Onderzoek Federatie van Diaconieën en Kerk in Actie naar de maatschappelijke inzet van de diaconieën van de Protestantse Kerk in Nederland

Transcriptie

1 Onderzoek Federatie van Diaconieën en Kerk in Actie naar de maatschappelijke inzet van de diaconieën van de Protestantse Kerk in Nederland

2 Doelstelling onderzoek Het op de kaart zetten van de maatschappelijke relevantie van de inzet van diaconieën van de Protestantse Kerk in Nederland ten behoeve van kerk en samenleving Inventariseren welke beleidskeuzen diaconieën maken in deze veranderende tijden

3 Inleiding Achtergrond onderzoek Zichtbaar maken maatschappelijke relevantie vanwege de diaconale inzet van de Protestantse Kerk Inventariseren welke beleidskeuzen diaconieën maken in deze veranderende tijden

4 Inhoudsopgave 1. Onderzoeksopzet 2. Samenvatting resultaten 3. Resultaten

5 1.1 Onderzoeksopzet Onderzoeksmethode: online survey Respons: 246 (van de 1047 at random aangeschreven diaconieën = 24 %) Veldwerkperiode: 30/9-16/11/14 Vragenlijst in bijlage Opgezet door de Federatie van Diaconieën en Kerk in Actie

6 1.2 Onderzoeksopzet De eerste 100 respondenten kregen desgewenst 2 kaartjes voor de tentoonstelling ik geef om jou in het Catharijneconvent Het onderzoek bevatte zowel vragen naar de persoon van de diaken als naar het werk van de diaconie (waarvoor soms ook de jaarrekening of overleg met andere diakenen nodig was)

7 1.3 Onderzoeksopzet Bij de analyse is de steekproef getoetst op: - Type gemeente. PG zijn licht oververtegenwoordigd - Aantal leden per gemeente

8 2.1. Samenvatting resultaten Ondanks ontkerkelijking en minder leden (recente studie SCP*) is maatschappelijke inzet toegenomen Verwachte ontwikkeling diaconale inzet: groei en sterke groei voor eigen diaconie Rol diaconie verandert Crisis en terugtredende overheid meeste impact * Studie Verenigd in Verandering, SCP, November 2014

9 2.2. Samenvatting resultaten Max. 2/3 heeft andere aanjagers diaconale bevlogenheid buiten diaconie, binnen kerkelijke gemeente Ca. 90 % werkt samen met andere partijen Veel enigszins mee eens als het gaat om het gezien worden als relevante partij Focus mag meer op niet-leden

10 2.3. Samenvatting resultaten Meeste zorg gaat nu naar armoede en ouderenzorg Grote verschillen per diakonie v.w.b. vrijwilligers(inzet) Extrapolatie: 160 mln. Euro vrijwilligersinzet per jaar Per saldo is het aantal vrijwilligers gestegen Ruim een kwart doet eerder betaald werk (binnen kerk)

11 2.4. Samenvatting resultaten Meer vrouwen en weinig jongeren als vrijwilliger Er is een mismatch in vraag/aanbod vrijwilligers/werk(44 %), maar beleid moet veelal nog ontwikkeld Extrapolatie uitgaven diaconale activiteiten ca. 100 mln. Euro Per saldo gestegen (met name in Nederland)

12 2.5. Samenvatting resultaten Financiële hulpverlening Nederland (veel plaatselijke initiatieven Actiematig ingezameld geld (w.o. collectes) en rendement op vermogen bron voor hulpverlening Profiel diakenen: iets meer mannen en iets jonger dan de vrijwilligers Positieve ervaring van het werk in het diaconaat Diaken is mensgericht

13 2.6. Samenvatting resultaten Stelling eerst dichtbij helpen, daarna verweg heeft 2 kampen Barmhartigheid belangrijker dan gerechtigheid PKN moet helpen vinden de meeste diakenen 21 % vindt dat de diaconie van de PKN het gat dat de overheid achterlaat niet hoeft te vullen

14 2.7. Samenvatting resultaten Er is twijfel over de rol die de diaconie kan gaan vervullen; 63% geeft aan enigszins en 33% zegt dat de diaconie het niet kan Het belang van zichtbaar maken wat de diaconie doet wordt onderschreven. Wordt op dit moment nog maar beperkt in de praktijk gebracht.

15 Maatschappelijke inzet is toegenomen 25% ONTWIKKELING MAATSCHAPPELIJKE INZET DIACONIEEN IN AFGELOPEN 5 JAAR IN % 20% 15% 10% GEMIDDELD IN NEDERLAND 2,4 EIGEN DIACONIE 2,8 BEIDE POSITIEF/ STIJGING IN NEDERLAND DIACONIE 5% 0% STERK AFGENOMEN GELIJK GEBLEVEN STERK TOEGENOMEN LEESWIJZER GRAFIEK: LINKS VAN DE 0 OP DE AS (ZIE PIJL) IS SPRAKE VAN AFNAME RECHTS VAN DE 0 TOENAME Vraag: hoe heeft de maatschappelijke inzet van uw diaconie (en van diaconieen) zich in de afgelopen 5 jaar ontwikkeld? (schaal van -10 tot +10)

16 3.1.2 Groei verwacht, met name eigen diaconie 35% VERWACHTE ONTWIKKELING MAATSCHAPPELIJKE INZET KOMENDE 5 JAAR IN % 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 14% 11% 11% 9% 9% 8% 7% 6% 5% 5% 3% 3% 2% 2% 2% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% ZAL STERK AFNEMEN GELIJK BLIJVEN..ZAL STERK TOENEMEN 15% 29% 28% 18% 4% 3% GEMIDDELD NEDERLAND 3,6 DIACONIE 6,9! TOENAME T.O.V. VERLEDEN IN NEDERLAND EIGEN DIACONIE Vraag: wat is volgens u de verwachte ontwikkeling van de maatschappelijke inzet van uw diaconie (en diaconieen) in de komende 5 jaar? (schaal van -10 tot +10)

17 Helper en bruggen-bouwer belangrijkste rollen 80% Rol diaconie in huidige praktijk 70% 60% HELPER HOOGSTE SCORE MET GEMIDDELD 1,4 50% 40% 30% 20% BRUGGENBOUWER AANJAGER AANKLAGER HELPER 10% 0% Rollen op volgorde van belang Vraag: wilt u de onderstaande rollen van diaconieën op volgorde van belangrijkheid zetten? (zoals dat bij uw diaconie in de huidige praktijk het geval is)?

18 stimulerende rol (zorgen dat gemeenteleden gaan helpen) signalerende rol (bij nood of onrecht aan de bel trekken) missionaire rol (present zijn voor mensen in nood buiten de kerk) netwerkende rol (mensen met specialistische kennis of ervaring zoeken die kunnen helpen bij nood) uitvoerende rol (zelf hulp geven) coördinerende rol (in de gaten houden wie waar hulp geeft) innoverende rol (het opzetten van nieuwe diaconale initiatieven) beleid makende rol (visie op diaconaat) toerustende rol anders Andere rollen worden belangrijker 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Welke rollen zouden diakenen in de toekomst moeten vervullen? Vraag: welke rollen zouden diakenen in de toekomst moeten vervullen?

19 3.2. Omgeving

20 vluchtelingen eenzaamheid immigratie vergrijzing crisis awbz minder zorg mantelzorg ontkerkelijking klimaat tijdgebrek terugtredende overheid Crisis en overheid grootste impact (1) Leeswijzer: vb. Terugtredende overheid 25 % scoort max. 1 = het belangrijkste aspect 50 % scoort max. 3 = in de top 3 75 % scoort max.5 = in de top 5 als je alle antwoorden sorteert van 0 tot 12 Percentiles 25 Percentiles Percentiles 75 0 Vraag: welke maatschappelijke ontwikkelingen hebben de meeste impact op de verdere ontwikkeling van het diaconaal werk? Gesorteerd van hoogste impact (1) naar laagste impact (12)

21 vrijwilligers/ gemeenteleden de ZWO-commissie de predikant andere ambtsdragers de kerkelijk werker anders % Heeft andere aanjagers diaconale bevlogenheid binnen gemeente Zijn er nog andere aanjagers van diaconale bevlogenheid? 60% En wie zijn dan die aanjagers van diaconale bevlogenheid? 50% 40% 30% nee; 43% ja; 57% ja nee 20% 10% 0% Vraag: zijn er binnen uw kerkelijke gemeente nog andere aanjagers van diaconale bevlogenheid, buiten de diaconie?

22 kerkgenootschappen (bijv. Diac.platform) (maatschappelijke) organisaties burgerlijke gemeenten kerkgenootschappen (incidenteel) gemeenten binnen de PKN binnen de kerkelijke gemeente nee anders Er wordt samengewerkt 60% Samenwerking met anderen? 50% 40% 30% 20% 10% 0% Vraag: wordt er vanuit uw diaconie samengewerkt met anderen als het gaat om de maatschappelijke inzet?

23 Weinig uitgesproken beeld Wordt uw diaconie als relevante partij gezien door. hulpvragers buiten gemeente 21% 41% 25% hulpvragers binnen gemeente 50% 38% 9% volledig mee eens enigszins mee eens niet mee eens/ niet mee oneens maatschappelijke organisaties 23% 50% 19% enigszins mee oneens volledig mee oneens burgerlijke gemeenten 21% 49% 19% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Vraag: wordt uw diaconie als relevante partij gezien als het gaat om de maatschappelijke inzet door..?

24 Men vindt dat focus (ook) meer op niet-leden mag 35% Op leden kerkelijke gemeente of ook op niet leden 30% 25% 29% 28% duidelijke verschuiving naar rechts (naar ook op niet leden 20% 15% 14% 15% 18% nu zou moeten 10% 5% 0% 11% 11% 9% 9% 8% 7% 6% 5% 5% 3% 3% 2% 2% 2% 1% 1% 0% 0% 0% 0% alleen op leden...weet het niet...ook op niet leden 4% 3% Leeswijzer: Links van de 0 op de as (zie pijl) alleen voor leden Rechts van de 0 ook op niet leden Vraag: richt uw diaconie zich op dit moment met name op leden van de eigen kerkelijke gemeente of ook op niet leden? En hoe zou dat volgens u moeten zijn? (-10 tot +10)

25 3.3. Hulpverlening

26 3.3.1 Armoede en ouderenzorg meest genoemd 40% 35% 38% 36% Waar gaat de meeste hulp in uren naar toe? Leeswijzer: 38 % noemt op de eerste plaats ouderenzorg en 36 % armoede (waar de meeste hulp naar toe gaat) En jeugddiaconaat staat voor 18 % op de laatste plaats 30% 25% 20% 15% 10% 5% 18% Type hulp met gemiddelde (des te lager des te belangrijker); ARMOEDE 2,5 VLUCHTELINGEN 4,8 EENZAAMHEID 3,9 JEUGDDIACONAAT 5,3 OUDERENZORG 2,6 SPEC.DOELGROEPEN 5,4 NOODHULP 4,2 KERKEN BUITENLAND 5,0 0% ontbreekt; 1 meeste hulp. 8 minste hulp Vraag: Waar gaat in % de meeste hulp (in vrijwilligersuren) naar toe naar schatting? (incl. de tijd die gemoeid is met de organisatie van deze hulp) Wilt u deze in een rangorde plaatsen? 1 = meeste hulp; 8 = minste hulp

27 3.3.2 Grote verschillen per diakonie v.w.b. vrijwilligers Aantal vrijwilligers Aantal uren per week 37% 12% 4% 13% 14% 21% 0% 0% 3% 1-5 vrijwilligers 5% 5-10 vrijwilligers 16% vrijwilligers vrijwilligers > 20 vrijwilligers anders 75% 1-5 uren per week, per persoon, gemiddeld 5-10 uren per week, per persoon, gemiddeld uren per week, per persoon, gemiddeld uren per week, per persoon, gemiddeld >20 uren per week, per persoon, gemiddeld anders n = 180 Vraag: Kunt u een schatting maken van het gemiddelde aantal vrijwilligers (incl. ambtsdragers) uit uw kerkelijke gemeente die diaconaal actief zijn geweest in 2013? En kunt u een schatting maken van het aantal uren dat zij per persoon gemiddeld per week diaconaal actief zijn geweest?

28 miljoen euro vrijwilligersinzet Gemiddeld aantal vrijwilligersuren per gemeente: tussen de 2000 en 3000 Nederland totaal: ca. 160 miljoen Euro op jaarbasis* * 40 euro per uur

29 3.3.4 Per saldo gestegen aantal vrijwilligers Ontwikkeling aantal vrijwilligers in uw gemeente afgelopen 5 jaar sterk gedaald; 2% weet niet; 5% sterk gestegen; 9% Gestegen: 54 % Gedaald: 14 % Per saldo: 40 % licht gedaald; 13% gelijk gebleven; 26% licht gestegen; 45% sterk gestegen licht gestegen gelijk gebleven licht gedaald sterk gedaald weet niet Vraag: Is het aantal uren dat vrijwilligers uit uw kerkelijke gemeente diaconaal actief zijn geweest, de afgelopen 5 jaar gelijk gebleven, gestegen of gedaald?

30 3.3.5 Ruim een kwart doet eerder betaald werk (binnen kerk) Doen vrijwilligers werk dat eerder betaald was? n.v.t.; 13% ja; 26% ja nee n.v.t. nee; 60% Vraag: wordt er nu meer werk door vrijwilligers gedaan, dat eerst door een betaalde medewerker (bijv. Predikant of kerkelijk werker) is gedaan?

31 3.3.6 Meer vrouwen en weinig jongeren Man/Vrouw vrijwilligers Leeftijd vrijwilligers jonger dan 25 jaar; 2% tussen de 25 en 40 jaar; 10% weet niet; 14% vrouw; 50% man; 36% man vrouw weet niet weet niet; 12% ouder dan 65 jaar; 31% tussen de 40 en 65 jaar; 44% jonger dan 25 jaar tussen de 25 en 40 jaar tussen de 40 en 65 jaar ouder dan 65 jaar weet niet Vraag: Wat is het profiel van de vrijwilligers uit uw kerkelijke gemeente die diaconaal actief zijn in %?

32 3.3.6 Er is een mismatch, maar beleid ontbreekt nog veelal Match in vraag en aanbod vrijwilligers/werk Beleid ontwikkeld voor deze mismatch? te weinig aanbod van geschikte vrijwilligers, 10% daar is ook beleid voor ontwikkeld; 5% daar wordt ook beleid voor ontwikkeld; 6% daar is ook beleid voor ontwikkeld te weinig aanbod van vrijwilligers; 29% ja; 56% ja te groot aanbod van vrijwilligerswerk te weinig aanbod van vrijwilligers te weinig aanbod van geschikte vrijwilligers anders; 15% nee; 75% daar wordt ook beleid voor ontwikkeld nee anders 4% Vraag: is er een goede match in vraag en aanbod van vrijwilligers(werk)? Vraag 2: is er beleid ontwikkeld voor de aanpak van mismatch tussen vraag en aanbod van vrijwilligers(werk)?

33 3.4. Financiele steun

34 3.4.0 Meer in Nederland dan in het buitenland Uitgaven diaconale activiteiten Nederland gemiddeld Euro; mediaan* 7500 Euro - standaarddeviatie* Euro (grote verschillen dus) Uitgaven diaconale activiteiten buitenland gemiddeld Euro; mediaan* 7500 Euro - standaarddeviatie* Euro Vraag: wat is het totaalbedrag dat uw diaconie in 2013 heeft ingezet voor diaconale activiteiten in Nederland en in het buitenland (zowel individueel als collectief)? N = 180 Mediaan = het middelste getal als je alle getallen op volgorde zet Standaarddeviatie = spreiding van de getallen rondom het gemiddelde (des te hoger des te meer variatie)

35 Miljoen euro financiële hulp Uitgaven diaconale activiteiten binnen- en buitenland gemiddeld Euro - standaarddeviatie Euro Extrapolatie totaal ca. 100 mln. Euro Ca. 1/3 geeft meer uit in het buitenland Ruim 1/2 geeft meer uit in Nederland

36 3.4.2 Per saldo gestegen, met name in Nederland Ontwikkeling afgelopen 5 jaar weet niet sterk gedaald licht gedaald gelijk gebleven buitenland Nederland licht gestegen sterk gestegen 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Vraag: is het totaalbedrag dat uw diaconie per jaar inzet gestegen, gedaald of gelijk gebleven in de afgelopen 5 jaar?

37 Hulp ten opzichte van aantal leden gemeente Positieve correlatie tussen aantal leden van gemeente en financiele hulp per gemeente van 0.39 Deze correlatie is dus niet 1.0 Bij de vrijwilligershulp in uren is deze correlatie 0.28; Grootte gemeente zegt wel wat, maar niet alles

38 3.4.4 Veel plaatselijke initiatieven (in Nederland) Verdeling fin. hulpverlening Herkomst initiatieven particuliere initiatieven vanuit kerkelijke gemeente weet niet; 22% plaatselijk; individueel; 16% plaatselijk; individueel plaatselijk; collectief algemeen maatschappelijke instellingen (bijv. Voedselbank, Humanitas, schuldhulpverlening) landelijk; 26% plaatselijk; collectief; 21% bovenplaatselijk/ regionaal landelijk christelijke diaconale instellingen (locaal, regionaal, landelijk) Totaal weet niet weet niet bovenplaatselijk / regionaal; 14% diaconie (eigen activiteiten en projecten) 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Vraag: hoe wordt het totaalbedrag aan financiele hulpverlening in Nederland uitgegeven in %? Vraag: wat is het aandeel van de (herkomst van de) diverse initiatieven in Nederland in %

39 actiematig gegenereerd geld; collectes uit rendement op vermogen weet niet actiematig gegenereerd geld; vrijwillige bijdragen gemeenteleden uit vermogen anders actiematig gegenereerd geld; lokale sponsoracties actiematig gegenereerd geld; nalatenschappen actiematig gegenereerd geld; subsidies Actiematig gegenereerd geld (collectes) en rendement vermogen als bron 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Herkomst geld Vraag: wat is de herkomst van het geld dat gebruikt wordt voor financiele hulpverlening (in %)?

40 3.5. Profiel diaken

41 3.5.1 Protestants licht oververtegenwoordigd evangelisch-lutherse gemeente; 1% anders; 2% gereformeerde kerk; 7% Type gemeente hervormde gemeente; 21% protestantse gemeente; 69% protestantse gemeente hervormde gemeente gereformeerde kerk evangelisch-lutherse gemeente anders Vraag: aan welk type gemeente bent u op dit moment verbonden?

42 3.5.2 Iets meer mannen en iets jonger dan vrijwilligers Geslacht Wanneer geboren? na % % vrouw; 41% man % man; 59% vrouw % voor % 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Vraag: Bent u? Vraag: Wanneer bent u geboren?

43 3.5.3 Samenwerking biedt ruimte voor groei Positieve ervaring van het werk in het diaconaat trots 48% 30% 19% samenwerking met andere gemeenten 24% 42% 27% volledig mee eens samenwerking in gemeente 52% 39% 7% enigszins mee eens niet mee eens/ niet mee oneens enigszins mee oneens waardering 65% 29% 4% volledig mee oneens plezier 73% 23% 3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Vraag: kunt u aangeven of u het eens bent met de volgende stellingen? Ik bent trots op mijn werk in het diaconaat; ik ben tevreden over de samenwerking met andere gemeenten; ik ben tevreden over de samenwerking in de kerkelijke gemeente; Ik voel me gewaardeerd in mijn werk in het diaconaat; Ik doe mijn werk in het diaconaat met veel plezier

44 3.5.4 Diaken mensgericht De diaken als persoon met zijn eigenschappen en interesses extravert spiritualiteit internationale verhoudingen theologische vragen ethische vragen politiek kunst tijd nuttig altijd klaar staan genieten kerk en geloof talenten rechtvaardigheid mensen zwakkeren verantwoordelijkheidsgevoel zeer mee eens tamelijk mee eens niet mee eens/ niet mee oneens tamelijk mee oneens zeer mee oneens 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Vraag: kunt u aangeven in welke eigenschappen c.q. uitspraken u zichzelf herkent?

45 3.5.5 Grote verschillen Dichtbij-verweg verschilt per diaken Verschillende inzichten Moet en kan de diaconie het gat dat de overheid achterlaat vullen? kunnen, ja enigszins ja, zeker nee Eindtotaal moeten ja, enigszins 46% 2% 16% 64% ja, zeker 12% 3% 1% 16% nee 5% 0% 15% 21% 0% 0% 0% 0% Eindtotaal 63% 5% 33% 100% 1. Moeten en kunnen enigszins 46% 2. Diaconie kan het niet 33% 3. Diaconie moet het niet 21% Vraag: in hoeverre bent u het persoonlijk eens met onderstaande stellingen? Bij diaconaal werk gaat het eerst om dichtbij helpen en daarna veraf Bij diaconaal werk gaat het meer om barmhartigheid dan om gerechtigheid De PKN en haar gemeenten moeten alle beschikbare middelen inzetten voor de zwakkeren in de samenleving.

46 3.5.6 Belang wordt onderschreven, kan nog in de praktijk worden gebracht het zichtbaar maken van de maatschappelijke relevantie van het diaconale werk is. heel onbelangrijk 0% Wordt er al bekend gemaakt hoeveel personen en organisaties worden geholpen? onbelangrijk 2% ja, via jaarverslag enigszins onbelangrijk 0% 25% ja, via folders enigszins belangrijk 17% 61% 2% ja, via website en kerkboden ja, via persberichten belangrijk 57% 22% ja, anders heel belangrijk 24% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 6% 2% nee Vraag: het zichtbaar maken van de maatschappelijke relevantie van het werk van diaconieen van de PKN vind ik. Vraag: maakt uw diaconie al op de een of andere manier bekend hoeveel personen of gezinnen in een periode zijn geholpen en/of welke organisaties zijn gesteund?

47 Positieve ervaring

48 Contact en colofon meer informatie, mail dan naar overnemen resultaten met bronvermelding