JAARVERSLAG 2009 STICHTING PENSIOENFONDS ERNST & YOUNG

Transcriptie

1 Ö ª» ¹ îððç Í ½ ²¹ л² ±»²º±²¼ Û ² ú DZ«²¹

2 JAARVERSLAG 2009 STICHTING PENSIOENFONDS ERNST & YOUNG 17 juni 2010

3 INHOUDSOPGAVE 1 Voorwoord 3 2 Jaarverslag Kerncijfers Profiel Doelstelling Structuur Kenmerken van de pensioenregelingen Verslag van het Bestuur Financiële positie en bestandsontwikkeling Personalia, vergaderingen en gedragscode Activiteiten en besluitvorming Beleggingen Pensioenen Vooruitblik 27 3 Verslag van het Verantwoordingsorgaan 30 4 Rapport van de Visitatiecommissie 34 Samenvatting Visitatierapport 35 5 Jaarrekening Balans per 31 december Staat van baten en lasten Toelichting op de jaarrekening Algemene toelichting Toelichting op de balans Toelichting op de staat van baten en lasten Risicobeheer 56 6 Overige gegevens Accountantsverklaring Actuariële verklaring 62

4 1 Voorwoord 3

5 De economische crisis die in 2008 was losgebarsten, zette zich vooral in het eerste kwartaal van 2009 hevig voort. Na het eerste kwartaal werden tekenen van herstel zichtbaar en in de tweede helft van 2009 vertonen economieën weer positieve groeicijfers en herstelden financiële markten. Vorig jaar schreven wij dat wij ons in de afgelopen jaren goed beschermd voelden, omdat wij de pensioenverplichtingen door middel van een garantiecontract hebben herverzekerd bij gerenommeerde verzekeraars (AEGON en Nationale-Nederlanden). Maar de hiervoor genoemde economische crisis heeft geleid tot toegenomen onzekerheid ten aanzien van de kredietwaardigheid van alle financiële instellingen en dus ook van onze herverzekeraars. Deze toegenomen onzekerheid vertaalde zich in 2009 in lagere ratings en leidde tot een kredietrisico-afslag van 26,0 miljoen van de herverzekeringsvorderingen die wij als fonds hebben. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heroverweegt momenteel de regelgeving ten aanzien van volledig herverzekerde pensioenfondsen. In het hiervoor genoemde garantiecontract, dat in 2009 door alle betrokken partijen is ondertekend als juridische uitwerking van de eerder overeengekomen slotnota, zijn wij met de beide herverzekeraars overeengekomen dat ter onze beoordeling en keuze op ieder moment het contract kan worden omgezet in een direct verzekerde regeling. Het resultaat over 2009 komt (mede door de hiervoor genoemde kredietrisico-afslag) uit op 12,0 miljoen negatief t.o.v. 38,6 miljoen negatief over De dekkingsgraad van het fonds vóór de kredietafslag steeg van 107,1% ultimo 2008 naar 109,6% ultimo 2009 en daalde na afslag over diezelfde periode naar 104,8%. Het Pensioenfonds kent een volledig voorwaardelijke indexatie die afhankelijk is van de aanwezige/beschikbare middelen. Gezien de financiële positie van het fonds ultimo 2009 achtten wij het verantwoord mede gezien de omvang ervan voor 2010 een volledige indexatie conform de prijsindex van 0,4% toe te kennen. In 2007 is besloten om het Intern Toezicht in te richten door middel van een Visitatiecommissie. In 2009 heeft de eerste visitatie plaatsgevonden. De indruk van de Visitatiecommissie is overwegend positief en zij zijn van mening dat wij de zaken in voldoende mate hebben geregeld. Daarnaast heeft de Visitatiecommissie ook aanbevelingen gedaan, waar wij ondertussen opvolging aan geven. Omdat de belangrijkste doelstelling van ons communicatieplan is dat deelnemers op de hoogte zijn van hun feitelijke pensioen en dat er tevens naar wordt gestreefd om het pensioenbewustzijn van de deelnemers te verhogen zodat zij op de hoogte zijn van de keuzes die ze kunnen maken en weten wat de gevolgen zijn, is in 2009 een start gemaakt voor het houden van een nulmeting onder de deelnemers. Deze nulmeting wordt in 2010 uitgevoerd en aan de hand van de resultaten zullen wij ons communicatieplan actualiseren en concrete acties benoemen. Om de ontwikkeling van de financiële situatie op langere termijn (15 jaar) in kaart te brengen is in de Pensioenwet de continuïteitsanalyse geïntroduceerd, die minimaal eens per drie jaar dient te worden uitgevoerd. In 2009 heeft ons fonds voor het eerst een continuïteitsanalyse uitgevoerd. De resultaten in deze continuïteitsanalyse en de toegekende indexatie in de achterliggende periode, onderschrijven onze mening dat voldaan is en wordt aan de eis van consistentie zoals opgenomen in de Pensioenwet. Conform de Uitvoeringsovereenkomst met de werkgever dient eenmaal per drie jaar de doorsneepremie te worden vastgesteld. In 2009 is (met terugwerkende kracht) de hoogte van de doorsneepremie vastgesteld op 12,0%. Bestuur Stichting Pensioenfonds Ernst & Young 4

6 2 Jaarverslag 5

7 2.1 Kerncijfers Dekkingsgraad Voor afslag kredietrisico herverzekeraars 109,6% 107,1% 120,4% 109,4% 111,2% Na afslag kredietrisico herverzekeraars 1 104,8% n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. Vereiste dekkingsgraad 101,9% 100,0% 100,0% n.v.t. n.v.t. Indexatie Toegekende indexatie basisregeling 2,00% 1,50% 1,30% 1,30% 1,00% Toegekende indexatie toeslagregeling 2,00% 1,67% 1,50% 1,25% 1,25% Samenstelling van het deelnemersbestand Deelnemers Slapers Pensioengerechtigden Pensioenverplichtingen (in miljoenen euro) Deelnemers 174,1 187,1 134,3 162,7 153,6 Slapers 182,5 184,2 127,7 122,7 117,0 Pensioengerechtigden 170,6 144,3 102,4 102,4 91,1 Opslag voor excassokosten 7,4 7,5 5,5 5,8 5,4 Schadereserve premievrijstelling 2,5 3,0 2,4 3,2 3,6 arbeidsongeschiktheid Voorziening uitlooprisico 1,5 1,5 0,7 - - Overig 2,8 1,3 1,8 2,2 5,8 541,4 528,9 374,7 399,0 376,5 1 Ingevolge voorschriften van DNB is een kredietrisicoafslag toegepast bij één van de twee herverzekeraars. De afslag vloeit voort uit een verlaging van de rating tot beneden AA-. Het Bestuur heeft geen twijfel over de soliditeit van de desbetreffende herverzekeraar. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heroverweegt momenteel de regelgeving ten aanzien van volledig herverzekerde pensioenfondsen. In verband daarmee zijn vrijstellingen verlengd, waardoor een kredietrisicoafslag beleidsmatig geen impact heeft en geen herstelplan behoeft te worden ingediend. 6

8 Baten en lasten (in miljoenen euro) Premie-inkomen (doorsneepremie) 24,4 21,7 22,0 24,4 22,9 Uitkeringen 14,2 13,1 12,6 11,8 10,4 Beleggingsresultaten risico Pensioenfonds 7,8-4,9 2,2 Pensioenuitvoerings- en administratiekosten 2,9 2,9 2,2 2,0 2,2 Resultaat vóór kredietrisicoafslag 14,0-38,6 15,4-5,3 25,5 Resultaat volgens staat van baten en lasten -12,0-38,6 15,4-5,3 25,5 Beleggingsrendement (in miljoenen euro) Pensioenregeling 47,4-48,3 4,3 5,7 34,0 Bijspaarregeling 5,9-9,7 3,6-3,8 2,1 7

9 2.2 Profiel Doelstelling De statutaire doelstelling van Stichting Pensioenfonds Ernst & Young luidt: De Stichting Pensioenfonds Ernst & Young heeft ten doel rechten op pensioen toe te kennen aan deelnemers, gewezen deelnemers en hun nagelaten betrekkingen en wel in overeenstemming met de bepalingen van het pensioenreglement. Concreet betekent dit dat Stichting Pensioenfonds Ernst & Young verantwoordelijk is voor de uitvoering van de collectieve pensioenregeling van de Ernst & Young organisatie in Nederland (inclusief door hen aangewezen gelieerde kantoren) en Holland Van Gijzen Advocaten en Notarissen (gezamenlijk hierna: Ernst & Young). Hiertoe is een Uitvoeringsovereenkomst met Ernst & Young van kracht. Het Pensioenfonds verzorgt daarnaast de uitvoering van de toeslagregeling van Ernst & Young. De Stichting is statutair gevestigd te Rotterdam en houdt kantoor op Marten Meesweg 51, 3068 AV te Rotterdam. Het inschrijfnummer van de Stichting in het register bij de Kamer van Koophandel is Structuur Bestuur Het Bestuur bestaat uit zes personen. Drie leden worden benoemd door de besturen van de maatschappen, twee leden worden gekozen uit en door de deelnemers en het derde deelnemersbestuurslid wordt gekozen uit en door de pensioengerechtigden. Het Bestuur heeft de voorzitter, de penningmeester en de secretaris benoemd als Dagelijks Bestuur. Pension Fund Governance De principes voor goed pensioenfondsbestuur (Pension Fund Governance) vormen het uitgangspunt op basis waarvan Pensioenfonds Ernst & Young de Governance weergeeft. Medezeggenschap en samenstelling Bestuur In de Pensioenwet zijn eisen gesteld ten aanzien van de medezeggenschap van pensioengerechtigden. Omdat het fonds meer dan pensioengerechtigden heeft, is er één pensioengerechtigde in het Bestuur opgenomen. Daarnaast zijn er drie werkgevers- en twee werknemersvertegenwoordigers in het Bestuur opgenomen. 8

10 Verantwoordingsorgaan Het Verantwoordingsorgaan heeft de bevoegdheid om aan de hand van het Verslag van het Bestuur, de jaarrekening en andere informatie, een oordeel te geven over het handelen van het Bestuur. Onder het handelen van het Bestuur zijn begrepen het inrichten van het Intern Toezicht, het door het Bestuur uitgevoerde beleid evenals de beleidskeuzes voor de toekomst. In het Verantwoordingsorgaan zijn de deelnemers, de pensioengerechtigden en de werkgever in gelijke aantallen vertegenwoordigd. De vertegenwoordiger van de deelnemers wordt aangewezen door de Ondernemingsraad. De werkgever wijst zijn eigen vertegenwoordiger aan. De vertegenwoordiger van de pensioengerechtigden in het Verantwoordingsorgaan wordt gekozen door middel van rechtstreekse verkiezingen door en uit de kring van pensioengerechtigden. De maximale zittingstermijn van een lid bedraagt vier jaar. De betrokken vertegenwoordiger kan terstond worden herbenoemd. Visitatiecommissie Het Bestuur van Stichting Pensioenfonds Ernst & Young heeft in het kader van het intern toezicht gekozen voor een Visitatiecommissie. Bij het uitvoeren van de visitatieopdracht heeft de Visitatiecommissie de volgende taken: het beoordelen van de beleids- en bestuursprocedures en processen en de checks en balances binnen het Pensioenfonds; het beoordelen van de wijze waarop het Bestuur het Pensioenfonds aanstuurt; het beoordelen van de wijze waarop het Bestuur omgaat met de risico s op de lange termijn. Pensioenbureau De operationele uitvoering wordt conform afspraken in de Uitvoeringsovereenkomst verzorgd door het Pensioenbureau van Ernst & Young. De medewerkers van het Pensioenbureau zijn in dienst bij Ernst & Young Nederland LLP, die daarmee ook de kosten draagt. Bij het Pensioenbureau werken zes mensen (4,5 FTE). De Manager Pensions, die de werkzaamheden op het Pensioenbureau coördineert en als aanspreekpunt dient voor het Bestuur, wordt door het Bestuur van het Pensioenfonds ingehuurd. De belangrijkste taken van het Pensioenbureau zijn: het geven van uitvoering aan de pensioenregeling, inclusief de controle op de verrichtingen van de herverzekeraar; het voeren van de financiële administratie van het Pensioenfonds; het opstellen van de periodieke rapportages, waaronder de jaarrekening en de verslagstaten voor de toezichthouder. Daarnaast is het Pensioenbureau verantwoordelijk voor de communicatie van het Pensioenfonds met de deelnemers in de ruimste zin van het woord. Met betrekking tot het adviseren van de werkgevers beperkt het Pensioenbureau zich tot een beoordeling van de uitvoerbaarheid van de pensioenregeling. 9

11 Communicatie Communicatie over het tot stand komen van pensioen als arbeidsvoorwaarde dient primair door de werkgever te gebeuren en communicatie over de uitvoering van de pensioenregeling wordt door de pensioenuitvoerder verzorgd. Binnen Ernst & Young is het Pensioenbureau, namens Stichting Pensioenfonds Ernst & Young, verantwoordelijk voor de uitvoering van de pensioenregeling. Het communicatiebeleid is vastgelegd in een communicatieplan. In dit plan heeft het Bestuur aangegeven op welke manier het Pensioenfonds in de komende jaren communicatie wil vormgeven. De belangrijkste doelstelling is dat de deelnemer op de hoogte moet zijn van zijn of haar feitelijke pensioen. Tevens wordt nagestreefd om het pensioenbewustzijn van de deelnemers te vergroten, zodat zij op de hoogte zijn van de keuzes die ze kunnen maken en weten wat de gevolgen zijn van die keuzes. De correspondentie, de website en de periodieke pensioenopgaven, Uniform Pensioenoverzicht (UPO) zijn middelen die voor communicatie door het Pensioenbureau worden ingezet. Met behulp van de pensioenplanner wordt aan deelnemers een indicatie gegeven van de mogelijke pensioenaanspraken als gebruik gemaakt wordt van de verschillende keuzes die het pensioenreglement biedt Kenmerken van de pensioenregelingen Pensioenregeling Basisregeling In de basisregeling is het ouderdomspensioen ondergebracht, gebaseerd op middelloon. De pensioenregeling betreft een zogenaamde collectieve beschikbare premieregeling, waarbij de werkgever na het voldoen van de overeengekomen premie geen enkele verplichting heeft tot verdere premiebetaling of bijstorting. De premie wordt steeds voor een periode van 3 jaar op zodanige wijze vastgesteld dat naar verwachting minimaal de nominale opbouw van de pensioenrechten gefinancierd kan worden. Er is sprake van voorwaardelijke indexatie. Voor indexatie wordt geen premie betaald en geen bestemmingsreserve gevormd. De benodigde koopsom voor indexatie moet derhalve uit de algemene reserve van het fonds kunnen worden voldaan. Er bestaat dus geen recht op indexatie en het is ook voor de lange termijn niet zeker of en in hoeverre indexatie zal plaatsvinden. Werknemers worden bij indiensttreding als deelnemer in de pensioenregeling opgenomen. Als pensioengevend salaris wordt het vaste jaarsalaris in aanmerking genomen. Over een deel van het pensioengevend salaris wordt geen pensioen opgebouwd. Dit deel wordt geacht te worden gedekt door de AOW-uitkering (franchise). Op voorstel van de werkgever is besloten de salarissen en de franchise ieder jaar op 1 oktober aan te passen. De prepensioenregeling is vanaf 2007 premievrij gemaakt, wat inhoudt dat er geen sprake meer is van verdere opbouw van prepensioen en dat het reeds opgebouwde prepensioen als prepensioen blijft toebehoren aan de deelnemers. Bij pensioneren voor 65-jarige leeftijd worden op de feitelijke pensioendatum de opgebouwde pensioenaanspraken door middel van actuariële berekening verlaagd. Per dienstjaar wordt 1,75% van de pensioengrondslag aan ouderdomspensioen opgebouwd. Het ouderdomspensioen gaat in op de eerste dag van de maand waarin de (gewezen) deelnemer 65 jaar wordt. 10

12 De basisregeling voorziet ook in voorzieningen voor de nabestaanden. Voor de partner van de deelnemer wordt een levenslang partnerpensioen verzekerd. Dit pensioen is gelijk aan 75% van het te bereiken ouderdomspensioen. Jaarlijks wordt 75% van het in dat jaar opgebouwde ouderdomspensioen ingekocht. Het nog niet ingekochte deel van het levenslange partnerpensioen wordt op risicobasis verzekerd. Over de actieve diensttijd voor 2005, waarover geen (reglementair) partnerpensioen is opgebouwd, wordt dit pensioen op risicobasis verzekerd. Beide risicodekkingen vervallen als het deelnemerschap eindigt. Verder worden, gedurende het deelnemerschap, voor de nabestaanden de volgende pensioenen verzekerd: Een tijdelijk partnerpensioen, 15% van het te bereiken ouderdomspensioen; Een ANW-hiaatpensioen, indien de begunstigde geen recht heeft op de (wettelijke) uitkering uit hoofde van de Anw; Wezenpensioen, 14% van het te bereiken ouderdomspensioen (met een maximum van 9% van het pensioengevend jaarsalaris). Bij beëindiging van het deelnemerschap komen deze dekkingen zonder aanspraken te vervallen. Premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid is verzekerd op basis van zes klassen. Op het moment dat de deelnemer recht krijgt op een uitkering uit hoofde van de WIA, wordt hem, onder voortzetting van de pensioenopbouw, (gedeeltelijke) vrijstelling van premiebetaling verleend. Voor deelnemers die werkzaam zijn bij Doxis B.V. geldt dat het partnerpensioen volledig op risicobasis verzekerd is in plaats van op opbouwbasis zoals bij Ernst & Young. Pensioenbijspaarregeling Het Pensioenfonds biedt aan de deelnemers de mogelijkheid om voor eigen rekening en risico te sparen voor een kapitaal op een pensioenspaarrekening om daarmee op de pensioendatum (her)verzekerde pensioenaanspraken te kunnen inkopen. Als de deelnemer voor de pensioendatum overlijdt, wordt het pensioenkapitaal aangewend voor partnerpensioen en/of wezenpensioen. Hiertoe wordt voor de betrokken deelnemers een individuele beleggingsrekening geopend met een daaraan verbonden beleggingsdepot voor de pensioenbeleggingen. De deelnemers kunnen er op dit moment voor kiezen om hun bijdragen te beleggen in verschillende beleggingsfondsen. Met de komst van de Pensioenwet hebben pensioenuitvoerders nadrukkelijk een zorgplicht opgelegd gekregen met betrekking tot producten met een dergelijke beleggingsvrijheid. Default belegt de (gewezen) deelnemer door middel van profielbeleggen, het zogenaamde life cycle beleggen. Bij aanvang wordt er een risicoprofiel opgesteld. Hierbij hoort een beleggingsmix. De beleggingsmix wordt automatisch aangepast als de (gewezen) deelnemer een volgende leeftijdscategorie bereikt. Op deze manier wordt het beleggingsrisico kleiner naarmate de pensioendatum nadert. De deelnemer geeft hierdoor de zorg van zijn of haar beleggingsportefeuille uit handen. In de Pensioenwet staat vermeld dat de pensioenuitvoerder de (gewezen) deelnemer de mogelijkheid geeft om de verantwoordelijkheid voor de beleggingen over te nemen. Indien de (gewezen) deelnemer deze verantwoordelijkheid heeft overgenomen, informeert de pensioenuitvoerder de (gewezen) deelnemer over de spreiding van de beleggingen in relatie tot de duur van de periode tot de pensioendatum, waarbij het beleggingsrisico kleiner wordt naarmate de pensioendatum nadert. Tevens onderzoekt de pensioenuitvoerder, ten minste één keer per jaar, of de beleggingen van de (gewezen) deelnemer zich bevinden binnen de hiervoor gestelde grenzen. 11

13 Toeslagregeling Het toeslagreglement is van toepassingen op de personen die verzekerd zijn ingevolge de oude basisregeling (die gold tot en met 1996) en 15 of meer dienstjaren hebben. De regeling is gericht op het op enigerlei wijze tegemoetkomen aan een vermindering van de koopkracht van ingegane of premievrije pensioenen van begunstigden door middel van toeslagen. De toeslagregeling is een voorwaardelijke regeling. Zonder voorafgaande schriftelijke goedkeuring van de Board of Directors van Ernst & Young Nederland LLP zal het Bestuur geen toeslag toekennen. In beginsel geldt de procentuele salarisverhoging die in enig jaar aan de actieve werknemers van de maatschappen wordt toegekend als maatstaf voor toekenning van de toeslag, waarbij deze nooit meer zal bedragen dan 6%. Als de toegekende toeslag hoger is dan de verhoging van de pensioenrechten uit indexatie, zoals die door het fondsbestuur is vastgesteld, dan zal de koopsom die nodig is om dit verschil in te kopen door Ernst & Young apart worden gefinancierd. Herverzekering De aanspraken uit de basis- en toeslagregeling zijn volledig herverzekerd bij AEGON Levensverzekering NV (hierna AEGON) en Nationale-Nederlanden Levensverzekering Maatschappij NV (hierna Nationale- Nederlanden). De verzekering van de verplichtingen voortvloeiend uit de volgens de pensioenregelingen gedane toezeggingen geschiedt op basis van jaarlijkse affinanciering. De overeenkomst met de verzekeraars heeft de vorm van een garantiecontract. Dit houdt in dat zij de uitkering van de opgebouwde en gefinancierde pensioenaanspraken garanderen. Ook betekent dit dat als bij verlenging van de overeenkomst voor de toekomst zwaardere grondslagen worden toegepast, bijvoorbeeld vanwege toegenomen levensverwachtingen, de daaruit voortvloeiende verhoging van de voorziening pensioenverplichtingen (aanspraken uit het verleden) voor rekening komt van de herverzekeraars. Gezien de vormgeving van de uitvoering door middel van het met de herverzekeraars gesloten garantiecontract zijn de risico s ten aanzien van de opgebouwde aanspraken voor de deelnemer beperkt tot de toekomstige indexaties en het kredietrisico ten aanzien van de beide herverzekeraars. Het garantiecontract kent zowel technische winstdeling als winstdeling op beleggingsrendement. De technische winstdeling heeft met name betrekking op de behaalde resultaten op sterfte en arbeidsongeschiktheid en wordt jaarlijks vastgesteld. Een positief resultaat komt volledig ten goede aan het fonds, een negatief resultaat komt ten laste van het fonds tot maximaal 50% van de voor dat jaar berekende winstdeling op beleggingsrendement en het meerdere komt voor rekening van de herverzekeraars. De winstdeling op beleggingsrendement wordt eveneens jaarlijks vastgesteld. Op balansdatum worden de onder het garantiecontract bij de herverzekeraars aangehouden middelen, inclusief het daaraan toegerekende rendement, vergeleken met de op marktwaarde gewaardeerde herverzekerde pensioenverplichtingen. Als sprake is van een surplus aan middelen komt dit surplus toe aan het fonds, met dien verstande dat tegenover een surplus primair een bufferreserve moet worden gevormd/aangehouden ter grootte van (maximaal) 9,94% van de op marktwaarde gewaardeerde herverzekerde pensioenverplichtingen en secundair het meerdere ter vrije beschikking is van het fonds. 12

14 Met het hanteren van de buffer neemt het fonds een deel van het beleggingsrisico voor eigen rekening en wordt hiervoor gecompenseerd met een lagere opslag voor garantie in de tarieven van de herverzekeraars. Bij de bepaling van de aanwezige middelen geldt, vanwege de onafhankelijkheidsregels die Ernst & Young als accountant van de beide herverzekeraars jegens hen in acht moet nemen, de afspraak dat het toe te rekenen rendement wordt berekend op basis van een forfaitair vastgestelde beleggingsmix en de ontwikkeling in een specifieke benchmark per beleggingscategorie. Actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN) In de statuten wordt tot uiting gebracht dat het fonds werkt volgens een door het Bestuur vastgestelde Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN), zoals bedoeld in de Pensioenwet en het daaruit voortvloeiende Besluit Financieel toetsingskader pensioenfondsen. De ABTN heeft als doel: aan de hand van een beschrijving van de hoofdlijnen van het interne beheersingssysteem en van de opzet van de administratieve organisatie en interne controle integraal inzicht te geven in het functioneren van het fonds, en een beschrijving te geven van het door het fonds te voeren beleid, waarbij de financiële opzet en de grondslagen waarop dit beleid berust, gemotiveerd omschreven zijn. De ABTN heeft de hoedanigheid van een bedrijfsplan dat het algeheel functioneren inzichtelijk maakt. 13

15 2.3 Verslag van het Bestuur Financiële positie en bestandsontwikkeling Ontwikkeling van de vermogenspositie De verplichtingen van het Pensioenfonds uit hoofde van de pensioenregeling zijn volledig herverzekerd door middel van een garantiecontract. In slechte tijden betekent dit dat de herverzekeraars een vangnet bieden, waardoor de opgebouwde aanspraken beschermd worden. De herverzekeraars stellen om die reden eisen aan de beleggingsmix, die het risicoprofiel daarvan voor hen acceptabel houden. In goede tijden betekent dit dat het fonds minder profiteert van ontwikkelingen op bijvoorbeeld aandelenmarkten dan veel niet herverzekerde pensioenfondsen. Kredietrisicoafslag Ten tijde van de ontwikkeling van het Financieel Toetsingskader van DNB hadden vrijwel alle Nederlandse herverzekeraars een rating van AA- of hoger. In die tijd is bepaald dat volledig herverzekerde pensioenfondsen een kredietrisicoafslag moeten toepassen vanaf het moment dat de rating van hun herverzekeraar daalt beneden AA-. De achterliggende gedachte is het marktwaardedenken, waarbij toenemende onzekerheid omtrent een partij direct leidt tot een lagere waardering (zoals bij waardering van beleggingen de regel is), los van de vraag of ook daadwerkelijk een verlies wordt verwacht (zoals bij waardering van vorderingen de regel is). Als gevolg van de economische crisis is bij de meeste herverzekeraars de rating verlaagd tot beneden AA-. Bij de grotere herverzekeraars heeft alleen AEGON nog een rating van AA-; de rest lager. Ons Pensioenfonds is voor 55% herverzekerd bij AEGON en voor 45% bij Nationale-Nederlanden. Nationale- Nederlanden heeft een rating A+, zodat wij dienaangaande een kredietrisicoafslag hebben toegepast ad 26,0 miljoen. Het Bestuur heeft geen twijfel omtrent de soliditeit van Nationale-Nederlanden en beschouwt de aanpassing van de rating als sectorbreed gevolg van de economisch crisis. Dit neemt niet weg dat het Bestuur beide herverzekeraars heeft aangegeven, dat zij van hen verwacht en verlangen dat zij de solvabiliteit te allen tijde zodanig aanhouden/versterken, dat een rating van AA- of hoger wordt behouden respectievelijk verkregen. Daarnaast is het Bestuur met de beide herverzekeraars overeengekomen dat zulks ter beoordeling en keuze van het Bestuur op ieder moment het herverzekeringscontract kan worden omgezet in een direct verzekerde regeling. Werkgever verzekert daarbij de pensioenaanspraken rechtstreeks bij de verzekeraars. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heroverweegt momenteel de regelgeving ten aanzien van volledig herverzekerde pensioenfondsen. In verband daarmee zijn vrijstellingen verlengd, waardoor een kredietrisicoafslag beleidsmatig geen impact heeft en geen herstelplan behoeft te worden ingediend. Om die reden is de kredietrisicoafslag als afzonderlijke regel opgenomen in het eigen vermogen en is de stand van de algemene reserve weergegeven, zoals die beleidsmatig in aanmerking wordt genomen. Het Bestuur volgt de ontwikkelingen op dit gebied nauwlettend. Volgens planning moet in de loop van 2010 duidelijkheid komen omtrent de richting van de aangepaste regelgeving. Gelet op de val van het kabinet is het onduidelijk of een en ander in 2010 ook al zal leiden tot aangepaste regelgeving. 14

16 Algemene reserve De algemene reserve bedraagt ultimo ,7 miljoen (ultimo ,7 miljoen). De pensioenregeling kent een volledig voorwaardelijke indexatie die onder meer afhankelijk is van de in de algemene reserve aanwezige beschikbare middelen. Op basis van de op dat moment bekend zijnde voorlopige cijfers is in de bestuursvergadering van 17 december 2009 het besluit genomen om een indexatie toe te kennen per 1 januari 2010 van 0,4%. Begin 2010 is het besluit gecommuniceerd met de deelnemers. Met de toekenning van de indexatie voor 2010 is een bedrag van circa 2 miljoen gemoeid. Dit bedrag is in 2009 als last genomen, omdat vóór balansdatum tot de indexatie is besloten. Bufferreserve Per einde 2009 zijn de bij de herverzekeraars aangehouden middelen 25,6 miljoen lager dan de tegen marktwaarde gewaardeerde herverzekerde pensioenverplichtingen. De bufferreserve ultimo 2009 komt hierdoor uit op nihil (ultimo 2008 eveneens nihil). Na een uitzonderlijk negatief beleggingsjaar 2008, is in 2009 sprake geweest van terugveren van de aandelenmarkten. Eerst moeten de bij de herverzekeraars aangehouden middelen stijgen tot het niveau van de tegen marktwaarde gewaardeerde herverzekerde pensioenverplichtingen, waarna vervolgens de buffer verder moet stijgen tot 9,94% (ultimo ,8 miljoen) van de tegen marktwaarde gewaardeerde herverzekerde pensioenverplichtingen, alvorens overrente ten goede komt aan de algemene reserve. Solvabiliteit De pensioenregeling betreft een zogenaamde collectieve beschikbare premieregeling, waarbij de werkgever na het voldoen van de overeengekomen premie geen enkele verplichting heeft tot verdere premiebetaling of bijstorting. Het Pensioenfonds herverzekert de pensioenaanspraken vervolgens op basis van middelloonregeling met voorwaardelijke indexatie. Om die reden houden wij solvabiliteit aan overeenkomstig de normen voor herverzekerde pensioenfondsen. De wettelijke norm voor het aan te houden eigen vermogen luidt dat het eigen vermogen op de balansdatum ten minste gelijk is aan het wettelijk minimaal vereist eigen vermogen (MVEV), respectievelijk ten minste gelijk is aan het wettelijk vereist eigen vermogen (VEV). Voor het fonds geldt ultimo 2009 geen verplichting tot het aanhouden van vrije reserves ter grootte van het MVEV (met uitzondering van de bijspaarregeling). Bijspaarregeling De bijspaarregeling betreft een individuele beschikbare premieregeling, waarbij alle resultaten direct worden verwerkt in het opgebouwde saldo per deelnemer. Het beleggingsrisico ligt bij de deelnemers, en derhalve niet bij het fonds of de herverzekeraar. Volgens het besluit FTK dient voor deze bijspaarregeling een MVEV aangehouden te worden ter grootte van 1% van de technische voorziening. Per saldo is het MVEV van het Pensioenfonds per 31 december 2009 gelijk aan 0,4 miljoen, ofwel 0,07% van de totale technische voorzieningen. Analyse van het resultaat Het resultaat van het Pensioenfonds over 2009 is op 12,0 miljoen negatief uitgekomen tegenover 38,6 miljoen negatief over Dit resultaat kan naar bronnen als volgt worden weergegeven: 15

17 (in miljoenen euro) Intrest 27,7-176,8 Bijdragen 3,0 5,6 Grondslagen 2,8 3,3 Mutaties 1,3 0,7 Indexatie -11,8-4,6 Vordering op herverzekeraars uit hoofde van garantiecontract -15,8 130,7 Overig 6,8 2,5 Subtotaal 14,0-38,6 Kredietrisicoafslag herverzekeraar -26,0 - Totaal -12,0-38,6 De verbetering van het resultaat op interest in 2009 hangt voornamelijk samen met de wijziging van de rentetermijnstructuur. De wijziging van de rentetermijnstructuur leidde in 2008 tot een last ad 117,0 miljoen, terwijl in 2009 een bate ontstond ad 33,3 miljoen. Overigens wordt een groot deel van het resultaat dat ontstaat door de wijziging van de rentetermijnstructuur gecompenseerd door het afdekken van dit zogenaamde renterisico. Op de bijdragen is een positief resultaat gemaakt van 3,0 miljoen. Met terugwerkende kracht geldt vanaf 1 januari 2008 een doorsneepremie van 12,0% van de salarissom. De werkgever heeft in 2009 voortvloeiend uit deze afspraak een additionele premie betaald ad 1,4 miljoen met betrekking tot 2008, die in 2009 als bate is verantwoord. Het resultaat op grondslagen bestaat uit langlevenrisico en kortlevenrisico. Het verschil tussen verondersteld en waargenomen overlijden leidde in 2009 tot een positief resultaat van 2,8 miljoen. Verhoging van de pensioenverplichtingen in verband met toegenomen levensverwachtingen leidt per saldo niet tot een last of bate, omdat tegenover een hogere verplichting een hogere vordering op de herverzekeraars ontstaat. Het resultaat op mutaties, zijnde een bate van 1,3 miljoen betreft onder andere de resultaten op waardeoverdrachten en afkopen alsmede premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid. Het resultaat op indexatie betreft zowel de indexatie per 1 januari 2009 (- 9,8 miljoen) als de indexatie per 1 januari 2010 (geschat op - 2,0 miljoen), waartoe in december 2009 is besloten. De kredietrisicoafslag herverzekeraar betreft de afslag die geboekt dient te worden op de vordering op de herverzekeraar in verband met de kredietwaardigheid A+ van Nationale-Nederlanden. Aangezien een (tijdelijke) vrijstelling voor het aanhouden van een compensatie van deze afslag geldt en ook beleidsmatig de kredietrisicoafslag geen effect behoeft te hebben, is deze last in bovenstaande opstelling op een afzonderlijke regel weergegeven. 16

18 Financiële resultaten bijspaarregeling Inzake de bijspaarregeling, waarbij naar keuze en voor rekening van de deelnemers gelden belegd worden in door Fortis danwel BNP Paribas beheerde beleggingsfondsen, is over 2009 een beleggingsrendement behaald van 5,9 miljoen ten opzichte van een negatief resultaat over 2008 van 9,7 miljoen. Het rendement en de beheerkosten van de afzonderlijke door BNP Paribas danwel Fortis beheerde beleggingsfondsen bedroegen in 2009 als volgt: Beleggingsfonds Rendement Beheerkosten BNP Paribas OBAM 68,85% 1,00% Fortis L Fund Real Estate Europe Securities C 52,83% 1,50% Fortis L Fund Bond Convertible World - C 27,40% 1,50% Fortis L Fund Strategy Balanced World - C 18,41% 1,25% Fortis L Fund Absolute Return Balanced C 1,91% 0,75% Fortis L Fund Bond Euro - C 7,81% 0,75% Fortis L Fund Short Term Euro - C 1,35% 0,40% Bestandsontwikkeling Per 31 december 2009 is de samenstelling van het verzekerdenbestand als volgt: Man Vrouw Totaal Aantal % Aantal % Aantal % Actieven Actieven (premievrij) Slapers Pensioengerechtigden Totaal Het verloop van het aantal actieve deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden is als volgt samen te vatten: Actieven Slapers Pensioengerechtigden Stand per 1 januari Indiensttredingen Uitdiensttredingen Afkoop/waardeoverdracht Ingang pensioen Overlijden Ingang pensioen als gevolg van overlijden Overige mutaties Stand per 31 december

19 2.3.2 Personalia, vergaderingen en gedragscode In 2009 heeft er één bestuurswijziging plaatsgevonden. De bestuurstermijn van de heer L.J. Wortel werkgeversvertegenwoordiger is per 1 juli 2009 (statutair) beëindigd. Als opvolger is de heer N.M. Pul aangewezen. Het Dagelijks Bestuur vergaderde in 2009 negen keer en het Algemeen Bestuur twee keer. Ieder jaar verklaren bestuursleden en andere bij het Pensioenfonds betrokken personen schriftelijk of ze de Gedragscode hebben nageleefd. Uit de hierover afgegeven verklaringen blijkt dat er over 2009 geen zaken zijn geconstateerd die in strijd zijn met de Gedragscode Activiteiten en besluitvorming Risicobeheer Het Pensioenfonds heeft te maken met verschillende soorten van risico s, zowel financieel als nietfinancieel, die de doelstelling van het fonds in gevaar (kunnen) brengen. Het beheersen van deze risico s wordt daarom door ons gezien als een van onze kerntaken. Het pensioenreglement bepaalt dat de werkgever voor een vastgestelde periode een vaste premie aan het Pensioenfonds betaalt. Het Pensioenfonds zorgt vervolgens in onderlinge solidariteit voor opbouw en uitkering van pensioen volgens een middelloonsysteem. De risico s zijn volledig overgedragen naar de collectiviteit van het Pensioenfonds. Het Pensioenfonds heeft daarom voor een herverzekering (bij AEGON en Nationale-Nederlanden) gekozen om de pensioenaanspraken die uit de vastgestelde premie worden toegekend zeker te stellen. De werkgever en de Ondernemingsraad komen in onderling overleg de hoogte van de premie overeen, waarbij geldt dat deze minimaal gelijk is aan de premie die overeenkomstig de grondslagen van het Pensioenfonds naar verwachting benodigd is (inclusief opslag voor kosten en risicodekkingen). De risico s die de deelnemers daardoor lopen worden beperkt door middel van het beleid van het Pensioenfonds. Het Pensioenfonds koopt zoals aangegeven pensioenaanspraken in bij de herverzekeraars, waardoor de risico s in belangrijke mate zijn overgeheveld naar genoemde herverzekeraars. Wat voor het pensioenfonds resteert, is het kredietrisico (de kans dat de herverzekeraar zijn verplichtingen niet nakomt). Als voornaamste risico voor de deelnemers van het Pensioenfonds resteert het indexatierisico (de kans dat het pensioen niet waardevast kan worden gehouden). Het beleid van ons risicobeheer is vastgelegd in de ABTN. Hieronder beschrijven we hoe wij als Bestuur omgaan met de belangrijkste risico s. Beleggingsrisico Het beleggingsrisico is het risico dat verwachte rendementen in werkelijkheid hoger of lager kunnen uitvallen. Omdat het fonds haar verplichtingen heeft herverzekerd door middel van een garantiecontract is dit risico voor het fonds nihil en kan het verschil tussen de marktwaarde van de 18

20 beleggingen en het herverzekeringsdeel technische voorzieningen beschouwd worden als een vordering op de herverzekeraar. Er bestaat onderscheid tussen enerzijds de direct opeisbare vordering, zijnde de algemene reserve en het stichtingskapitaal, opgenomen onder vorderingen en overlopende activa en anderzijds de niet direct opeisbare vordering opgenomen als zijnde vorderingen uit herverzekering onder vaste activa. In het garantiecontract is winstdeling op het beleggingsrendement van toepassing. Omdat de waarde van de onder het garantiecontract bij de herverzekeraars aangehouden middelen en van de pensioenverplichtingen verschillend veranderen door wijziging van de marktrente, hebben we in 2007 op advies van onze herverzekeraars gekozen voor afdekking van het renterisico door middel van een zogenoemde Long Duration Overlay (LDO). De duration van de vastrentende waarden is daardoor verlengd en gelijk aan de duration van de verplichtingen. Door deze match is het renterisico voor het fonds beperkt. Deze methodiek betreft geen volledige afdekking van het renterisico, omdat: kasstromen gedurende het jaar wijzigen (ofwel de duration van de VPV); de korte rente niet dezelfde wijziging hoeft te ondergaan als de lange rente (draaiing van de rentecurve). Eind 2009 is het financiële effect van de afdekking van het renterisico via de LDO over de jaren 2007 tot en met 2009 door de herverzekeraars opgesteld, waaromtrent nog overleg plaatsvindt. Geconcludeerd is reeds dat vanwege de hiervoor genoemde redenen inderdaad geen sprake is geweest van een volledige afdekking van het renterisico. Maar tevens is gebleken dat de methodiek, mede vanwege het feit dat ons beleggingsrendement over de aanwezige middelen gebaseerd is op basis van indices, niet transparant is. In overleg met beide herverzekeraars is daarom besloten om vanaf 1 januari 2010 over te stappen op een zogenoemde swapmethodiek. Het fonds loopt wel beleggingsrisico op het belegde eigen vermogen. Het eigen vermogen wordt op exact dezelfde wijze belegd als het vermogen dat samenhangt met de herverzekerde verplichtingen. Dit betekent dat het belegde eigen vermogen relatief veel wordt belegd in vastrentende waarden en dat het beleggingsrisico navenant beperkt is. Verzekeringstechnisch risico Het verzekeringstechnische risico is het risico dat veronderstellingen die zijn gebruikt voor de bepaling van de pensioenverplichtingen afwijken van de werkelijkheid. Het belangrijkste risico in dit kader is dat deelnemers langer leven dan is verondersteld. Het CBS heeft in 2009 cijfers gepubliceerd die erop duiden dat de levensverwachting nog sneller stijgt dan waarmee pensioenfondsen rekening hebben gehouden met het hanteren van de AG-prognosetafel (waarin een voorzienbare trend in levensverwachting is opgenomen). Het AG is in 2009 gestart met een onderzoek in hoeverre bijstelling van deze AG-prognosetafel noodzakelijk is. Hoewel dit onderzoek nog niet is afgerond, lijkt het dat de eerder afgegeven prognoses de levensverwachtingen onderschatten. Het Bestuur heeft daarom op basis van de recente CBS prognosetafel besloten een extra voorziening van 3,8% aan te houden voor gestegen levensverwachtingen per 31 december

21 Solvabiliteit De vaststelling van de vereiste solvabiliteit wordt uitgevoerd volgens de door DNB in juni 2007 uitgevaardigde richtlijn toepassing van het Financieel Toetsingskader op volledig herverzekerde pensioenfondsen. Door vergelijking van het aanwezige eigen vermogen met het vereiste vermogen ontstaat een beeld van de risicopositie. Inflatierisico Het inflatierisico, zijnde het risico dat de indexatieambitie niet kan worden gerealiseerd, is vanuit fondsperspectief beheersbaar doordat er sprake is van een voorwaardelijke indexatie. Gegeven de indexatieambitie behandelt het Bestuur dit desalniettemin als een belangrijk niet afgedekt risico. Strategisch beleid is dat de middelen die beschikbaar zijn en komen ten behoeve van indexatie op dezelfde (prudente) wijze worden belegd als de middelen die de herverzekeraars beleggen ter dekking van de herverzekerde nominale pensioenverplichtingen. Ontwikkelingen op de financiële markten worden gevolgd, teneinde te bepalen of tussentijds wijzigingen gewenst zijn. Dit is de tactische beleidsvrijheid. ALM-studies en continuïteitsanalyses zorgen voor het benodigde inzicht of voldaan wordt aan de consistentie-eis in de PW. Deze eis houdt in dat er consistentie is tussen de gewekte verwachtingen, de financiering en het realiseren van voorwaardelijke indexatie. Kredietrisico Het kredietrisico is het risico dat een tegenpartij contractuele verplichtingen niet nakomt. Omdat het fonds haar verplichtingen heeft herverzekerd door middel van een garantiecontract, hebben wij hiermee de risico s, die verbonden zijn met de reeds opgebouwde aanspraken van de deelnemers, grotendeels overgedragen aan de herverzekeraars. Het kredietrisico is daarmee het belangrijkste niet afgedekte risico. Om dit risico te beheersen is het garantiecontract aangegaan met gerenommeerde verzekeraars in de markt, te weten AEGON en Nationale-Nederlanden. Daarnaast spreken wij beide aan op het feit dat wij niet alleen verwachten maar ook verlangen, dat verzekeraars met de naam en faam die beide hebben, er alles aan dienen te doen dat de rating op het gewenste niveau blijft/komt. Ter versterking van de juridische positie van de deelnemers is eind 2009 met de herverzekeraars overeengekomen dat wij de optie hebben om de herverzekeringsovereenkomst niet alleen bij einde contractduur, maar ook gedurende de contractperiode om te zetten in een direct verzekerde regeling. In dit kader volgen wij nauwlettend de ontwikkeling van de rating van de herverzekeraars alsmede de ontwikkeling ten aanzien van toezichtregelgeving dienaangaande. Uitbestedingsrisico Uitvoering van de deelnemers- en financiële administratie is uitbesteed aan de herverzekeraars. Om de risico's te beperken, die verband houden met de mogelijk onjuiste uitvoering van het pensioenreglement, is het Pensioenbureau operationeel. Dit Pensioenbureau voert met name controle uit op de juiste en volledige verwerking van de gegevens in bovengenoemde deelnemers- en financiële administratie. Naar aanleiding hiervan vindt periodiek overleg plaats met AEGON over lopende zaken en verdere aandachtspunten. Daarnaast monitoren wij de beheersing van de operationele risico s van de uitvoerders onder andere met behulp van SLA-rapportages en SAS70-rapportages. 20

22 Kostendekkingsrisico De werkgever financiert een deel van de pensioenuitvoeringskosten op omslagbasis, hetgeen wil zeggen dat de werkgever jaarlijks als onderdeel van de doorsneepremie een bedrag betaalt ter dekking van de kosten van dat jaar. In theorie bestaat de kans dat de werkgever zou wegvallen, waarna de kosten voor rekening van het fonds zouden komen. Het bestuur acht de kans daarop heel laag en heeft dit risico daarom sinds jaar en dag geaccepteerd. Continuïteitsanalyse In de Pensioenwet is de continuïteitsanalyse geïntroduceerd. De continuïteitsanalyse is bedoeld om het Bestuur en De Nederlandsche Bank als toezichthouder een instrument te geven om de ontwikkeling van de financiële situatie op langere termijn (15 jaar) in kaart te brengen en te bespreken. De toezichthouder vraagt pensioenfondsen om minimaal eens per drie jaar, of vaker als daar aanleiding toe is, een continuïteitsanalyse uit te voeren. Aan de hand van deze analyse wordt beoordeeld of de financiële risico s voor een pensioenfonds zich op langere termijn binnen aanvaardbare grenzen bevinden. Door de in het licht van de volledige herverzekering relatief hoge initiële stand van de algemene reserve wordt blijkens de continuïteitsanalyse gemiddeld circa 98% van de gewenste indexatie toegekend. Gemiddeld kunnen pensioenen van zowel actieven als niet-actieven vrijwel waardevast worden gehouden. Gelet op de toegekende indexatie in de achterliggende periode en de resultaten in deze continuïteitsanalyse, is het Bestuur van mening dat voldaan is en wordt aan de eis van consistentie zoals opgenomen in de Pensioenwet. De uitkomst van de continuïteitsanalyse is sterk afhankelijk van de hoogte van de algemene reserve. De afgelopen twee jaren hebben laten zien dat ontwikkelingen op de financiële markten alsmede de rentestanden, sterk kunnen fluctueren. Aan de continuïteitsanalyse kan dus geen zekerheid worden ontleend omtrent de toekomstige indexatie. Overeenkomstig het huidige beleidskader voor herverzekerde pensioenfondsen is in de continuïteitsanalyse vooralsnog geen rekening gehouden met de kredietrisicoafslag van 26,0 miljoen. Ondertekening herverzekeringscontract Op 23 juli 2007 hebben betrokken partijen een slotnota ondertekend, waarin de uitgangspunten voor de vernieuwing van de overeenkomst (per 1 januari 2007) op een rij zijn gezet. Omdat vanaf 1 januari 2007 het Financieel Toetsingskader (FTK) van toepassing was, is met de effecten van FTK in de nieuwe overeenkomst rekening gehouden. Op 30 december 2009 is het herverzekeringscontract, dat de juridische uitwerking is van de slotnota door AEGON, Nationale-Nederlanden en Pensioenfonds Ernst & Young ondertekend. Een addendum is bij deze overeenkomst toegevoegd, vanwege: wijziging van methodiek van afdekking van het renterisico vanaf 1 januari 2010 (swapmethode versus LDO-methode); de opgenomen mogelijkheid om, indien gedurende de contractperiode de rating van één van de verzekeraars dusdanig wordt aangepast dat De Nederlandsche Bank aanvullende vermogenseisen stelt aan het Pensioenfonds, in liquidatie te treden en het contract door de bij het Pensioenfonds aangesloten werkgever(s) ongewijzigd te laten voortzetten met beide verzekeraars; de mogelijkheid die bestond om de beleggingsportefeuille in goed overleg tussen betrokken partijen eventueel vóór 1 april 2010 aan te passen; 21

23 de mogelijke verlenging van het contract met één jaar (teneinde periode van doorsneepremie en restant periode herverzekeringscontract op elkaar te laten aansluiten), waarover in 2010 overlegd wordt inzake de tarifering. Inmiddels is in 2010 besloten dit niet te doen, doch te komen tot vaststelling van de doorsneepremie voor een periode van twee in plaats van drie jaren. Statuten Besloten is om de zittingstermijn van een nieuw bestuurslid niet meer af te stemmen op het lid in wiens plaats hij treedt, maar te stellen op een periode van vier jaar (tenzij tussentijds in een vacature wordt voorzien), waarna hij één keer kan worden herbenoemd. Tevens is de mogelijkheid dat, indien dit door de meerderheid van de deelnemers wordt verlangd, een deelnemersbestuurslid dient af te treden, doch niet eerder dan na een zittingstermijn van twee jaar, beperkt tot een deelnemersbestuurslid die de deelnemers vertegenwoordigt. Dat betekent dat Artikel 8 leden 5 en 7 van de Statuten hierop zijn aangepast. Visitatie Het Bestuur van Pensioenfonds Ernst & Young heeft in 2009 aan Stichting Het Vak-Visitatie-commissie (hierna Het Vak-VC) opdracht verleend tot visitatie. In het najaar van 2009 heeft de eerste visitatie plaatsgevonden. De Visitatiecommissie heeft in overeenstemming met de aanbevelingen van de Stichting van de Arbeid betreffende goed pensioenfondsbestuur het functioneren van het Bestuur kritisch bezien. Een samenvatting van het rapport van de Visitatiecommissie is opgenomen in hoofdstuk 4. Het rapport van de Visitatiecommissie is besproken in de bestuursvergadering van 17 december Hoewel een aantal punten intern al was onderkend en opvolging in gang gezet, heeft het bestuur het rapport als zinvol ervaren en het merendeel van de aanbevelingen overgenomen c.q. ingepast in bestaande acties. Met ingang van 2010 is de vergaderfrequentie van het algemeen bestuur verhoogd van twee naar vier vergaderingen per jaar en wordt minimaal twee keer jaar op bestuursniveau overlegd met beide herverzekeraars over de uitvoering van de herverzekeringsovereenkomst. In het najaar was een tevredenheidsmeting onder de deelnemers in gang gezet als startpunt voor verbeteringen in de communicatie; deze zal medio 2010 feitelijk plaatsvinden. Het risicomanagement heeft onverkort als belangrijkste pijler het herverzekeringsbeleid en heeft extra aandacht gekregen mede naar aanleiding van de bespreking van het rapport van de Commissie Frijns en de gevolgen daarvan voor het fonds. De risicoanalyse zal in 2010 verder worden uitgewerkt Beleggingen Algemeen beleid Met de herverzekeraars is een overeenkomst gesloten, die geldt voor de periode 2007 tot en met Vanwege borging van onafhankelijkheidsvoorschriften van de werkgever, is gekozen voor vergoeding van beleggingsrendement over aanwezige middelen op basis van indices. Of de herverzekeraars daadwerkelijk conform de indices beleggen is niet relevant voor het Pensioenfonds. 22

24 De gehanteerde indices zijn: Beleggingscategorie gewicht benchmark Staatsobligaties AAA 38,1% Citi EGBI unhedged Bedrijfsobligaties 24,7% BlackRock Capital Euro Corporate Bond index Emerging market debt 3,6% JPM EMBI Global Diversified (hedged to euro) Asset backed Securities 4,9% BlackRock Capital Euro Mirror Swap Corporate Unhedged High Yield obligaties US 2,0% LB US HY 2% iss. cap (hedged) High Yield obligaties European 0,9% LB Pan European HY 2% iss. cap (hedged) Subtotaal vastrentend 74,2% Vastgoed (beursgenoteerd) 7,3% GPR 250 Global Hedged Net Dividends Index Aandelen 17,0% MSCI DM World (net) Aandelen (EM) 1,5% MSCI (EM) Emerging Markets Free (net) Subtotaal zakelijk 25,8% Het fonds kan geen specifieke invulling geven aan maatschappelijk verantwoord beleggen, doordat zij niet zelf belegt. Wel is bij de herverzekeraars aangegeven dat het Bestuur hecht aan maatschappelijk verantwoord beleggen en dat het Bestuur van beide herverzekeraars verwacht dat zij daar bij hun beleggingsbeleid ten aanzien van de middelen die samenhangen met het garantiecontract rekening mee houden. Rendement boekjaar In het eerste kwartaal van 2009 waren de ontwikkelingen op de financiële markten en economieën die bepalend zijn voor de rendementen die behaald kunnen worden op beleggingen, in aansluiting op de economische crisis van 2008, nog steeds slecht. Na het eerste kwartaal werden tekenen van herstel zichtbaar en in de tweede helft van 2009 vertoonde economieën weer positieve groeicijfers en herstelden financiële markten als gevolg van ingrijpende overheidsmaatregelen. Die maatregelen waren gericht op het voorkomen van instorting van het financiële systeem en hebben ertoe bijgedragen dat het vertrouwen weer langzaam toenam en de koersen op de aandelenbeurzen na het dieptepunt in maart 2009 fors stegen. Ook de rente op de kapitaalmarkten steeg licht. Per saldo heeft dit alles geleid tot een bruto rendement van het beleggingsdepot van 47,4 miljoen positief. In 2008 was dit 48,3 miljoen negatief. 23