aan te leggen met belastinggelden. Richtlijn bij de meeste waterschappen is om tussen de 5% en 10% van de netto kosten van een taak aan reserve te hebben (Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier: 10%, Hoogheemraadschap van Rijnland: 10%, Waterschap Stichtse Rijnlanden: 8% tot 10%). Bij HHSK is gekozen voor grosso modo 7%. Overigens hanteren de meeste waterschappen tot nog toe een percentage van de netto kosten als norm voor het bepalen van de hoogte van de algemene reserves. Pagina 59

60 Pagina 60