Post- HBO Onderwijs. Lesbezoeken. Post-HBO Onderwijs Instituut voor Lerarenopleidingen Versie 2.1 november 2016

Transcriptie

1 HOGESCHOOL ROTTERDAM Pedagogisch didactisch getuigschrift Post- HBO Onderwijs Lesbezoeken Post-HBO Onderwijs Instituut voor Lerarenopleidingen Versie 2.1 november 2016 Pagina 1

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Doelen van lesbezoeken Ontwikkelingsgerichte of formatieve lesbezoeken Lesbezoek met summatieve beoordeling Doelstelling Voorbereiding van de lesbeoordeling Eisen aan de lesuitvoering Nabespreking van het lesbezoek Herkansing... 6 Bijlage a. Lesvoorbereidingsformulier naar Kallenberg... 7 Bijlage b. Opbrengstformulier lesobservatie met kijkwijzer... 8 Bijlage c. Competenties met gedragsindicatoren en kijkwijzer Bijlage d. Reflectieverslag Pagina 2

3 1. Doelen van lesbezoeken In de opleiding ontwikkel je je professioneel handelen in de onderwijspraktijk. Tijdens de bijeenkomsten in de opleiding kun je veel inspiratie, nieuwe ideeën en verbeterpunten opdoen voor je lesvoorbereiding en uitvoering. Je kunt er op verschillende manieren achter komen of je nieuwe aanpak leidt tot positieve effecten in het leren van je studenten. Een belangrijke stap hierin is het verzamelen van feedback van verschillende partijen, zoals je studiegenoten, collega s op het werk, coach en opleider(s). Met een goede voorbereiding van lesbezoeken kun je betekenisvolle en gerichte feedback verzamelen. Vanuit de PDG opleiding vinden twee lesbezoeken plaats door een trainer: Lesbezoek 1 is ontwikkelingsgericht: je ontvangt na het lesbezoek feedback van verschillende partijen (formatief van karakter); Lesbezoek 2 is beoordelend: aan het eind van de opleiding door middel van een lesbeoordeling (summatief van karakter). Pagina 3

4 2. Ontwikkelingsgerichte of formatieve lesbezoeken Tijdens de opleiding kun je je laten inspireren door verschillende professionals. Feedback na een lesbezoek geeft je veel informatie over je handelen. Doordat de ander jou aan het werk ziet en direct kan waarnemen wat het effect van jouw handelen is op de studenten, kan hij of zij je achteraf gerichte feedback geven. Zo kun je verder groeien in je rol als docent. De meeste docenten kiezen gericht hun feedbackgevers, bijvoorbeeld collega s die zij als rolmodel zien of collega s met specifieke expertise of vaardigheden. Ook feedback van studiegenoten is van groot belang; zij waarderen je vraag om feedback, lopen vaak tegen dezelfde zaken aan en leveren je veel input. In het kader van je opleiding zullen in ieder geval je coach, een studiegenoten en een trainer van PDG bij jou op lesbezoek komen. Als eerste organiseer je lesbezoeken, minimaal twee van met je studiegenoot of collega. Samen met minimaal twee lesbezoeken van je coach heb je dus al vier lesbezoeken gehad zijn, voordat het formatieve lesbezoek van de opleider wordt gepland. Dit lesbezoek zal vóór het cursusonderdeel Ik als professional 2 uitgevoerd moeten zijn. Nodig je coach uit voor het formatief lesbezoek en nagesprek. Aanpak: Voorbereiding Je stemt met je feedbackgever (coach, mede-deelnemer of opleider) vooraf datum, tijd en plaats van het lesbezoek af. Je reserveert hiervoor in totaal 1,5 uur (45 minuten lesobservatie en 45 minuten nabespreking). Voorafgaand aan dit lesbezoek maak je een lesvoorbereiding (zie bijlage a). Je mailt deze lesvoorbereiding minimaal drie (3) werkdagen vooraf aan degene die op lesbezoek komt. In je begeleidende mail bevestig je opnieuw datum, tijd, plaats en lokaal. Geef gericht aandachtspunten voor feedback aan. De termijn van drie dagen geeft de trainer tijd om je lesvoorbereiding aandachtig te bekijken en je voorwaardelijke feedback te kunnen geven. Te laat insturen zonder overleg betekent in principe dat het lesbezoek op het afgesproken moment geen doorgang kan vinden en dat er extra kosten aan verbonden zijn om het lesbezoek alsnog te laten plaatsvinden. Uitvoering De lesobservatie duurt minimaal 45 minuten (of iets langer, af te stemmen met je feedbackgever). De nabespreking volgt in principe direct na de lesobservatie, tenzij dit in onderling overleg op een ander tijdstip diezelfde dag wordt bepaald. Je feedbackgever vult het lesobservatieformulier (met toelichting) in en voegt naam en datum toe. Reflectie Aan de hand van het nagesprek breng je de feedback onder in de vier competenties en schrijf je een reflectieverslag Dit reflectieverslag moet aan bepaalde voorwaarden voldoen (zie bijlage c reflectieverslag). Portfolio Je neemt de resultaten van je lesbezoeken op in je ontwikkelportfolio. Een verantwoording van een lesbezoek bestaat uit je lesvoorbereiding, het feedbackverslag van je mede-deelnemer, coach of trainer en je reflectieverslag. Je kunt hier nieuwe leerdoelen van afleiden. Zo laat je zien dat je stelselmatig en methodisch aan je ontwikkeling en de bewijzen ervan werkt. Het totaal van voorbereiding, feedback en reflectie lever je op Fronter in. Pagina 4

5 3. Lesbezoek met summatieve beoordeling Het tweede lesbezoek vanuit de opleiding is beoordelend (summatief) van aard en maakt deel uit van je kwalificatiedossier. Deze les wordt beoordeeld door twee beoordelaars waarvan één beoordelaar trainer en één beoordelaar van het ROC is. Je dient hier aan te tonen dat je in de praktijk over de vereiste docentcompetenties beschikt. Dit gebeurt aan de hand van beoordelingscriteria (bijlage b). Ook hier is een gedegen voorbereiding vereist. Dit lesbezoek zal vóór het cursusonderdeel Ik als professional 3 uitgevoerd moeten zijn. 2.1 Doelstelling Je laat zien dat je bekwaam bent als docent volgens de PDG competenties. Het ligt voor de hand dat je in de eerste plaats in de praktijk laat zien wat je kunt. Bij het lesbezoek laat je zien dat je je gedegen op lessen voorbereidt en deze uitvoert volgens de pedagogische en didactische principes die je in de opleiding hebt geleerd. Bij de nabespreking kun je je aanpak uitleggen, verantwoorden en koppelen aan de competenties: je laat zien dat je stelselmatig gewerkt hebt aan feedback en tips die je tijdens eerdere lesbezoeken*) hebt gekregen; je laat een gedegen lesvoorbereiding zien; je bent in staat om je aanpak en keuzes tijdens de les te verantwoorden, gekoppeld aan pedagogische en didactische concepten. Het nagesprek vindt plaats door middel van een criteriumgericht interview. Dit wil zeggen dat de beoordelaars vragen stellen die gekoppeld zijn aan de beoordelingsstandaard (gedragskenmerken van de competenties). De vragen zijn gericht op datgene wat je concreet hebt gedaan: wat heb je gedaan? in hoeverre sluit dit aan bij de beoordelingstandaard? op welke wijze kun je dit als docent verantwoorden en toelichten? 2.2 Voorbereiding van de lesbeoordeling Je spreekt tijd en locatie af met je trainer en de onafhankelijk beoordelaar Minimaal vijf (5) werkdagen voorafgaand aan het lesbezoek lever je een uitgewerkte lesvoorbereiding aan, mogelijk aangevuld met lesmateriaal. Dit geeft de trainer tijd om je lesvoorbereiding aandachtig te bekijken en je eventueel nog voorwaardelijke feedback te geven. Te laat insturen zonder overleg betekent in principe dat het lesbezoek op het afgesproken moment geen doorgang kan vinden en dat er extra kosten verbonden zijn om het lesbezoek alsnog te laten plaatsvinden. In de periode tussen formatief en summatief lesbezoek hebben er minstens twee lesbezoeken van studiegenoot / collega, minstens 2 met je coach plaatsgevonden. Je lesvoorbereiding bevat een beschrijving van de beginsituatie van je deelnemers/leerlingen op cognitief en affectief niveau, toegevoegd met een korte beschrijving van de groepsdynamiek en eventuele bijzonderheden. Let op: als de trainer en de onafhankelijk beoordelaar je lesvoorbereiding als niet-assessment waardig beoordelen, zal het lesbezoek worden afgelast. Dit kan een vertraging opleveren van enkele weken. Het is aan te raden om je deelnemers/leerlingen vooraf over het bezoek te informeren. Pagina 5

6 2.3. Eisen aan de lesuitvoering De trainer en de onafhankelijke beoordelaar bezoeken 45 minuten van je lesuitvoering. Je laat in ieder geval een inleiding en een gedeelte van de kern zien, waaronder bij beide een instructie voor een (interactieve) werkvorm, met indien mogelijk een afsluiting Nabespreking van het lesbezoek Na afloop van het lesbezoek nemen de beoordelaars 15 minuten de tijd om de hoofdpunten voor de nabespreking te bepalen. De nabespreking en afronding duurt ca. 45 minuten. Zoals hiervoor aangegeven, vindt de nabespreking plaats door middel van een criteriumgericht interview van ca. 30 minuten. Aan de hand van vragen toon je aan dat je over de vereiste competenties beschikt. Je laat eveneens zien dat je kritisch kunt reflecteren op je eigen lesuitvoering. Dit doe je door aan te geven op welke momenten je in de les bij nabeschouwing voor een andere aanpak zou hebben gekozen, en waarom. Na afloop van het criteriumgericht interview verlaat je de ruimte en voeren de trainer en de beoordelaar ROC kort overleg. De trainer neemt een besluit over het oordeel. Binnen 15 minuten word je weer binnengeroepen en zal de uiteindelijke beoordeling worden toegelicht. Je ontvangt daarna via de mail binnen 5 werkdagen ook schriftelijk het resultaat. Het eindoordeel komt als volgt tot stand: je krijgt per (relevante) competentie een beoordeling. De onderdelen interpersoonlijk, pedagogisch en didactisch dienen alle als voldoende te worden beoordeeld Herkansing Als na het lesbezoek blijkt dat je (nog) niet geheel bekwaam bent, dan dient het lesbezoek opnieuw plaats te vinden*. Je gaat met de feedback die de beoordelaar namens PDG en de beoordelaar ROC je hebben meegegeven aan de slag. Je gaat werken aan die competentieonderdelen die nog niet voldoende waren en je bespreekt deze met je coach. Als je in samenspraak met je coach meent dat je klaar bent voor de herkansing, dan maak je een nieuwe afspraak voor een lesbezoek. *) Aan deze herkansing zijn kosten verbonden ten bedrage van 3 uitvoeringsuren tarief Hogeschool Rotterdam Post-HBO. Pagina 6

7 Bijlage a. Lesvoorbereidingsformulier naar Kallenberg Vak Groepssamenstelling Lokaal: Typering vorig college Onderwerp Datum/tijd: Datum Beginsituatie van de deelnemers Leerdoelen van de les - Kennis - Vaardigheden - Houding Bijzonderheden rondom de groep of een deelnemer Persoonlijk leerdoel van jou als docent Tijd Doelen Studentactiviteiten Docentactiviteiten Hulpmiddelen Werkvormen /groepering Instructie / organisatie / observatie / Inleiding Kern Afsluiting Aandachtspunten voor de volgende les

8 Bijlage b. Opbrengstformulier lesobservatie met kijkwijzer Naam: Datum: Observator: Competenties Waargenomen gedrag (beschrijvend van aard) Aandachtspunten Interpersoonlijk competent Hanteert in contacten met studenten bewust een arsenaal aan verbale en non-verbale middelen Maakt bewust en effectief gebruik van een arsenaal aan gesprekstechnieken (spiegelen, doorvragen) Maakt bewust en effectief gebruik van een variatie aan strategieën en middelen om gedrag van studenten in goede banen te leiden Voert een proactief beleid gericht op inbreng van studenten Pedagogisch competent Schept een klimaat waarin studenten en docenten op een respectvolle manier met elkaar omgaan en expliciteert achterliggende waarden en normen Bevordert systematisch initiatief en verantwoordelijkheid van studenten Houdt rekening met verschillen tussen deelnemers/ groepen Werkt (op basis van zijn pedagogische opvattingen en achterliggende concepten) aan het scheppen van een veilige leeromgeving en een positief klimaat

9 Didactisch competent Begeleidt verschillende typen leerprocessen en stuurt bij Hanteert een breed scala een leer- en onderwijsstrategieën en maakt leerstof toegankelijk Organisatorisch competent Hanteert in overleg met deelnemers heldere afspraken, regels en procedures en maakt studenten in toenemende mate mede verantwoordelijk Weet op adequate en flexibele wijze om te gaan met (mogelijke) ordeverstoringen en is hierbij proactief Communiceert met studenten over inhoud, structuur en relevantie van de onderwijsactiviteiten Plant en organiseert zodanig dat het een bijdrage levert aan zelfsturing Nabespreking Door deelnemer genoemde verantwoording Aandachtspunten kan zijn gedrag en aanpak methodisch en theoretisch verantwoorden Concrete afspraken voor vervolg

10 Bijlage C. Competenties met gedragsindicatoren en kijkwijzer op 1 A4 Interpersoonlijk competent: Pedagogisch competent Didactisch competent Organisatorisch competent Hanteert in contacten met studenten bewust een arsenaal aan verbale en non-verbale middelenier Schept een klimaat waarin studenten en docenten op een respectvolle ma- Begeleidt verschillende typen leerprocessen en stuurt bij Hanteert in overleg met deelnemers heldere afspraken, regels en procedures met elkaar omgaan en expliciteert - geeft helderheid over de opzet van de en maakt studenten in toenemende - communiceert effectief verbaal: volume, achterliggende waarden en normen les, leerdoelen, mate mede verantwoordelijk tempo, articulatie, melodie, intonatie, humor, - heeft aandacht, gaat een band aan - maakt een koppeling met de beroepspraktijk - heeft zorg voor lokaal en materialen taalgebruik - benadert de student als (gelijkwaardige) - maakt studenten hiervoor medever- - communiceert effectief non verbaal: mimiek, gesprekspartner - geeft helderheid over eigen activiteiten antwoordelijk: opruimen, netjes achter- lichaamshouding, oogcontact, fysieke nabijheid/ distantie - stelt pesten/discrimineren aan de orde, geeft grenzen aan - geeft helderheid over wat hij van studenten verwacht laten Weet op adequate en flexibele wijze om - is congruent in verbaal en non-verbaal gedrag - bespreekt gedragsregels Hanteert een breed scala een leer- en te gaan met (mogelijke) ordeverstorin- - bespreekt (achterliggende) waarden onderwijsstrategieën en maakt leerstof gen en is hierbij proactief Maakt bewust en effectief gebruik van een en normen toegankelijk - pakt probleemgedrag aan, waarschuwt, arsenaal aan gesprekstechnieken (spiegelen, Bevordert systematisch initiatief en - geeft uitleg, herhaalt, vat samen, checkt corrigeert, persoonlijk gesprek doorvragen) verantwoordelijkheid van studenten helderheid - anticipeert op (mogelijke) ordeverstoringen - stelt vragen op inhouds- en betrekkingsniveau - geeft keuzeruimte - visualiseert, concretiseert, geeft voor- - laat leerlingen organisatietaken doen beelden - speelt in op onverwachte situaties - vraagt door, spiegelt, speelt vragen terug en door - laat studenten terugblikken op het leren - past leerstappen (verwerven/ verwerken/ toepassen/ integreren) toe Communiceert met studenten over inhoud, structuur en relevantie van de - stelt controlevragen Houdt rekening met verschillen tussen - maakt gebruik van (inter)actieve werkvormen onderwijsactiviteiten - luistert actief deelnemers/ groepen - hanteert lesplanning met tijdpad Maakt bewust en effectief gebruik van een - geeft (individuele) aandacht en hulp - geeft deelnemers opdrachten op een (spoorboekje) variatie aan strategieën en middelen om gedrag - differentieert (indien nodig) passend niveau - bespreekt nut en toepassingsmoge- van studenten in goede banen te leiden - benoemt en gebruikt verschillen in - differentieert (indien nodig) lijkheden (koppeling beroep) - hanteert empathie, tact, nabijheid/ distantie, doelgroepen: cultuur, niveau, leerstijl - stimuleert zelfstandig werken, zelf oplossend Plant en organiseert zodanig dat het een - enthousiasmeert, motiveert, geeft ontspannen Werkt (op basis van zijn pedagogische vermogen bijdrage levert aan zelfsturing leiding opvattingen en achterliggende con- - richt leersituaties in waarin deelnemers - gaat effectief om met lestijd - bespreekt sfeer/ leerklimaat cepten) aan het scheppen van een kunnen laten zien in hoeverre zij over - benut de mogelijkheden van de activiteit - bespreekt regels / omgangsvormen met veilige leeromgeving en een positief competenties beschikken (werkvorm, project, practicum, sa- ruimte voor inbreng klimaat - controleert werk menwerken, zelfstandig werken) - vraagt door naar de achtergrond van gedrag - geeft leiding passend bij de doelgroep - geeft feedback op resultaat en proces - Kan prioriteiten stellen en beschikt op een apart tijdstip (indien relevant) - zorgt ervoor dat deelnemers elkaar over alternatieven - corrigeert met respect, - speelt effectief in op groepsproces, feedback kunnen geven - hanteert een maaregelenladder bespreekt het - geeft feedback; duidelijk, acceptabel, bespreekbaar - de-escaleert (potentiele) conflicten Voert een proactief beleid gericht op inbreng van studenten - activeert leerlingen, zet aan tot denken - reageert positief op vragen, antwoorden, opmerkingen - stimuleert studenten kennis/ inzicht te delen

11 Bijlage d. Reflectieverslag Met het reflectieverslag laat je zien dat je zelfkritisch te werk gaat en mogelijkheden voor verbetering en ontwikkeling benut. In ieder geval beschrijf je de onderstaande vragen. Als je een reflectie schrijft op een lesbezoek van je coach of mede-deelnemer, neem je dit verslag op in je ontwikkelportfolio. Het reflectieverslag dat je schrijft na het lesbezoek van de trainer lever je (samen met je lesvoorbereiding) in één document aan in Fronter, binnen drie werkweken na je lesbezoek. Ook dit verslag neem je op in je ontwikkelportfolio. Je spreekt de inleverdatum af met je trainer. Reflectievragen Onderstaande vragen zijn bedoeld als richtlijn en dienen in lopende tekst verwerkt te worden. De vragen onder de kopje algemeen en koppeling met je POP zijn verplicht. Bij elke competentie moeten er vragen worden beantwoord. Afhankelijk van de situatie kan er een keus uit worden gemaakt uit de voorbeeldvragen. Algemeen Welke sterke en zwakke punten van jezelf zijn vandaag aan bod geweest? Waarom vind je bepaalde dingen goed? Waarom vind je bepaalde dingen niet goed? Heb je hiervoor alternatieven? Als je de les nog eens zou geven, wat zou je dan anders doen? Vertel dit zo concreet mogelijk. En licht toe waarom je dit zou doen? Geef jezelf eens een paar adviezen Hoe zouden je leerlingen jou karakteriseren? Welke adviezen zouden leerlingen je geven? Op welke manier wordt je handelen dat we vandaag gezien hebben beïnvloed door de school? (positief of negatief) Kun je een toelichting geven bij de manier waarop de les al of niet aan je verwachtingen voldeed? Koppeling met je POP Wat waren je persoonlijke leerdoelen? Om welke competenties gaat het? Aan welke competenties ga je werken en wat zijn dan concrete resultaten die je wil bereiken? Wat ga je doen en hoe ga je dit aanpakken? Vakinhoudelijk en (vak)didactisch Waaruit leid je af, dat je bepaalde doelen al of niet hebt bereikt? In welke mate komt dit overeen met wat je in het gesprek vooraf formuleerde als doel? Wat kun je achteraf opmerken over de aansluiting bij de voorkennis en de belevingswereld van leerlingen? Waarom vind je dit? Kun je toelichten waarom je al of niet tevreden bent met de leerstofkeuze? Kun je een toelichting geven bij de manier waarop je de leerstof hebt opgebouwd? Zijn er bepaalde (vak)didactische opvattingen waarop je je gedrag baseert? Waren er (vak)inhoudelijke problemen bij vragen van leerlingen? Hoe heb je dit aangepakt? Kun je iets zeggen over de manier waarop je omgegaan bent met vragen? Pagina 11

12 Kun je een toelichting geven bij je didactische aanpak? (werkvormen, media, opgaven) In welke mate was deze effectief? Wat kun je zeggen over je eigen rol en de manier waarop je deze hebt ingevuld? Interpersoonlijk Hoe omschrijf je het contact met de groep en met individuele leerlingen tijdens deze les? Wat was je eigen aandeel in de interactie? Wat heb je gedaan om een prettig leerklimaat te bevorderen? Pedagogisch Hoe ben je omgegaan met de inbreng van leerlingen in deze les? Hoe heb je hierbij rekening gehouden met verschillen tussen leerlingen? Wat was er in deze les zichtbaar van je pedagogische opvattingen? Organisatorisch Hoe ben je omgaan met organisatorische problemen? Waren er orde problemen? Hoe ben je hiermee omgegaan? Pagina 12