Beter een goede buur. en een verre vriend

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Beter een goede buur. en een verre vriend"

Transcriptie

1 Beter een goede buur. en een verre vriend Een onderzoek naar het sociale netwerk tijdens Eigen Kracht-conferenties ( ) Algemene Sociologie Universiteit van Amsterdam Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen Begeleiders: M. Trappenburg, E. Tonkens 21 December 2012

2

3 Beter een goede buur en een verre vriend Een onderzoek naar het sociale netwerk tijdens Eigen Kracht-conferenties December 2012 Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen Universiteit van Amsterdam

4 IV

5 Samenvatting In Nederland worden er sinds 2001 Eigen Kracht-conferentie gehouden en per jaar groeit dit aantal. De ideeën achter Eigen Kracht-conferenties sluiten goed aan bij de huidige ideeën rondom de zelfredzaamheid van burgers. Burgers moeten eerst zelf hun problemen proberen op te lossen, voordat zij hulp krijgen van de overheid. Een Eigen Kracht-conferentie biedt de mogelijkheid dit te realiseren, doordat iemand samen met zijn sociale netwerk een plan voor de toekomst kan maken, waarbij de regie in handen blijft van de personen om wie het gaat. Het sociale netwerk van iemand speelt een belangrijke rol op een Eigen Kracht-conferentie. In dit onderzoek is gekeken of er sprake is van verschillende soorten sociale netwerken bij Eigen Kracht-conferenties, die betrekking hebben op kinderen. Daarnaast is gekeken of het soort netwerk een rol speelt bij het verloop van de conferentie. Uit het onderzoek blijken vijf verschillende soorten sociale netwerken onderscheiden te kunnen worden, namelijk het familienetwerk, het vriendennetwerk, het gezinsnetwerk, het gemengde netwerk en het professionele netwerk. De verschillende soorten sociale netwerken bieden verschillende soort hulp. Dit heeft te maken de soort relaties binnen het sociale netwerk. In dit onderzoek is onderscheid gemaakt tussen strong en weak ties. Strong ties kenmerken zich door een lange relatie (bijvoorbeeld broer-zus), waarbij sprake is van wederzijds vertrouwen (zijn de mensen bijvoorbeeld al op de hoogte van de situatie) en wederkerigheid (is er bijvoorbeeld sprake van hulp afgezien van de EK-c).Weak ties kenmerken zich door een korte relatie of een relatie waarin er weinig contact is (bijvoorbeeld buren, kennissen), waarbij niet alles toevertrouwd wordt en wederkerigheid bestaat uit het bieden van kleine diensten. Voor een Eigen Kracht-conferentie is een sociaal netwerk bestaande uit strong en weak ties belangrijk. Strong ties zijn namelijk vertrouwd en de hoofdpersoon weet wat hij aan hen heeft. Uit het onderzoek blijkt dat de zorg voor kinderen, zowel volledig als gedeeltelijk, altijd overgenomen wordt door strong ties. Daarnaast kan een strong tie een belangrijke rol spelen doordat hij al op de hoogte is van de situatie. Dit maakt het mogelijk een coördinerende rol te spelen door bijvoorbeeld contactpersoon te worden voor school en andere officiële instanties. Vaak wordt deze hulp geboden door familieleden. Weak ties zijn belangrijk omdat zij minder verbonden zijn met de hoofdpersoon en het sociale netwerk. Dit geeft hen de mogelijkheid om met nieuwe mogelijkheden en ideeën komen die eerst onbekend waren voor de hoofdpersoon. Verschillende personen kunnen een weak tie vormen met de hoofdpersoon. Hierbij kan worden

6 ii gedacht aan buren, ouders van vriendjes of kennissen. De bovenstaande resultaten gelden echter alleen voor sociale relaties waarbij sprake is van onderling vertrouwen. Relaties waarbij sprake is van een strong tie, waarbij het vertrouwen door eerdere gebeurtenissen geschaad is of een weak tie waarbij weinig vertrouwen is, blijken weinig tot geen rol te spelen tijdens en na een Eigen Kracht-conferentie.

7 Inhoudsopgave Voorwoord 1 Inleiding 1 2 Het begin van de Eigen Kracht-conferenties Maori traditie Hoe werkt een Eigen Kracht-conferentie Wet Maatschappelijke Ondersteuning Wat levert een Eigen Kracht-conferentie op Conclusie Het belang van het sociale netwerk Het sociale netwerk Sociaal kapitaal Strong of weak ties De rol van vertrouwen Precisering van de hoofdvraag Conclusie Methodologie Onderzoeksdesign Onderzoeksmethoden Betrouwbaarheid, validiteit en generaliseerbaarheid Conclusie Familieoplossingen voor familieproblemen Methode Resultaten Conclusie Ieder zijn eigen netwerk Diverse situaties Verschillende typen netwerken Het familienetwerk Het vriendennetwerk Het gezinsnetwerk Het gemengde netwerk Het professionele netwerk Afspraken in het plan Conclusie Wie brengt iedereen bij elkaar? 45 v

8 iv Inhoudsopgave 7-1 Waarom worden mensen uitgenodigd Algemene matrix Strong of weak ties Wat gebeurt er na de Eigen Kracht-conferentie? Conclusie Conclusie Discussie Aanbevelingen Bijlage 1: Opzet van een plan naar aanleiding van een Eigen Kracht-conferentie 63 Bijlage 2: Schema voor de analyse van de dossiers 65 Bijlage 3: Vragenlijst interview 67 Bijlage 4: Overzicht aanwezigen 69 Literatuur 79

9 Voorwoord Voor u ligt mijn masterscriptie voor de studie sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. De afgelopen maanden ben ik bezig geweest met het schrijven van deze scriptie en dat begon natuurlijk bij het kiezen van een onderwerp. Na het zien van een documentaire en omdat het een belangrijke thema is op mijn bijbaan bij Bureau Jeugdzorg, heb ik ervoor gekozen om mijn scriptie over Eigen Kracht-conferenties te schrijven. Een onderwerp waar al veel over bekend is, maar hopelijk kan mijn scriptie daar nog iets nieuws aan toevoegen. Hoewel het schrijven van een scriptie van tijd tot tijd frustrerend kan zijn, heb ik de afgelopen maanden met veel interesse aan deze scriptie gewerkt. Graag wil ik een aantal mensen bedanken die een belangrijke rol hebben gespeeld bij het schrijven van mijn scriptie. Allereerst wil ik Lineke Joanknecht van de Eigen Kracht-centrale bedanken voor het beantwoorden van mijn vele vragen en vooral voor het beschikbaar stellen van de dossiers en het in contact brengen met mensen die een Eigen Kracht-conferentie hebben meegemaakt. Zonder deze hulp was het een stuk moeilijker geweest om mijn onderzoek uit te voeren. Ten tweede wil ik mijn scriptiebegeleidster Margo Trappenburg bedanken voor haar inzet, hulp en tips om mijn scriptie beter te maken. Ten slotte wil ik mijn respondenten bedanken die, ondanks dat het soms moeilijke verhalen waren, openhartig met mij hebben gesproken. Universiteit van Amsterdam December 2012

10 vi Voorwoord

11 Hoofdstuk 1 Inleiding In de dossiers staan Melissa (28) en haar dochters Ebony (8) en Precious (4) te boek als een MPG. Dat staat voor multi-probleemgezin. De situatie waar het gezin zich twee maanden geleden in bevond, loog er ook niet om: torenhoge schulden, een verwaarloosd huishouden met kakkerlakkenplaag en een dreigende uithuiszetting. Op het dieptepunt riep Melissa, op aanraden van haar gezinsvoogd, haar naasten bijeen om mee te denken. Ik was altijd te trots om hulp te vragen, maar in mijn eentje heb ik er een hele puinhoop van gemaakt. Ik had anderen nodig. De bijeenkomst die Melissa belegde was een zogeheten Eigen Kracht-conferentie. (De Volkskrant, ) Het citaat hierboven is een voorbeeld van een Eigen Kracht-conferentie. Het idee achter een Eigen Kracht-conferentie is dat het draait om de persoon die hulp nodig heeft en zijn of haar sociale netwerk. Alle conferenties werken volgens hetzelfde principe. Tijdens de conferentie wordt samen met familie en bekenden een plan voor de toekomst gemaakt, waarbij de regie in handen blijft van de personen om wie het gaat. Professionele hulpverlening wordt alleen betrokken wanneer dit onderdeel is van het plan. In Nederland worden er sinds 2001 Eigen Kracht-conferenties gehouden en het aantal conferenties blijft groeien. In eerste instantie werd het voornamelijk toegepast in de jeugdzorg, maar tegenwoordig zijn de conferenties ook op andere terreinen van zorg en welzijn terug te vinden, zoals bij dementerende ouderen of mensen met een verstandelijke beperking (Schuurman & Mulder, 2011). De visie van Eigen Kracht-conferenties komt overeen met het nieuwe beeld van de zelfredzame burger. Met de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) uit 2007 heeft de overheid een andere relatie tussen burgers en de overheid voor ogen. Dit moet zich uiten in maatschappelijke zelforganisatie en burgerinitiatief. In de praktijk betekent dit dat de overheid een andere verdeling van verantwoordelijkheid wil realiseren, met aan de ene kant burgers met hun eigen sociale netwerk en aan de andere kant professionele hulp vanuit de overheid. Burgers moeten eerst zelf hun problemen proberen op te lossen vanuit hun sociale netwerk. De overheid springt alleen bij als er aanvulling nodig is. Deze zelfredzaamheid geldt voor iedereen in de samenleving, dus ook voor de kwetsbare burgers (Ravelli, 2005).

12 2 Inleiding De visie achter de Eigen Kracht-conferentie sluit aan bij het idee van zelfredzaamheid voor alle burgers. Het idee is dat door te streven naar participatie en zelfredzaamheid burgers de zeggenschap over hun leven houden in relatie tot professionele instanties. De manier om dit te bereiken is door de inzet van familie, vrienden, buren en andere bekenden, met andere woorden het sociale netwerk van een persoon. Uitgangspunt hierbij is dat iedereen een sociaal netwerk heeft, ongeacht wat er in het verleden is gebeurd. Belangrijk is het idee dat mensen zelf het beste in staat zijn oplossingen te bedenken voor hun problemen, vooral als zij hierin ondersteund worden door hun sociale netwerk (Website Eigen Kracht-centrale, 2012). Het sociale netwerk van mensen speelt dus een grote rol binnen de Eigen Kracht-conferenties. Het sociale netwerk van mensen verandert echter voortdurend en de relaties die mensen hebben verschillen. De ene persoon heeft een klein sociaal netwerk met mensen die hij al lang kent, terwijl een ander juist een netwerk heeft met veel losse contacten. Ook kan er afgevraagd worden of gebeurtenissen uit het verleden misschien wel belangrijk zijn voor het sociale netwerk van mensen. Positieve gebeurtenissen kunnen misschien een gevoel van vertrouwen en verbintenis geven, terwijl negatieve gebeurtenissen kunnen leiden tot wantrouwen en het verbreken van contacten. De vraag is dan of verschillende soort sociale netwerken bij Eigen Kracht-conferenties ook leiden tot verschillende soorten conferenties. In deze scriptie wordt deze vraag beantwoord aan door middel van de volgende onderzoeksvraag: Welke verschillende typen sociale netwerken zijn er te onderscheiden tijdens een Eigen Krachtconferentie en welke effecten hebben de verschillende typen sociale netwerken op de Eigen Kracht-conferentie? Om deze vraag te beantwoorden, richt mijn scriptie zich op de samenstelling van het sociale netwerk tijdens Eigen Kracht-conferenties, die betrekking hebben op kinderen. Het doel van het onderzoek is om te kijken of er verschillende soorten sociale netwerken te onderscheiden zijn bij Eigen Kracht-conferenties. Hiervoor is het belangrijk de verschillende soorten relaties binnen een sociaal netwerk op een Eigen Kracht-conferentie te onderzoeken. Daarnaast wordt onderzocht welke rol vertrouwen speelt binnen de relaties van het sociale netwerk. Ten slotte wordt er gekeken of verschillende soorten sociale netwerken leiden tot verschillende soorten plannen en afspraken, die aan de hand van de Eigen Kracht-conferentie zijn gemaakt. In mijn onderzoek zullen er zowel kwantitatieve als kwalitatieve onderzoeksmethoden worden gebruikt om de onderzoeksvraag te beantwoorden. Een meta-analyse van bestaand wetenschappelijke literatuur richt zich op wat er reeds bekend is over het sociale netwerk bij Eigen Kracht-conferenties. Vervolgens wordt door middel van dossieronderzoek en interviews gekeken uit welke mensen het sociale netwerk tijdens een Eigen Kracht-conferentie bestaat en hoe de hulp vanuit het sociale netwerk geregeld is. Sinds het ontstaan van het idee van de Eigen Kracht-conferentie is er al veel onderzoek naar gedaan. Onderzoek specifiek naar het sociale netwerk is echter zeer minimaal. Dit onderzoek kan daarom gezien worden als een toevoeging op de bestaande kennis over Eigen Kracht-conferenties, omdat het inzicht geeft in een belangrijk onderdeel van de conferenties, namelijk hoe het sociale netwerk is samengesteld en welke invloed dit heeft op de Eigen Kracht-conferentie.

13 3 Om een beter beeld te krijgen over Eigen Kracht-conferenties beschrijf ik in het volgende hoofdstuk het ontstaan van de conferenties en kijk ik naar de uitkomsten van onderzoek. Hoofdstuk 2 richt zich op de theorie over sociale netwerken. Hier besteed ik ook aandacht aan de rol van vertrouwen binnen sociale relaties. Dit hoofdstuk eindigt met het formulieren van de deelvragen die bij de onderzoeksvraag horen. Hoofdstuk 3 behandelt de methodologische verantwoording van het empirische onderzoek. Hoofdstuk 4, 5 en 6 behandelen de onderzoeksresultaten aan de hand van de verschillende onderzoeksmethoden die in het onderzoek zijn gebruikt. Hoofdstuk 4 kijkt naar de bestaande kennis over het sociale netwerk aan de hand van een meta-analyse van bestaand wetenschappelijk onderzoek. Hoofdstuk 5 laat zien uit welke relaties het sociale netwerk op een Eigen Kracht-conferentie bestaan door middel van dossieronderzoek. Hoofdstuk 6 behandelt de verschillende soorten hulp die op een Eigen Kracht-conferentie wordt geboden, aan de hand van interviews met mensen die een Eigen Kracht-conferentie hebben meegemaakt. Met de onderzoeksresultaten wordt de onderzoeksvraag uiteindelijk in de conclusie beantwoord.

14 4 Inleiding

15 Hoofdstuk 2 Het begin van de Eigen Kracht-conferenties Voordat dit onderzoek zich richt op het sociale netwerk bij Eigen Kracht-conferenties beschrijft dit hoofdstuk eerst hoe het idee achter de Eigen Kracht-conferenties is ontstaan. Vervolgens wordt er gekeken hoe een Eigen Kracht-conferentie van begin tot eind werkt. Het hoofdstuk eindigt met een overzicht van de belangrijkste onderzoeksresultaten naar de positieve en negatieve effecten van Eigen Kracht-conferenties die de afgelopen jaren naar voren zijn gekomen. 2-1 Maori traditie Eigen Kracht-conferenties zijn ontstaan in Nieuw-Zeeland en stammen af van Maori tradities. Vanuit de Maori ontstond kritiek op het feit dat in verhouding veel van hun kinderen door jeugdzorg uit huis geplaatst werden, met als gevolg dat hun cultuur verloren zou gaan. Als oplossing voor dit probleem introduceerde Nieuw-Zeeland in 1989 de Children, Young Persons and their Families act. De wet heeft het idee van de Maori overgenomen dat de zorg en bescherming van kinderen niet alleen de verantwoordelijkheid zijn van het gezin, maar van de hele familie en de sociale groep waartoe het kind behoort (Levine, 2000). Deze Maori tradities komen samen in de Family Group Conference. In Nederland staat de Family Group Conference bekend onder de naam Eigen Krachtconferentie. Met een Eigen Kracht-conferentie wordt geprobeerd het formele systeem van overheidsondersteuning te combineren met het informele systeem van de familie en het sociale netwerk, zodat beiden toegang hebben tot elkaars informatie. Dit moet uiteindelijk leiden tot betere beslissingen (de Jong & Schout, 2011). Er zijn twee belangrijke ideeën achter de Eigen Kracht-conferentie. Het eerste idee achter Eigen Kracht-conferenties is dat de machtverhoudingen tussen families en professionals omgedraaid moeten worden. Beslissingen nemen is de verantwoordelijkheid van de familie (Holland & O Neill, 2006). Professionals en families moeten meer samenwerken als partners, iets wat de familie meer macht moet geven. Het achterliggende idee hierbij is dat oplossingen die worden aangedragen door families beter zijn dan oplossingen die door professionals van buitenaf worden bedacht. Het tweede idee is het feit dat in vele (westerse) landen sprake is van een afbraak van de verzorgingsstaat. De

16 6 Het begin van de Eigen Kracht-conferenties interesse in de Eigen Kracht-conferentie kan zowel ideologisch, het versterken van de recht van de familie, als politiek zijn, namelijk de afhankelijkheid van de staat verminderen (Lupton, 1998). 2-2 Hoe werkt een Eigen Kracht-conferentie Eigen Kracht-conferenties kennen verschillende principes. Zo is het belangrijk dat degene die de conferentie aanvraagt, de hoofdpersoon, altijd mag beslissen wat er gebeurt. De hoofdpersoon wordt ondersteund door een coördinator. Deze heeft bij voorkeur geen achtergrond in de professionele hulpverlening. De coördinator regelt de praktische zaken en nodigt het sociale netwerk uit voor de conferentie. Belangrijk is dat de coördinator geen oplossingen probeert te vinden door gebruik te maken van professionals, maar de familie helpt bij het gezamenlijk zoeken naar oplossingen (de Jong & Schout, 2011). Voor de conferentie wordt familie uitgenodigd. Het begrip familie moet breder begrepen worden, hier valt namelijk iedereen onder die de hoofdpersoon wil uitnodigen. Het doel van een Eigen Kracht-conferentie is het formuleren van een plan. Het plan geeft concrete antwoorden op de vragen die de hoofdpersoon heeft gesteld en bevat een beschrijving van alle rollen en verantwoordelijkheden die de mensen van het netwerk op zich zullen nemen. Het kan voorkomen, bijvoorbeeld in de jeugdzorg, dat het plan opgesteld wordt naar aanleiding van een professioneel kader. Dit kader speelt dan een grote rol, omdat het plan moet passen binnen het opgestelde kader. Bij de oplossingen die bedacht worden, kan zowel het netwerk als professionals betrokken worden (Malmberg-Heimonen, 2011). De hoofdpersoon van de conferentie kijkt met een coördinator welke mensen er uitgenodigd worden voor de conferentie. Deelnemers worden aangemoedigd om zoveel mogelijk mensen uit te nodigen (Connolly, 2006). De hoofdpersoon mag zelf bepalen wie er wel of niet op de conferentie aanwezig is. Mensen worden uitgenodigd door middel van de sneeuwbalmethode. Dit houdt in dat iedereen die uitgenodigd wordt andere mensen mag voorstellen die eventueel ook een bijdrage aan de conferentie kunnen leveren. Op deze manier worden er verbintenissen via anderen gelegd en wordt het sociale netwerk groter. De conferentie zelf is in drie delen verdeeld. Tijdens het eerste deel, de informatiefase, worden de vragen die de hoofdpersoon heeft geformuleerd en het professionele kader eventueel uitgelegd. In deze fase is er sprake van professionele inbreng. Het sociale netwerk kan professionals bevragen om zo tot alle belangrijke informatie te komen die voor hen nodig is om een plan te maken. De hoofdpersoon is op de hoogte welke professionals er aanwezig zullen zijn en wat er gezegd gaat worden. De aanwezige professionals zijn niet altijd ook de betrokken professionals, maar zijn uitsluitend op de conferentie aanwezig om (algemene) informatie te geven (L. Joanknecht, persoonlijk gesprek, ) In de tweede fase, de besloten fase, is het sociale netwerk alleen en probeert dan de vragen te beantwoorden en een plan te formuleren. In deze fase mogen de professionals en de coördinator niet aanwezig zijn. Gemiddeld duurt deze fase 4 tot 6 uur (Macgowan & Pennell, 2008). Ten slotte de eindfase. Hier wordt het plan gepresenteerd aan de coördinator en eventuele professionals. Indien er sprake is van een professioneel kader, bijvoorbeeld als een kind onder toezicht staat bij Bureau Jeugdzorg, moet het plan ook goedgekeurd worden door de betrokken professional, bijvoorbeeld de gezinsvoogd. Professionals mogen het plan alleen afkeuren in het geval dat het leidt tot een onveilige situatie voor het kind en wanneer het wettelijk gezien niet mogelijk is wat in het plan staat. In alle andere

17 2-3 Wet Maatschappelijke Ondersteuning 7 gevallen moet de professional het plan goedkeuren (Lupton, 1998; Malmberg-Heimonen, 2011; Holland & O Neill, 2006; Connolly, 2006). 2-3 Wet Maatschappelijke Ondersteuning In Nederland past het idee van de Eigen Kracht-conferentie goed bij de ideeën van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) die sinds 2007 van kracht is en de ideeën rondom Welzijn nieuwe stijl. Welzijn nieuwe stijl is een onderdeel van de WMO met als doel om welzijnsinstellingen professioneler, efficiënter en meer gemeenschappelijk te maken. Dit laatste houdt in dat verschillende welzijnsinstellingen dezelfde soort doelen nastreven. Een van deze doelen is de nadruk op onafhankelijkheid en participatie van burgers in de maatschappij. Een van de kernwaarden is dat er eerst gekeken moet worden naar de eigen kracht van mensen, omdat mensen vaak veel meer zelf kunnen dan ze denken (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2010). Een goede manier om gebruik te maken van de eigen kracht van mensen is door vrienden en familie uit te nodigen om samen oplossingen te zoeken voor problemen op een Eigen Kracht-conferentie. In vergelijking met buitenlandse literatuur over Eigen Kracht-conferenties ligt de nadruk in de Nederlandse literatuur meer op eigen verantwoordelijkheid. Zo stellen de Jong & Schout (2011) dat een Eigen Kracht-conferentie vanuit een breder perspectief helpt bij het ontwikkelen van sociale verantwoordelijkheid en actief burgerschap. Eigen Kracht-conferenties worden met name toegepast in de jeugdzorg en ook hier krijgt de positie van de cliënt steeds meer aandacht. Dit komt onder andere tot uiting in vraaggericht werken, waarbij de cliënt zelf zijn hulpvraag bepaalt. Ook bij Eigen Kracht-conferenties worden mensen gestimuleerd zelf oplossingen te zoeken voor problemen binnen hun eigen sociale omgeving (de Jong & Schout, 2011; Wijnen-Lunenberg, 2008; van Noorden, 2011). 2-4 Wat levert een Eigen Kracht-conferentie op Naar het effect van Eigen Kracht-conferenties is de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan. Uit een meerderheid van de onderzoeken blijkt dat mensen die een Eigen Kracht-conferentie hebben meegemaakt hier naderhand positief tegenover staan (Lupton, 1998; Holland & O Neill, 2006; Malmberg-Heimonen, 2011). Hiervoor zijn verschillende verklaringen. Uit het onderzoek van Malmberg-Heimonen (2010) naar het effecten van Eigen Kracht-conferenties van mensen in Noorwegen die langdurig in de bijstand zitten, blijkt dat een Eigen Krachtconferentie bij deze doelgroep leidt tot een verhoging van de sociale ondersteuning en levenskwaliteit en een verlaging van stress en depressie. Volgens Lupton (1998) leidt de betrokkenheid van de familie tot meer ondersteuning. Lupton deed in het Verenigd Koninkrijk onderzoek naar een pilot van Eigen Kracht-conferenties door middel van observaties, enquêtes en interviews met 7 Eigen Kracht-coördinatoren, 36 professionals en 101 familieleden. In het onderzoek van Lupton ontstaat in 90% van de gevallen een plan tijdens een Eigen Krachtconferentie. Lupton stelt dat de plannen van de families vaak creatiever zijn, vanwege de onderlinge kennis die de familie bezit. Holland & O Neill (2006) deden onderzoek naar de ervaringen van kinderen tijdens een Eigen Kracht-conferentie. Uit hun onderzoek, waarbij zij 25 kinderen en 31 volwassenen interviewden, blijkt dat volwassenen de praktische zaken als de meest positieve uitkomst van de conferentie zien. Kinderen daarentegen vinden het bij elkaar brengen van de familie het belangrijkst. Zij zien een Eigen Kracht-conferentie als een

18 8 Het begin van de Eigen Kracht-conferenties middel om familieleden te zien, waarmee ze normaal gesproken weinig contact hebben. Een ander positief effect van een Eigen Kracht-conferentie is dat het ervoor zorgt dat families bij elkaar komen, die voorheen vaak geen contact hadden. Het nadeel hiervan is dat het contact na de conferentie weer kan verwateren. De plannen die op de Eigen Kracht-conferentie zijn opgesteld, worden dan niet volledig uitgevoerd, omdat het sociale netwerk onderling geen contact meer heeft (Lupton, 1998). Een ander belangrijk resultaat ten aanzien van de effecten van Eigen Kracht-conferenties is dat Eigen Kracht-conferenties leiden tot meer steun vanuit het sociale netwerk (Lupton, 1998). Ook worden de plannen uitgevoerd door het sociale netwerk zelf, waardoor het een goed alternatief biedt voor de professionele jeugdzorg. Uit onderzoek van Wijnen-Lunenberg e.a. (2008) naar 52 gezinnen die een Eigen Kracht-conferentie hebben meegemaakt, blijkt dat 80% van de gemaakte plannen wordt uitgevoerd door het sociale netwerk zelf. Een laatste positieve effect dat toegeschreven wordt aan Eigen Kracht-conferenties is dat ze leiden tot empowerment van de cliënten. Lupton (1998) onderzocht of Eigen Kracht-conferenties daadwerkelijk tot empowerment van families leiden. Zij concludeert dat een Eigen Krachtconferentie niet leidt tot minder afhankelijkheid van de staat. Het moet daarom ook niet als een vervanging van professionele hulp worden gezien, maar als een toevoeging. Volgens haar vindt empowerment alleen plaats als families niet alleen de controle hebben over het opstellen van een plan, maar ook over de uitvoering van dit plan. Ten slotte worden de laatste tijd ook de financiële voordelen benadrukt. Uit onderzoek van de TU Delft blijkt dat een Eigen Kracht conferentie bij 100 Multi Probleem Gezinnen (MPG) potentieel 4,8 miljoen euro zou kunnen besparen. Daarnaast geldt dat hoe eerder een Eigen Kracht-conferentie wordt ingezet, des te meer er op professionele zorg bespaard zou kunnen worden (Jagtenberg, 2011). Ook uit het onderzoek "Besparingen door Eigen Krachtconferenties in de stadsregio Amsterdam"van Schuurman & Mulder (2012) blijkt dat de inzet van Eigen Kracht-conferenties kostenbesparend kan zijn. In dit onderzoek naar 100 Eigen Kracht-conferenties in stadsregio Amsterdam zijn de mogelijke besparingen voor zowel korte als lange termijn uitgerekend. Besparingen op korte termijn treden op wanneer iets tijdens een Eigen Kracht-conferentie direct wordt gerealiseerd, bijvoorbeeld wanneer een kind dat wacht op een plek in een gesloten jeugdzorginstelling tijdelijk bij iemand uit het sociale netwerk kan verblijven er daardoor niet naar een crisisopvang hoeft. Besparingen op lange termijn worden gerealiseerd wanneer als gevolg van een Eigen Kracht-conferentie een verbetering in de situatie ontstaat, bijvoorbeeld wanneer het een half jaar na de Eigen Kracht-conferentie zo goed gaat met een kind dat professionele hulpverlening niet meer nodig is. Besparingen op korte en lange termijn kunnen met elkaar samenhangen, omdat een besparing op korte termijn een besparing op lange termijn kan vergroten (Schuurman & Mulder, 2012). De mogelijke besparingen zijn in het onderzoek van Schuurman & Mulder zowel kwalitatief als kwantitatief uitgerekend. Geconcludeerd wordt dat kwalitatief gezien bespaard kan worden omdat de inzet van een Eigen Kracht-conferentie leidt tot een beweging naar minder zware voorzieningen. Voorbeelden hiervan zijn kinderen die van een instelling naar netwerkpleegzorg kunnen gaan of kinderen die in een pleeggezin wonen en weer terug naar huis kunnen gaan. Van 57% van de onderzochte zaken is ook een kwantitatieve schatting gemaakt van de besparingen. Deze kwam voor 100 Eigen Kracht-conferenties uit op iets meer dan 1,7 miljoen euro (Schuurman & Mulder, 2012).

19 2-5 Conclusie Conclusie Eigen Kracht-conferenties zijn ontwikkeld om families meer macht te geven als het gaat om beslissingen die betrekking hebben op hun leven. Wanneer families en professionals meer samen zouden werken als partners moet dit uiteindelijk leiden tot toegang tot elkaars informatie en betere beslissingen. Eigen Kracht-conferenties zijn ontstaan met het idee dat de traditie, cultuur, normen en waarden waarin een kind opgroeit, behouden blijven als de famlie zelf beslissingen neemt. In Nederland sluiten Eigen Kracht-conferenties vooral aan bij de ideeën van de WMO, waarin benadrukt wordt dat iedere burger onafhankelijk moet zijn en mee moet doen in de maatschappij. Voordat er gebruik gemaakt wordt van professionele hulpverlening moet er eerst gekeken worden naar de eigen kracht van mensen. Bij het gebruiken van deze eigen kracht zijn familie, vrienden en het sociale netwerk belangrijk. In het volgende hoofdstuk zal gekeken worden naar de theorie rondom de samenstelling en functies van het sociale netwerk.

20 10 Het begin van de Eigen Kracht-conferenties

21 Hoofdstuk 3 Het belang van het sociale netwerk In dit hoofdstuk wordt gekeken naar de bestaande theorie rondom sociale netwerken. De nadruk in dit hoofdstuk ligt op de kenmerken, soort relaties en mogelijke samenstellingen van sociale netwerken. Daarnaast komt de rol van vertrouwen binnen sociale relaties aan bod en wordt er gekeken naar het sociale netwerk tijdens een Eigen Kracht-conferentie. Aan de hand van de theorie over sociale netwerken en vertrouwen worden de hoofd- en deelvragen preciezer geformuleerd. 3-1 Het sociale netwerk Bij een Eigen Kracht-conferentie worden mensen in staat gesteld, samen met hun netwerk, oplossingen te zoeken voor hun problemen. Het sociale netwerk is voor een Eigen Krachtconferentie dus belangrijk. Het hebben van een sociaal netwerk lijkt hierbij wel vanzelfsprekend. Uit onderzoek naar sociaal isolement blijkt echter dat 6% van de Nederlandse bevolking een klein sociaal netwerk heeft en als gevolg daarvan eenzaam is. Daarnaast blijkt dat mensen die kwetsbaar zijn op lichamelijk, psychisch en/of financieel gebied, zich vaak zonder een ondersteunend netwerk moeten redden. Zij hebben minder steun uit hun naaste omgeving, waardoor zij vaker afhankelijk zijn van formele voorzieningen, zoals professionele hulp (Wilken, 2005). Uit onderzoek naar de relatie tussen ouders en sociale netwerken blijkt dat het sociale netwerk van mensen verandert wanneer er kinderen komen. Hierbij gaat het niet alleen om de samenstelling van het netwerk, maar ook om de contacten binnen het netwerk. Zo bestaat het netwerk van ouders meer uit familieleden. Grote verschillen zijn er tussen de netwerken van wel of niet werkende moeders. Niet werkende moeders hebben vaker contact met een kleinere groep mensen. Vooral niet werkende moeders met een laag inkomen hebben een kleiner sociaal netwerk met minder familieleden (Hammer, Gutwirth & Phillips, 1982). Het hebben van een sociaal netwerk is dus niet vanzelfsprekend voor alle mensen, maar wat voor gevolgen heeft dit? Het sociale netwerk heeft verschillende functies. Zo is het een belangrijke bron voor het welzijn van mensen. Mensen hebben waardering en erkenning nodig en het persoonlijke netwerk speelt hier een belangrijke rol in, bijvoorbeeld door het bieden van zekerheid en steun. Ook kunnen sociale relaties toegang verschaffen tot maatschappelijke hulpbronnen, zoals bijvoorbeeld een baan (Hortulanus, Machielse & Meeuwesen, 2000).

22 12 Het belang van het sociale netwerk Bij het opbouwen van een goed functionerend netwerk speelt wederkerigheid een belangrijke rol. Het gaat hierbij zowel om bewuste als onbewuste verwachtingen van wederkerigheid. Als er gekeken wordt naar wederkerigheid binnen relaties past dit binnen de ruiltheorieën. Ruiltheorieën gaan er vanuit dat er bij menselijke interacties sprake is van een evenwichtige ruil van materiële en/of symbolische goederen. Dit principe impliceert een mate van selectiviteit, omdat mensen alleen relaties aangaan wanneer zij daarvoor iets terugkrijgen. Mensen die bijvoorbeeld sociaal of financieel weinig te bieden hebben, zullen daarom slechter in staat zijn een sociaal netwerk op te bouwen en vast te houden. Hortulanus stelt ook dat voor het hebben en behouden van een goed netwerk bepaalde vaardigheden nodig zijn, zoals sociale vaardigheden, assertiviteit en besef van persoonlijke controle. Sommige mensen missen het vermogen om sociale steun vanuit hun sociale netwerk te mobiliseren. Kortom de aanwezigheid van een sociaal netwerk alleen is niet voldoende. Om een netwerk te behouden hebben mensen bepaalde vaardigheden nodig, die niet iedereen bezit (Hortulanus et al., 2000). 3-2 Sociaal kapitaal Een begrip dat vaak in verband gebracht wordt met netwerken is sociaal kapitaal. Sociaal kapitaal heeft betrekking op de sociale verbanden van mensen en groepen en de hulpbronnen die zij daaruit weten te mobiliseren. Er bestaan verschillende definities van sociaal kapitaal. Bourdieu omschrijft sociaal kapitaal als volgt: Het geheel van bestaande of potentiële hulpbronnen dat voortvloeit uit het bezit van een meer of minder geïnstitutionaliseerd netwerk van relaties van onderlinge bekendheid en erkentelijkheid - ofwel uit het lidmaatschap van een groep - dat elk van zijn leden een ruggensteun geeft van het collectieve kapitaalbezit, een "geloofsbrief"die hen in de ruime zin des woords kredietwaardig maakt (Engbersen, 2002) Belangrijk in de definitie van Bourdieu is het feit dat sociale netwerken niet gegeven zijn en niet vastliggen. Er moet voordurend geïnvesteerd worden in sociale relaties en netwerken om ze te kunnen handhaven. Portes gebruikt een simpelere definitie voor sociaal kapitaal, namelijk: Het vermogen van individuen om bepaalde middelen te mobiliseren uit een gemeenschap waar men deel van uitmaakt (Engbersen, 2002) Volgens Portes heeft sociaal kapitaal betrekking op de structuur van relaties. Om sociaal kapitaal te bezitten, moet een persoon verbonden zijn met anderen (Engbersen, 2002). Aan de hand van de definities van Bourdieu en Portes maakt Engbersen onderscheid tussen positieve en negatieve effecten van sociaal kapitaal. Sociaal kapitaal is positief in de zin dat het een bron is voor sociale controle. Door bepaalde regels kunnen groepen hun leden in bedwang houden. Ook kan het sociale netwerk mogelijkheden bieden, bijvoorbeeld voor het vinden van een baan. Sociaal kapitaal binnen een sociaal netwerk kan sociale stijging mogelijk

23 3-3 Strong of weak ties 13 maken. Als negatief effect noemt Engbersen het feit dat hechte groepen vaak intolerant zijn en anderen uitsluiten (Engbersen, 2002). Ook Putnam besteedt aandacht aan het begrip sociaal kapitaal en stelt dat sociale netwerken belangrijk zijn voor sociaal kapitaal. Sociale contacten verhogen de productiviteit van individuen of groepen. Sociaal kapitaal refereert naar de connectie tussen individuen, het sociale netwerk en de normen, vertrouwen en reciprociteit die hieruit voort vloeien (Putnam, 2000). Sociaal kapitaal bestaat in verschillende vormen en Putnam maakt hierbij onderscheid in bonding capital en bridging capital. Bonding capital is een vorm van sociaal kapitaal waarbij het voornamelijk gaat om het versterken van de identiteit van een homogene groep. Deze vorm van kapitaal heeft een positief effect op reciprociteit en solidariteit. Putnam omschrijft dat bonding capital voornamelijk is voor getting by. Dit houdt in dat bonding capital vooral is om te overleven binnen een homogene groep. Doordat er sprake is van solidariteit en reciprociteit zal er ook sprake zijn van sociale ondersteuning wat ten goede komt aan de zwakkere leden van het sociale netwerk. Bridging capital bestaat voornamelijk uit mensen van verschillende groepen en leidt tot toegang en nieuwe informatie. Briding capital is volgens Putnam vooral voor getting ahead. Doordat bridging capital verschillende groepen met elkaar verbind, leidt het tot groei en vooruitgang voor de leden van het sociale netwerk (Putnam, 2000). Kortom Putnam stelt dat sociale netwerken met bridging capital een positief effect hebben op sociale mobiliteit. Dit zijn vaak heterogene netwerken. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat sociaal kapitaal meer waarde heeft, wanneer de mensen uit het netwerk verschillen op specifieke kenmerken, zoals geslacht, leeftijd en etniciteit, maar ook wanneer het netwerk bestaat uit verschillende soorten relaties, zoals bijvoorbeeld strong of weak ties (van Tilborg, 2009; Gaag & Webber, 2007; Burt, 1997). 3-3 Strong of weak ties Theorieën over sociale netwerken maken ook onderscheid tussen verschillende soorten relaties. Een van de eerste die dit deed was Granovetter (1973) in zijn artikel The Strength of Weak Ties. In dit artikel stelt Granovetter dat er binnen een sociaal netwerk onderscheid is tussen sterke en zwakke verbindingen (strong en weak ties). De sterkte van een tie is afhankelijk van vier factoren, namelijk tijd, emotionele intensiteit, intimiteit en wederzijdse diensten. Volgens Granovetter zijn binnen een sociaal netwerk niet de sterke verbindingen tussen individuen belangrijk, maar juist de zwakke verbindingen. Het nadeel van een netwerk met veel strong ties is namelijk dat informatie beperkt blijft binnen het sociale netwerk door de verbondenheid die er is. Wanneer A-B en A-C bijvoorbeeld beiden een strong tie hebben, is de kans groot dat B-C ook veel tijd met elkaar doorbrengen. Als B-C eerst geen relatie met elkaar hebben, zullen zij waarschijnlijk met elkaar in contact gebracht worden door A. Een beperking van informatie komt in een netwerk met weak ties minder voor, vooral als er weak ties zijn die ook een bridge vormen. Een bridge is een relatie in een netwerk dat de enige verbinding is tussen twee personen. Hierdoor is een bridge de enige route waardoor informatie en invloed zich kan verspreiden naar de overige contacten van deze twee personen. Op deze manier zijn de contacten van beide personen indirect met elkaar verbonden. Strong ties kunnen nooit bridges zijn, omdat de verschillende personen in een netwerk te veel met elkaar verbonden zijn, waardoor de kans dat twee personen als enige een relatie met elkaar hebben klein is.

24 14 Het belang van het sociale netwerk Stel dat een van de doelen op een Eigen Kracht-conferentie is dat een bijbaan gezocht moet worden voor een jongere. De kans is klein dat hij deze vindt met hulp van zijn eigen sociale netwerk als deze bijvoorbeeld bestaat uit zijn beste vrienden (strong ties). Omdat informatie beperkt is binnen zijn netwerk, zal hij waarschijnlijk al op de hoogte zijn geweest van de beschikbaarheid van een baan. Weak ties zijn daarom belangrijk, omdat ze ideeën, invloed en informatie overbrengen, die nieuw zijn voor een bepaald persoon. Hoe minder weak ties een persoon heeft, hoe meer hij ingesloten zit in zijn eigen sociale netwerk als het gaat om kennis. Doordat zijn kennis uitsluitend komt vanuit zijn eigen netwerk zal deze beperkt zijn. Wanneer een relatie zich kenmerkt door een weak tie is er een grotere kans dat het andere individu zich in andere sociale cirkels bevindt en daardoor toegang heeft tot andere informatie (Granovetter, 1973). Granovetter stelt dus dat voornamelijk de weak ties belangrijk zijn, omdat deze toegang geven tot nieuwe informatie. The structural hole theory van Burt sluit hierbij aan. Ook deze theorie legt de nadruk op de zwakke verbintenissen. Volgens the structural hole theory leidt een netwerk met sterke banden tot minder flexibiliteit. Een netwerk met meer zwakke banden heeft de mogelijkheid verschillende groepen met elkaar te verbinden en leidt daarom tot meer diversiteit en informatie (Gargiulo & Benassi, 1998). Tegenovergesteld aan dit idee is de Closure theory van Coleman. De kern hiervan is dat het sociale netwerk een positief effect heeft door de onderlinge sterke banden die gekenmerkt worden door vertrouwen en samenwerking. Vertrouwen binnen een netwerk leidt tot minder onderzekerheid en vergroot de mogelijkheid om te streven naar dezelfde doelen (Gargiulo & Benassi, 1998). Zowel strong als weak ties zijn dus belangrijk en kunnen voordelen hebben. De vraag is of het soort relatie een rol speelt tijdens een Eigen Kracht-conferentie en zo ja, waar er tijdens een Eigen Kracht-conferentie meer behoefte aan is: vertrouwen en samenwerken of toegang tot nieuwe informatie en flexibiliteit. 3-4 De rol van vertrouwen Sociale netwerk theorie wordt veelal toegepast in relatie tot arbeid en werk, bijvoorbeeld in onderzoek naar kennisoverdracht of het vinden van een baan. De situatie tijdens een Eigen Kracht-conferentie is echter anders. Hierbij gaat het om een bijeenkomst waarbij gezocht wordt naar oplossingen voor de persoonlijke problemen van mensen. Mensen die mogelijk onderdeel zijn van het probleem, kunnen ook aanwezig zijn op de conferentie. Ondanks dat er misschien sprake is van een strong tie (bijvoorbeeld moeder en zoon) kan de relatie verstoord zijn door eerdere gebeurtenissen. Tijdens een Eigen Kracht-conferentie speelt niet alleen het soort relatie binnen een sociaal netwerk een rol, maar is ook de invloed van vertrouwen belangrijk. Wanneer er een Eigen Kracht-conferentie wordt georganiseerd voor bijvoorbeeld een drugsverslaafde jongen die geld van zijn moeder steelt om drugs te kopen, is er sprake van een strong tie tussen moeder een zoon, maar is er waarschijnlijk onderling weinig of geen vertrouwen. Vertrouwen kan gedefinieerd worden als het geloof van een persoon in de integriteit van een ander persoon. Vertrouwen wordt gevormd door drie componenten. De eerste is voorspel-

25 3-4 De rol van vertrouwen 15 baarheid. Hier gaat het om de vraag in hoeverre is het gedrag van een ander voorspelbaar en stabiel? Voorspelbaarheid hangt af van eerdere gebeurtenissen en ervaringen. Heeft iemand in het verleden bijvoorbeeld meerdere keren bewezen dat hij voor de ander klaarstond, dan heeft de ander eerder het vertrouwen dat hij dat in de toekomst weer zal doen. Het tweede component van vertrouwen is betrouwbaarheid. Betrouwbaarheid hangt nauw samen met voorspelbaarheid, omdat beiden gevormd worden door eerdere ervaringen. Betrouwbaarheid gaat aan de ene kant om de vraag of een persoon eerlijk is, in hoeverre vertelt deze persoon de waarheid? Aan de andere kant gaat het om specifieke eigenschappen en kwaliteiten die een persoon bezit. Naar mate een relatie zich ontwikkelt, zullen bekende karaktereigenschappen van een bepaald persoon belangrijker worden dan bepaald gedrag. Als een zachtaardig persoon bijvoorbeeld een keer boos wordt, weet de ander door eerdere ervaringen dat het eenmalig is en niet een karaktereigenschap van die persoon. Met andere woorden betrouwbaarheid gaat om de vraag of je iets aan de andere persoon hebt, kun je op deze persoon bouwen? Een derde component van vertrouwen is welwillendheid. Hierbij gaat het om de vraag in hoeverre de ander bereid is te helpen en of deze hulp geboden wordt omdat de ander oprecht geïnteresseerd is in de welzijn van degene die hij vertrouwd of dat er sprake is van eigenbelang (Larzelere & Huston, 1980; Rempel, Holmes & Zanna, 1985). Vertrouwen tussen verschillende leden van het sociale netwerk kan dus een belangrijke rol spelen. Dit is schematisch afgebeeld in Figuur 3-1. Figuur 3-1: Schematische weergave van het sociale netwerk tijdens EK-c s De samenstelling van een sociaal netwerk op een Eigen Kracht-conferentie kan dus verschillen, afhankelijk van de sterkte van de tie en de mate van vertrouwen. De sterkte van een tie wordt gekenmerkt door:

26 16 Het belang van het sociale netwerk 1. Tijd. Hierbij kan het zowel om de lengte van de relatie als de frequentie van het contact gaan; 2. Emotionele intensiteit. Hierbij gaat het om hoe hecht de relatie is? Is er bijvoorbeeld sprake van een goede relatie? 3. Intimiteit. Is er sprake van wederzijds vertrouwen. Zijn de leden van het sociale netwerk bijvoorbeeld op de hoogte van de situatie; 4. Wederkerigheid. Zou de persoon eventueel hetzelfde doen voor andere mensen. Bij vertrouwen gaat het erom dat de ander voorspelbaar, betrouwbaar en bereid is om te helpen. Dit alles leidt tot een combinatie van verschillende kenmerken. Dit is weergegeven in tabel 3.1. Tie Vertrouwen Vertrouwde 1. Relatie van lange duur/veel contact 1. Voorspelbaar gedrag strong tie 2. Goede relatie 2. Betrouwbaar 3. Op de hoogte vd situatie 3. Bereid te helpen 4. Sprake van wederkerigheid Minder vertrouwde 1. Relatie van lange duur/veel contact 1. Niet voorspelbaar strong tie 2. Geen goede relatie 2. Niet betrouwbaar 3. Op de hoogte/onderdeel vh probleem 3. Niet in staat/niet 4. Geen wederkerigheid bereid te helpen Vertrouwde 1. relatie van korte duur/weinig contact 1. redelijke voorspelbaarheid Weak tie 2. redelijke relatie 2. redelijk betrouwbaar 3. op de hoogte van een aantal zaken 3. (redelijk) bereid te helpen 4. kleine diensten Minder vertrouwde 1. weinig/geen contact 1. voorspelbaarheid onbekend weak tie 2. geen relatie 2. betrouwbaarheid onbekend 3. niet/weinig op de hoogte 3. bereidheid onbekend 4. geen wederkerigheid Tabel 3-1: Kenmerken van relaties. 3-5 Precisering van de hoofdvraag Het doel van een Eigen Kracht-conferentie is dat mensen zelf hun hulpvraag formuleren en vervolgens samen met hun sociale netwerk een plan maken om oplossingen te bedenken. Uit de literatuur blijkt dat sociale netwerken op verschillende manieren samengesteld kunnen zijn. Zo kan er onderscheid worden gemaakt tussen strong en weak ties. Beiden kunnen een belangrijke rol spelen omdat strong ties leiden tot vertrouwen en samenwerking en weak ties leiden tot flexibiliteit en nieuwe informatie. Naast het soort relatie speelt vertrouwen ook een rol. Een strong tie zonder vertrouwensband zou bijvoorbeeld niet tot een goede samenwerking leiden, terwijl een weak tie met vertrouwen niet alleen leidt tot nieuw mogelijkheiden en toegang, maar door de vertrouwensband ook tot meer welwillendheid om te helpen.

27 3-5 Precisering van de hoofdvraag 17 Voor een Eigen Kracht-conferentie zal een sociaal netwerk van strong ties met onderling veel vertrouwen anders samengesteld zijn dan een sociaal netwerk van weak ties met onderling veel vertrouwen. Als het bovenstaande schema concreet ingevuld wordt, zal dit bijvoorbeeld leiden tot: Vertrouwd Minder vertrouwd Strong tie Gezin, goede vrienden, Gezin met ellende familieleden Weak tie Buren, ouders van vriendjes, Vrienden van vrienden, mensen van de kerk, verenging etc. Tabel 3-2: De matrix. Bij vertroewde strong ties zal het sociale netwerk meer bestaan uit goede familieleden en vrienden, terwijl bij een sociaal netwerk met vertrouwde weak ties het sociale netwerk meer zal bestaan uit bijvoorbeeld buren. Zoals hierboven weergegeven is, zullen sociale netwerken met onderling weinig vertrouwen qua samenstelling ook weer van elkaar verschillen. De vraag is dan of de samenstelling van verschillende relaties en verschil in mate van vertrouwen van het sociale netwerk effect heeft op de Eigen Kracht-conferentie. Om deze vraag te beantwoorden wordt er in deze scriptie gekeken naar de samenstelling van het sociale netwerk tijdens Eigen Kracht-conferenties, die betrekking hebben op kinderen. Om dit te onderzoeken is de volgende onderzoeksvraag opgesteld: Welke verschillende typen sociale netwerken zijn er te onderscheiden tijdens een Eigen Krachtconferentie en welke effecten hebben de verschillende typen sociale netwerken op de Eigen Kracht-conferentie? Om deze vraag te kunnen beantwoorden wordt aan de ene kant gekeken hoe het sociale netwerk tijdens een Eigen Kracht-conferentie eruit ziet. Wie zijn er aanwezig en wat voor soort relatie hebben zij met degene die de Eigen Kracht-conferentie organiseert. Aan de andere kant wordt er gekeken welke taken de mensen in het sociale netwerk op zich nemen. Hiervoor zijn de volgende deelvragen opgesteld: Wie worden er uitgenodigd voor de Eigen Kracht-conferentie en hoe kan dit sociale netwerk worden getypeerd? Hoe kenmerken de relaties binnen het sociale netwerk zich en hoe passen de relaties in de matrix? Welke rol speelt vertrouwen in de relaties van het sociale netwerk? Wat kan het sociale netwerk tijdens de Eigen Kracht conferentie betekenen in termen van hulp?

28 18 Het belang van het sociale netwerk 3-6 Conclusie In de bovenstaande paragrafen is gekeken naar de theorie rondom sociale netwerken. Er wordt vanuit gegaan dat niet alleen de samenstelling van het sociale netwerk een belangrijke rol speelt, maar ook de mate van vertrouwen die er binnen het sociale netwerk is. Een combinatie van beide factoren leidt tot verschillende typen sociale netwerken. In dit onderzoek wordt gekeken welke typen sociale netwerken er te onderscheiden zijn op een Eigen Kracht-conferentie en in hoeverre het type netwerk invloed heeft op de conferentie. Voordat deze onderzoeksvraag beantwoord zal worden, wordt er in het volgende hoofdstuk eerst de methodologische verantwoording van het empirische onderzoek behandeld.

29 Hoofdstuk 4 Methodologie De centrale vraag die in dit onderzoek beantwoord wordt, is welke verschillende typen sociale netwerken er tijdens een Eigen Kracht-conferentie te onderscheiden zijn en in hoeverre dit effect heeft op de Eigen Kracht-conferentie. Om deze vraag te beantwoorden, is gebruik gemaakt van verschillende onderzoeksmethoden. In dit hoofdstuk worden deze onderzoeksmethoden nader toegelicht. 4-1 Onderzoeksdesign Om te kijken hoe het sociale netwerk tijdens een Eigen Kracht-conferentie eruit ziet, is in het onderzoek gebruik gemaakt van triangulatie. Triangulatie betekent dat er in het onderzoek gebruik gemaakt wordt van zowel kwantitatieve als kwalitatieve onderzoeksmethoden. Hierbij worden de verschillende methoden met elkaar vergeleken om te controleren of ideeën voortgekomen uit de ene methode, terug te vinden zijn in de andere methode (Bryman, 2007). Het onderzoek kenmerkt zich door een cross-sectioneel onderzoeksdesign. Dit houdt in dat de data verzameld zijn aan de hand van meerdere casussen in een bepaalde periode om zo patronen te ontdekken (Bryman, 2007). Deze casussen zijn dus Eigen Kracht-conferenties, waarbij de focus ligt op het sociale netwerk. Zoals in de inleiding al genoemd is, is de inzet van Eigen Kracht-conferenties begonnen in de jeugdzorg, maar is het inmiddels verspreid naar andere welzijnsgebieden. In dit onderzoek is alleen gekeken naar Eigen Kracht-conferenties die betrekking hadden op kinderen. Dit betekent dat de conferentie draait om kinderen en dat zij vaak ook de hoofdpersoon van de conferentie zijn. Uit ervaring van de Eigen Kracht-centrale blijkt dat het sociale netwerk bij een Eigen Kracht-conferentie voor kinderen makkelijker te mobiliseren is dan bij volwassenen. Dit is bijvoorbeeld terug te zien in het gemiddeld aantal aanwezigen tijdens de conferentie, namelijk 13 bij kinderen en 8 bij volwassenen (L. Joanknecht, persoonlijk gesprek, ). Omdat het sociale netwerk bij kinderen makkelijker te mobiliseren is en er gemiddeld meer mensen aanwezig zijn, zullen de verschillende rollen die het sociale netwerk op zich neemt waarschijnlijk beter tot uiting komen. De Eigen Kracht-conferenties zijn dus de verschillende casussen die onderzocht worden. De patronen die ontdekt willen worden, zijn de specifieke sociale relaties waaruit het sociale netwerk tijdens een Eigen Kracht-conferentie bestaat. Is er bijvoorbeeld voornamelijk sprake van vertrouwde weak ties of minder vertrouwde strong ties. Wanneer de verschillende samenstellingen van

In verbinding zelf keuzes maken. Petri Embregts

In verbinding zelf keuzes maken. Petri Embregts In verbinding zelf keuzes maken Petri Embregts Cliënten eigen keuzes laten maken, ze regie geven over hun eigen leven, dat is wat we nastreven Dhr Hans Bouter Leidsch Dagblad Eigen regie, zelf keuzes maken

Nadere informatie

van Eigen Krachtcoördinator iets voor u? Het mooie vertrouwen hebben en geven. Mensen kunnen prima hun eigen dingen oplossen.

van Eigen Krachtcoördinator iets voor u? Het mooie vertrouwen hebben en geven. Mensen kunnen prima hun eigen dingen oplossen. Werken met Eigen Kracht-conferenties Eigen Kracht-coördinator: iets voor u? Het mooie van Eigen Krachtcoördinator zijn is vertrouwen hebben en geven. Mensen kunnen prima hun eigen dingen oplossen. Deze

Nadere informatie

Mantelzorg, waar ligt de grens?

Mantelzorg, waar ligt de grens? Mantelzorg, waar ligt de grens? CDA Talentacademie 2014-2015 Anita Relou Wat is volgens het christendemocratisch gedachtengoed de grens van mantelzorg. Inleiding 2015. Een jaar met veel veranderingen in

Nadere informatie

Verandering begint met een Eigen Kracht-conferentie

Verandering begint met een Eigen Kracht-conferentie Zelf beslissen over zorg en hulp Verandering begint met een Eigen Kracht-conferentie Nu heb ik weer de touwtjes in handen. Met mijn mensen heb ik een plan gemaakt voor de toekomst. Hoe krijg ik mijn leven

Nadere informatie

Sociale netwerken. Waarom en hoe?

Sociale netwerken. Waarom en hoe? Sociale netwerken Waarom en hoe? Opbouw verhaal Zorg in Nederland -recente ontwikkelingen en hun achtergronden Verschijningsvormen en omvang informele zorg Zorg voor de informele zorg De kracht van netwerken

Nadere informatie

Werken met sociale netwerken. Kristin Nuyts & Peter Brepoels

Werken met sociale netwerken. Kristin Nuyts & Peter Brepoels Werken met sociale netwerken Kristin Nuyts & Peter Brepoels Kennismakingsrondje De ochtend Haka Vanwaar al die aandacht? Sociaal netwerk in een veranderende samenleving Sociaal netwerk in een veranderende

Nadere informatie

Opbrengst Eigen Kracht-conferenties: resultaten en baten

Opbrengst Eigen Kracht-conferenties: resultaten en baten Opbrengst Eigen Kracht-conferenties: resultaten en baten Uit alle in Nederland verrichtte onderzoeken blijkt dat Eigen Kracht-conferenties effectief zijn, ook in complexe situaties zoals in de jeugdbescherming,

Nadere informatie

Ik heb een vraag over: Voorwoord. Ik voel me thuis niet prettig, kan ik met iemand praten?

Ik heb een vraag over: Voorwoord. Ik voel me thuis niet prettig, kan ik met iemand praten? Ik heb een vraag...... over zorg, huiselijk geweld en kindermishandeling, hulp en ondersteuning, opvoeding en jeugdhulp, ziekenhuisopname, beschermd wonen, schulden, werkloosheid, mijn arbeidsbeperking

Nadere informatie

Samen een plan maken... Samen beslissen...over de toekomst!

Samen een plan maken... Samen beslissen...over de toekomst! Eigen Kracht-conferentie voor individuen en families Samen een plan maken... Samen beslissen......over de toekomst! Dat ik zelf kan kiezen wat er gaat gebeuren en zoveel mensen me daarbij steunen, dat

Nadere informatie

Naslagwerk KOERS. Producten van dit documenten zijn:

Naslagwerk KOERS. Producten van dit documenten zijn: Naslagwerk KOERS Dit document is bedoeld om ieder individu een eigen beeld te laten formuleren van de eigen koers als werkend mens en vervolgens als functionaris. Daarna kun je collectief de afdelingskoers

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Jante Schmidt Alistair Niemeijer Carlo Leget Evelien Tonkens Margo Trappenburg. Waardigheidscirkel

Jante Schmidt Alistair Niemeijer Carlo Leget Evelien Tonkens Margo Trappenburg. Waardigheidscirkel Jante Schmidt Alistair Niemeijer Carlo Leget Evelien Tonkens Margo Trappenburg De Waardigheidscirkel De Waardigheidscirkel Samenvatting Jante Schmidt Alistair Niemeijer Carlo Leget Evelien Tonkens Margo

Nadere informatie

ABSTRACT. Journal of Social Intervention: Theory and Practice 2013 Volume 22, Issue 3, pp. 65 84 URN:NBN:NL:UI:10-1-114839

ABSTRACT. Journal of Social Intervention: Theory and Practice 2013 Volume 22, Issue 3, pp. 65 84 URN:NBN:NL:UI:10-1-114839 Journal of Social Intervention: Theory and Practice 2013 Volume 22, Issue 3, pp. 65 84 URN:NBN:NL:UI:10-1-114839 ISSN: 1876-8830 URL: http://www.journalsi.org Publisher: Igitur publishing, in cooperation

Nadere informatie

Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie. Petri Embregts

Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie. Petri Embregts Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie Petri Embregts Participatie Geplande ratificatie VN verdrag voor rechten van mensen met beperking

Nadere informatie

Samenvatting, conclusies en discussie

Samenvatting, conclusies en discussie Hoofdstuk 6 Samenvatting, conclusies en discussie Inleiding Het doel van het onderzoek is vast te stellen hoe de kinderen (10 14 jaar) met coeliakie functioneren in het dagelijks leven en wat hun kwaliteit

Nadere informatie

Geven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.

Geven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte. Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van

Nadere informatie

10 tips voor begrijpelijke AWBZ-formulieren

10 tips voor begrijpelijke AWBZ-formulieren 0 tips voor begrijpelijke AWBZ-formulieren Dit is een uitgave van: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Directie Postbus 0011 00 ea Den Haag www.rijksoverheid.nl Maand 0 B-0000 0 tips

Nadere informatie

Alternatief voor Regeerakkoord Regie in eigen hand door persoonsgebonden en persoonsvolgende bekostiging

Alternatief voor Regeerakkoord Regie in eigen hand door persoonsgebonden en persoonsvolgende bekostiging 13-0010/mh/rs/ph Alternatief voor Regeerakkoord Regie in eigen hand door persoonsgebonden en persoonsvolgende bekostiging Gevraagde actie: - Deelt u de filosofie van Regie in eigen hand? - Bent u bereid

Nadere informatie

Re-integratie van langdurig bijstandsafhankelijke cliënten op de arbeidsmarkt. Van inzicht in cliënten naar het ontwikkelen van

Re-integratie van langdurig bijstandsafhankelijke cliënten op de arbeidsmarkt. Van inzicht in cliënten naar het ontwikkelen van Re-integratie van langdurig bijstandsafhankelijke cliënten op de arbeidsmarkt. Van inzicht in cliënten naar het ontwikkelen van re-integratietrajecten Inhoud Onderzoeksgroep Kernpunt onderzoek Theoretisch

Nadere informatie

Verslag onderzoek Wat Werkt - deel 3

Verslag onderzoek Wat Werkt - deel 3 Verslag onderzoek Wat Werkt - deel 3 ideeën van familie en bekenden bij het geven van steun Ervaringen en ideeën van familie en bekenden bij het geven van steun Jos de Kimpe Carlijn Nieuwenhuis FEBRUARI

Nadere informatie

Uitwisseling tussen teamleden in sociale teams cruciaal voor prestatie

Uitwisseling tussen teamleden in sociale teams cruciaal voor prestatie Uitwisseling tussen teamleden in sociale teams cruciaal voor prestatie Voorlopige resultaten van het onderzoek naar de perceptie van medewerkers in sociale (wijk)teams bij gemeenten - Yvonne Zuidgeest

Nadere informatie

Onderzoek in het kader van de 100 ste editie van de Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen. Nienke Lammertink en Koen Breedveld

Onderzoek in het kader van de 100 ste editie van de Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen. Nienke Lammertink en Koen Breedveld NEDERLANDERS OVER DE VIERDAAGSE Onderzoek in het kader van de 100 ste editie van de Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen Nienke Lammertink en Koen Breedveld Mei 2016 1 Nederlanders over de

Nadere informatie

Analyse Project Eigen Kracht in Uitvoering

Analyse Project Eigen Kracht in Uitvoering Analyse Project Eigen Kracht in Uitvoering 2013-2014 Inleiding In de periode 2011 tot en met 2014 hebben Trias Jeugdhulp, Jarabee en Intermetzo subsidie ontvangen van de provincie Overijssel voor het project

Nadere informatie

De Budget Ster: omgaan met je schulden

De Budget Ster: omgaan met je schulden De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE

Nadere informatie

Ik sta er niet meer alleen voor!

Ik sta er niet meer alleen voor! Ik sta er niet meer alleen voor! Zelfredzaamheid en eigen kracht zijn centrale begrippen in onze participatiesamenleving. Eén gezin, één plan, één hulpverlener is al uitgangspunt van beleid. Daaraan wordt

Nadere informatie

gezinsvormen [ behandeling in een gezin ]

gezinsvormen [ behandeling in een gezin ] gezinsvormen [ behandeling in een gezin ] 03 Gezinshuis meestal een passend antwoord op een uithuisplaatsing voorwoord Ambiq biedt specialistische zorg aan kinderen, jongeren, hun ouders en volwassenen

Nadere informatie

De krachtgerichte methodiek

De krachtgerichte methodiek Het Centrum Voor Dienstverlening is u graag van dienst met: De krachtgerichte methodiek Informatie voor samenwerkingspartners van het CVD Waar kunnen we u mee van dienst zijn? Centrum Voor Dienstverlening

Nadere informatie

Ik heb een vraag over. zorg... ondersteuning... opvoeding... jeugdhulp... mijn arbeidsbeperking... mijn uitkering... werk...

Ik heb een vraag over. zorg... ondersteuning... opvoeding... jeugdhulp... mijn arbeidsbeperking... mijn uitkering... werk... Ik heb een vraag over zorg... ondersteuning... opvoeding... jeugdhulp... mijn arbeidsbeperking... mijn uitkering... werk... 1 Ik heb een laag inkomen en vind het moeilijk om werk te vinden... Ik wil me

Nadere informatie

Mantelzorgbeleid. Mantelzorgbeleid De Gouden Leeuw Groep - mei

Mantelzorgbeleid. Mantelzorgbeleid De Gouden Leeuw Groep - mei Mantelzorgbeleid Mantelzorgbeleid De Gouden Leeuw Groep - mei 2016-1 Inleiding De Gouden Leeuw Groep hecht veel waarde aan een goede relatie tussen de cliënt, de mantelzorger en de medewerker(s) van De

Nadere informatie

Wat doen wij ermee en wat doen ze voor ons? Dorothé van Slooten

Wat doen wij ermee en wat doen ze voor ons? Dorothé van Slooten Sociale netwerken Wat doen wij ermee en wat doen ze voor ons? Dorothé van Slooten Disclosure belangen Dorothé van Slooten (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties

Nadere informatie

Juridische notitie. Toestemming jongere niet medisch wetenschappelijk onderzoek. Mr. S.J.C. Höfte. Uitwerking

Juridische notitie. Toestemming jongere niet medisch wetenschappelijk onderzoek. Mr. S.J.C. Höfte. Uitwerking Juridische notitie Toestemming jongere niet medisch wetenschappelijk onderzoek Mr. S.J.C. Höfte Het lectoraat Residentiële Jeugdzorg doet onderzoek naar het leef- leer- en werkklimaat in residentiële (jeugd)inrichtingen.

Nadere informatie

Het effect van deelname aan ouderenactiviteiten van Timpaan Welzijn op gevoelens van eenzaamheid. Onderzoek in de Gemeente Steenwijkerland

Het effect van deelname aan ouderenactiviteiten van Timpaan Welzijn op gevoelens van eenzaamheid. Onderzoek in de Gemeente Steenwijkerland Het effect van deelname aan ouderenactiviteiten van Timpaan Welzijn op gevoelens van eenzaamheid. Onderzoek in de Gemeente Steenwijkerland 0 Dit onderzoek is in 2012 uitgevoerd door Nanda Knol, 3 e jaars

Nadere informatie

Zelfredzaamheid een armoedig ideaal of een waardevol streven? Dr. Femmianne Bredewold 30 mei

Zelfredzaamheid een armoedig ideaal of een waardevol streven? Dr. Femmianne Bredewold 30 mei Zelfredzaamheid een armoedig ideaal of een waardevol streven? Dr. Femmianne Bredewold 30 mei 2017 1 7/6/2017 2 6-7- 2017 3 De belofte van nabijheid De regering wil het automatisme doorbreken dat ingezetenen

Nadere informatie

SOCIALE VEERKRACHT OUDEREN. Jenneke van Pijpen Tot stand gekomen met Ben Sajetcentrum en Vilans

SOCIALE VEERKRACHT OUDEREN. Jenneke van Pijpen Tot stand gekomen met Ben Sajetcentrum en Vilans SOCIALE VEERKRACHT OUDEREN Jenneke van Pijpen Tot stand gekomen met Ben Sajetcentrum en Vilans EVEN VOORSTELLEN JENNEKE VAN PIJPEN v In veel verschillende rollen betrokken bij de ouderenzorg. v Tot 1 januari

Nadere informatie

Reflectiegesprekken met kinderen

Reflectiegesprekken met kinderen Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen

Nadere informatie

De inzet van familienetwerkberaden in de jeugdzorg:

De inzet van familienetwerkberaden in de jeugdzorg: De inzet van familienetwerkberaden in de jeugdzorg: Een systematische review en meta-analyse van de uitkomsten van studies naar de effectiviteit van familienetwerkberaden Universiteit van Amsterdam, Forensische

Nadere informatie

EXPERIMENT nieuwe buren

EXPERIMENT nieuwe buren EXPERIMENT nieuwe buren Cliënten zijn het best af als zij zoveel mogelijk op eigen kracht in zo normaal mogelijke omstandigheden kunnen functioneren. Daar kan geen professional tegenop. Als we in staat

Nadere informatie

Mantelzorg en Eenzaamheid

Mantelzorg en Eenzaamheid Mantelzorg en Eenzaamheid 1 Mantelzorg en eenzaamheid Over mantelzorg Het hoe en wat van het onderzoek De resultaten van het onderzoek Perspectief 2 Mantelzorg in Nederland Mantelzorg is zorg die niet

Nadere informatie

Autobiografisch geheugen in longitudinaal perspectief

Autobiografisch geheugen in longitudinaal perspectief Samenvatting Autobiografisch geheugen in longitudinaal perspectief Stabiliteit en verandering in gerapporteerde levensgebeurtenissen over een periode van vijf jaar Het belangrijkste doel van dit longitudinale,

Nadere informatie

pggm.nl Mantelzorg en dementie in de beleving van PGGM&CO-leden

pggm.nl Mantelzorg en dementie in de beleving van PGGM&CO-leden pggm.nl Mantelzorg en dementie in de beleving van PGGM&CO-leden Enquête Mantelzorg en dementie 2014 Vooraf In juli 2014 vroegen wij onze leden naar hun ervaringen met mantelzorg in het algemeen, en mantelzorg

Nadere informatie

Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond

Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond Verenigingen, stichtingen en instellingen barsten doorgaans van de ambities en toekomstplannen. Maar om ze te realiseren heb je financiële middelen

Nadere informatie

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo WERKVORMEN MAGAZIJN Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo Voorwoord Voor u heeft u Thema boekje 1 Wat is netwerken? Dit themaboekje is een onderdeel van de lessenserie Netwerken.

Nadere informatie

Onderzoeksvraag Uitkomst

Onderzoeksvraag Uitkomst Hoe doe je onderzoek? Hoewel er veel leuke boeken zijn geschreven over het doen van onderzoek (zie voor een lijstje de pdf op deze site) leer je onderzoeken niet uit een boekje! Als je onderzoek wilt doen

Nadere informatie

Onderzoeksopzet. Marktonderzoek Klantbeleving

Onderzoeksopzet. Marktonderzoek Klantbeleving Onderzoeksopzet Marktonderzoek Klantbeleving Utrecht, september 2009 1. Inleiding De beleving van de klant ten opzichte van dienstverlening wordt een steeds belangrijker onderwerp in het ontwikkelen van

Nadere informatie

Trends in het gebruik van informele zorg en professionele zorg thuis: gebruik van informele zorg neemt toe

Trends in het gebruik van informele zorg en professionele zorg thuis: gebruik van informele zorg neemt toe Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Trends in het gebruik van informele zorg en professionele zorg thuis: gebruik van informele zorg neemt toe, G. Waverijn

Nadere informatie

Inge Test 07.05.2014

Inge Test 07.05.2014 Inge Test 07.05.2014 Inge Test / 07.05.2014 / Bemiddelbaarheid 2 Bemiddelbaarheidsscan Je hebt een scan gemaakt die in kaart brengt wat je kans op werk vergroot of verkleint. Verbeter je startpositie bij

Nadere informatie

OVERZICHT VAN STUDIES GEDAAN NAAR DE EFFECTIVITEIT VAN DE METHODE COMMUNITY SUPPORT

OVERZICHT VAN STUDIES GEDAAN NAAR DE EFFECTIVITEIT VAN DE METHODE COMMUNITY SUPPORT OVERZICHT VAN STUDIES GEDAAN NAAR DE EFFECTIVITEIT VAN DE METHODE COMMUNITY SUPPORT De directie van probeert waar mogelijk de resultaten die geboekt worden door middel van onderzoek te objectiveren. Er

Nadere informatie

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm

Nadere informatie

Is een klas een veilige omgeving?

Is een klas een veilige omgeving? Is een klas een veilige omgeving? De klas als een vreemde sociale structuur Binnen de discussie dat een school een sociaal veilige omgeving en klimaat voor leerlingen moet bieden, zouden we eerst de vraag

Nadere informatie

Examen HAVO. maatschappijwetenschappen (pilot) tijdvak 2 dinsdag 16 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen HAVO. maatschappijwetenschappen (pilot) tijdvak 2 dinsdag 16 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen HAVO 2015 tijdvak 2 dinsdag 16 juni 13.30-16.30 uur maatschappijwetenschappen (pilot) Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 24 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 56 punten

Nadere informatie

Burgervriendschappen. wiens zorg is dat? Ellen MJ Witteveen

Burgervriendschappen. wiens zorg is dat? Ellen MJ Witteveen Burgervriendschappen. wiens zorg is dat? Ellen MJ Witteveen Deltalezingen cyclus Gerion 13 juni 2013 Opbouw Burger? Vanuit overheidsperspectief Vanuit samenlevingsperspectief Vanuit professioneel perspectief

Nadere informatie

LOOPBAAN-ANKERTEST. Wat zijn loopbaan-ankers? Welke baan past bij je?

LOOPBAAN-ANKERTEST. Wat zijn loopbaan-ankers? Welke baan past bij je? LOOPBAAN-ANKERTEST Welke baan past bij je? Waarom werk je? Welke aspecten motiveren je in jouw werk? Welke inhoudelijke zaken moet je werk bevatten zodat je het naar je zin hebt en met plezier en resultaat

Nadere informatie

LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK!

LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! In dit E-book leer je hoe je door het inzetten van je eigen netwerk je bedrijf kan laten groeien. WAAROM DIT E-BOOK? Veel ondernemers beginnen

Nadere informatie

Regionale visie op welzijn. Brabant Noordoost-oost

Regionale visie op welzijn. Brabant Noordoost-oost Regionale visie op welzijn Brabant Noordoost-oost Inleiding Als gemeenten willen we samen met burgers, organisaties en instellingen inspelen op de wensen en behoeften van de steeds veranderende samenleving.

Nadere informatie

Sociaal kapitaal en gezondheid. Annelien Poppe Evelyn Verlinde Prof. dr. Sara Willems Prof. dr. Jan De Maeseneer

Sociaal kapitaal en gezondheid. Annelien Poppe Evelyn Verlinde Prof. dr. Sara Willems Prof. dr. Jan De Maeseneer Sociaal kapitaal en gezondheid Annelien Poppe Evelyn Verlinde Prof. dr. Sara Willems Prof. dr. Jan De Maeseneer Inhoudstafel Sociaal kapitaal: definitie Sociaal kapitaal bij financieel kwetsbare welzijnszorggebruikers

Nadere informatie

doordat er op dat moment geen leeftijdsgenootjes aanwezig zijn. Als ze iets mochten veranderen gaven ze aan dat de meeste kinderen iets aan de

doordat er op dat moment geen leeftijdsgenootjes aanwezig zijn. Als ze iets mochten veranderen gaven ze aan dat de meeste kinderen iets aan de SAMENVATTING Er is onderzoek gedaan naar de manier waarop kinderen van 6 8 jaar het best kunnen worden geïnterviewd over hun mening van de buitenschoolse opvang (BSO). Om hier antwoord op te kunnen geven,

Nadere informatie

Samen voor een sociale stad

Samen voor een sociale stad Samen voor een sociale stad 2015-2018 Samen werken we aan een sociaal en leefbaar Almere waar iedereen naar vermogen meedoet 2015 Visie VMCA 2015 1 Almere in beweging We staan in Almere voor de uitdaging

Nadere informatie

E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU?

E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? Thuis en op school heb je allerlei waarden meegekregen. Sommigen passen bij je, anderen misschien helemaal niet. Iedereen heeft waarden. Ken

Nadere informatie

PRODUCTENOVERZICHT TRAININGEN EN PROCESBEGELEIDING

PRODUCTENOVERZICHT TRAININGEN EN PROCESBEGELEIDING PRODUCTENOVERZICHT TRAININGEN EN PROCESBEGELEIDING Algemene uitgangspunten: Verzorgen en ontwikkelen van trainingen, workshops en opleidingen gericht op kwaliteit, inclusie en zeggenschap, De insteek is

Nadere informatie

Profielwerkstuk: stappenplan, tips en ideeën

Profielwerkstuk: stappenplan, tips en ideeën Pagina 1 Profielwerkstuk: stappenplan, tips en ideeën Je gaat een profielwerkstuk maken. Dan is euthanasie een goed onderwerp. Het is misschien niet iets waar je dagelijks over praat of aan denkt, maar

Nadere informatie

Individueel verslag Timo de Reus klas 4A

Individueel verslag Timo de Reus klas 4A Individueel verslag de Reus klas 4A Overzicht en tijdsbesteding van taken en activiteiten 3.2 Wanneer Planning: hoe zorg je ervoor dat het project binnen de beschikbare tijd wordt afgerond? Wat Wie Van

Nadere informatie

Huishoudelijke hulp in de beleving van PGGM&CO-leden

Huishoudelijke hulp in de beleving van PGGM&CO-leden Huishoudelijke hulp in de beleving van PGGM&CO-leden Inleiding In april 2016 vroegen we leden van PGGM&CO naar hun ervaringen met huishoudelijke hulp. En hoe zij de toekomst van de huishoudelijke hulp

Nadere informatie

Richtlijn / info voor ouders. Uithuisplaatsing. Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming. NVO, BPSW en NIP

Richtlijn / info voor ouders. Uithuisplaatsing. Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming. NVO, BPSW en NIP Richtlijn / info voor ouders Uithuisplaatsing Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming NVO, BPSW en NIP Inleiding Een kind opvoeden is niet makkelijk. Zo kan het zijn dat uw kind meer of andere zorg nodig

Nadere informatie

De aanpak van armoede

De aanpak van armoede De aanpak van armoede Wat we kunnen leren van empowerment en de psychologie van de schaarste Wat werkt bij de aanpak van armoede WAT IS HET PROBLEEM? Groepen met een verhoogd armoederisico: WAT ZIJN DE

Nadere informatie

zorgen voor elkaar over mantelzorgers met een migranten achtergrond stamm

zorgen voor elkaar over mantelzorgers met een migranten achtergrond stamm zorgen voor elkaar over mantelzorgers met een migranten achtergrond stamm Mantelzorg is... Mooi De hulpvrager is je dankbaar, mantelzorg geeft veel voldoening Divers De taken lopen uiteen: huishoudelijke

Nadere informatie

Organiseren van samenwerking in het jeugddomein

Organiseren van samenwerking in het jeugddomein Organiseren van samenwerking in het jeugddomein De overkoepelende resultaten van vier afstudeeronderzoeken Publiek Management In opdracht van Integraal Toezicht Jeugdzaken (ITJ) hebben vier studenten Bestuurs-

Nadere informatie

Onzichtbare voice-over in beeld

Onzichtbare voice-over in beeld Onzichtbare voice-over in beeld Een explorerend onderzoek naar de vormgeving van de documentaire in afstemming op het publiek met betrekking tot de onzichtbare voice-over in tekst en beeld Masterscriptie

Nadere informatie

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Geachte dames en heren, Zelfredzaamheid is een mooi en positief begrip. Immers, elk kind wil dingen zelf leren doen, jezelf kunnen redden

Nadere informatie

Rapport Kor-relatie- monitor

Rapport Kor-relatie- monitor Rapport Kor-relatie- monitor Voor: Door: Publicatie: mei 2009 Project: 81595 Korrelatie, Leida van den Berg, Directeur Marianne Bank, Mirjam Hooghuis Klantlogo Synovate 2009 Voorwoord Gedurende een lange

Nadere informatie

MEER ZIELEN, MEER IDEEËN, MEER OPLOSSINGEN BEWONERSPARTICIPATIE IN STEDELIJKE ONTWIKKELING

MEER ZIELEN, MEER IDEEËN, MEER OPLOSSINGEN BEWONERSPARTICIPATIE IN STEDELIJKE ONTWIKKELING MEER ZIELEN, MEER IDEEËN, MEER OPLOSSINGEN BEWONERSPARTICIPATIE IN STEDELIJKE ONTWIKKELING P5, 30 januari 2014 TU DELFT - BK - RE&H/UAD Wilson Wong INHOUD - Onderwerp en context - Onderzoeksopzet - Theoretisch

Nadere informatie

pggm.nl Persoonlijke Balans in de beleving van PGGM- leden Enquête De Persoonlijke Balans

pggm.nl Persoonlijke Balans in de beleving van PGGM- leden Enquête De Persoonlijke Balans pggm.nl Persoonlijke Balans in de beleving van PGGM- leden Enquête De Persoonlijke Balans In maart 2014 heeft PGGM haar leden gevraagd naar hun persoonlijke balans: wat betekent persoonlijke balans voor

Nadere informatie

Individueel verhuisprofiel en verhuisplan

Individueel verhuisprofiel en verhuisplan Individueel verhuisprofiel en verhuisplan Het ondersteunen van kinderen en volwassenen met een verstandelijke en zintuiglijke beperking bij verhuizen Marijse Pol Bartiméus Expertisecentrum Doofblindheid

Nadere informatie

ÉÉN MET HET VELD DE ERVARINGEN VAN KWETSBARE MENSEN MET KAPITAAL EN IN- EN UITSLUITING IN DE SPORT

ÉÉN MET HET VELD DE ERVARINGEN VAN KWETSBARE MENSEN MET KAPITAAL EN IN- EN UITSLUITING IN DE SPORT 1 ÉÉN MET HET VELD DE ERVARINGEN VAN KWETSBARE MENSEN MET KAPITAAL EN IN- EN UITSLUITING IN DE SPORT Één met het veld De ervaringen van kwetsbare mensen met kapitaal en in- en uitsluiting binnen de sport.

Nadere informatie

360 GRADEN FEEDBACK. Jouw competenties centraal

360 GRADEN FEEDBACK. Jouw competenties centraal 360 GRADEN FEEDBACK Jouw competenties centraal Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Over gedrag en de... 4 3. Totaalresultaten... 5 4. Overzicht scores per competentie... 7 5. Overschatting-/onderschattinganalyse...

Nadere informatie

Antwoorden op vragen over veranderingen Wmo/Awbz

Antwoorden op vragen over veranderingen Wmo/Awbz Antwoorden op vragen over veranderingen Wmo/Awbz BEREIKBAARHEID EN INFORMATIE Hoe word ik als cliënt geïnformeerd over de veranderingen? Met een brief van de gemeente Met een persoonlijk gesprek in 2015

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft)

De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft) De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft) Inleiding Veel mensen ervaren moeilijkheden om werk te vinden te behouden, of van baan / functie te veranderen. Beperkingen, bijvoorbeeld

Nadere informatie

Activiteiten Jaarverslag 2013

Activiteiten Jaarverslag 2013 Activiteiten Jaarverslag 2013 Inhoudsopgave 1 Een bezoek van de wethouder 2 Project Kunst en Cohesie 3 Bewonersdag 4 Bijeenkomst met de wijkbewoners 5 Burendag 6 Culturele thee avonden 7 De tafel van één

Nadere informatie

Het keukentafelgesprek

Het keukentafelgesprek Het keukentafelgesprek Informatie over het keukentafelgesprek Waarom een keukentafelgesprek? De Wmo heeft andere uitgangspunten dan de AWBZ. De AWBZ kent een recht op zorg. Er zijn landelijke richtlijnen

Nadere informatie

Rapport. Eigen regie en zelfredzaamheid ; een enquête onder senioren

Rapport. Eigen regie en zelfredzaamheid ; een enquête onder senioren Rapport Eigen regie en zelfredzaamheid ; een enquête onder senioren Woerden, juli 2014 Inhoudsopgave I. Omvang en samenstelling groep respondenten p. 3 II. Wat verstaan senioren onder eigen regie en zelfredzaamheid?

Nadere informatie

Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien

Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Inleiding Kinderopvang Haarlem heeft één centraal pedagogisch beleid. Dit is de pedagogische basis van alle kindercentra van Kinderopvang Haarlem.

Nadere informatie

Vrijwilligerswerk is geen containerbegrip

Vrijwilligerswerk is geen containerbegrip Vrijwilligerswerk is geen containerbegrip De veranderende politieke en maatschappelijke verhoudingen resulteren in minder overheid en meer burger. Door de terugtredende overheid ontstaat er meer ruimte

Nadere informatie

Antreum RAPPORT PF. Test Kandidaat Administratienummer: Datum: 01 Sep 2011. de heer Consultant

Antreum RAPPORT PF. Test Kandidaat Administratienummer: Datum: 01 Sep 2011. de heer Consultant RAPPORT PF Van: Test Kandidaat Administratienummer: Datum: 01 Sep 2011 Normgroep: Advies de heer Consultant 1. Inleiding Persoonlijke flexibiliteit is uw vermogen om met grote uitdagingen en veranderingen

Nadere informatie

PAGINA BESTEMD VOOR DE INTERVIEWER. Interviewernummer : INTCODE. Module INTIMITEIT. (bij de vragenlijst volwassene lente 2002)

PAGINA BESTEMD VOOR DE INTERVIEWER. Interviewernummer : INTCODE. Module INTIMITEIT. (bij de vragenlijst volwassene lente 2002) PAGINA BESTEMD VOOR DE INTERVIEWER Interviewernummer : INTCODE WZARCH INDID Module INTIMITEIT (bij de vragenlijst volwassene lente 2002) Personen geboren vóór 1986. Betreft persoonnummer : P09PLINE (zie

Nadere informatie

SAMENVATTING. Samenvatting

SAMENVATTING. Samenvatting Samenvatting In deze studie is de relatie tussen gezinsfunctioneren en probleemgedrag van kinderen onderzocht. Er is veelvuldig onderzoek gedaan naar het ontstaan van probleem-gedrag van kinderen in de

Nadere informatie

Voorwoord. Namens Stichting IBASS T. Horstik en P. Fopma

Voorwoord. Namens Stichting IBASS T. Horstik en P. Fopma Voorwoord Al onze cliënten zijn uitgenodigd om anoniem via internet een enquête in te vullen over hun tevredenheid met de dienstverlening van Stichting IBASS. 34 cliënten (22 mannen en 12 vrouwen) hebben

Nadere informatie

Raad van Kerken Conferentie Nieuwe Krachten met Kerk en Stage. Diaconaal leren Wanneer wijkt de duisternis voor het licht?

Raad van Kerken Conferentie Nieuwe Krachten met Kerk en Stage. Diaconaal leren Wanneer wijkt de duisternis voor het licht? Raad van Kerken Conferentie Nieuwe Krachten met Kerk en Stage 14 mei 2014 Herman Noordegraaf Diaconaal leren Wanneer wijkt de duisternis voor het licht? Ter inleiding van deze conferentie wil ik enige

Nadere informatie

Rotterdam Rijnmond. Zorg voor jongeren en hun gezin. Begeleiding en (tijdelijk) wonen voor jongeren BEGELEID WONEN INDIVIDUELE BEGELEIDING

Rotterdam Rijnmond. Zorg voor jongeren en hun gezin. Begeleiding en (tijdelijk) wonen voor jongeren BEGELEID WONEN INDIVIDUELE BEGELEIDING BEGELEID WONEN INDIVIDUELE BEGELEIDING GEZINS- BEGELEIDING DAGBESTEDING Rotterdam Rijnmond Zorg voor jongeren en hun gezin Begeleiding en (tijdelijk) wonen voor jongeren Wie zijn wij? Stichting Prokino

Nadere informatie

Rapportage. Vertrouwelijk. De volgende tests zijn afgenomen: Persoonsgegevens Aanvullende persoonsgegevens. D. Emo. Naam.

Rapportage. Vertrouwelijk. De volgende tests zijn afgenomen: Persoonsgegevens Aanvullende persoonsgegevens. D. Emo. Naam. Rapportage De volgende tests zijn afgenomen: Test Persoonsgegevens Aanvullende persoonsgegevens Persoonlijkheidstest (MPT-BS) Status Voltooid Voltooid Voltooid Vertrouwelijk Naam Datum onderzoek Emailadres

Nadere informatie

Het Groninger Stadspanel over LGBT. Meningen over bi- en homoseksualiteit en transgender in Groningen stad

Het Groninger Stadspanel over LGBT. Meningen over bi- en homoseksualiteit en transgender in Groningen stad Het Groninger Stadspanel over LGBT Meningen over bi- en homoseksualiteit en transgender in Groningen stad Onderzoek en Statistiek Groningen heeft als kernactiviteiten instrumentontwikkeling voor en uitvoering

Nadere informatie

Factsheet Risicofactoren voor kindermishandeling

Factsheet Risicofactoren voor kindermishandeling Factsheet Risicofactoren voor kindermishandeling Risicofactoren voor kindermishandeling Een meta-analytisch onderzoek naar risicofactoren voor seksuele mishandeling, fysieke mishandeling en verwaarlozing

Nadere informatie

Effectiviteit van familienetwerkberaden in de jeugdzorg

Effectiviteit van familienetwerkberaden in de jeugdzorg Vakgroep Forensische Orthopedagogiek Sharon Dijkstra MSc Promovendus Universiteit van Amsterdam Effectiviteit van familienetwerkberaden in de jeugdzorg Promotie onderzoek: Effectiviteit van familienetwerkberaden

Nadere informatie

Partner. Werk en opleiding. Ik wil graag: Ik wil graag:

Partner. Werk en opleiding. Ik wil graag: Ik wil graag: Werk en opleiding Partner Werk gaan zoeken Ander werk vinden Een vaste baan vinden Beter op kunnen schieten met mijn collega s Geen ruzie hebben met mijn baas Werkervaring krijgen (Vaker) vrij nemen Leren

Nadere informatie

24 uurshulp. Met Cardea kun je verder!

24 uurshulp. Met Cardea kun je verder! 24 uurshulp Met Cardea kun je verder! Met Cardea kun je verder! 24 UURSHULP De meeste kinderen en jongeren wonen thuis bij hun ouders totdat ze op zichzelf gaan wonen. Toch kunnen er omstandigheden zijn,

Nadere informatie

1. De Vereniging - in - Context- Scan... 2. 2. Wijk-enquête... 3. 3. De Issue-scan en Stakeholder-Krachtenanalyse... 4. 4. Talentontwikkeling...

1. De Vereniging - in - Context- Scan... 2. 2. Wijk-enquête... 3. 3. De Issue-scan en Stakeholder-Krachtenanalyse... 4. 4. Talentontwikkeling... Meetinstrumenten De meetinstrumenten zijn ondersteunend aan de projecten van De Sportbank en ontwikkeld met de Erasmus Universiteit. Deze instrumenten helpen om op een gefundeerde manier te kijken naar

Nadere informatie

Wat is er in uw situatie veranderd dat u juist nu naar het loket komt?

Wat is er in uw situatie veranderd dat u juist nu naar het loket komt? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 9. Startvraag A B C D E F G H Start van het proces: Klant komt in het loket Startvraag Waar kan ik u mee helpen? Antwoord van de klant De klant vertelt zijn verhaal in zijn eigen

Nadere informatie

Open communicatie leidt tot minder stress. introductie. 1 methode familiezorg introductie

Open communicatie leidt tot minder stress. introductie. 1 methode familiezorg introductie Methode Familiezorg Open communicatie leidt tot minder stress introductie 1 methode familiezorg introductie Voorwoord Inleiding Het hart van de zorg is daar waar de zorg gegeven wordt, waar kwetsbare families

Nadere informatie

Hoofdstuk 12. Financiële dienstverlening

Hoofdstuk 12. Financiële dienstverlening Hoofdstuk 12. Financiële dienstverlening Samenvatting Dit hoofdstuk behandelt de bekendheid en het gebruik van vijf Leidse inkomensondersteunende regelingen onder respondenten met een netto huishoudinkomen

Nadere informatie

Ben Ik Tevreden? Meetinstrument cliënttevredenheid

Ben Ik Tevreden? Meetinstrument cliënttevredenheid Ben Ik Tevreden? Meetinstrument cliënttevredenheid De kracht van Ben ik tevreden? ligt in het hier en nu. Wensen van cliënten zetten direct aan tot actie. Meten is dus niet alleen weten, maar de start

Nadere informatie

Achtergrondinformatie bij de opdrachtenserie netwerken. Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo

Achtergrondinformatie bij de opdrachtenserie netwerken. Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo Achtergrondinformatie bij de opdrachtenserie netwerken Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo 2 Achtergrondinformatie bij de opdrachtenserie netwerken Met dit document geven wij docenten en loopbaanbegeleiders

Nadere informatie