De economische crisis

Transcriptie

1 De economische crisis Oorzaken, oplossingen, keuzes en gevolgen Hettie Pott-Buter

2 Opbouw 1. Achtergrond informatie oorzaken economische crisis 2. Na ruim 60 jaar samenwerking, nieuw kruispunt, nieuw beleid nodig 3. Stand van zaken monetair beleid en begrotingsbeleid 4. Oplossingen, keuzes en gevolgen 5. Kerkelijke bezinning, rol kerken Hettie Pott

3 1. Achtergronden crisis a. Onderdeel, afhankelijk van wereldeconomie economische veranderingen V.S. snelle reactie financiële markten Angelsaksische (neoliberale) model b. Onderdeel, afhankelijk van Europa veranderingen door verdragen, invoering euro, omvang banken Hettie Pott

4 Wereldeconomie (I) Maart 2007 banken en verzekeraars in VS van subprime hypotheken komen in problemen (Fannie Mae en Freddy Mac) September 2008 (Lehman Brothers, Merrill Lynch) Pakketjes: securitisaties, CDO s overal verkocht, ook in Europa Hettie Pott

5 Wereldeconomie (II) Informatieachterstand van klanten is gebruikt om producten te verkopen met grote winsten voor de bank maar nadelig voor de klanten Vertrouwen in financiële sector neemt af, tot grote schade van banken en samenleving Hettie Pott

6 Beleid banken (III) Risicovol, gedreven door exorbitante bonussen Deregulering, marktwerking Ideologie van vrije markt: Friedrich Hayek, Milton Friedman, gepopulariseerd door Ayn Rand: individueel eigenbelang is hoeksteen gezonde samenleving Hettie Pott

7 Angelsaksische model Ook wel neoliberale model genoemd Geen overheidsingrijpen Private eigendom moet beschermd Geen loon- en prijspolitiek Maximalisering aandeelhouderswaarde Volgorde poldermodel omgekeerd: klant, werknemer, aandeelhouder Hettie Pott

8 Europa in crisis Na schulden- en bankencrisis in de V.S. komen ook financiële instellingen in Europa in problemen Omvang banken blijkt groter dan ooit Ook in Europa grote private schulden Landen komen nu ook in problemen Hettie Pott

9 Kettingreactie Na financiële instellingen komt in Europa 1 e land in problemen: December 2009 Griekenland 2010 na steun aan Griekenland ook steun aan Ierland, Portugal en Spanje, samen 350 mld nodig (verlies op in NY: 700 mld) Oorzaak Griekenland overheidsschuld Hettie Pott

10 Nieuw beleid nodig Welk beleid? Internationaal? Europees? Nederlands? Invloed van Nederland: Internationaal: Washington, New York, Londen EU: in Brussel/Straatsburg/Luxemburg Monetair beleid in Frankfurt Nationaal beleid: Den Haag en lokaal Hettie Pott

11 Ander beleid Na Tweede Wereldoorlog zowel in VS als Europa: vrede, geen oorlog meer, door samenwerking en overleg en door afspraken vast te leggen in Adenauer Schuman Churchill de Gasperi Monnet verdragen, duurzame welvaart Hettie Pott

12 2. Internationale samenwerking en (financiële) hulp 1944/1945 International Monetary Fund IMF Wereldbank 1949 Raad van Europa 1991 European Bank for Reconstruction and Development EBRD Hettie Pott

13 Ruim 60 jaar samenwerking in Europa 1951 EGKS Eur. Gemeenschap voor Kolen en Staal 1952 Hof van Justititie 1958 EEG Verdrag van Rome: 6 landen Eur. Economische Gemeenschap, Euratom en Europese Commissie 1968 EG Europese Gemeenschap 1973 Eerste uitbreiding EG (Europese Raad) 1992 EU Verdrag Europese Unie = Verdrag van Maastricht 12 landen 2012 EU 27 landen Hettie Pott

14 Europese Unie 27 landen Vrij verkeer van goederen, diensten, personen en kapitaal Hettie Pott

15 Hof van Justitie Het Hof van n Justitie de wet boven alles In 2012 Luxemburg 1952 f 27 onafhankelijke rechters, één uit elk EU-land 4doet uitspraak over de interpretatie van de EU-wetgeving 4ziet erop toe dat de EU-wetgeving in alle EU-landen op dezelfde manier wordt toegepast

16 Handvest grondrechten EU wettelijk bindend sinds 2009 Voor hele EU met 54 artikelen onder de titels: Waardigheid, Vrijheden Gelijkheid, Solidariteit Burgerschap, Rechtspleging Hettie Pott

17 Verdrag van Maastricht = Verdrag EU Ondertekend 7 february 1992 In werking 1 november 1993 Raamwerk voor EMU (Europese Monetaire Unie en criteria toetreding EU Hettie Pott

18 Op weg naar de euro 1994 Europees Monetair Instituut EMI 1995 Naam euro vastgesteld 1997 Verdrag van Amsterdam Stabiliteits- en Groeipact Hettie Pott

19 Stabiliteits- en groeipact EMU-schuld maximaal 60% BBP Begrotingstekort maximaal 3% BBP Hettie Pott

20 ECB en euro 1999 oprichting Europese Centrale Bank (ECB) in Frankfurt, Duitsland invoering Euro ECB heeft één doelstelling Stabiel prijsniveau Hettie Pott

21 In 2002 ook bankbiljetten en munten Hettie Pott

22 De ECB organisatie Hettie Pott

23 Besluitvormingsorganen Hettie Pott

24 Governing council van ECB Beleidsbepalend comité: * Vergadert elke 14 dagen Neemt rentebeslissingen voor alle 17 eurolanden Hettie Pott

25 Belangrijkste taken Monetair beleid Wisselkoersen Hettie Pott

26 The General Council Geen verantwoordelijkheid voor de euro Hettie Pott

27 ECB: doel prijsstabiliteit Verhoogt welvaart * Maakt vergelijking prijzen mogelijk * Lage rente * Weinig verstoringen belasting- en sociale zekerheid * Aanhouden van kasgeld gunstiger * Voorkomt willekeurige herverdeling vermogen en inkomen Hettie Pott

28 Definitie van prijsstabiliteit Prijsstijging in hele eurogebied dicht bij de 2% over de middellange termijn Harmonized Index of Consumer Prices (HICP) HICP wordt vanaf 1995 gemeten Hettie Pott

29 Inflatie is beperkt Gemiddelde jaarlijkse inflatie in de 17 EUlanden met de euro

30 Prijsstijging na invoering 2001 inflatie in NL 5,1% ,4% Vooral door prijsstijging voedsel en energie Hettie Pott

31 (%) Inflatie trends in eurolanden voor invoering euro! Inflation trend AUS BEL FIN FRA GER GRE IRE ITA LUX NED POR Target :2 1971:2 1972:2 1973:2 1974:2 1975:2 1976:2 1977:2 1978:2 1979:2 1980:2 1981:2 1982:2 1983:2 1984:2 1985:2 1986:2 1987:2 1988:2 1989:2 1990:2 1991:2 1992:2 1993:2 1994:2 1995:2 1996:2 1997:2 1998:2 1999:2 2000:2 Hettie Pott

32 Hoe bereikt ECB doel? * Rentebesluit Governing Council * Basisherfinancieringsrente waartegen banken liquiditeit krijgen (onderpand) * Vormt basis voor tarieven op de geldmarkt Via zogenaamde Open Market Operations Hettie Pott

33 Rentetarieven ECB refinancing rate EONIA: European Overnight Index Average Euribor: Euro Interbank Offered Rate Hettie Pott

34 ECB onafhankelijke Centrale Bank 1. Prijsstabiliteit vastgelegd in verdrag 2. Geen doelstelling economische groei 3. Nationale centrale banken zijn onafhankelijk van nationale politiek 4. Wel worden de deskundige leden van Executive Board en presidenten van de nationale centrale banken door nationale overheden benoemd Hettie Pott

35 Na 1999 (1983) geen monetair beleid meer in NL Niet meer in Rijksbegroting en Miljoenennota Hettie Pott

36 Opening vergaderjaar Op 3 e dinsdag in september: Prinsjesdag Koningin leest troonrede voor Min. van Fin. koffertje Rijksbegroting Miljoenennota Inhoud en proces Verantwoording, beleid en relatie EU

37 Behandeling Algemene politieke en financiële beschouwingen september en oktober Begrotingsbehandelingen Tweede en Eerste Kamer november en december

38 Beleid op 3 niveaus Monetair beleid volledig op Europees niveau Natuurlijke hulpbronnen, vervuiling, gezondheidsrisico s, ook Sociale zekerheid, zorgverzekeringen, arbeidsmarktbeleid, belastingen op nationaal niveau Hettie Pott

39 4 Hoe verder? Risico's van wanordelijke afloop van de crisis zijn enorm Gezond maken overheidsfinanciën structurele aanpassingen nodig vooral in zwakke economieën, tijdens overgang: interne devaluatie (lonen en prijzen omlaag) onvermijdelijk Vertrouwen financiële markten moet terug Herstel balansen banken Herstel balansen in reële economie Hettie Pott

40 Europees beleid bankenunie uitbreiding noodfondsen instellen van een Europees depositogarantiestelsel internationaal toezicht op banken introductie van Eurobonds een begrotingsunie Hettie Pott

41 Reactie beleid op crisis Noodfondsen: EFSF: European Financial Stability Facility EFSM: Eur. Financial Stabilisation Mechanism ESM: permanent noodfonds Hettie Pott

42 Drie EU kopstukken Het Europees Parlement - de stem van het volk Martin Schulz, voorzitter van het Europees Parlement De Europese Raad en de Raad van Ministers - de stem van de EU-landen Herman Van Rompuy, voorzitter van de Europese Raad De Europese Commissie - op de bres voor het algemeen belang José Manuel Barroso, voorzitter van de Europese Commissie

43 Luxemburg Nederland Oostenrijk Ierland Zweden Denemarken Duitsland België Finland Ver. Koninkrijk Frankrijk Italië EU-27 Spanje Cyprus Slovenië Malta Griekenland Tsjechië Portugal Slowakije Estland Hongarije Polen Litouwen Letland Roemenië Bulgarije BBP per hoofd bevolking

44 Europese groeistrategie Uit de economische crisis door: Slimme, duurzame en inclusieve groei Beter onderwijs, meer onderzoek, gebruik van communicatietechnologieën, efficiënter gebruik hulpbronnen, groenere en concurrerender economie, meer en betere banen, investeren in vaardigheden en opleidingen, modernisering van de arbeidsmarkt en sociale voorzieningen, de voordelen van groei over alle delen van de EU verspreiden

45 5. Rol van de kerken Bezinning, deelname, laten zien dat kerken er toe doen Raad van Kerken: 18 kerkgenootschappen, potentieel van 6,5 miljoen personen 275 lokale raden van kerken met parochies en gemeenten Regelmatige bijeenkomsten Hettie Pott

46 Invloed crisis werk kerken Omvang en intensiteit activiteiten neemt toe (schuldhulpverlening, voedselbanken) Nadruk op sociale cohesie belangrijker: uitsluiting is sociaal niet aanvaardbaar, economisch niet verantwoord Belang van civil society neemt toe Hettie Pott

47 In Bijbel en kerkelijke traditie Begrippen als: menselijke waardigheid algemeen belang gerechtigheid zorg voor de armen eerlijkheid Hettie Pott

48 Gelijkenis Lazarus Het is niet zo dat de rijke man, zijn familie en vrienden niet weten wat ze moeten doen. Ze moeten er alleen op aangesproken worden: handel daar dan ook naar! Rijken leiden een armetierig leven als ze zich niet om de armen bekommeren. Ze zouden veel gelukkiger zijn wanneer ze dat wel doen. Hettie Pott