Kopklas Utrecht. Aantal leerlingen De Utrechtse kopklas is in augustus 2005 gestart met 20 leerlingen verdeeld over twee locaties.

Transcriptie

1 Kopklas Utrecht Doel van de kopklas Vermindering van de taalachterstand van de leerlingen zodat zij na de kopklas kunnen doorstromen naar een hogere vorm van voortgezet onderwijs. Doel van de pilot Verbetering van de aansluiting van de kopklas op het reguliere voortgezet onderwijs en verbetering van de nazorg na de kopklas. Voor Allochtone leerlingen van hooguit 13 jaar die met name op het gebied van de Nederlandse taal achterstanden hebben. Dit moet blijken uit de beschikbare toetsgegevens. Selectie Er worden niet meer dan 15 leerlingen per kopklas geselecteerd, volgens de Utrechtse POVO-procedure. In onderstaand overzicht zijn de selectiecriteria weergegeven. In het schooljaar gaat de GIVO vervangen worden door de NIO. Onderdeel/aspect Advies leerkracht groep 8 Cito-eind Rekenen LVS M7/E7 Givo Rekenen Givo Ruimtelijk Givo totaal (IQ) Norm Positief 520 of meer Geen achterstand 100 of meer 90 of meer 92 of meer AVL schaal taalgerichtheid Ruwe score SVL Motivatie Score Cito-eind rekenen Perc. Score > 50 Aantal leerlingen De Utrechtse kopklas is in augustus 2005 gestart met 20 leerlingen verdeeld over twee locaties. Inhoud (methoden, didactiek) Het huidige kopklascurriculum wordt versterkt en verbeterd, door inpassing van de nieuwste inzichten met betrekking tot interactief taalonderwijs en woordenschatdidactiek (conform de adviezen van de OARU, 2004). Bij interactief onderwijs worden coöperatieve werkvormen ingezet bij met name de taalonderdelen woordenschat en begrijpend lezen. Voor woordenschatdidactiek worden de inzichten van Verhallen en Van der Nulft diepe woordkennis opgenomen in de dagelijkse onderwijspraktijk. Uitgangspunten bij het onderwijsprogramma blijven: zo weinig verdubbeling van het programma dat kinderen daarvoor in groep 8 hebben gehad. Herhaling van essentiële leerstof is wel noodzakelijk; waar nodig wordt groepsgewijs gewerkt en waar nodig individueel; 70-80% van de lestijd wordt gewerkt aan taaldoelen. Nederlandse taal staat centraal: begrijpend lezen, uitbreiding woordenschat, zonodig technisch lezen, spelling en grammatica. Er wordt gebruik gemaakt van verschillende methodes, maar ook de televisie is een belangrijk onderwijsmiddel. Bij rekenen-wiskunde wordt met name aandacht besteed aan de talige kant van het realistisch rekenen: logisch redeneren, rekentaal (begrippen) en redactiesommen. Bij techniek krijgt vooral vaktaal en toepassing van schooltaal aandacht. De extra uren voor taal gaan af van vakken als handenarbeid en tekenen. Oudercontacten De communicatie met de ouders verloopt volgens Utrechtse POVO-procedure. In groep 8 wordt in oktober voorlichting gegeven aan ouders. In december volgen voorlopig adviesgesprekken met ouders en in maart gesprekken over het definitieve advies op basis van de in januari en februari afgenomen toetsen. In de kopklas zijn er gesprekken met de ouders aan de hand van rapportbesprekingen per trimester. Nazorg Omdat kopklasleerlingen deels lessen krijgen van vo-docenten, komt er ruimte vrij in het rooster van de kopklasleerkracht, die deze gebruikt voor de nazorg van ex-kopklassers in het voortgezet onderwijs. De nazorg vindt op de volgende manier plaats: regelmatige adviesgesprekken met brugklasdocenten over de ex-kopklassers; Pilot Schakelklassen, Sardes/Zunderdorp, schooljaar , Pagina 1 van 5

2 didactische ondersteuning van de docenten op de werkvloer; analyse van rapportages van brugklasdocenten, gericht op verbetering van de aanpak in de kopklas; het organiseren van collegiale consultaties door vo-docenten en kopklasleraren. Organisatie De huisvesting van de kopklassen is nog een probleem. Vanaf 2 augustus 2006 zullen naar verwachting beide kopklassen zijn gehuisvest bij een VO-school (Rietveld college en Leidsche Rijn). Er zijn 5 parttime leerkrachten aangesteld, 2 in de ene kopklas en 3 in de andere. Kopklasleerlingen volgen een beperkt aantal lessen van vo-docenten: studievaardigheden, rekenen-wiskunde (voorbereidend programma) en techniek. De kopklasdocent coacht in ruil daarvoor VOdocenten en geeft nazorg. De kopklasleerlingen nemen zo mogelijk deel aan de buitenschoolse activiteiten van de brugklassen (feesten, projecten en dergelijke). De Utrechtse DMO is samen met de projectgroep verantwoordelijk voor het opstellen van het plan. Voor de uitvoering van het plan zijn de kopklassen, de scholen en de schoolbegeleidingsdienst Eduniek verantwoordelijk. Eduniek zorgt ook voor advies en begeleiding. DMO is eindverantwoordelijk. Toetsing/monitoring/evaluatie Door middel van CITO-volgsysteem en gesprekken met alle betrokkenen. DMO is verantwoordelijk voor de monitoring en evaluatie. Contactgegevens Website kopklassen Gemeente Utrecht Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling Kaatstraat 1 Postbus GD Utrecht Mevrouw Dineke Cloetingh d.cloetingh@utrecht.nl Coördinator kopklassen De heer J. van Ambden La Bohèmedreef KW Utrecht Eduniek De heer P. Stassen Postbus GP Utrecht p.stassen@eduniek.nl Leerkrachten in schooljaar Locatie Koningsbergerstraat: de heer W. Ramaker en de heer H. ter Horst Locatie La Bohèmedreef: de heer J. van Embden, mevrouw M. van Embden-Stam en mevrouw C. Hoffmann Terugblik op de pilot kopklassen in Utrecht Resultaten van de leerlingen Evenals in voorgaande jaren waren de resultaten op leerling niveau in de pilot kopklassen goed. Dit blijkt onder meer uit de Cito-scores. Vergeleken met hun Cito-scores in 2005, scoorden de leerlingen uit de pilotkopklassen op de Cito eindtoets 2006 flink hoger: een gemiddelde van de met 10,45 punten, van gemiddeld 525,9 in 2005 naar gemiddeld 536,4 in De doelstelling van de Utrechtse kopklas, een Cito eindtoetsscore van minimaal 532 (in Utrecht de ondergrens voor vmbo-t) is op twee na door alle leerlingen gehaald. Een positieve score van 90 %. De scores voor taal laten eveneens een flinke zien: Overzicht resultaten Cito-eindtoets 2006 per leerling, deels vergeleken met 2005 De namen van de leerlingen zijn weggelaten. taal 2005 taal Pilot Schakelklassen, Sardes/Zunderdorp, schooljaar , Pagina 2 van 5

3 taal 2005 taal Ook de eigen effectmeting in de pilot kopklassen toont aan dat er goede resultaten behaald zijn. Overzicht TBL 3 (afgenomen begin schooljaar ) en TBL 4 (afgenomen eind schooljaar ) Leerling TBL 3 TBL 4 Toetsscore CLIB niveau DLE toetsscore CLIB niveau DLE D C D C D B > D C C B > C B > C A > B > A > C B > E E 33 De Hacquebord en de TAK (beide woordenschattoetsen) zijn aan het begin en aan het eind van het schooljaar afgenomen. Er is sprake van een behoorlijke niveauverbetering. De Cito-TBL M7 is afgenomen in september en de M8 in januari (rapportage v.o.) en nog een keer in juni (effectmeting pilot). De resultaten geven een goed beeld van de vooruitgang op het gebied van begrijpend lezen. De vorderingen van de kopklasleerlingen op het gebied van taal zijn niet ten koste gegaan van hun scores op de overige vakken. Als we de resultaten van de Cito-eindtoets 2006 vergelijken met die van 2005 en we kijken daarbij naar de onderdelen rekenen, studievaardigheden en wereldoriëntatie dan zien we ook daar een flinke vooruitgang bij de leerlingen. Ook ten aanzien van de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen zijn de ervaringen in de Utrechtse kopklassen positief. In de kopklas zitten de leerlingen in een kleine selecte groep, en hebben zij allemaal hetzelfde doel: hun taalachterstand zo veel mogelijk weg te werken. Door de leerlingen vrijwel dagelijks te wijzen op hun eigen mogelijkheden en eigen verantwoordelijkheid is in de kopklas een zeer positieve werksfeer ontstaan. Voor leerlingen en leerkrachten was en is deze ervaring zeer motiverend. De positieve ervaringen zorgden ervoor dat de leerlingen meer zelfvertrouwen hebben gekregen. Ook ontwikkelden de leerlingen meer studiezin doordat ze de leerstof beter zijn gaan begrijpen. De leerlingen accepteerden in de loop van het schooljaar steeds beter dat de leerkrachten hoge eisen stellen. Ze hebben geleerd een beoordeling niet meer als een vorm van kritiek te zien maar als een middel om zich te verbeteren. Ook onderling gingen de leerlingen na verloop van tijd beter om met kritiek. Veel aandacht werd ook besteed aan het samen leren. De inzet van de leerkrachten was om de leerlingen te laten zien dat ze van elkaar veel kunnen leren door goed samen te werken. Zodra de leerlingen merken dat dit inderdaad resultaat oplevert en bovendien prettig is, bevordert dit eveneens de positieve werksfeer. Om het samenwerken te stimuleren wisselden de leerlingen wekelijks van plaats in de klas. Hiervoor is gekozen omdat het elke keer een nieuwe impuls aan het samen leren geeft maar ook sociale flexibiliteit vraagt. De leerlingen hebben hierdoor geleerd zich steeds opnieuw aan een nieuwe partner aan te passen. Dit is waardevol voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen. Leerervaringen uit de pilot De nieuwe intensieve nazorg heeft resultaat opgeleverd. Door het intensief volgen van een aantal oud-leerlingen in de brugklas konden de kopklasleerkrachten deze leerlingen, maar ook hun mentoren, de nodige steun geven. Bij één leerling heeft de nazorg geresulteerd in het opstellen van een handelingsplan in verband met gedragsproblemen. De andere leerlingen zijn gevolgd ten aanzien van de resultaten op het gebied van de Nederlandse taal. Pilot Schakelklassen, Sardes/Zunderdorp, schooljaar , Pagina 3 van 5

4 De uitwisseling met brugklasdocenten is dit schooljaar niet gerealiseerd omdat beide kopklassen gehuisvest waren op een locatie waar samenwerking met brugklasdocenten niet mogelijk was. Naar aanleiding van de ontwikkelingen betreffende het nieuwe leren in het voortgezet onderwijs is in de pilots geprobeerd de leerlingen in de kopklas daaraan te laten wennen. Daarom is in maart van het schooljaar gestart met het werken in open leersituaties. De leerlingen hebben in groepjes gewerkt aan een zelfde thema. Ze hebben zichzelf vragen gesteld over dit thema en hebben de antwoorden, meestal via internet, opgezocht. De verwerking van de vragen en antwoorden gebeurde door middel van een werkstuk of een poster. Als afsluiting gaf elke groep een presentatie aan de andere leerlingen met als uitgangspunt het werkstuk of de poster. Deze werkvorm is niet alleen gekozen om de leerlingen daarmee ervaring te laten opdoen en zodoende beter voor te bereiden op de werkwijze in het voortgezet onderwijs, maar ook om een inschatting te kunnen maken welke leerlingen om kunnen gaan met de vrijheden en verantwoordelijkheden die horen bij deze nieuwe werkvorm. In het schooljaar willen de kopklasleerkrachten al in november hiermee beginnen, zodat zij bij het verstrekken van de schoolkeuzeadviezen rekening kunnen houden met de opgedane ervaringen ten aanzien van het werken in een open leersituatie. De ervaringen met het nieuwe leren in de kopklas zijn tot nu toe zeer positief. De leerlingen vinden deze werkvorm uiteraard heel gezellig maar zijn zich ook bewust van de gezamenlijke verantwoordelijkheid. Vooral de presentatie bleek een goede een stok achter de deur om een goed resultaat af te leveren. Men wil beslist niet afgaan voor de klas. Het werken in open leersituaties blijkt ook op tal van onderdelen tot goede vooruitgang te leiden. Veel leerlingen hadden aanvankelijk bijvoorbeeld grote moeite met het maken van posters. De eerste posters zagen er slordig en ongestructureerd uit. Aan het eind van het schooljaar waren de posters keurig verzorgd, met duidelijke en gegroepeerde teksten, die nu ook belangrijker zijn dan de versieringen. Ook op het gebied van het omgaan met teksten van internet is zichtbare vooruitgang geboekt. Aanvankelijk werden er teksten klakkeloos overgenomen. Veel van deze teksten waren moeilijk toegankelijk voor de leerlingen. Er werd meer gekozen voor kwantiteit dan voor kwaliteit. Dat bleek vaak tijdens de presentaties. Die waren onsamenhangend en nauwelijks te volgen. In de open leersituaties hebben de leerlingen geleerd de teksten kritisch te bekijken alvorens ze overgenomen worden. Ook hebben de leerlingen geleerd veel teksten te herschrijven waarbij moeilijke woorden of zinnen begrijpelijk gemaakt worden. Hierdoor is de kwaliteit van hun presentaties aanzienlijk verbeterd. Om de leerlingen meer gestructureerd te laten werken is gekozen voor het gebruik van een schema, waarop de leerlingen in het kort aangeven welke vragen ze gesteld hebben. Vervolgens geven ze een korte samenvatting van de bijbehorende antwoorden en schrijven ze op waar ze hun informatie vandaan gehaald hebben. Om te kunnen zien welke begrippen er bij het onderwerp aan de orde kwamen moesten de groepen een woordweb samenstellen. Met het schema en het woordweb kan de leerkracht zien of er voldoende goede informatie verzameld is en of het geheel een samenhangende structuur heeft. Verder kan de leerkracht met deze twee hulpmiddelen de presentatie met de groep voorbereiden als dat nodig zou zijn. Opvallend is dat de leerlingen door het werken in een open leersituatie geleerd hebben beter om te gaan met tijdsdruk. Er moest worden toegewerkt naar een presentatie en dat vereist een goede planning. Daar hadden veel leerlingen aanvankelijk moeite mee. Ze vonden het moeilijk om in te schatten hoeveel tijd het opzoeken en verwerken van informatie eigenlijk kost. In het begin lag het werktempo vrij laag waardoor ze aan het eind in tijdnood kwamen. Later werd het tempo opgevoerd en werden taken efficiënter verdeeld. Zo bleef er aan het eind meer tijd over om de presentatie goed voor te bereiden en eventueel aanvullingen en/of veranderingen alsnog aan te brengen. Vervolg De beide kopklassen gaan in het komend schooljaar ( ) verder. Komend schooljaar zijn beide klassen gehuisvest op één locatie. Dat zal de samenwerking ten goede komen. Pilot Schakelklassen, Sardes/Zunderdorp, schooljaar , Pagina 4 van 5

5 Voortbouwend op de pilot is er aandacht voor de volgende punten: Nazorg De intensieve nazorg wordt gecontinueerd. Er zijn reeds vier leerlingen geselecteerd. Bij de selectie is gekeken naar leerlingen die uitstromen met een relatief lage taalscore. Van het voortgezet onderwijs wordt een extra tijdsinvestering gevraagd om de exkopklasleerlingen samen met de kopklasleerkrachten te volgen en te begeleiden. Deze extra tijdsinvestering wil men gecompenseerd zien door middel van een financiële vergoeding. In de komende begroting zal daar rekening mee gehouden worden. Versterking curriculum Het versterken van het curriculum wordt voortgezet met nog meer aandacht voor woordenschat. Daarbij wordt meer tijd ingeruimd voor het werken met woordclusters en woordposters. Deze posters zullen in de klas opgehangen worden zodat er sprake is van herhaling en consolidering. In de komende begroting zal geld gereserveerd worden voor materialen om de posters te maken en op te hangen. Open leersituaties Er wordt ingezet op het opdoen van meer ervaring met open leersituaties. In de kopklassen wordt komend schooljaar al in november begonnen met open leersituaties ten einde ook op dit gebied een goed schooladvies te kunnen geven. De kopklasleerkrachten willen enkele bezoeken brengen aan scholen die werken volgens het nieuwe leren, om nog scherper in beeld te krijgen wat er van de leerlingen in deze werkvorm gevraagd wordt. Om de leerlingen voldoende mogelijkheden te bieden informatie op te zoeken zal het aantal computers met twee per klas worden uitgebreid. Op de komende begroting zal hiervoor geld gereserveerd worden. Samenwerking en uitwisseling met VOdocenten Komend schooljaar wordt opnieuw geprobeerd samenwerking tot stand te brengen met een VO-school in de buurt, zodat brugklasdocenten lessen gaan geven aan de leerlingen van de kopklas. Het doel hiervan is de kopklasleerlingen alvast te laten wennen aan het taalgebruik en de aanpak van brugklasdocenten. Verwacht wordt dat deze lessen de motivatie en de inzet van de kopklasleerlingen zullen en zeker zullen bijdragen aan de uitbreiding van kennis en woordenschat. Voor de lessen die door de brugklasdocenten gegeven zullen worden dient geld in de begroting gereserveerd te worden. Pilot Schakelklassen, Sardes/Zunderdorp, schooljaar , Pagina 5 van 5