METING OVER 2016 OPENBARE APOTHEKEN KONINKLIJKE NEDERLANDSE MAATSCHAPPIJ TER BEVORDERING DER PHARMACIE

Transcriptie

1 KWALITEITS- INDICATOREN FARMACIE METING OVER 2016 OPENBARE APOTHEKEN KONINKLIJKE NEDERLANDSE MAATSCHAPPIJ TER BEVORDERING DER PHARMACIE

2 Bij de totstandkoming van de kwaliteitsindicatoren hebben de volgende partijen samengewerkt: Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter Bevordering der Pharmacie (KNMP) Landelijke Huisartsen Vereniging, Apotheekhoudende Afdeling (LHV AHA) Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA) Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) Zorgverzekeraars Nederland (ZN) Patiëntenfederatie Nederland Consumentenbond KNMP Alexanderstraat JL Den Haag T E kwaliteitsmonitor@knmp.nl I Aan de totstandkoming van deze uitgave is uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaardt de KNMP geen aansprakelijkheid.

3 INHOUD Inleiding 4 Samenvatting indicatoren 7 1 Kwaliteitsmanagement 11 2 Continuïteit van zorg 16 3 Communicatie met de patiënt 18 4 Medicatiebewaking 19 5 Bereiding 22 6 Ter hand stellen 23 7 Monitoring van Geneesmiddelen 30 8 Medicatiebeoordeling 46 Bijlagen 51 KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 3

4 INLEIDING Apothekers en apotheekhoudende huisartsen werken hard aan het verbeteren en inzichtelijk maken van de kwaliteit van geleverde zorg. Dat gebeurt op drie verschillende manieren; via deze zorginhoudelijke kwaliteitsindicatoren, door patiëntervaringsonderzoeken en met etalageplus informatie (bijv. openingstijden, (extra) services van de apotheek) over afzonderlijke apotheken. Deze publicatie gaat alleen over de zorginhoudelijke indicatoren. De uitvraag van de kwaliteitsindicatoren gebeurt sinds 2012 via de Stichting Kwaliteitsindicatoren Farmacie (SKIF). In SKIF zijn de koepelorganisaties KNMP, NVZA en LHV Apotheekhoudende Afdeling vertegenwoordigd. SKIF is in het leven geroepen om farmaceutische data te verzamelen, te beheren en (onder strikte voorwaarden) te delen met (zorg)consumenten, andere zorgverleners, de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en zorgverzekeraars. Rond de uitvraag van de kwaliteitsindicatoren over de verslagjaren 2011 t/m 2015 is veel kennis opgedaan die opnieuw heeft geleid tot concrete verbeterstappen. Niet alleen het proces van de uitvraag is verbeterd, ook inhoudelijk zijn de kwaliteitsindicatoren waar nodig herzien. De verbeteringen zijn ingegeven door meldingen over de indicatoren afkomstig van apothekers en apotheekhoudende huisartsen. Daarnaast is de balans tussen structuur-, proces- en uitkomstindicatoren in de set over 2016 opnieuw verbeterd. De voorliggende set voldoet aan de informatiebehoefte van zowel de zorgverleners als de vragende partijen: zorgverzekeraars, patiënten en consumenten, en de toezichthouder IGZ. Deze set is opnieuw in nauw overleg met apothekers en apotheekhoudende huisartsen samengesteld en zorgvuldig afgestemd met zorgverzekeraars, IGZ en patiënten- en consumentenorganisaties. Er is veel aandacht gegeven aan het beperken van de administratieve last voor apothekers en apotheekhoudende huisartsen rond de uitvraag. Na de uitvraag over 2015 is wederom een trendanalyse uitgevoerd. Hieruit bleek dat de kwaliteit van apotheken op verschillende indicatoren is toegenomen en stabiel is. De betreffende indicatoren hoeven daarom niet opnieuw uitgevraagd te worden. De indicatoren die al getoetst worden bij certificatie vallen weg voor apotheken die gecertificeerd zijn. Hierdoor is de lijst een stuk korter. KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 4

5 Apotheken die deelnemen aan de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) kunnen de indicatoruitkomsten die de SFK berekent, automatisch inladen in de online enquête. Als uw apotheek ook deelneemt aan een cluster van apotheken met hetzelfde patiëntenbestand, dan kunt u naast individuele gegevens van de apotheek clustergegevens aanleveren. Er ligt voor verslagjaar 2016 een goede, weloverwogen set die geleverde farmaceutische zorg inzichtelijk maakt en daarmee betekenisvolle informatie oplevert voor alle belanghebbenden. Wie heeft er belang bij de uitvraag van de kwaliteitsindicatoren en/of welke partijen hebben interesse in de resultaten: Apothekers en apotheekhoudende huisartsen krijgen de mogelijkheid om de kwaliteit van hun geleverde zorg te tonen. Het levert hen ook direct inzicht in welke verbeteringen gemaakt kunnen worden. Zorgconsumenten krijgen inzicht in de kwaliteit van een apotheek en hiermee de mogelijkheid om een zorgverlener te kiezen die voldoet aan hun eisen en behoeften. Zorgverzekeraars krijgen inzicht in de kwaliteit van de zorg in een apotheek en zijn hierdoor beter in staat om zorg in te kopen. IGZ gebruikt de informatie voor haar toezicht- en handhavingstaak. Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) kan passend (toekomstig) beleid ontwikkelen dat leunt op realistische mogelijkheden van apotheken. Het Kwaliteitsinstituut heeft als doel de kwaliteit van de in Nederland geleverde zorg te helpen verbeteren. Daartoe worden via het Kwaliteitsinstituut de scores op de openbare data set gepubliceerd. KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 5

6 PUBLICATIE VAN RESULTATEN Met de uitvraag van de kwaliteitsindicatoren wordt informatie verzameld die meerdere doelen dient en bruikbaar is voor meerdere partijen. Specifieke resultaten van de uitvraag worden na een toetsing op validiteit en onder specifieke voorwaarden gedeeld met de toezichthouder, zorgverzekeraars en beleidsmakers. Ook wordt een deel van de resultaten openbaar toegankelijk gemaakt. Om het ontsluiten van verzamelde data zorgvuldig en transparant te doen is door SKIF een dataprotocol opgesteld waarin afspraken staan over gebruik en ontsluiting van de data. Apothekers en apotheekhoudende huisartsen maar ook de vragende partijen hebben uiteraard actief inbreng geleverd bij het opstellen van het dataprotocol. Met de jaarlijkse uitvraag van de kwaliteitsindicatoren en publicatie van de resultaten komen apotheekhoudenden tegemoet aan de wens van zorgconsumenten, zorgverzekeraars, IGZ en beleidsmakers om inzicht te verschaffen in geleverde zorgprestaties op apotheekniveau. De resultaten worden door apotheken en apotheekhoudenden ingezet om hun zorgtaak en dienstverlening (nog) beter uit te voeren en hun zorgverlening aan de patiënt voortdurend te verbeteren. KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 6

7 S A M E N V A T T I N G I N D I C A T O R E N In de set kwaliteitsindicatoren voor de openbare apotheek zijn drie soorten indicatoren opgenomen: Structuurindicatoren: geven informatie over de organisatorische voorwaarden waarbinnen een apotheekhoudende verantwoord zorg kan leveren. Procesindicatoren: geven informatie over de handelingen die binnen een zorgproces worden uitgevoerd om kwaliteit te leveren. Uitkomstindicatoren: geven informatie over de uitkomst van de zorg. KWALITEITSDOMEIN KWALITEITSMANAGEMENT 1.1 Aanwezigheid gecertificeerd kwaliteitsmanagementsysteem Onderzoek naar patiëntervaringen of patiënttevredenheid Registratie en analyse van incidenten waarbij de cliënt onjuiste medicatie heeft ontvangen Registratie en analyse van klachten van patiënten Deelname aan de Centrale Medicatiefouten Registratie (CMR) 15 KWALITEITSDOMEIN CONTINUÏTEIT VAN ZORG 2.2 Deelname aan overleg tussen voorschrijvers en apothekers Percentage actieve dossiers van patiënten met een vastgelegde opt-in 17 KWALITEITSDOMEIN COMMUNICATIE MET DE PATIËNT 3.3 Aanwezig scholingsbeleid voor medewerkers 18 KWALITEITSDOMEIN MEDICATIEBEWAKING 4.3 Werkafspraken over navragen van contra-indicaties bij de patiënt Werkafspraken over vragen naar allergieën en overgevoeligheden bij de patiënt b Doseringscontrole op alle terhandstellingen aan kinderen jonger dan 12 jaar 21 KWALITEITSDOMEIN BEREIDING 5.1 Bereidende apotheek 22 KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 7

8 KWALITEITSDOMEIN TER HAND STELLEN 6.1a Ter hand stellen van geneesmiddelen in Geïndividualiseerde Distributievormen (GDV) b Overeenkomst betreffende gereedmaken van geneesmiddelen in GDV met leverancier(s) die werken volgens de GDS Norm B3 Registratie van patiënten die zelfstandig hun medicatie met behulp van GDV gebruiken B4 Percentage patiënten dat zelfstandig medicatie gebruikt met behulp van GDV waarbij de zorg op patiëntniveau (in een zorgplan) vastgelegd is B5 Percentage patiënten dat zelfstandig medicatie gebruikt met behulp van GDV waarbij jaarlijks geëvalueerd is en bevindingen zijn vastgelegd 29 KWALITEITSDOMEIN MONITORING VAN GENEESMIDDELGEBRUIK 7.1 Maagbescherming bij risicopatiënten met niet selectieve (ns) NSAID s Opioïdgebruikers met laxans Voorkeursmiddel cholesterolverlagers, nieuwe gebruikers Patiënten met hart- en vaatziekten met statines Voorkeursmiddelen protonpompremmers, alle gebruikers Maagbescherming bij risicopatiënten met trombocytenaggregatieremmers (TAR) Antilipaemica bij patiënten bij diabetes Hoge dosering digoxine bij patiënten boven de 70 jaar Voorkeursmiddelen RAS remmers, eerste uitgifte Therapietrouw DOAC gebruik Glibenclamide patiënt boven de 70 jaar Nortryptiline bij patiënt van 65 jaar en ouder 44 KWALITEITSDOMEIN MEDICATIEBEOORDELING 8.1 Kwalificaties op het gebied van medicatiebeoordelingen Werkafspraken omtrent het uitvoeren van medicatiebeoordelingen Aantal uitgevoerde medicatiebeoordelingen conform de KNMP-richtlijn Medicatiebeoordeling en/of de Multidisciplinaire richtlijn Polyfarmacie in het rapportagejaar 50 KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 8

9 TOELICHTING ASPECTEN VAN DE INDICATOREN KWALITEITSDOMEIN Kwaliteit van zorg wordt onderverdeeld in domeinen, namelijk: Kwaliteitsmanagement, Continuïteit van zorg, Communicatie met de patiënt, Medicatiebewaking, Bereiding, Ter hand stellen, Monitoring van geneesmiddelgebruik en Medicatiebeoordeling. TOEPASSINGSGEBIED Niet alle indicatoren zijn relevant voor iedere apotheekhoudende setting. Hier wordt omschreven of de indicatoren van toepassing zijn voor alle apotheekhoudenden (algemeen) of voor een specifieke setting: ziekenhuisapotheek, openbare apotheek of apotheekhoudende huisartsen. RISICO Omschrijving van het risico dat gelopen wordt. INDICATOR Hier wordt de indicator omschreven. TOELICHTING Indien in de indicatoren termen worden gebruikt die enige toelichting nodig hebben, dan wordt deze hier gegeven. Bijvoorbeeld toelichting op medicatie en/of middelen. TELLER Indicatoren worden vaak als een breuk gepresenteerd (behalve structuurindicatoren). De teller is het getal boven de streep van een breuk. Daarnaast is de teller een deelverzameling van de noemer. NOEMER De noemer is het getal onder de streep van een breuk. ONDERBOUWING Indicatoren zijn een middel om inzichtelijk te maken wat de kwaliteit van zorg is op een bepaald moment. Hier wordt een korte samenvatting gegeven van het belang van deze indicator in relatie tot kwaliteit van zorg en een weergave van de gebruikte bronnen. KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 9

10 TYPE INDICATOR Er worden drie typen indicatoren onderscheiden: Structuurindicatoren, Procesindicatoren, Uitkomstindicatoren. KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 10

11 1 KWALITEITSMANAGEMENT INDICATOR 1.1 OA (AHHA, ZHA, PoliA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator OA, AHHA, PoliA Onderbouwing Type indicator Aanwezigheid gecertificeerd kwaliteitsmanagementsysteem Kwaliteitsmanagement Alle branches De apotheek beschikt niet over een gecertificeerd kwaliteitsmanagementsysteem, waardoor de kwaliteit onvoldoende geborgd is. A) Beschikt de apotheek per 31 december 2016 over een gecertificeerd kwaliteitsmanagementsysteem (bijv. HKZ of ISO)? Ja Nee B) Zo ja, wat is het nummer van het certificaat? De zorginstelling waar farmaceutische zorg wordt geleverd, beschikt over een certificaat voor het kwaliteitsmanagementsysteem. Dit systeem waarborgt dat producten en diensten op consistente wijze worden geleverd, wordt voldaan aan eisen van de patiënt en aan de van toepassing zijnde wet en regelgeving. Verhogen van patiënttevredenheid en continue verbetering maken onderdeel uit van het kwaliteitsmanagementsysteem. Structuur KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 11

12 INDICATOR 1.2 OA (AHHA, ZHA, PoliA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Onderbouwing Type indicator Onderzoek naar patiëntervaringen of patiënttevredenheid Kwaliteitsmanagement Alle branches Wanneer patiëntervaringen niet (periodiek) worden gemeten, kan niet worden nagegaan of de zorg voldoende aansluit bij de behoefte van de patiënt, waar er knelpunten voor de patiënten zijn en of interventies of verbeteractiviteiten van de apotheek voldoende effect hebben gehad. A) Heeft u in de afgelopen 3 jaar een onderzoek uitgevoerd naar patiëntervaringen of patiënttevredenheid op basis van een gevalideerde vragenlijst? Ja Nee Deze indicator gaat in op het betrekken van patiëntervaringen in de zorgverlening door middel van onderzoek. Door het periodiek meten van patiënt ervaringen kan worden nagegaan of de zorg voldoende aansluit bij de behoefte van de patiënt, of er zich knelpunten voordoen en hoe interventies of verbeteractiviteiten in de apotheek zijn ervaren. Onderzoek naar patiëntervaringen (klanttevredenheid) zijn een belangrijk onderdeel van een kwaliteitsmanagementsysteem en gebeurt aan de hand van een gevalideerde vragenlijst. Structuur KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 12

13 INDICATOR 1.4 OA (AHHA, ZHA, PoliA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Toelichting Onderbouwing Type indicator Registratie en analyse van incidenten waarbij de cliënt daadwerkelijk onjuiste medicatie heeft ontvangen Kwaliteitsmanagement Alle branches Er is onvoldoende zicht op incidenten waardoor onvoldoende lering voor de toekomst kan worden getrokken, en dezelfde of vergelijkbare fouten blijven bestaan. A) Vindt er registratie plaats van incidenten waarbij de cliënt daadwerkelijk onjuiste medicatie heeft ontvangen? Ja Nee B) Worden incidenten geanalyseerd ten behoeve van verbetering? Ja Nee Onder niet juiste medicatie wordt verstaan: onjuiste dosering en/of onjuiste stof en/of onjuiste bereiding en/of niet op juiste naam gesteld en/of onjuist gebruik op het etiket. Een incident is elke onbedoelde gebeurtenis tijdens het zorgproces welke de patiënt heeft bereikt en die tot schade aan de patiënt heeft geleid, had kunnen leiden of (nog) zou kunnen leiden (denk aan een fout of afwijking). Het ter hand stellen is een belangrijk proces binnen de farmaceutische zorgverlening. Fouten of incidenten binnen dit proces kunnen verstrekkende gevolgen voor de patiëntveiligheid hebben. Het is belangrijk om incidenten, fouten of afwijkingen binnen een kwaliteitsmanagementsysteem te registreren en te analyseren om herhaling te voorkomen en continu te werken aan verbetering. Apotheekhoudenden die actief incidenten vastleggen hebben mogelijk een hoger aantal gerapporteerde incidenten. Een laag aantal meldingen lijkt positief, maar kan ook betekenen dat de apotheekhoudende weinig incidenten vastlegt. Structuur KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 13

14 INDICATOR 1.6 OA (AHHA, ZHA, PoliA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Onderbouwing Type indicator Registratie en analyse van klachten van patiënten Kwaliteitsmanagement Alle branches Bij onvoldoende aandacht voor klachten van patiënten worden belangrijke aanwijzingen voor verbetering van de praktijkvoering en zorgverlening gemist. A) Vindt er registratie plaats van klachten van patiënten? Ja Nee B) Worden klachten van patiënten geanalyseerd ten behoeve van verbetering van de organisatie? Ja Nee Een klacht is een schriftelijke, mondelinge of op andere wijze geuite aanduiding van een naar voren gebracht bezwaar tegen het handelen of functioneren van een zorgaanbieder, komend van de gebruiker van de diensten van deze zorgaanbieder en/of diens naasten. Het begrip klacht kent geen beperkingen wat betreft de uitingsvorm, plaats van indiening, doel van de klager, inhoud of complexiteit. De klacht kan dus het karakter hebben van twijfel, vragen, verzoeken om verbetering, melding, claim e.d. (Definitie afkomstig van de Vereniging Klachtenfunctionarissen in de Gezondheidszorg). Deze indicator gaat in op het gebruiken van klachten van patiënten voor het verbeteren van de zorgverlening. Klachten zijn een belangrijke bron van aanwijzingen voor verbeteringen in de zorgverlening. Een groter aantal klachten wil niet altijd zeggen dat de apotheek slechter presteert, maar kan veroorzaakt worden doordat de apotheek veel aandacht heeft voor het registreren van klachten. Proces KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 14

15 INDICATOR 1.7 OA (ZHA, PoliA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Onderbouwing Type indicator Deelname aan Centrale Medicatie-incidenten Registratie (CMR) Kwaliteitsmanagement Openbare apotheek, ziekenhuisapotheek en poliklinische apotheek Er wordt niet geleerd van medicatie incidenten. Neemt u deel aan CMR? Ja Nee Onderdeel van het kwaliteitssysteem is het veilig ( blame free ) melden van interne incidenten en/of (bijna) fouten. Deze interne meldingen, alsmede externe meldingen afkomstig van patiënten of zorgverleners, dienen minstens eenmaal per jaar te worden geanalyseerd om de werkzaamheid van het kwaliteitssysteem te evalueren. Tevens dienen ze gemeld te worden bij CMR. Op basis van de verzamelde informatie in deze landelijke databank, worden adviezen voor verbetering opgesteld voor alle apotheken. Proces KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 15

16 2 CONTINUÏTEIT VAN ZORG INDICATOR 2.2B OA (AHHA, ZHA, PoliA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Toelichting Onderbouwing Type indicator Deelname aan overleg tussen voorschrijvers en apothekers Continuïteit van zorg Alle branches Wanneer er onvoldoende wordt overlegd en afgesproken tussen voorschrijvers en apotheekhoudenden bestaat de kans dat er verschillen in behandeling ontstaan, waardoor er mogelijk niet effectief, voldoende veilig of doelmatig wordt behandeld. A) Wat is het niveau van het F(T)TO waaraan uw apotheek deelneemt? niveau 1: geen gestructureerd overleg niveau 2: regelmatig overleg zonder concrete afspraken niveau 3: regelmatig overleg met concrete afspraken niveau 4: regelmatig overleg met toetsing van gemaakte afspraken De apotheek neemt niet deel aan een F(T)TO Het gaat om tenminste één vorm van de hieronder staande farmacotherapeutisch overleggen met andere zorgverleners (FTTO) / formulariumcommissie(s) extramurale/1elijns overleggen/commissies zoals F(T)TO (interne) ziekenhuis/2elijns overleggen/commissies/ formularium/ geneesmiddelcommissies over intramuraal voorschrijfbeleid (interne) ziekenhuis overleggen/formularium/geneesmiddelcommissies over extramuraal voorschrijfbeleid transmurale (multi-lijns) overleggen/commissies overleggen in het ziekenhuis op patiëntniveau Voorschrijvers en apotheekhoudenden werken samen binnen overlegstructuren, zoals het farmacotherapeutisch (transmuraal) overleg (F(T)TO) of 2e lijnsoverleg formularium/geneesmiddelcommissies. Binnen deze en andere overlegstructuren maken zorgverleners gezamenlijk afwegingen en afspraken over de effectiviteit, veiligheid en doelmatigheid van geneesmiddelen(gebruik). Structuur KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 16

17 INDICATOR 2.3 OA (ZHA, PoliA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Toelichting Teller Noemer Onderbouwing Type indicator Percentage actieve dossiers van patiënten met een vastgelegde opt-in Continuïteit van zorg Openbare apotheek, ziekenhuisapotheek en poliklinische apotheek De apotheek deelt gegevens zonder toestemming van de patiënt. Percentage actieve dossiers met een vastgelegde opt-in. De apotheek ontvangt van VZVZ een overzicht met het aantal aan gemelde opt-ins op 31 december Begin januari ontvangt de apotheek van SFK het aantal actieve dossiers. Definitie van actieve dossiers: het aantal patiënten aan wie in het rapportagejaar medicatie is verstrekt. Aantal unieke BSN s met actieve dossiers met opt-in aangemeld bij LSP op 31 december Aantal unieke BSN s met actieve dossiers. De apotheek mag medicatiegegevens alleen delen met toestemming van de patiënt. Aan alle patiënten dient dus om toestemming te worden gevraagd en het antwoord (positief én negatief) wordt geregistreerd in het informatiesysteem. Voor LSP geldt dat alleen het BSN van de patiënt kan worden aangemeld indien in het informatiesysteem is vastgelegd dat de patiënt toestemming heeft verleend. Proces KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 17

18 3 COMMUNICATIE MET DE PATIËNT INDICATOR 3.3 OA (ZHA, PoliA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Toelichting Onderbouwing Type indicator Aanwezig scholingsbeleid voor medewerkers Communicatie met de patiënt Openbare apotheek, Ziekenhuisapotheek en Poliklinische apotheek Een patiënt krijgt inadequate (onjuiste, onvolledige en/of onvoldoende duidelijke) informatie als gevolg van het feit dat de medewerker die informatie verstrekt onvoldoende communicatief competent is. Is er een scholingsbeleid m.b.t. FPZ-communicatie aanwezig met een bedrijfsopleidingsplan en een persoonlijk opleidingsplan per medewerker waarvan de resultaten ook jaarlijks geëvalueerd worden? Ja Nee Aantoonbaar door overleggen van een deelnamecertificaat van relevante opleiding of nascholing op het gebied van de FPZ-communicatie. Mondelinge informatie moet inhoudelijk correct zijn én aansluiten bij de zorg- en informatiebehoefte van de cliënt. Het is van belang dat de zorgverlener proactief vraagt naar deze behoefte van de patiënt en verifieert of alle verstrekte informatie en adviezen goed zijn overgekomen en alle vragen beantwoord zijn. Professionele communicatievaardigheden zijn aan te leren en moeten worden bijgehouden. Wanneer een zorgverlener het geneesmiddel overhandigt of toedient aan de patiënt, moet de apotheekhoudende nagaan of deze de gebruiksinstructie in acht neemt of overbrengt aan de patiënt. In bijzondere gevallen zoals bij verminderde cognitie of beperkte praktische vaardigheden en bij complexe medicatie, dient uitgebreidere instructie gegeven te worden. Inhoudelijk is het van belang dat de medewerker weet welke informatie belangrijk is om te verstrekken en dat deze kennis op een professionele wijze gecommuniceerd wordt naar de cliënt zodat deze aansluit bij de zorgvraag en informatiebehoefte van de cliënt. Structuur KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 18

19 4 MEDICATIEBEWAKING INDICATOR 4.3 OA (PoliA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Onderbouwing Type indicator Werkafspraken over navragen van contra-indicaties bij de patiënt Medicatiebewaking Openbare apotheek en poliklinische apotheek Het niet navragen, verifiëren en vastleggen van contra-indicaties leidt tot het risico op gezondheidsschade bij de patiënt. Is er in de apotheek een vastgelegde werkafspraak dat voor iedere patiënt zonder patiëntendossier (inclusief passanten) mogelijke contra-indicaties worden nagevraagd bij de patiënt en worden vastgelegd? Ja Nee Deze indicator gaat in op het navragen van contra-indicaties bij patiënten. Dit zou moeten gebeuren voor iedere patiënt die medicatie ophaalt in de apotheek. In deze indicator wordt specifiek gevraagd naar vastgelegde werkafspraken over het vragen naar mogelijke contra-indicaties bij iedere patiënt die tot dusverre onbekend is in de apotheek. Het op de hoogte zijn van mogelijke contra-indicaties is een randvoorwaarde voor het uitvoeren van een zorgvuldige medicatiebewaking. Structuur KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 19

20 INDICATOR 4.4 OA (AHHA, ZHA, PoliA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Onderbouwing Type indicator Werkafspraken over vragen naar allergieën en overgevoeligheden bij patiënt Medicatiebewaking Alle branches Wanneer allergieën en overgevoeligheden niet worden nagevraagd, geverifieerd en vastgelegd kan hier geen rekening mee worden gehouden bij de behandeling van of het voorschrijven van medicijnen aan de patiënt. Mogelijk kan dit leiden tot gezondheidsschade bij de patiënt. Zijn er in de apotheek vastgelegde werkafspraken over het vragen naar allergieën en overgevoeligheden bij iedere patiënt zonder patiëntendossier (inclusief passanten)? Ja Nee Deze indicator gaat in op het vragen naar allergieën en overgevoeligheden bij de patiënt. Dit dient in ieder geval te gebeuren voor de patiënt zonder patiëntendossier in de apotheek. In deze indicator wordt gevraagd naar vastgelegde werkafspraken hierover in de apotheek. Structuur KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 20

21 INDICATOR 4.5 OA (ZHA, PoliA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Toelichting Onderbouwing Type indicator Doseringscontrole op alle terhandstellingen aan kinderen jonger dan 12 jaar Medicatiebewaking Openbare apotheek, ziekenhuisapotheek en poliklinische apotheek De (bereide) medicatie heeft niet de juiste dosering waardoor de patiënt risico loopt op gezondheidsschade. B. In welke mate vindt geprotocolleerd doseringscontrole plaats voorafgaand aan alle terhandstellingen aan kinderen jonger dan 12 jaar? in meer dan 95% van de situaties in 75% tot en met 95% van de situaties in 50% tot 75% van de situaties in minder dan 50% van de situaties De beoordeling en behandeling van het recept inclusief doseringscontrole moet altijd plaatsvinden vóór terhandstelling. Dit kan door de apotheker of een apothekersassistent worden uitgevoerd. In het geval van (door)levering van apotheekbereidingen is de behandelend apotheker verantwoordelijk voor de doseringscontrole. Deze indicator gaat in op de medicatiebewaking voor alle terhandstellingen (eigen bereidingen, doorgeleverde bereidingen en geregistreerde preparaten) aan kinderen jonger dan 12 jaar. Structuur KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 21

22 5 B E R E I D I N G INDICATOR 5.1 OA (AHHA, ZHA, PoliA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Onderbouwing Type indicator Bereidende apotheek Bereiding Alle branches Een bereiding dient op de juiste wijze, onder de juiste omstandigheden door een daarvoor getrainde zorgverlener plaats te vinden, zodat de kwaliteit van het bereide product gewaarborgd is. Onvoldoende borging van de kwaliteit kan gezondheidsrisico s voor de patiënt opleveren. A) Bent u een bereidende apotheek? Ja Nee Deze indicator vraagt naar toepassen van richtlijnen en procedures rondom bereiden. Bereiden is een risicovol proces en dient op de juiste wijze en onder de juiste omstandigheden plaats te vinden. Deze indicator heeft betrekking op het bereiden van geneesmiddelen. Het doorleveren van ingekochte bereidingen en voor toediening gereed maken (VTGM) is hier geen onderdeel van. Structuur KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 22

23 6 TER HAND STELLEN INDICATOR 6.1A OA (PoliA, AHHA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Indicator Onderbouwing Type indicator Ter hand stellen van geneesmiddelen in Geïndividualiseerde Distributievormen (GDV) in het rapportagejaar Ter hand stellen Openbare apotheek, poliklinische apotheek en apotheekhoudende huisarts Stelde u in het rapportagejaar geneesmiddelen ter hand in GDV? Ja Nee Wanneer de patiënt in redelijkheid niet in staat is om zijn medicijnen op de juiste wijze te gebruiken, zorgt de apotheekhoudende voor geïndividualiseerde distributievormen. Hiermee is de patiënt beter in staat het juiste geneesmiddel op het juiste tijdstip en in de juiste frequentie toe te passen. Structuur KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 23

24 INDICATOR 6.1B OA Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Toelichting Overeenkomst betreffende gereedmaken van geneesmiddelen in geïndividualiseerde distributievormen (GDV) met leverancier(s) die werken volgens de GDS-norm. Ter hand stellen Openbare apotheek Een apotheekhoudende die werkt met ketenpartners loopt het risico dat de kwaliteit van farmaceutische zorg in het geding komt bij niet transparante afspraken over inhoudelijke en organisatorische verantwoordelijkheden van alle partijen. 1. De apotheekhoudende heeft een overeenkomst met leverancier(s) die werken volgens de GDS Norm voor het gereedmaken van geneesmiddelen in GDV. Ja Nee 2. De overeenkomst omvat afspraken over taken en verantwoordelijkheden van de apotheek en leverancier. Ja Nee De GDS Norm (KNMP, 2011) voor geautomatiseerde geneesmiddeldistributiesystemen is beschikbaar via organisatie-regelgeving/organisatie-regelgeving-normen-en-richtlijnen/ kwaliteitsnorm-geautomatiseerde-geneesmiddeldistributie-systemen.pdf. De afspraken over taken en verantwoordelijkheden zijn vastgelegd in een overeenkomst. KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 24

25 Toelichting (vervolg) De overeenkomst bevat tenminste afspraken over: Verdeling van verantwoordelijkheden rondom: Logistiek rondom bestellen en leveren; Omgaan met klachten en fouten; Assortiment; Periodieke evaluatie; Privacy waarborging. Als de leverancier werkt conform de GDS Norm, zijn de genoemde zaken geregeld in de overeenkomst. Onderbouwing Type indicator De apotheek die zelf beschikt over een geautomatiseerd geneesmiddeldistributiesysteem dient ook aan de GDS Norm te voldoen. In dat geval dient de interne verdeling van taken en verantwoordelijkheden goed te zijn vastgelegd. Om het GDS-proces te waarborgen moet aan randvoorwaarden zijn voldaan. De GDS-apotheker is wettelijk de ter hand stellende apotheker, omdat deze de geneesmiddelen uit anonieme voorraad op naam van de patiënt stelt. Het op naam stellen is maar één aspect van ter hand stellen en dus is de GDS-apotheker ook verantwoordelijk voor de medicatiebewaking en de patiëntenvoorlichting. Deze taken kunnen beter door de behandelend apotheker worden uitgevoerd. Daarom dient de verdeling van verantwoordelijkheden contractueel te zijn vastgelegd. De recepten moeten toegankelijk zijn voor de GDS-apotheker. Structuur KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 25

26 INDICATOR 6.1B3 OA ( PoliA, AHHA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Toelichting Onderbouwing Type indicator Registratie van patiënten die zelfstandig hun medicatie met behulp van GDV gebruiken Ter hand stellen Openbare apotheek, poliklinische apotheek en apotheekhoudende huisarts Een apotheekhoudende die werkt met ketenpartners loopt het risico dat de kwaliteit van farmaceutische zorg in het geding komt bij niet transparante afspraken over inhoudelijke en organisatorische verantwoordelijkheden van alle partijen. Wordt in de apotheek vastgelegd of GDV patiënten een professioneel verzorgende (opgenomen in instelling of via thuiszorg) hebben of zelf standig hun medicatie met behulp van GDV gebruiken? Ja Nee De farmaceutische zorg voor een patiënt met GDV zonder professioneel verzorgende is anders ingericht dan die voor een patiënt met GDV en een professioneel verzorgende. Daarom is het van belang dat de apotheker dit registreert. Om het GDS-proces te waarborgen moet aan randvoorwaarden zijn voldaan. De GDS-apotheker is wettelijk de ter hand stellende apotheker, omdat deze de geneesmiddelen uit anonieme voorraad op naam van de patiënt stelt. Het op naam stellen is maar één aspect van ter hand stellen en dus is de GDS-apotheker ook verantwoordelijk voor de medicatiebewaking en de patiëntenvoorlichting. Echter deze taken kunnen beter door de behandelend apotheker worden uitgevoerd. Daarom dient de verdeling van verantwoordelijkheden contractueel te zijn vastgelegd. De behandelend apotheker mag de recepten bewaren als dit contractueel is vastgelegd, maar deze moeten voor de GDS-apotheker toegankelijk zijn. Structuur KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 26

27 INDICATOR 6.1B4 OA (PoliA, AHHA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Teller Noemer Toelichting Percentage patiënten dat zelfstandig medicatie gebruikt met behulp van GDV waarbij de zorg op patiëntniveau (in een zorgplan) vastgelegd is Ter hand stellen Openbare apotheek, poliklinische apotheek en apotheekhoudende huisarts Als afspraken van de apotheker en patiënt niet goed worden vastgelegd is de kans op onjuist gebruik van geïndividualiseerde distributievorm (GDV) en medicatie groter. Bevindingen gaan verloren als deze niet goed zijn vastgelegd (in een zorgplan). Percentage patiënten dat zelfstandig medicatie gebruikt met behulp van GDV waarbij de zorg op patiëntenniveau (in een zorgplan) vastgelegd is. Aantal patiënten dat zelfstandig medicatie met behulp van GDV gebruikt en waarbij de zorg op patiëntenniveau (in een zorgplan) vastgelegd is. Aantal patiënten dat zelfstandig medicatie met behulp van GDV gebruikt. Een zorgplan is een schriftelijk vastgelegd plan aangaande de zorg voor een patiënt. Apotheekhoudende huisartsen registreren ook deze gegevens, maar dit wordt niet per definitie zorgplan genoemd. Het opstellen en vastleggen hiervan doet de apotheker samen met de individuele patiënt tijdens de intake bij de opstart van GDV. De apotheker legt het opgestelde zorgplan vast in het patiëntendossier. In het zorgplan zijn de volgende punten in ieder geval vastgelegd: distributievorm actueel medicijngebruik welke geneesmiddelen in de GDV kunnen en welke niet innametijden geneesmiddelen startdag bezorging noodzakelijk eventueel inzet van mogelijke hulpmiddelen ter ondersteuning van goed gebruik oude medicatie retour apotheek KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 27

28 Toelichting (vervolg) (KNMP-richtlijn Zorg voor patiënten met geneesmiddelen in een geïndividualiseerde distributievorm, 2013) Onderbouwing Type indicator Let op: SFK kan uitrekenen hoeveel patiënten niet via een woonzorginstelling medicatie in GDV gebruiken. De patiënten waarbij de thuiszorg de medicatie heeft overgenomen, dient u hier nog van af te trekken. Om het GDS-proces te waarborgen moet aan randvoorwaarden zijn voldaan. De GDS-apotheker is wettelijk de ter hand stellende apotheker, omdat deze de geneesmiddelen uit anonieme voorraad op naam van de patiënt stelt. Het op naam stellen is maar één aspect van Ter hand stellen en dus is de GDS-apotheker ook verantwoordelijk voor de medicatiebewaking en de patiëntenvoorlichting. Echter deze taken kunnen beter door de behandelend apotheker worden uitgevoerd. Daarom dient de verdeling van verantwoordelijkheden contractueel te zijn vastgelegd. De behandelend apotheker mag de recepten bewaren als dit contractueel is vastgelegd, maar deze moeten voor de GDS-apotheker toegankelijk zijn. Proces KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 28

29 INDICATOR 6.1B5 OA (PoliA, AHHA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Teller Noemer Toelichting Onderbouwing Type indicator Percentage patiënten dat zelfstandig medicatie gebruikt met behulp van GDV waarbij jaarlijks geëvalueerd is en bevindingen zijn vastgelegd Ter hand stellen Openbare apotheek, poliklinische apotheek en apotheekhoudende huisarts Het verschaffen van geïndividualiseerde distributievorm (GDV) aan patiënten zonder jaarlijkse evaluatie kan leiden tot onjuist en onveilig gebruik van medicatie. Percentage patiënten dat zelfstandig medicatie gebruikt met behulp van GDV waarbij jaarlijks geëvalueerd is en bevindingen zijn vastgelegd. Aantal patiënten dat zelfstandig medicatie met behulp van GDV gebruikt waarbij de zorg op patiëntenniveau is vastgelegd en waarbij jaarlijks geëvalueerd is en bevindingen zijn vastgelegd. Aantal patiënten dat zelfstandig medicatie met behulp van GDV gebruikt en waarbij de zorg op patiëntenniveau is vastgelegd. Deze jaarlijkse evaluatie betreft alleen gebruik van de GDV en is geen medicatiebeoordeling. Evaluatie vindt plaats met patiënt. De apotheker schenkt hierbij tenminste aandacht aan: de wijze van gebruik de geschiktheid van de distributievorm de wijze van gebruik van de geneesmiddelen buiten GDV mogelijke ondersteuning bij lage gezondheidsvaardigheden De apotheker legt uitkomsten van de evaluatie vast in het patiëntendossier. (KNMP-richtlijn Zorg voor patiënten met geneesmiddelen in een geïndividualiseerde distributievorm, 2013). De apotheker evalueert het gebruik van GDV met de patiënt minimaal eenmaal per jaar en bij aanwijzingen van problemen. Dit is van belang voor goed en veilig geneesmiddelgebruik. Daarbij is de apotheker alert op een in tijd gewijzigde zorgbehoefte van de patiënt. Deze kan wijzigen doordat de cognitie of motoriek van de patiënt in de tijd verandert of doordat er geen mantelzorger meer is. De apotheker legt de evaluatie vast in het patiëntendossier om de continuïteit te borgen. Proces KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 29

30 7 MONITORING VAN GENEESMIDDELENGEBRUIK INDICATOR 7.1 OA (AHHA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Toelichting Maagbescherming bij risicopatiënten met niet selectieve (ns) NSAID s Monitoring van geneesmiddelengebruik Openbare apotheek, apotheekhoudende huisarts Gebruik van ns-nsaids bij risicopatiënten verhoogt de kans op gastrointestinale bloedingen. Percentage ns-nsaid gebruikers met risico op maagschade met gelijk tijdig gebruik van adequate maagbescherming. Onder maagbescherming wordt verstaan het gebruik van een PPI of H2 antagonisten in een dubbele dosering of combinaties. Deze indicator vindt u in de SFK webrapportage (KISS), indien u hieraan deelneemt. Deze kunt u automatisch laten inlezen in deze enquête. Teller Patiënten met risico op maagschade (71 jaar of ouder of 61 tot en met 70 jaar met co-morbiditeit of comedicatie) en gebruik van een ns-nsaid in de rapportageperiode met gelijktijdig gebruik van adequate maagbescherming. Noemer Patiënten met risico op maagschade (71 jaar of ouder of 61 tot en met 70 jaar met co-morbiditeit of comedicatie) en gebruik van een ns-nsaid in de rapportageperiode. Onderbouwing Deze indicator gaat in op het ter hand stellen van een gewenste combinatie van geneesmiddelen in verband met het voorkomen van mogelijke bijwerkingen. Deze indicator vraagt naar het toepassen van maagbescherming bij het gebruik van ns-nsaid s bij patiënten van 71 jaar of ouder of bij een leeftijd van 61 tot en met 70 jaar met een co-morbiditeit (diabetes, hartfalen, reuma) of met gelijktijdig gebruik van co-medicatie (Antistollende medicatie, vitamine K-antagonisten, glucocorticosteroïden, SSRI s en gerelateerde, spironolacton). KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 30

31 Onderbouwing (vervolg) Type indicator Gastro-intestinale bloedingen behoren tot de ernstigste bijwerkingen van NSAID s. Jaarlijks komen minstens 3000 mensen in het ziekenhuis terecht ten gevolge van een maagbloeding door NSAID s. NSAID s staan in de top 3 van geneesmiddelen die bijdragen aan geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnames. Leeftijd is de belangrijkste risicofactor voor het optreden van maagulcera bij gebruik van NSAID s. Het gelijktijdig gebruik van maagbescherming bij NSAID s halveert de kans op een gastro-intestinale bloeding. Uitkomst KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 31

32 INDICATOR 7.3 Opioïdgebruikers met laxans OA (PoliA) Kwaliteitsdomein Monitoring van geneesmiddelengebruik Toepassingsgebied Openbare apotheek en poliklinische apotheek Risico Geen gelijktijdig gebruik van een laxans met een sterk opioïd kan leiden tot de bijwerking obstipatie. Deze bijwerking kan een risico geven op gezondheidsschade bij de patiënt. Indicator Percentage patiënten met sterke opioïden waarbij gelijktijdig gebruik van een laxans, is vastgesteld. Toelichting Deze indicator vindt u in de SFK-webrapportage (KISS), indien u hieraan deelneemt. Deze kunt u automatisch laten inlezen in deze enquête. Teller Aantal patiënten met minimaal één terhandstelling in het rapportagejaar van opioïden en tegelijkertijd gebruik van (binnen 3 dagen) laxans. Noemer Aantal patiënten waaraan gedurende een of meerdere maanden van het verslagjaar opioïden ter hand zijn gesteld. Onderbouwing Deze indicator gaat in op het ter hand stellen van een gewenste combinatie van geneesmiddelen in verband met het voorkomen van mogelijke bijwerkingen. Deze indicator vraagt naar het gelijktijdig ter hand stellen van laxantia bij sterke opioïden. Er is consensus dat bij gebruik van opioïden in meer dan 90% van de gevallen binnen enkele dagen obstipatie optreedt. Dit is niet alleen hinderlijk, maar kan leiden tot ernstige complicaties zoals colonobstructie. Uit meerdere onderzoeken is gebleken dat slechts de helft van de opiaatgebruikers preventief laxantia krijgt. Bij een deel van de patiënten zal er een terechte reden zijn om geen laxantia voor te schrijven (bijvoorbeeld bij bestaande diarree). De selectie van opioiden is gelijkgetrokken met de selectie vanuit de MFB s, met uitzondering van methadon. Hiermee wordt een aantal opioiden niet meegenomen, dat vorig jaar nog wel geïncludeerd was. De volumevergroters worden niet langer geëxcludeerd en nu ook bij de laxantia meegeteld. Type indicator Uitkomst KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 32

33 INDICATOR 7.5 OA (PoliA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Toelichting Voorkeursmiddel cholesterolverlagers, nieuwe gebruikers Monitoring van geneesmiddelengebruik Openbare apotheek en poliklinische apotheek Patiënt ontvangt niet meest bewezen kosteneffectieve geneesmiddel volgens geldende richtlijnen. Percentage nieuwe gebruikers van cholesterolverlagers dat start met simvastatine. Alleen huisartsenvoorschriften zijn geïncludeerd. Teller Noemer Onderbouwing Type indicator Deze indicator vindt u in de SFK webrapportage (KISS), indien u hieraan deelneemt. Deze kunt u automatisch laten inlezen in deze enquête. Patiënten met een eerste uitgifte van een statine, voorgeschreven door de huisarts, waarbij simvastatine is afgeleverd. Patiënten met een eerste uitgifte van een statine (zonder switch) voorgeschreven door de huisarts. Bij een verhoogde cholesterolwaarde in het bloed is simvastatine in een voldoende hoge dosering de eerste keuze (NHG-standaard Cardiovasculair risicomanagement 2012). Uitkomst KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 33

34 INDICATOR 7.6 Patiënten met hart- en vaatziekten met cholesterolverlagers OA (PoliA) Kwaliteitsdomein Monitoring van geneesmiddelengebruik Toepassingsgebied Openbare apotheek en poliklinische apotheek Risico Een te hoge cholesterolspiegel verhoogt het risico op cardiovasculaire ziekten. Indicator Percentage patiënten met gebruik van nitraten of thrombocytenaggregatieremmers dat tegelijkertijd cholesterolverlagers gebruikt. Toelichting Deze indicator vindt u in de SFK-webrapportage (KISS), indien u hieraan deelneemt. Deze kunt u automatisch laten inlezen in deze enquête. Teller Gebruikers van nitraten of thrombocytenaggregatieremmers (tenminste 2 afleveringen in de rapportageperiode waarbij een aflevering in de meest recente 4 maanden was) met tegelijkertijd gebruik van cholesterolverlagers. Noemer Gebruikers van nitraten of thrombocytenaggregatieremmers (tenminste 2 afleveringen in de rapportageperiode waarbij een aflevering in de meest recente 4 maanden was). Onderbouwing De NHG-standaard Cardiovasculair Risicomanagement geeft aan dat patiënten met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten met een cholesterolverlagend middel dienen te worden behandeld ter preventie van atherosclerose. De eerste keuze hierin zijn statines. Indien statines niet worden verdragen, geeft dezelfde standaard aan dat er cholestyramine, gemfibrozil en nicotinezuur wordt voorgeschreven. Volgens de NHG-standaard Cardiovasculair risicomanagement komen patiënten met Hart- en vaatziekten in aanmerking voor een statine bij een LDL > 2.5 mmol/l of bij een symptomatisch coronairlijden of doorgemaakt hartinfarct ongeacht de LDL of TCL waarde. Type indicator Uitkomst KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 34

35 INDICATOR 7.9 OA (AHHA, PoliA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Toelichting Voorkeursmiddelen protonpompremmers, alle gebruikers Monitoring van geneesmiddelengebruik Openbare apotheek, apotheekhoudende huisarts en poliklinische apotheek Indien op basis van wetenschappelijke inzichten geen verschil tussen geneesmiddelen bestaat, heeft het de voorkeur om te kiezen voor de goedkoopste optie. Patiënten met een aflevering van een protonpompremmer in de rapportageperiode waarbij de laatste aflevering omeprazol of pantoprazol was met een generiek inkoopkanaal. Hier wordt alleen huisartsenreceptuur meegenomen. Passanten zijn uitgesloten. Teller Noemer Onderbouwing Type indicator Deze indicator vindt u in de SFK webrapportage (KISS), indien u hieraan deelneemt. Deze kunt u automatisch laten inlezen in deze enquête. Patiënten met een aflevering van een protonpompremmer in de rapportageperiode waarbij de laatste aflevering in die periode omeprazol of pantoprazol met een generiek inkoopkanaal is. Patiënten met een aflevering van een protonpompremmer in de rapportageperiode. Volgens het Farmacotherapeutisch Kompas (2012) behoort bij de keuze van een protonpompremmer, gezien de geringe onderlinge verschillen, de prijs een belangrijke rol te spelen. Omeprazol en pantoprazol zijn de goedkoopste middelen. Uitkomst KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 35

36 INDICATOR 7.13 OA (AHHA, PoliA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Toelichting Maagbescherming bij risicopatiënten met trombocytenaggregatieremmers (TAR) Monitoring van geneesmiddelengebruik Openbare apotheek, poliklinische apotheek en apotheekhoudende huis arts Trombocytenaggregatieremmers (TAR) kunnen, zeker bij risicopatiënten, zorgen voor maagperforaties, -bloedingen en ulceraties. Maagbescherming verkleint het risico op deze complicaties. Percentage gebruikers van trombocyten aggregatieremmers met risico op maagschade en gelijktijdig gebruik van adequate maagbescherming. Onder maagbescherming wordt verstaan het gebruik van een PPI of H2 antagonisten in een dubbele dosering of combinaties. Patiënten met risico op maagschade: 1. Patiënten van 81 jaar of ouder 2. Patiënten van 71 jaar tot en met 80 jaar en gebruik van tenminste een overig middel met risico op bloedingen 3. Patiënten van 61 jaar tot en met 70 jaar met gelijktijdig gebruik van tenminste twee overige middelen met risico op bloedingen en TAR Deze indicator vindt u in de SFK webrapportage (KISS), indien u hieraan deelneemt. Deze kunt u automatisch laten inlezen in deze enquête. Teller Patiënten met risico op maagschade en gebruik van TAR in de rapportageperiode die gelijktijdig gebruik hadden van maagbescherming voor tenminste 3 dagen. Noemer Patiënten met risico op maagschade en gebruik van TAR in de rapportageperiode. Onderbouwing Zie het HARM Wrestling rapport (2009) Type indicator Uitkomst KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 36

37 INDICATOR 7.16 OA Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Toelichting Antilipaemica bij patiënten bij diabetes Monitoring van geneesmiddelgebruik Openbare apotheek Verhoogd risico op HVZ Percentage gebruikers van antilipaemica binnen alle gebruikers van orale bloedglucose verlagende middelen. In Nederland zijn hart- en vaatziekten (HVZ) de belangrijkste oorzaak van sterfte bij vrouwen en de tweede oorzaak van sterfte bij mannen. In 2012 stierven er bijna Nederlanders aan HVZ. Dit is 28% van alle sterfte. Patiënten met diabetes mellitus (DM) hebben een aanzienlijk hoger risico op HVZ dan patiënten zonder DM van dezelfde leeftijd en hetzelfde geslacht. Bij patiënten met DM wordt voor de risicoschatting 15 jaar bij de actuele leeftijd opgeteld, en worden de risicofactoren vastgelegd zodat de uitgangswaarden bekend zijn en veranderingen kunnen worden gevolgd. In de standaard CVRM staat NIET dat automatisch antilipaemica moet worden toegevoegd bij orale bloedglucose verlagende middelen. Wel/niet toevoegen is afhankelijk van: Risicoprofiel: 15 jaren optellen (= hoger risico) bij de actuele leeftijd van een patiënt als iemand diabetes II heeft (geeft hogere kans om in het deel van de tabel terecht te komen waar de patiënt een cholesterolverlager nodig heeft, maar dit hoeft niet). Daarnaast is cholesterolverlagende medicamenteuze therapie pas geïndiceerd bij LDL>2,5 mmol/l. Deze indicator vindt u in de SFK webrapportage (KISS), indien u hieraan deelneemt Deze kunt u automatisch laten inlezen in deze enquête. KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 37

38 Teller Gebruikers van orale bloedglucose verlagende middelen (mannen tussen 50 en 80 jaar en vrouwen tussen 55 en 80 jaar) en tegelijkertijd gebruiker binnen de rapportageperiode van antilipaemica. Noemer Gebruikers van orale bloedglucose verlagende middelen (mannen tussen 50 en 80 jaar en vrouwen tussen 55 en 80 jaar) binnen de rapportageperiode. Onderbouwing NHG standaard Cardiovasculair risicomanagement (2012) en Diabetes Mellitus type 2 (2013). Type indicator Uitkomst 38 KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE

39 INDICATOR 7.17 OA Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Toelichting Hoge dosering digoxine bij patiënten boven de 70 jaar Monitoring van geneesmiddelengebruik Openbare apotheek Bijwerkingen/toxiciteit Percentage gebruikers boven de 70 jaar met digoxine in te hoge onderhoudsdosering Digoxine wordt gebruikt bij hartfalen als er tevens sprake is van atriumfibrilleren en de medicatie in voorgaande stappen onvoldoende effectief is geweest. Digoxine heeft een smalle therapeutische breedte. Gebruikers boven de 70 jaar hebben naast een verminderde klaring vaak ook nog een verminderd verdelingsvolume en een veranderde gevoeligheid. Om deze reden dient er bij patiënten boven de 70 jaar digoxine lager gedoseerd te worden. Overdosering leidt tot risicovolle bijwerkingen/toxiciteit bij deze kwetsbare patiënten. Een te hoge dosering wordt gedefinieerd als: Onderhoudsdosering tussen 70 en 85 jaar: > 0.5 DDD (0.125 mg / dag) voor meer dan 5 dagen. Onderhoudsdosering boven 85 jaar:> 0.25 DDD ( mg / dag) voor meer dan 5 dagen Teller Noemer Onderbouwing Type indicator Deze indicator vindt u in de SFK webrapportage (KISS), indien u hieraan deelneemt. Deze kunt u automatisch laten inlezen in deze enquête. Aantal patiënten met een aflevering van digoxine met een te hoge onderhoudsdosering Aantal patiënten met een aflevering van digoxine Informatorium medicamentorum NHG Standaard Atriumfibrilleren (2013) NHG Standaard Hartfalen (2010) Uitkomst KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 39

40 INDICATOR 7.20 OA (AHHA) Kwaliteitsdomein Toepassingsgebied Risico Indicator Toelichting Voorkeursmiddelen RAS remmers, eerste uitgifte Monitoring van geneesmiddelengebruik Openbare apotheek en apotheekhoudende huisarts Wanneer er niet volgens richtlijnen wordt voorgeschreven, bestaat de kans dat de patiënt niet de meest bewezen effectieve geneesmiddelen gebruikt. Patiënten met een eerste uitgifte van een RAS-remmer in de rapportageperiode waarbij een ACE-remmer is afgeleverd. Alleen huisartsenvoorschriften zijn geïncludeerd. Teller Noemer Onderbouwing Type indicator Deze indicator vindt u in de SFK webrapportage (KISS), indien u hieraan deelneemt. Deze kunt u automatisch laten inlezen in deze enquête. Patiënten met een eerste uitgifte van een RAS-remmer in de rapportageperiode waarbij een ACE-remmer is afgeleverd. Patiënten met een eerste uitgifte van een RAS-remmer in de rapportageperiode. Wanneer wordt gekozen voor een RAS-remmer gaat volgens de NHGstandaarden Hartfalen (2010), Cardiovasculair risicomanagement (2011) en Diabetes mellitus type 2 (2006) en het Farmacotherapeutisch Kompas (2011), de voorkeur uit naar een ACE-remmer. Bij het niet goed verdragen van ACE-remmers kan uitgeweken worden naar een angiotensine-ii-receptorantagonist. Uitkomst KWALITEITSINDICATOREN FARMACIE 40