JAMES & LÉON. Een speelse ontdekkingstocht in de museumvleugel van James Ensor en Léon Spilliaert voor kinderen en gezinnen

Transcriptie

1 JAMES & LÉON Een speelse ontdekkingstocht in de museumvleugel van James Ensor en Léon Spilliaert voor kinderen en gezinnen Mu.ZEE Romestraat Oostende T

2 Duik je mee in de verhalen van James en Léon? Mag ik je even voorstellen? Neem je mama, papa, broer, zus, opa of oma mee Vraag een potlood aan de balie en wandel met je boekje door de tentoonstelling Kan je de vraagjes oplossen? Er zijn ook enkele opdrachtjes bij om thuis te doen James Ensor Dit is James Ensor. Hij is een kunstenaar. Een hele gekende zelfs. Zijn schilderijen en tekeningen hangen over de hele wereld in de meest beroemde musea. Hij houdt van licht en kleur. En van grapjes maken Hij krabbelt gekke figuren en maskers in felle kleuren in en rond zijn schilderijen en tekeningen. Zijn hele leven woont hij in Oostende. Beide kunstenaars hebben meer dan honderd jaar geleden geleefd. Bij de geboorte van James is Oostende een klein stadje waar elke dag vissers aanmeren en de grote netten vol met vis uitladen uit de boten. Omdat koning Leopold I van de zee houdt, lijkt Oostende hem een geschikte plek om te logeren. Daar laat hij een groot Léon Spilliaert Ook Léon Spilliaert woont Oostende. Hij voelt zich vaak een beetje somber. Omdat hij dikwijls buikpijn heeft, slaapt hij slecht. Soms staat hij op midden in de nacht en maakt hij een wandeling door de lege straten van zijn stad. De schaduwen, de zwarte zee, het licht van de maan, de straatverlichting Hij vindt het zo bijzonder om naar te kijken! Wanneer hij thuis komt, schildert en tekent hij wat hij gezien heeft: de zee, de dijk, de vissersboten in de haven onder de brede vleugels van de donkere nacht. zomerverblijf bouwen. Léon en James zien Oostende vanaf dan pijlsnel veranderen. Er komen indrukwekkende gebouwen en een brede wandeldijk. Er wordt ook een treinspoor tussen Brussel en Oostende aangelegd. Massa s toeristen reizen voortaan met de trein naar Oostende om te genieten van een frisse zeebries! 2 3

3 James Ensor William Turner, Sneeuwstorm, 1842 Zie je de zandkorrels op mijn schilderij? Ik neem mijn schildersezel graag mee naar het strand en de duinen. Visserspaar Na De Storm James Ensor schildert met licht. Hoezo? Schilderen doe je toch met verf en een penseel? Vormen en lijnen vindt hij echt niet zo belangrijk. Het liefst schildert hij de zee met licht en kleur en met brede en losse penseelstreken. Maak een beweging met je handen en armen alsof je een penseel in je handen hebt: op welke manier zou je dit schilderij schilderen, met veel beweging of blijf je muisstil staan? James ziet dit schilderij van William Turner tijdens een reis naar Engeland. Hij vindt het een schitterend werk. Welk schilderij in deze vleugel lijkt er wat op? Wat zijn de gelijkenissen? Oeps, ik ben de horizon kwijt James is nog maar vijftien jaar wanneer hij deze twee vissers bij het water schildert. Hij snijdt kartonnen dozen in stukken, hij neemt ook enkele tubes verf en penselen mee en hij trekt in de duinen en naar het strand om de vissers, de boten en de zee te schilderen. Schilderen doet hij het liefst in de open lucht. Dan ziet hij de kleuren en het licht veel beter. Ja inderdaad, het licht wil hij schilderen. Niet de vormen of de lijnen, nee, dat vindt hij niet zo boeiend. Het licht zorgt voor leven en kleur! Welke verftoetsen in dit schilderijtje zorgen voor licht? Hoe zou jij een zonnige dag schilderen zonder de zon af te beelden? Heb jij een idee over wat deze twee vissers aan elkaar vertellen? Hoe zouden ze klinken? Spreken ze met een hoge of een lage stem? Spreken ze mooi Nederlands of eerder dialect? Of spreken ze helemaal niet met elkaar? Kies een dikke verfborstel, een groot stuk papier of karton en plakkaatverf in verschillende kleuren. Hang met plakband een stok aan je penseel. Schilder een woelige zee. Beweeg je verfborstel van de ene kant naar de andere kant van je blad. Zorg dat de golven bijna uit je blad spatten Maar let op, gebruik geen blauw voor het water en de lucht! 4 5

4 Twee winkels in Oostende Mmmm, je ruikt zo lekker! De ouders van James hebben een eigen souvenirwinkel in Oostende. Ze verkopen kleurrijke en bijzondere schelpen, Chinese vazen, opgezette dieren en juwelen. Met carnaval verkopen ze ook maskers. Tijdens de drukke zomermaanden helpt James mee in de winkel van zijn ouders. James heeft de voorwerpen uit de winkel vaak getekend en geschilderd. Vind je enkele van die voorwerpen terug in zijn tekeningen en schilderijen? Waar heb je die mooie pluim gekocht? Ook de ouders van Léon hebben een winkel in Oostende. Zijn vader verkoopt flesjes parfum. Hij maakt de geuren zelf. Ook de flesjes ontwerpt hij en hij kiest er een leuke naam bij. Brise d Ostende dat is Frans voor een bries uit Oostende is een van de namen van zijn parfums. Léon helpt mee met de etiketten op de flesjes. Als er geen klanten zijn, hebben ze even tijd om wat te tekenen. James tekent zijn zus of zijn moeder als ze een dutje doen. Léon tekent een schaal op tafel of een bloempot. Wat herken je nog in de vele tekeningen? Maak hier een kleine schets van de mensen en de voorwerpen rondom jou. Of maak een schets van de inhoud van de handtas van je mama of papa. Léon Spilliaert Strand met maan Het is stikdonker in de nacht. Gelukkig is er nog de maan... en de straatverlichting. Zo is de nacht toch niet gitzwart, hier en daar is nog een beetje kleur. Léon gebruikt weinig verf. Meestal werkt hij met verschillende materialen samen. Hij kiest voor zwarte inkt die hij verdunt met water. Zo wordt de kleur wat grijzer. Als hij veel water gebruikt, heeft hij lichtgrijs. Als hij weinig water gebruikt, krijgt hij donkergrijs. Perfecte kleuren voor de schaduwen! Maar om zijn kunstwerken kleur te geven, gebruikt hij ook krijt, kleurpotlood, waterverf en plakkaatverf. Zoek verschillende soorten lichtjes: een zaklamp, een bureaulampje, een fietslichtje, Maak je slaapkamer donker en neem een foto van de donkere kamer met de lichtjes. Daarna kan je het ook tekenen. Probeer het eens te tekenen met drie potloodjes in één hand. Krabbel je tekening vol. Ga bij de donkere plekken meerdere keren over je krabbels, bij lichtere plekken maar heel eventjes. Is dit donker genoeg? Of zal ik nog wat zwarte inkt toevoegen? Vind je zijn krijtdoos terug? 6 7

5 Zelfportret voor spiegel Léon is het liefst helemaal alleen. Hij vraagt zich soms af wie hij is en waarom hij op deze wereld rondloopt. Daarom kijkt hij vaak in de spiegel, op zoek naar zichzelf. Hij tekent en schildert zichzelf wel meer dan dertig keer. Tja, een selfie maken met je smartphone, dat kon toen nog niet Léon voelt zich niet zo lekker. Dat kan je wel zien. Wat maakt dit schilderij zo griezelig? Schrijf een griezel gedicht over dit kunstwerk van Léon. Begin het eerste woord van je zin met een letter uit het woord nacht. Het hoeft niet te rijmen! De Windstoot Wat scheelt er met dit meisje? Wat zou ze denken of doen? Vul je haar tekstballon in? Welke stukjes van het schilderij springen het meest in het oog? N A C H T 8 9

6 James Ensor Maskers en zotte figuren, James is er gek op! De maskers vindt hij in de winkel van zijn ouders. Hij neemt er enkele mee naar zijn atelier en gebruikt ze in zijn schilderijen en tekeningen. Trek het gekste gezicht dat je maar kan bedenken. Of vraag aan je mama, papa, broer, zus, opa of oma om een gek gezicht te trekken. Teken het na in één lijn zonder je potlood op te heffen. Waarom al die gekke figuren in zijn tekeningen en schilderijen? Maakt hij graag grapjes? Of lacht hij de mensen uit? Misschien is het wel allebei? Wat denk jij? Hihi, zou mijn mama merken dat ik de maskers stiekem heb meegenomen naar mijn atelier? Les masques et la mort 10 11

7 Léon Spilliaert Duivels die mij sarren James maakt vele tientallen etsen. Maar wat zijn etsen? Dat zijn tekeningen die op een metalen plaat zijn gekrast met een fijne naald. Over de metalen plaat wordt inkt gesmeerd. Daarna wordt de plaat als een stempel op een stuk papier gedrukt. Biljartspelende geraamten Wist je dat James ook zot is van skeletten? Zijn goeie vriend studeert voor dokter. Hij heeft een skelet in huis om te leren over de beenderen. Ze maken er samen graag grapjes over. Het skelet hebben ze zelfs een naam gegeven: het heet Aglaé. Mmm, wat zou ik eens schilderen? Een stukje van deze boot? Of enkel het topje van de masten? Kijk eens goed naar de randen van zo n ets. Daar zie je dat het papier een beetje is ingedrukt. Zoek enkele voorwerpen bij elkaar die je kan gebruiken om te stempelen. Gebruik wegwerpmateriaal of dingen die je kunt afwassen. Dat kan van alles zijn: een pureestamper, een kurk, wattenstaafjes, een stukje stof, Strijk een beetje verf met een borstel op het voorwerp en druk het hard op een stukje papier. Maak een leuke stempeltekening met verschillende gestempelde vormen. Welk skelet vind jij het leukst? Zoek je eens alle kunstwerken met skeletten op? En weet je, hij beeldt ook zichzelf af als een skelet! Vind je zo n werkje terug? Haven van Oostende Léon heeft een eigen atelier in een zolderkamertje dat uitkijkt op de haven van Oostende. Door zijn raam ziet hij de boten, de vissers op de kaai, een vissersvrouw met een mand vol vis Er is zoveel te zien! Hij kijkt er uren naar Natuurlijk schildert en tekent hij het ook. Keer op keer. Soms kiest hij maar een klein stukje van wat hij ziet. Hij maakt een venstertje met zijn vingers en zoekt het leukste stukje om te schilderen. Hij kiest voor een deeltje van een boot of mast, een deeltje van een huisje of een aanlegsteiger. Nooit staat het er helemaal op. Het lijkt wel een raadseltje. Rarara, wat heb ik getekend? Maak ook eens een venstertje met je handen en zoek naar een deeltje uit je omgeving. Kies je venstertje zodanig dat je bijna niet meer kan zien over welk voorwerp het gaat. Teken het hier: 12 13

8 Waar wandelen deze schoolmeisjes met witte kousjes heen? Teken de omgeving rond de meisjes op dezelfde manier als Léon steeds doet: met heel eenvoudige lijnen en vlakken. Meisjes met witte kousen 14 15

9 Henri Storck Ensor en Spilliaert Kies een beeld uit de film die je het leukste vindt. Maak er een foto van. Oeps, deze vrouw valt bijna naar beneden! Hoe kan je haar redden? Bied haar een hulpmiddel aan! Kijk Léon, heb je het al gezien? Deze film toont ook beelden uit Oostende, net als in onze kunstwerken! De Duizeling Welke woorden passen best bij dit schilderij? Omcirkel ze. Ja, grappig dat deze beelden bewegen! zacht speels kleur angstig grappig wind diep liefhoog griezelig warm koud donker vallen pijn schaduw duizelig evenwicht gezellig schitterend lekker super spannend daverend mooi 16 17

10 Ik zie vele gekke hoeden! Wat vind je eigenlijk van mijn hoed? Detail uit: De intrede van Christus in Brussel in 1889 Wat een kleurrijke stoet doorheen de straten van Brussel! Of is het een betoging? Dit tapijt is gemaakt naar een heel gekend kunstwerk van James Ensor. James heeft zelf het ontwerp voor het tapijt getekend. Ik zie wat jij niet ziet! Een zoenend koppeltje Een man met een grote trommel Een ezel Iemand met een punthoed Een skelet COLOFON Gezinsboekje in de museumvleugel Ensor en Spilliaert twee grootmeesters van Oostende Mu.ZEE Romestraat 11, 8400 Oostende Concept en teksten: Inne Gheeraert Illustraties: Trui Chielens Vormgeving: canjotto.be Druk: Lowyck & pluspoint Fotografen: Steven Decroos, Danny de Kievith en Maurice Antony 2016 Mu.ZEE Oostende en Sabam Belgium 18 19

11