Monetaire theorie en politiek

Transcriptie

1 A 2008 AGI-Information Management Consultants May be used for personal purporses only or by libraries associated to dandelon.com network. Edward J^eweirdt & André Van Poeck m.m.v. Jan Annaert Monetaire theorie en politiek -Apeldoorn

2 INHOUD Woord vooraf 19 Ten geleide 21 Hoofdstuk 1 GELD EN GELDGEBRUIK Inleiding Geld en geldgebruik Functionele definitie van het geld Traditionele functies van het geld Geld als politiek symbool De keuze van het ruilmiddel Statistische definitie van het geld Methodologische moeilijkheden Monetaire, quasi-monetaire en financiële activa Geld en schuldvorming De samenstelling van de geldhoeveelheid in België Definitie Evolutie van de monetaire aggregaten Omloopfrequentie Liquiditeit van de economie 37 Referentie 39 Hoofdstuk 2 GELDSCHEPPING EN DETERMINANTEN VAN HET GELD AANBOD Inleiding De geldbasis en de creatie van basisgeld Definities De creatie van basisgeld Netto-betahng door de overheid aan de particuliere sector Aankoop van vreemde valuta Openmarktaankopen door de centrale bank 44

3 6 INHOUD Kredietverlening door de centrale bank aan de banken Geldcreatie door kredietinstellingen Geldsubstitutie Geldschepping door transformatie Geldschepping door monetisering van secundaire liquiditeit Geldschepping door kredietverlening De geld- en kredietmultiplicatoren Ex-post relatie tussen geldhoeveelheid, kredietvolume en geldbasis Uniforme reservecoëfficiënt Uitsplitsing van de reservecoëfficiënt Dynamische benadering Invloed van de gedragsparameters Invloed van de chartale geldvoorkeurratio Invloed van de gemiddelde reservecoëfficiënt Invloed van de gemiddelde termijndepositocoëfficiënt Determinanten van de gedragsparameters Determinanten van de chartale geldvoorkeurratio Determinanten van de termijndepositocoëfficiënt Determinanten van de reservecoëfficiënt Afleiding van een geld- en kredietaanbodvergelijking Geldaanbod: exogeen of endogeen bepaald? 59 Referenties 61 Hoofdstuk 3 VRAAG NAAR GELD Inleiding Verkeersvergelijking en de gemiddelde kasvoorraad School van Cambridge: een aanzet tot de portefeuille-analyse Liquiditeitsvoorkeur van Keynes Transactie- en voorzorgsmotief Speculatiemotief: beschrijvende benadering Speculatiemotief: formele uitwerking Optimale transactiekasvoorraad volgens Baumol Beschrijving Formele afleiding Optimale kasvoorraad en de speculatieve geldvraag volgens Tobin Beschrijving Formele benadering Veralgemening naar verschillende vermogensactiva Friedmans visie op de geldvraag Empirische bevindingen Gebruikte variabelen Schaalvariabele 89

4 INHOUD Rentevoeten en andere alternatieve opbrengsten Prijspeil Wisselkoersen Theoretische verwachtingen inzake de geldvraagelasticiteiten 8.2. Methodologie 8.3. Resultaten Algemene resultaten Resultaten voor België Referenties Hoofdstuk 4 GELD EN ECONOMISCHE ACTIVITEIT: DE KLASSIEKE VISIE Inleiding Klassieke dichotomie en neutraliteit van het geld Opkomst van de kwantiteitstheorie Inhoud van de kwantiteitstheone Additionele transmissiemechanismen in het klassieke systeem Hume Wicksell Fisher De school van Cambridge De paradox van Gibson Kritische analyse van de hypothesen gehanteerd door de kwantiteitstheoretici Flexibiliteit van de prijzen Afwezigheid van de prijzen Gedwongen besparingen Afwezigheid van destabiliserende effecten van prijsverwachtingen 110 Referenties 112 Hoofdstuk 5 GELD EN ECONOMISCHE ACTIVITEIT: KEYNESIAANSE EN NEO-KEYNESIAANSE VISIES Inleiding IS-LM-diagram Reële sfeer: de IS-curve Monetaire sfeer: de LM-curve Evenwichtherstellende krachten Onevenwichtigheid in de monetaire sector Onevenwichtigheid in de reële sector Nadere analyse van het transmissiemechanisme ' 121

5 8 INHOUD 3.1. Rentegevoeligheid van de geldvraag Oneindig rentegevoelige geldvraag Rente-ongevoelige geldvraag Tussenliggend gedeelte Rentegevoelige transactiekassen Rentegevoeligheid van de bestedingen Bezettingsgraad en flexibiliteit van lonen en prijzen Alternatieve transmissiemechanismen Vermogenseffecten Kredietbeschikbaarheid De neo-keynesiaanse portefeuillebenadering (J. Tobin) 130 Referentie 133 Hoofdstuk 6 GELD EN ECONOMISCHE ACTIVITEIT: DE MONETARISTISCHE EN NIEUW-KLASSIEKE VISIES Inleiding De neo-kwantiteitstheorie of het monetarisme van M. Friedman De nieuw-klassieke visie Transmissiemechanisme Beleidsimplicaties Budgettair beleid en "crowding out" De vaste geldgroeiregel Het monetarisme van Brunner en Meltzer Kritiek op de monetaristische thesis Uitgangspunten en het probleem van de causaliteit Kwantitatieve karakter Mislukkingen in de praktijk 154 Referenties 156 Hoofdstuk 7 INFLATIE Inleiding Inflatie: definitie en verklaringen Begripsomschrijving De klassieke auteurs: de kwantiteitstheone De Keynesiaanse school Het reële luik van de vraagzijde: bestedingsinflatie De aanbodzijde: kosteninflatie De indeling van de inflatie volgens Machlup Sociologische inflatietheorieën De monetaristische visie De stabiliteit van de geldvraagfunctie De exogeniteit van het geldaanbod 170

6 INHOUD 9 4. De Phillips-curve De oorspronkelijke Phillips-curve De monetaristische visie op de Phillips-curve De nieuw-klassieke visie op de Phillips-curve 178 Referenties 181 Hoofdstuk 8 RENTEVOETEN Inleiding Rentetheorieën Klassiek model Leenfondstheorie Reële en nominale rentevoet Keynesiaans model: liquiditeitsvoorkeurtheorie Synthese Samenhang van de rentevoeten Kredietrisico Kredietwaardigheid Risicovrije activa en risicopremies Belastingen Termijnstructuur van de rentevoeten Verwachtingentheorie Liquiditeitstheorie Gesegmenteerde markttheorie Theorie van de looptijdenvoorkeur Empirie De buitenlandse rente Wisselkoersverwachtingen Binnenlandse variabelen 203 Referenties 205 Hoofdstuk 9 WISSELKOERSEN Inleiding ; Internationale pariteitsrelaties Koopkrachtpariteit Gedekte rentepariteit De ongedekte rentepariteit en de termijnkoers als voorspeller van de toekomstige contantkoers Wisselkoersmodellen De monetaire theorie van de wisselkoers Voorbijschietende wisselkoersen De portefeuillebenadering van de wisselkoers Wisselmarktefficiëntie en wisselkoersvoorspellingen 224

7 10 INHOUD 4.1. Wisselmarktefficiëntie Wisselkoersvoorspellingen 225 Referenties 227 Hoofdstuk 10 MONETAIRE THEORIE IN EEN OPEN ECONOMIE Inleiding Weerslag van een devaluatie op de handelsbeurs De elasticiteitsbenadering Formele afleiding van de Marshall-Lerner voorwaarde Empirische relevantie De inkomensbenadering De absorptiebenadering Devaluatie en de driemarktentheorie van R. Mundell Internationale aspecten van inflatie Monetaire benadering van de betalingsbalans De effecten van de binnenlandse monetaire politiek De determinanten van de wereldinflatie Internationale inflatieverschillen 245 Referenties 247 Hoofdstuk 11 DOELSTELLINGEN EN OPERATIONALISERING VAN DE MONETAIRE POLITIEK Inleiding De uiteindelijke doelstellingen van het monetaire beleid De Keynesiaanse visie op de rol van de monetaire politiek De monetaristische visie op de Phillip-scurve De nieuw-klassieke visie op de Phillips-curve De intermediaire en operationele doelvariabelen van het monetaire beleid Definities Keuze van een intermediaire doelvariabele Keuze van een operationele doelvariabele De instrumenten van de monetaire politiek Openmarktpolitiek Beïnvloeden van de ontleningen bij de centrale bank Politiek met betrekking tot de verplichte bankreserves Formele kredietbegrenzing Beperkingen op de rentevoeten Controle op de transacties van kredietinstellingen, andere financiële instellingen en het publiek met het buitenland Beperkingen van de monetaire politiek Conflicten tussen de doelstellingen 268

8 INHOUD Conflicten tussen intermediaire en finale doelstellingen Conflict tussen de imperatieven van de monetaire politiek en de bankcontrole Technische moeilijkheden Vertragingen in het monetaire beleid 270 Referenties 271 Hoofdstuk 12 MONETAIR BELEID IN EEN OPEN ECONOMIE Inleiding Effectiviteit van het monetaire beleid in een open economie: Keynesiaanse visie Overzicht Mundell-Fleming model DelS-lijn De LM-lijn DeBB-lijn Efficiëntie van het monetaire beleid onder vaste en flexibele wisselkoersen Afwezigheid van kapitaalmobiliteit Standaardgeval van kapitaalmobiliteit Perfecte kapitaalmobiliteit Efficiëntie van het budgettaire beleid bij kapitaalmobiliteit De offset- en de sterilisatiecoëfficiënt De offset-coëfficiënt De sterilisatie-coëfficiënt Empirische bevindingen De monetaristische en nieuw-klassieke kritiek 290 Referenties 291 Hoofdstuk 13 MONETAIR BELEID IN BELGIË Inleiding Institutioneel kader Nationale Bank van België Andere bevoegde openbare instellingen Herdiscontering-en Waarborginstituut Rentefonds Commissie voor het Bank- en Financiewezen Belgisch-Luxemburgs Wisselinstituut Doelstellingen van het monetaire beleid in België Finale doelstellingen Intermediaire doelstellingen De nieuwe monetaire politiek in België 298

9 12 INHOUD 4.1. Periodieke aanbestedingen van kredieten (krediettoewijzingen) Directe interventies in de markt Repurchase agreements en reverse repurchase agreements Klassieke openmarktinterventies Valutaswaps Interventies op de interbankenmarkt Verrekening eindedagsaldi Discontopolitiek Andere instrumenten Kredietplafond Reservecoëfficiëntenpolitiek Evolutie van de monetaire politiek in België De jaren De jaren De jaren De harde muntpolitiek Hervorming van het monetaire instrumentarium en de Europese monetaire unie 315 Referenties 317 Hoofdstuk 14 EUROPESE MONETAIRE INTEGRATIE Inleiding Wisselkoerssystemen Vaste en zwevende wisselkoersen Argumenten pro stabiele wisselkoersen Argumenten pro zwevende wisselkoersen Argumenten pro beperkt zwevende wisselkoersen Economische en Monetaire Unie (EMU) Definitie Voordelen van de EMU Nadelen van de EMU ' Optimale muntzones Is de Europese Unie een optimale muntzone? Het EMS Voorgeschiedenis Het systeem van stabiele wisselkoersen De slang in de tunnel De slang Werking van het EMS Doelstelling Wisselkoers- en interventiemechanisme Monetaire samenwerking Praktische ervaringen van het EMS 340

10 INHOUD Herschikkingen Interventies De Europese Economische en Monetaire Unie Voorgeschiedenis De Delors-rapporten: een gefaseerde overgang naar de Economische en Monetaire Unie Het Verdrag van Maastricht en de Top van Madrid 346 Referenties 352 Register 355 NOTATIE x: procentuele groeivoet van x x : exogene of constant gehouden variabele x :: ": buitenlands equivalent van x