Stichting Pensioenfonds De Fracties

Transcriptie

1 Stichting Pensioenfonds De Fracties Stichting Pensioenfonds De Fracties Hogeweg 1, 1521 AZ Wormerveer Postbus 4, 1520 AA Wormerveer Telefoon: Telefax: Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel Amsterdam onder nummer Verslag over het boekjaar t/m

2 2

3 Inhoud Pagina Karakteristieken van het pensioenfonds 5 Bestuur en organisatie van het fonds 7 Meerjarenoverzicht 9 Bestuursverslag Algemene ontwikkelingen 11 Goed Pensioenfondsbestuur 13 Pensioenparagraaf 14 Beleggingen 23 Risicoparagraaf 25 Verslag van het Verantwoordingsorgaan Reactie bestuur 32 Jaarrekening Balans per 31 december 34 Staat van baten en lasten 36 Kasstroomoverzicht 38 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 39 Toelichting op de balans per 31 december 43 Toelichting op de staat van baten en lasten 47 Risicoparagraaf 51 Overige gegevens Gebeurtenissen na balansdatum 57 Beschikbare premieregeling 57 Financiering 57 Resultaatbestemming 57 Uitvoering 57 Actuariële verklaring 58 Accountantsverklaring 59 Bijlagen Samenvatting Rapport Bevindingen Visitatiecommissie Stichting Pensioenfonds De Fracties 61 Begrippenlijst 63 Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

4 4

5 Karakteristieken van het pensioenfonds Algemeen Inleiding Het pensioenfonds is een ondernemingspensioenfonds verbonden aan de onderneming Loders Croklaan B.V. en de aan haar gelieerde ondernemingen. Het pensioenfonds is een stichting die statutair gevestigd is in Zaanstad. Overeenkomstig artikel 9 van de statuten wordt hierbij verslag uitgebracht over boekjaar De in het verslag vermelde bedragen zijn op basis van duizenden euro s opgenomen, tenzij anders is aangegeven. en de sturingsmiddelen), de hoofdlijnen van het interne beheersingssysteem en de opzet van de administratieve organisatie en interne controle alsmede de hoofdlijnen van de uitvoeringsovereenkomst. Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft de ABTN laatstelijk gewijzigd op 28 augustus Statuten In het verslagjaar zijn de statuten ongewijzigd gebleven. Doelstelling Stichting Pensioenfonds De Fracties stelt zich tot doel het verlenen van pensioenaanspraken aan werknemers in dienst van de werkgever en het doen van pensioenuitkeringen aan pensioengerechtigden, een en ander overeenkomstig de bepalingen van het pensioenreglement. Om dit doel te bereiken brengt Stichting Pensioenfonds De Fracties de daartoe benodigde middelen bijeen en is tevens verantwoordelijk voor het beheer van deze middelen. Financiering De afspraken met betrekking tot de financiering en de uitvoering van de pensioenregeling zijn vastgelegd in een uitvoeringsovereenkomst tussen Stichting Pensioenfonds De Fracties en de onderneming. ABTN Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft een actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN) opgesteld waarin ge motiveerd is omschreven welk beleid wordt gevoerd om de doelstelling van het pensioenfonds te kunnen na komen. In de ABTN (ook wel bedrijfsplan genoemd) wordt nader ingegaan op de organisatie van het pensioenfonds, de inhoud van de pensioenregeling (pensioenovereenkomst), de financiële opzet (de grondslagen, het beleidskader Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

6 6

7 Bestuur en organisatie van het fonds Bestuur Het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties bestaat uit drie leden die zijn benoemd door de werkgever en drie leden die zijn benoemd door de ondernemingsraad uit de deelnemers en de gewezen deelnemers. De bestuursleden worden als zodanig niet bezoldigd. Tijdens het verslagjaar is de samenstelling van het bestuur gewijzigd. Mevrouw A.M. van der Stelt, de heer A.F.P. Voet en de heer J.C.J. Verhaart hebben hun bestuurslidmaatschap gedurende het verslagjaar beëindigd. Het bestuur is als volgt samengesteld: Namens werkgever: Mevr. E. van Dijk voorzitter Dhr. H.M. Omvlee plv. voorzitter Dhr. V.M. Geerts Namens deelnemers: Dhr. R.J.T. Imming secretaris Dhr. C.F. Ridderikhof Dhr. J.H.M. van Ree plv. secretaris Verantwoordingsorgaan Het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft op 28 maart 2008 een Verantwoordingsorgaan ingesteld, bestaande uit: één afgevaardigde namens de werkgever, één afgevaardigde namens de werknemers en één afgevaardigde namens de gepensioneerden. De belangrijkste taken zijn het toetsen van het door het bestuur gevoerde beleid en het geven van gevraagde en ongevraagde adviezen. Een en ander is uitgewerkt in het Reglement Verantwoordingsorgaan, welk op 24 januari 2008 is vastgesteld. De leden van het Verantwoordingsorgaan worden als zodanig niet bezoldigd. Het Verantwoordingsorgaan is als volgt samengesteld: Intern toezicht In 2008 heeft het bestuur besloten een Visitatiecommissie in te stellen. De Visitatiecommissie zal bestaan uit drie onafhankelijke leden die allen deskundig zijn en die verder geen relatie hebben met Stichting Pensioenfonds De Fracties. Tot de selectie van de leden van de Visitatiecommissie is het bestuur in 2009 overgaan. De eerste visitatie door de visitatiecommissie heeft op 5 maart 2010 plaatsgevonden. Compliance Officer De compliance officer bewaakt dat het pensioenfonds voldoet aan de voor het pensioenfonds van toepassing zijnde actuele wet- en regelgeving op het gebied van compliance. Gedurende het verslagjaar heeft de heer M.M.R. van Sallandt zijn functie als compliance officer van Stichting Pensioenfonds De Fracties beëindigd. Per 1 september 2009 is de heer M.V.P. den Hartog als compliance officer aangesteld. Deelnemersraad Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft gezien haar omvang geen deelnemersraad ingesteld. Namens werkgever: Dhr. T.L.F. Favre Namens werknemers: Dhr. W. Dekker Namens gepensioneerden: Mevr. J. ten Wolde Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

8 Uitvoeringsorganisaties Het bestuur van het pensioenfonds heeft de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden uitbesteed aan diverse uitvoeringsorganisaties. Het bestuur blijft, conform de eisen van de Pensioenwet, verantwoordelijk voor de juiste uitvoering van de uitbestede taken. Monitoring hiervan geschiedt op basis van de afgesloten SLA s. Het betreft de volgende uitvoeringsorganisaties: AZL N.V. te Heerlen verzorgt de administratie en de jaarverslaggeving en ondersteunt het bestuur. Towers Watson B.V. te Amsterdam verzorgt de actuariële advisering en certificering. BlackRock Advisors (UK) Limited Dutch Branch (voorm. Barclays Global Investors) verzorgt het vermogensbeheer. KPMG Accountants N.V. te Utrecht is de accountant. ING Investment Management te Den Haag verzorgt de uitvoering van de DC-regeling. SRLEV N.V., handelend onder de naam Zwitserleven, te Amsterdam verzorgt de herverzekering op het risico van overlijden en arbeidsongeschiktheid. Noot: AZL, BlackRock en ING IM verstrekken jaarlijks een SAS 70 rapportage (type II). 8

9 Meerjarenoverzicht Aantallen Actieve deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden Totaal Financiële gegevens (in duizenden euro) Beleggingen voor risico pensioenfonds Belegd vermogen 1) Beleggingsopbrengsten Rendement op basis van total return 9,6% 1,1% 1,2% 3,3% 11,1% Reserves Algemene reserve Totaal reserves Technische voorzieningen Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds Voorziening pluspensioen en spaarjaren Voorziening toekomstige aanpassing sterfttafels Totaal technische voorzieningen Voorziening pensioenverplichtingen voor risico deelnemers Premiebijdragen van werkgevers en werknemers ) Hierin zijn de beleggingen voor risico pensioenfonds opgenomen. Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

10 Pensioenuitkeringen Dekkingsgraad 1) FTK 122,4% 103,7% 144,3% 133,1% Vereiste FTK 120,3% 116,0% 126,7% APP 2) 100,0% 1) De dekkingsgraad is als volgt berekend: (reserves + totale technische voorzieningen) / totale technische voorzieningen. 2) De APP dekkingsgraad ultimo 2006 is gebaseerd op een voorziening op basis van 4% rekenrente. Voorgaande jarende zijn gebaseerd op 2,75% rekenrente. Vanaf 2007 is het FTK van toepassing en wordt gerekend met de rentetermijnstructuur die ultimo jaar geldt. 10

11 Bestuursverslag Algemene ontwikkelingen Kredietcrisis De bestrijding van de kredietcrisis stond in het verslagjaar centraal. Deze bestrijding was op twee verschillende niveaus zichtbaar: enerzijds op het niveau van elk afzonderlijk pensioenfonds in de vorm van het opstellen van concrete herstelplannen en anderzijds op politiek- c.q. beleidsniveau door middel van de aankondiging van diverse onderzoeken op deelterreinen. Stichting Pensioenfonds De Fracties verkeerde eind 2008 in een situatie van een dekkingstekort. De dekkingsgraad van het pensioenfonds is door de gevolgen van de kredietcrisis ultimo 2008 onder de minimaal vereiste 105% gekomen, te weten 103,7% ultimo december Op dat moment was er sprake van een reserve- en dekkingstekort. Als gevolg hiervan heeft het bestuur een kortetermijnherstelplan (conform artikel 140 Pensioenwet) opgesteld op basis van een door Towers Watson uitgevoerde continuïteitsanalyse. Het pensioenfonds heeft dit kortetermijnherstelplan op 26 maart 2009 bij De Nederlandsche Bank (DNB) ingediend. De beschikking waarin DNB instemt met dit plan heeft DNB op 3 juli 2009 aan het pensioenfonds verzonden. In de paragraaf over dekkingsgraad en (evaluatie) herstelplan wordt hier nader op ingegaan. Evaluatie van de Principes voor goed pensioenfonds bestuur en de medezeggenschap gepensioneerden Na de totstandkoming van de Pensioenwet is er op het terrein van de organisatie van de pensioenregelingen nauwelijks rust gekomen. In het verslagjaar kwamen twee relevante evaluatierapporten uit en werd vanuit de Tweede Kamer het staatsrechtelijke initiatief genomen om de Pensioenwet ten gunste van de gepensioneerden te wijzigen. Onder verantwoordelijkheid van de Sociaal-Economische Raad (SER) is onderzoek gedaan naar het tweede, vernieuwde, convenant medezeggenschap gepensioneerden en naar de implementatie van de Principes voor goed pensioenfondsbestuur. Volgens het ministerie van SZW heeft de kredietcrisis duidelijk gemaakt dat de risico s voor deelnemers en gepensioneerden aanzienlijk kunnen zijn. Dat maakt de noodzaak van verscherpt onafhankelijk intern toezicht groter. Ook vindt de minister dat de vormgeving, verantwoording en vertegenwoordiging in pensioenfondsen verbeterd moeten worden. De minister vindt daarnaast dat gepensioneerden meer zeggenschap in het pensioenfonds moeten krijgen, zonder dat de besluitvorming te ingewikkeld wordt gemaakt door het toevoegen van een derde deelbelang aan het bestuur. Om voorts voldoende deskundige mensen voor een bestuursfunctie te vinden, wil de minister tenslotte meer ruimte maken voor professionele bestuurders. Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft in het kader van de medezeggenschap gepensioneerden momenteel geen gepensioneerd lid in het bestuur. Binnen het Verantwoordingsorgaan is er wel een gepensioneerd lid. In een kamerbreed aanvaarde motie Omtzigt is de regering verzocht om de medezeggenschap wettelijk definitief te verankeren en om meerdere belangengroeperingen, waaronder bijvoorbeeld jongeren, bij de fondsbesturen te betrekken. De sector van pensioenfondsen gaat een jaar tegemoet waarin dus niet alleen grote aandacht zal worden gegeven aan de financiële aspecten en risicobeheersing, een en ander om een grotere weerbaarheid tegen toekomstige crises op te bouwen, maar tegelijk zal ook grote aandacht worden gegeven aan de organisatiestructuur. Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

12 Meer uitvoeringsvormen van collectieve pensioenregelingen In het verslagjaar is de minister van SZW met een voorstel gekomen om een algemene pensioeninstelling (API) op te richten. Dit als antwoord op de concurrentie van buitenlandse pensioenuitvoeringsorganisaties die de bewindsman voorzag als gevolg van de totstandkoming, enige jaren geleden, van een Europese interne markt van dergelijke organisaties, zonder binnengrenzen en barrières. De voorlopige vormgeving van dit nieuwe type organisatie staat overigens toe dat de API ook enkel voor binnenlands gebruik kan worden ingezet. Wat betreft deze API heeft de bewindsman het meeste urgente deel, de zogenaamde premiepensioeninstelling (PPI), in het verslagjaar door middel van een concreet wetsvoorstel uitgewerkt en ligt dit voorstel ter behandeling bij de Tweede Kamer. De Nederlandse PPI zal de in het buitenland vooral voorkomende beschikbare premiesystemen moeten gaan uitvoeren. Een API die daarnaast buitenlandse defined benefit regelingen zou moeten uitvoeren, ligt nog op de tekentafel. Dit heeft mede te maken gehad met de ontwikkeling van een andere, door de sector van ondernemingspensioenfondsen ontworpen uitvoeringsvorm. De Stichting voor Ondernemingspensioenfondsen (Opf ) heeft in het verslagjaar een voorontwerp van wet tot wijziging van de Pensioenwet gemaakt dat vooral kleinere ondernemingspensioenfondsen in staat moet stellen om samen te werken. Deze samenwerking in een zogenoemde Multi-opf moet de nog steeds oplopende bestuurslast verlichten en de uitvoering efficiënter maken, zonder dat de betreffende fondsen worden genoodzaakt zich te liquideren en over te gaan op rechtstreekse contracten met verzekeraars. Gesteund door een unaniem advies van de Stichting van de Arbeid (STAR) heeft de minister van SZW de voorstellen van Opf grotendeels overgenomen en een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer ingediend. De samenwerking ligt vooral op het terrein van de governance, onder handhaving van de scheiding van de pensioenvermogens. Door deze samenwerking te beperken tot ondernemingspensioenfondsen die reeds vijf jaar bestaan, wil de minister voorkomen dat de delicate taakafbakeningafspraken tussen pensioenfondsen en verzekeraars worden open gebroken. Verhoging van de AOW-pensioenleeftijd Het kabinetsvoornemen om de pensioeningangsleeftijd in de AOW te verhogen van 65 naar 67 jaar heeft maatschappelijk tot veel beroering geleid. Toch zag het er aan het einde van het verslagjaar naar uit dat het verzet tegen de betreffende maatregel werd opgegeven en dat het kabinet met sociale partners zich thans vooral kan richten op een zo goed mogelijke invoering, een en ander met behulp van te ontwikkelen flankerend beleid (zware beroepenproblematiek). Hoewel er geen direct verband tussen de ingang van het AOW-pensioen en de ingangsdatum van de aanvullende pensioenen behoeft te bestaan, is de pensioensector bij het onderhavige politieke dossier nauw verbonden. Dit omdat synchronisatie van de verschillende pensioeningangen voor de hand kan liggen, maar wellicht ook als blijkt dat de fiscale regels terzake het zogenaamde Witteveenkader aan de AOW-plannen worden aangepast. De pensioensector zal de voortgang van de kabinetsmaatregelen nauwlettend in de gaten (moeten) houden. De belangenbehartigingsorganisaties van pensioenfondsen en verzekeraars hebben het kabinet laten weten dat de pen sioenuitvoerders gebaat zijn bij een zo eenvoudig mogelijke overgang naar de nieuwe AOW-pensioenleeftijd. Inmiddels zijn bovengenoemde AOW-plannen door de Tweede Kamer controversieel verklaard en worden dus niet verder in behandeling genomen als gevolg van de demissionaire staat van het kabinet Balkenende. Overige ontwikkelingen Er hebben zich in het verslagjaar nog andere gebeurtenissen voorgedaan die voor de sector van pensioenfondsen van belang zijn geweest en welhaast door de grote politieke pensioendossiers ondergesneeuwd zijn geraakt. Zo is duidelijk geworden dat met ingang van 2011 definitief het doek valt voor de FVP-regeling. Deze regeling stelt on vrijwillig werkloze werknemers, ouder dan 40 jaar, in staat om hun pensioenregeling tijdens de werkloosheidsperiode voort te zetten. De fondsbesturen c.q. sociale partners zullen in de naaste toekomst moeten beslissen of zij de betreffende pensioenverzekering voor werkloze werknemers volledig voor eigen rekening willen nemen dan wel zullen afschaffen. 12

13 Voorts heeft het kabinet in het verslagjaar de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding geëvalueerd en meerdere voorstellen tot wijziging aangekondigd. Daarnaast is aan de pensioenuitvoeringsorganisaties gevraagd om de bekendheid met de wet te vergroten door verbetering van de voorlichting. Tenslotte kan niet onvermeld blijven de komende aansluiting van de pensioenuitvoerders op het Pensioenregister. Het doel van het register is om het voor iedere burger mogelijk te maken om via één digitale ingang een totaaloverzicht te krijgen van alle bij pensioenfondsen en verzekeraars opgebouwde pensioenaan spraken en toekomstige rechten. Goed Pensioenfondsbestuur Naleving Principes voor Goed Pensioenfondsbestuur Stichting Pensioenfonds De Fracties dient zorg te dragen voor de waarborging van Goed Pensioenfondsbestuur. Dit volgt uit de principes voor Pension Fund Governance (PFG) van de Stichting van de Arbeid, die per 1 januari 2007 zijn verankerd in de Pensioenwet. Deze principes betreffen onder meer zorgvuldig bestuur, transparante en open communicatie, deskundigheid en functioneren van het bestuur, verantwoording en intern toezicht. Het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties streeft ernaar om deze principes na te leven. Het beleid van het pensioenfonds is gericht op een integere bedrijfsvoering. Deze verantwoordelijkheid is vastgelegd in artikel 143 van de Pensioenwet. Dit houdt onder meer in het beheersen van bedrijfsprocessen en -risico s, integriteit, soliditeit van het fonds en het beheersen van de financiële positie over de langere termijn door periodieke opmaak van een continuïteitsanalyse (eenmaal per drie jaar). Intern toezicht en Verantwoordingsorgaan Het bestuur van het pensioenfonds besteedt conform de Pensioenwet en de daarin opgenomen eisen voor Goed Pensioenfondsbestuur veel aandacht aan de opzet en inrichting van de organisatie, inclusief de interne beheersing. Reglementair is bepaald hoe het bestuur omgaat met de rol als bestuur en invulling geeft aan begrippen als goed bestuur, verantwoording en intern toezicht. Naar aanleiding van de Principes voor Goed Pensioenfondsbestuur heeft het bestuur met ingang van 2008 het Verantwoordingsorgaan (VO) ingesteld. Voor de samenstelling van het Verantwoordingsorgaan wordt verwezen naar pagina 7. Het bestuur zal jaarlijks verantwoording afleggen aan het Verantwoordingsorgaan. Jaarlijks doet het Verantwoordingsorgaan in het jaarverslag verslag van haar bevindingen ten aanzien van het door het bestuur gevoerde beleid. De bevindingen ten aanzien van het in 2009 gevoerde beleid zijn terug te vinden op pagina 31. De reactie van het bestuur op deze bevindingen is opgenomen op pagina 32. In het kader van Goed Pensioenfondsbestuur zal het bestuur voorts zorgdragen voor intern toezicht. Het bestuur heeft besloten het interne toezicht in te vullen door middel van een Visitatiecommissie die eens per drie jaar de beleidsen bestuursprocedures en -processen, de checks and balances, de wijze waarop de uitvoering van de regeling wordt bestuurd en aangestuurd, en de wijze waarop wordt omgegaan met de risico s op de langere termijn voor (de dekkingsgraad van) het pensioenfonds beoordeelt. De visitatiecommissie heeft op 8 april 2010 haar rapportage met het bestuur besproken. De samen vatting van het verslag is opgenomen op pagina 61. Compliance Officer In het verslagjaar zijn door de compliance officer geen bijzonderheden gemeld. Zelfevaluatie bestuur Overeenkomstig de Principes voor Goed Pensioenfondsbestuur heeft het bestuur in zijn statuten een procedure opgenomen teneinde zijn eigen functioneren, zowel van het bestuur als geheel als van de individuele bestuursleden, periodiek te evalueren. Deze zelf evaluatie van het bestuur vond voor het eerst in het vorige verslagjaar plaats. De zelfevaluatie stond in het teken van de vaststelling van aanwezig en benodigd kennis niveau en op welke wijze het kennisniveau verder verdiept kan worden. Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

14 Daarnaast is ook de vergader structuur onderwerp van discussie geweest. Deskundigheidsbevordering Het bestuur heeft in 2009 actief aandacht besteed aan de deskundigheidsbevordering van bestuursleden en de leden van het Verantwoordingsorgaan. Het bestuur heeft, uitgaande van de eisen die zijn vastgelegd in het plan van aanpak Deskundigheidsbevordering van de gezamenlijke pensioenkoepels (VB, OPF en UvB) d.d. december 2007, in het verslagjaar het deskundigheidsplan definitief vastgesteld, waarin eveneens een opleidingsplan is opgenomen voor bestuursleden en de leden van het Verantwoordingsorgaan. Het voltallige bestuur heeft in 2008 de kennisreflector van SPO gedaan, de zogenaamde nulmeting. Gedurende het verslagjaar heeft voor wat betreft de deskundigheidsbevordering het bestuur de aandacht gevestigd op het bereiken van het vereiste van deskundigheidsniveau 2 bij een tweetal bestuursleden. De aandachtsgebieden betreffen Wetgeving en beleid en Vermogensbeheer. Naleving wet- en regelgeving Overtredingen van wet- en regelgeving zijn het bestuur niet bekend. Het afgelopen jaar zijn aan het pensioenfonds geen dwangsommen of boetes opgelegd. Er zijn door DNB geen aanwijzingen aan het pensioenfonds gegeven, noch is een bewindvoerder aangesteld of is bevoegdheidsuitoefening van organen van het pensioenfonds gebonden aan toestemming van de toezichthouder. met de door de koepels geïntroduceerde doelstelling om eenvoudige, eenduidige en duidelijke pensioenoverzichten te verstrekken (uniform pensioenoverzicht, UPO), hebben alle gepensioneerden, naast alle actieve deelnemers, in 2009 eveneens een uniform pensioenoverzicht ontvangen. In 2010 zal het pensioenfonds deze uniforme pensioenoverzichten eveneens aan alle slapers verstrekken. Verder zal het pensioenfonds de uniforme pensioenoverzichten in 2010 aanpassen door opname van het door de Autoriteit Financiële Markten (AFM) per 1 januari 2010 verplicht gestelde toeslagenlabel. De AFM zal vanaf 1 april 2010 het gebruik van het toeslagenlabel bij pensioenfondsen controleren. Bestuursvergaderingen Het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft het afgelopen jaar tien maal vergaderd (21 januari, 26 februari, 26 maart, 8 mei, 28 mei, 10 juni, 26 augustus, 15 oktober, 25 november en 17 december). Daarnaast hebben besprekingen plaatsgevonden over specifieke onderwerpen. De belangrijkste onderwerpen waren de jaarstukken 2008, de financiële positie van het pensioenfonds (op basis van het op 1 januari 2007 in werking getreden Financieel Toetsingskader), het herstelplan en de bijbehorende continuïteitsanalyse, het beleggingsbeleid, de gewijzigde pensioenreglementen, het deskundigheidsplan en bijbehorend opleidingsplan, de gewijzigde bestuurssamenstelling, de realisatie van de website, de aanstelling van een nieuwe compliance officer, en de selectie van een visitatiecommissie. Gedragscode Jaarlijks wordt door de bestuursleden bevestigd dat zij de gedragscode nageleefd hebben. Ook dit jaar heeft dit plaatsgevonden. Communicatie In het boekjaar is veel aandacht besteed aan communicatie. Het bestuur heeft in 2008 een gedetailleerd communicatieplan opgesteld. Hierin staat uitvoerig beschreven hoe het pensioenfonds invulling geeft aan de informatieverplichting conform de eisen van de Pensioenwet. Het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft verder een offerte aangevraagd voor het realiseren van een website voor het pensioenfonds. Het bestuur zal begin 2010 hierover een besluit nemen. In overeenstemming Pensioenparagraaf De pensioenregeling Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft per 1 januari 2006 een nieuw pensioenreglement vastgesteld geldend voor werknemers die zowel op 31 december 2005 als op 1 januari 2006 deelnemer waren aan pensioenreglement 2003, alsmede voor nieuwe deelnemers vanaf 1 januari Voor werknemers die voor 1 januari 2005 in dienst zijn getreden en op 1 januari 2005 de leeftijd van 55 jaar of ouder hebben en als deelnemer worden aangemerkt onder pensioenreglement 2003, blijft pensioenreglement 14

15 2003 van toepassing. Met dien verstande dat het bepaalde omtrent het toeslagbeleid in pensioenreglement 2006 ook op pensioenaanspraken van deze deelnemers van toepassing is. Pensioenregeling 2006 De pensioenregeling 2006 is een zogenaamde geïndexeerde middelloonregeling met een excedent beschikbare premieregeling. De salarisgrens bedraagt ,- per 1 april 2008 (geldend tot 1 april 2009) en ,- per 1 april 2009 tot 1 april De salarisgrondslag is het bij de werkgever geldelijk feitelijk verdiende salaris vermeerderd met de vakantietoeslag, vermeerderd met eventuele vaste uitkeringen uit hoofde van het dienstverband (o.a. ploegentoeslag). De pensioengrondslag voor de middelloonregeling (A) is gelijk aan de salarisgrondslag tot de salarisgrens verminderd met een franchise van ,- per 1 januari 2009 en ,- per 1 januari De pensioengrondslag voor de excedent beschikbare premieregeling (B) is gelijk aan de salarisgrondslag verminderd met de salarisgrens. Het ouderdomspensioen bedraagt 2,25% van de voor het desbetreffende deelnemersjaar geldende pensioengrondslag voor de middelloonregeling (A). Over de pensioengrondslag voor de excedent beschikbare premieregeling (B) wordt een pensioenkapitaal opgebouwd in een beschikbare premieregeling. De opgebouwde pensioenaanspraken worden jaarlijks verhoogd met een index die is afgeleid van de algemene loonontwikkeling bij de werkgever, mits de behaalde rendementen toereikend zijn en de financiële positie van het fonds dit toelaat. Het ouderdomspensioen gaat in beginsel in op 65 jaar. De pensioenregeling biedt de mogelijkheid om onder bepaalde voorwaarden eerder, later of parttime met pensioen te gaan. Het partnerpensioen voor gehuwden, geregistreerde partners en ongehuwd samenwonenden met een samenlevingsovereenkomst van actieve deelnemers bedraagt 65% van het maximaal te bereiken ouderdomspensioen dat is opgebouwd na 1 januari 2006, op basis van pensioengrondslag A en B. Voor deelnemers die voor 1 januari 2006 deelnemer waren in pensioenregeling 2003 is daarnaast een nabestaandenpensioen op risicobasis verzekerd. Het partnerpensioen voor gehuwden, geregistreerde partners en ongehuwd samenwonenden met een samenlevingsovereenkomst van gewezen actieve deelnemers bedraagt 65% van het maximaal te bereiken ouderdomspensioen dat is opgebouwd na 1 januari 2006, op basis van pensioengrondslag A en indien van toepassing 65% van het ouderdomspensioen dat is verkregen uit hoofde van de omzetting van het pensioenkapitaal. Op pensioendatum heeft de deelnemer de keuze om het partnerpensioen om te zetten in een hoger ouderdomspensioen of omgekeerd. Het wezenpensioen bedraagt voor één, twee, respectievelijk drie of meer kinderen 16%, 28% respectievelijk 36% van het behaalbaar partnerpensioen. Per 1 januari 2009 zijn zowel de opgebouwde pensioenaanspraken als de premievrije pensioenaanspraken en in gegane pensioenen niet verhoogd. Per 1 januari 2010 zijn de opgebouwde pensioenaanspraken verhoogd met 1,51% en de premievrije pensioenaanspraken en ingegane pensioenen met 0,40%. Bij gehele of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid vindt voortzetting van de pensioenopbouw plaats op basis van pensioengrondslag A en pensioengrondslag B. Het arbeidsongeschiktheidspensioen (AOP) bedraagt bij gehele of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid maximaal 65% van de salarisgrondslag voor zover deze uitgaat boven de AOP-uitkeringsdrempel. De AOP-uitkeringsdrempel bedraagt het WIA maximum dagloon, zijnde ,- per 1 januari 2009 en ,- per 1 januari Indien en voor zover de kosten van de pensioenregeling niet hoger zijn dan 26,5% van de salarissom, draagt de deelnemer niet bij in de kosten van de pensioenregeling. De kosten voor aanvullend ANW-hiaat en kosten voor extra in te kopen pensioen komen geheel voor rekening van de werknemer. Het bestuur heeft in het verslagjaar besloten om per 1 september 2009 inkomende waardeoverdrachten (van nieuwe medewerkers) op hybride wijze in te kopen. Aanvullende pensioenen: ANW-hiaatpensioen: 6.000,- of ,- (optioneel). Extra pensioen: Indien en voorzover de in het reglement genoemde grenzen aan de pensioenopbouw niet wordt Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

16 overschreden, kan een deelnemer voor eigen rekening aanvullende premies storten voor de opbouw van extra pensioen. Deze premies worden toegevoegd aan het pensioenkapitaal. Overgangsregeling: Voor werknemers die deelnemer waren in de zin van pensioenreglement 2003, kunnen de opgebouwde aanspraken worden overgedragen naar pensioenreglement Pensioenregeling 2003 De pensioenregeling 2003 is een zogenaamde eindloonregeling. De salarisgrondslag is het bij de werkgever geldelijk feitelijk verdiende salaris vermeerderd met de vakantietoeslag, vermeerderd met eventuele vaste uitkeringen uit hoofde van het dienstverband (o.a. ploegentoeslag). De eindsalarisgrondslag bedraagt de hoogste salarisgrondslag die voor de deelnemer gedurende de laatste 5 jaren van zijn deelnemerschap heeft gegolden. De pensioengrondslag is gelijk aan de eindsalarisgrondslag verminderd met een franchise van ,- per 1 januari 2009 en ,- per 1 januari Het maximum aantal deelnemingsjaren bedraagt 40 jaren. Het ouderdomspensioen gaat in beginsel in op 65 jaar. Deelnemers die in dienst waren per 31 december 1997 en op wie reglement 1998 van toepassing is geworden, verwerven tussen leeftijd 50 en 60 extra garantiejaren. Naast ouderdomspensioen kent pensioenregeling 2003 een tijdelijk ouderdomspensioen. Er bestaat de mogelijkheid om tussen 60 en 65 jaar met vervroegd ouderdomspensioen te gaan. Tevens bestaat de mogelijkheid om tussen 60 en 62 jaar met vervroegd tijdelijk pensioen te gaan. Het partnerpensioen voor gehuwden, geregistreerde partners en ongehuwd samenwonenden met een samenlevingsovereenkomst van actieve deelnemers bedraagt 50% van de laatste pensioengrondslag op risicobasis. Het partnerpensioen voor gehuwden, geregistreerde partners en ongehuwd samenwonenden met een samenlevingsovereenkomst van gewezen deelnemers of gepensioneerden is het na omzetting van ouderdomspensioen gekozen partnerpensioen. Op pensioendatum heeft de deelnemer de keuze om het ouderdomspensioen om te zetten in een partnerpensioen. Het wezenpensioen bedraagt voor één, twee, respectievelijk drie of meer kinderen 8%, 14% respectievelijk 18% van de laatste pensioengrondslag. Per 1 januari 2009 zijn zowel de opgebouwde pensioenaanspraken als de premievrije pensioenaan spraken en in gegane pensioenen niet verhoogd. Per 1 januari 2010 zijn de opgebouwde pensioenaanspraken verhoogd met 1,51% en de premievrije pensioenaanspraken en ingegane pensioenen met 0,40%. Bij gehele of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid vindt voortzetting van de pensioenopbouw tot 62 jaar plaats op basis van de eindsalarisgrondslag. Het arbeidsongeschiktheidspensioen (AOP) bedraagt bij gehele of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid maximaal 65% van de salarisgrondslag voor zover deze uitgaat boven de AOP-uitkeringsdrempel. De AOP-uitkeringsdrempel bedraagt het WIA maximum dagloon, zijnde ,- per 1 januari 2009 en ,- per 1 januari Indien en voor zover de kosten van de pensioenregeling niet hoger zijn dan 26,5% van de salarissom, draagt de deelnemer niet bij in de kosten van de pensioenregeling. De kosten voor aanvullend ANW-hiaat en kosten voor extra in te kopen pensioen komen geheel voor rekening van de werknemer. Aanvullende pensioenen: ANW-hiaatpensioen: 6.000,- of ,- (optioneel). Spaarjaren: Het maximaal in te kopen spaarpensioen is niet hoger dan een pensioen vastgesteld op basis van 40 dienstjaren minus bereikbare deelnemerstijd van de deelnemer. Pluspensioen: Ouderdomspensioen uit hoofde van beschikbare premieregeling. Premie 2009 De werkgever is gehouden jaarlijks bij Stichting Pensioenfonds De Fracties de bijdragen te storten ter financiering van de aanspraken zoals deze voortvloeien uit het pensioenreglement en zijn berekend naar de grondslagen zoals beschreven in de ABTN van Stichting Pensioenfonds 16

17 De Fracties. De financiering geschiedt op basis van een doorsneepremie. De pensioenpremie is bepaald in overleg met de CAOpartijen en bedraagt 26,5% van de salarissom. In het premiepercentage is 1,5%-punt begrepen voor uitvoeringskosten. Indien de uitvoeringskosten hoger uitvallen dan 1,5%-punt, worden die kosten gedragen uit vrijval uit de kostenvoorziening en de ruimte uit de premie. De doorsneepremie wordt op regelmatige basis getoetst. Indien blijkt dat de vastgestelde premie niet langer toereikend of meer dan toereikend is, zal, de actuaris gehoord hebbende, bekeken worden in hoeverre de premie kan worden aangepast. Indien de kosten van de pensioenregeling het genoemde maximum overschrijden, treden de CAOpartijen in overleg. Indien de bijdragen niet voldoende zijn voor de financiering van de in het betreffende jaar toe te kennen pensioenaanspraken, is het bestuur bevoegd te besluiten om de pensioenopbouw in dat jaar met een voor iedere deelnemer gelijk percentage te verminderen. Hierbij wordt het bepaalde bij of krachtens artikel 134 Pensioenwet in acht genomen. Met ingang van 1 januari 2009 bedroeg de premie 26,5%. Met ingang van 1 januari 2010 bedraagt de premie ongewijzigd 26,5%. Dekkingsgraad en (evaluatie) herstelplan De dekkingsgraad van Stichting Pensioenfonds De Fracties is door de gevolgen van de kredietcrisis ultimo 2008 onder de minimaal vereiste 105% gekomen, te weten 103,7% ultimo december Op dat moment was er sprake van een reserve- en dekkingstekort. Het pensioenfonds heeft in 2009 een kortetermijnherstelplan (conform artikel 140 Pensioenwet) opgesteld op basis van de door Towers Watson B.V. opgestelde continuïteitsanalyse. Het pensioenfonds heeft hierin aangeven hoe binnen een periode van 3 jaren weer een dekkingsgraad van minimaal 105% wordt bereikt. Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft dit kortetermijnherstelplan op 26 maart 2009 bij DNB ingediend. De beschikking waarin DNB instemt met dit plan heeft DNB op 3 juli 2009 aan het pensioenfonds verzonden. De daling van de dekkingsgraad in 2008 is met name veroorzaakt door de volgende oorzaken: Stijging van de Technische Voorziening door daling van de marktrente. Het effect op de dekkingsgraad is een daling van 34,6%; Daling vermogen door (negatieve) beleggingsrendementen. Het effect op de dekkingsgraad is een daling van 8%; Op basis van het huidige beleidskader van het pensioenfonds is uitgegaan van een minimum vereist eigen vermogen van het pensioenfonds ultimo december 2008 van 105% van de Technische Voorzieningen. Het vereist eigen vermogen is ultimo december 2008 vastgesteld op 116,0% van de Technische Voorzieningen. Het pensioenfonds bevindt zich hiermee in een situatie van dekkingstekort. Uit het in het herstelplan opgenomen dekkingsgraadsjabloon blijkt dat opheffing van het dekkingstekort in een periode van 3 jaar wordt gehaald. Voorts blijkt dat opheffing van het reservetekort in een periode van 15 jaar wordt gehaald. In het herstelplan is gebruik gemaakt van de volgende herstelmaatregelen: Per 1 januari 2009 worden geen toeslagen toegekend aan actieven en inactieven. Dit is in overeenstemming met het eerder geformuleerde beleid zoals opgenomen in de ABTN van het pensioenfonds. Het pensioenfonds hanteert een doorsneepremie van 26,5% van de salarissom (inclusief de beschikbare premieregeling). Indien de beschikbare premie regeling buiten beschouwing wordt gelaten bedraagt de doorsneepremie in de komende 15 jaar gemiddeld 25,0% van de salarissom. De doorsneepremie is ruim kostendekkend en draagt bij aan de herstelkracht van het fonds. Er zijn verder geen aanvullende herstelmaatregelen getroffen. De dekkingsgraad van het pensioenfonds bedroeg ultimo december ,4%. Aangezien de aanwezige dekkingsgraad ultimo verslagjaar hoger is dan de benodigde dekkingsgraad, en tevens hoger is dan de minimaal vereiste dekkingsgraad van 105%, verkeert het Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

18 pensioenfonds ultimo 2009 niet in een reserve- en dekkingstekort. Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft gedurende 2009 haar dekkingsgraad maandelijks gerapporteerd aan DNB. Jaarlijks dienen pensioenfondsen de voortgang van het herstel conform het herstelplan te evalueren en te rapporteren aan DNB. Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft op 11 februari 2010 hierover aan DNB gerapporteerd. In verband met de discussie omtrent de gewijzigde levensverwachtingen heeft DNB te kennen gegeven dat pensioenfondsen bij de vaststelling van de voorziening pensioenverplichtingen hiermee rekening dienen te houden. Het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties heeft daartoe een opslag van 4,1%-punt bovenop de op basis van de huidige grondslagen berekende pensioenverplichtingen toegepast. Hierdoor is de dekkingsgraad in negatieve zin aangetast. In verband met deze wijzigingen heeft het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties de voortgang van het herstel opnieuw geëvalueerd en op 4 maart 2010 hierover aan DNB gerapporteerd door middel van een herrapportage. In nevenstaande tabel is de evaluatie van het herstelplan ultimo december 2009 weergegeven. 18

19 De belangrijkste uitkomsten uit het herstelplan zijn cijfermatig als volgt: Effect op dekkingsgraad (in %) Korte termijn Lange termijn Dekkingsgraad per 31 december 2008 resp. 31 december ,4 106,5 Sturingsmiddelen Premie De premie is kostendekkend 22,1 20,3 Toeslagverlening Toeslagen worden gedurende herstel op basis van de beleidsstaffel toegekend -3,5-28,2 Beleggingen Verschil tussen het gemiddelde jaarrendement (0% tot en met 2013; 5,6% nadien) en de oprenting van de technische voorziening -16,9 13,4 Rentetermijnstructuur Er is geen gebruik gemaakt van de tegemoetkoming van DNB voor aanpassing van de rentecurve 0,0 0,0 Overige Inclusief prognoses voor langlevenrisico 0,4 4,1 Dekkingsgraad per 31 december 2013 resp. 31 december ,5 116,1 MVEV per 31 december 2013 resp. VEV 31 december ,0 120,3 Korting op aanspraken en rechten (korte termijn herstelplan) n.v.t. n.v.t. Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

20 In 2009 heeft de dekkingsgraad zich ten opzichte van het herstelplan als volgt ontwikkeld: Verwacht 2009 Werkelijk 2009 Dekkingsgraad per 31 december ,4 104,4 Sturingsmiddelen Premie De premie draagt bij aan het herstel 5,1 4,0 Toeslagverlening In 2009 zijn geen toeslagen toegekend 0,0 0,0 Beleggingen In 2009 is een hoger rendement behaald dan verondersteld -2,6 8,7 Rentetermijnstructuur De stijging van de rente in 2009 heeft bijgedragen aan het herstel 0,0 8,6 Overige De verzwaring van de sterftegrondslagen heeft het herstel geremd -0,1-3,3 Dekkingsgraad per 31 december ,8 122,4 Vereiste dekkingsgraad per 31 december ,0 105,0 Toeslagbeleid Stichting Pensioenfonds De Fracties kent een voorwaardelijk toeslagbeleid waarbij, afhankelijk van de financiële positie, jaarlijks per 1 januari toeslagen kunnen worden verleend. Voor deze jaarlijkse toeslagverlening is geen bestemmingsreserve gevormd en wordt geen expliciete premie betaald. De jaarlijkse toeslag wordt gefinancierd uit het geheel van aanwezige middelen, rendementen en premieinkomsten. De toeslagruimte is een percentage dat door het bestuur van Stichting Pensioenfonds De Fracties wordt vastgesteld op basis van een beleidsstaffel afhankelijk van de hoogte van de dekkingsgraad in enig jaar. De toeslagverlening is niet van toepassing op het pensioenkapitaal als bedoeld in artikel 2.4 van pensioenreglement Bij de toeslagverlening wordt onderscheid gemaakt tussen de actieve deelnemers en de inactieve deelnemers (gewezen deelnemers en gepensioneerden). Uitgangspunt voor de jaarlijkse toeslagverlening aan de actieve deelnemers is de Werkgever loonindex. Het bestuur heeft in het verslagjaar, de actuaris gehoord hebbende, besloten om gezien de financiële positie van het pensioenfonds de rechten van de actieve deelnemers per 1 januari 2009 niet te verhogen. Uitgangspunt voor de jaarlijkse toeslagverlening aan de inactieve deelnemers is de procentuele verhoging van het consumentenprijsindexcijfer (CPI) voor alle huishoudens (afgeleid), zoals dit wordt berekend door het Centraal Bureau voor de Statistiek, over de maand oktober van het voorafgaande jaar ten opzichte van de maand oktober van het daaraan voorafgaande jaar. Deze procentuele verho- 20

21 ging is gemaximeerd en zal niet meer bedragen dan de Werkgever loonindex. Het bestuur heeft in het verslagjaar, de actuaris gehoord hebbende, besloten om gezien de financiële positie van het pensioenfonds de ingegane en premievrije pensioenen met ingang van 1 januari 2009 eveneens niet te verhogen. Voor 2010 heeft het bestuur, de actuaris gehoord hebbende, besloten om met ingang van 1 januari 2010 de rechten van de actieve deelnemers met 1,51% te verhogen en de ingegane en premievrije pensioenen met 0,40% te verhogen. Pensioenfonds De Fracties heeft voor zowel de actieve als inactieve deelnemers het toeslagenlabel voor 2010 vastgesteld. Dit toeslagenlabel zal vanaf 2010 onder andere op het uniforme pensioenoverzicht vermeld worden. Het pensioenfonds verwacht eind 2010 een website te lanceren die informatie biedt conform de Pensioenwet voor de actieve deelnemers, de gewezen deelnemers en de gepensioneerden. Herverzekering Het overlijdensrisico en het arbeidsongeschiktheidsrisico zijn door Stichting Pensioenfonds De Fracties voor een periode van 5 jaar ondergebracht bij SRLEV N.V. (Zwitserleven). Op 15 oktober 2008 heeft Stichting Pensioenfonds de Fracties een nieuw herverzekeringscontract gesloten met Zwitserleven voor de periode 1 januari 2009 tot en met 31 december Ten behoeve van het overlijdensrisico worden jaarlijks de risicokapitalen herverzekerd. Het risicokapitaal is gelijk aan de contante waarde van een direct ingaand nabestaandenpensioen en aanvullend ANW-hiaatpensioen, verminderd met de ten behoeve van de betreffende deelnemer aanwezige voorziening voor ouderdomspensioen, nabestaandenpensioen en tijdelijk ouderdomspensioen. Onder het arbeidsongeschiktheidsrisico wordt verstaan de premievrije voortzetting van de pensioenopbouw alsmede de te verzekeren arbeidsongeschiktheidspensioenen. Op de winstberekeningsdatum (twee jaar na afloop van de contractsperiode) wordt door SRLEV N.V. een winstaandeel ten behoeve van het pensioenfonds bepaald. De van toepassing zijnde formule is vastgelegd in de herverzekeringsovereenkomst. Verwachte ontwikkelingen in 2010 Vanaf 1 januari 2010 dienen alle pensioenfondsen de informatie over toeslagverlening, conform artikel 48 lid 2 van de Pensioenwet en artikel 59 lid 2 van de Wet verplichte beroepspensioenregeling, uit te drukken in een kwalitatieve en beeldende maatstaf. Deze beeldende maatstaf wordt het toeslagenlabel genoemd. Stichting Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

22 Verzekerdenbestand Actieve Gewezen Pensioen- deelnemers deelnemers gerechtigden Totaal Stand per 31 december Mutaties door: Nieuwe toetredingen Ontslag met premievrije aanspraak Waardeoverdracht -8-8 Ingang pensioen Overlijden 0 Afkoop 0 FVP (geaccepteerd) Interne overdracht -1-1 Mutaties per saldo Stand per 31 december ) Specificatie pensioengerechtigden Ouderdomspensioen Nabestaandenpensioen 1 1 Totaal ) Waarvan 6 deelnemers met een (gedeeltelijk) arbeidsongeschiktheidspensioen. 22

23 Beleggingen Algemene ontwikkelingen Economie De forse teruggang van het bruto binnenlandse product in de VS (-2,5%), de eurozone (-3,7%) en Japan (-5,2%) laat duidelijk zien dat de kredietcrisis, die in het najaar van 2008 begon, ingrijpende gevolgen heeft gehad voor de volwassen economieën. Opkomende landen, die nagenoeg geen last hadden van de kredietcrisis, lieten in 2009 een groei zien van 2%. Met een stijging van het bruto binnenlandse product van ruim 8% was China een van de landen die zich in de wereldwijde economie het meest positief onderscheidde. Het land was een belangrijke stimulans voor het aantrekken van de wereldwijde economie, mede door de aanhoudend grote vraag naar grondstoffen die van China en India uitging. Dat de wereldeconomie zo snel uit een zeer diep dal kon kruipen, is echter vooral te danken aan de bijzonder doortastende aanpak van de centrale banken en de overheden, wereldwijd. Centrale banken verlaagden de officiële rentes tot extreem lage niveaus en slaagden er via het nemen van crisismaatregelen in om de markten weer op gang te brengen. Zo werd op grootschalige wijze instrumenten ingezet om de markten massaal van liquiditeit te voorzien. Overheden stimuleerden de economie via het creëren van forse overheidstekorten. Hierdoor werd tegenwicht geboden aan de enorme vraaguitval in de particuliere sector. De aanpak van de beleidsmakers, waaronder ook internationale organen als het IMF moeten worden genoemd, wierp sneller dan verwacht vruchten af. Allereerst in Azië (China) kwam er een economisch herstel op gang. Dat herstel, mede ondersteund doordat bedrijven weer hun voorraden gingen aanvullen, verspreidde zich opvallend snel over de regio s. Daarmee was een depressie, een langjarige economische teruggang, voorkomen. Aandelenmarkten In 2009 kenden de wereldwijde aandelenmarkten twee duidelijke gezichten. Tot 9 maart, het laagste punt van de aandelenmarkten in deze economische cyclus, was er sprake van extreme risicoaversie van beleggers. In de rest van het jaar keerde de risicobereidheid terug. Aanvankelijk reageerden markten vooral op de opluchting dat een depressie, zoals wij die in de jaren dertig van de vorige eeuw zagen, was voorkomen. Dat was een langdurige economische teruggang die gepaard ging met structurele prijsdalingen (deflatie). De rally op de aandelenmarkten hield aan doordat de economische cijfers beter waren dan was verwacht. Ook het feit dat de kwartaalcijfers van de bedrijven de (laaggespannen) verwachtingen overtroffen, was een belangrijke steun voor de markten. De markten die het meest risicovol worden geacht, zoals opkomende markten, presteerden het best. Ook bij het overzien van de ontwikkelingen tussen de sectoren valt het op dat de risicovollere sectoren, anders gezegd de cyclische sectoren, duidelijk beter presteerden dan de zogenoemde defensieve sectoren. De verschillen waren groot. Zo steeg de sector basismaterialen, waarin ook de grondstoffenleveranciers zijn vertegenwoordigd, in 2009 met 57% (in euro), terwijl defensieve bedrijfstakken, bijvoorbeeld telecomdiensten (+11%) en nutsbedrijven (+4%), duidelijk achterbleven. Daarmee werden de grote verliezers van 2008 de winnaars van Obligatiemarkten De rentes op tienjarige staatsleningen in de eurozone (Duitsland) bewogen in 2009 tussen een bandbreedte van 3% en 3,5%. De rente op tienjarige Amerikaanse staatsleningen liep in december op van 3,4% naar 3,8% en bevond zich daarmee aan het einde van het jaar aan de bovenkant van de bandbreedte. Dat deze rentes ondanks de massale emissies van obligaties door overheden laag zijn gebleven, is verklaarbaar. Allereerst waren de besparingen, het aanbod van geld, fors gestegen. Tevens is de inflatie laag. De kerninflatie in de volwassen economieën bevindt zich nog steeds in een neerwaartse trend. Bovendien zal het monetaire beleid van de belangrijkste centrale banken nog langere tijd onder de normale niveaus blijven. Niet op de laatste plaats is van belang dat overheden, die fors op de emissiemarkt opereren, nog nauwelijks concurrentie hebben van de particuliere sector. Zeker, bedrijven opereren op de emissiemarkt, maar veelal om hun bankschulden af te lossen en om te zetten in, op de openbare markt verhandelbare, bedrijfsleningen. Per saldo heeft de particuliere sector in 2009 zijn schulden gereduceerd. Nadat beleggers er vertrouwen in hadden gekregen dat de massale steun van de centrale banken en de overheden ging doorwerken op de markten en de reële economie, Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag

24 liepen ook de extreem hoge risicopremies van de risicovollere vastrentende categorieën terug. Afgezien van ABSpapier (obligaties met dekking), zijn de liquiditeitspremies op dergelijk papier verdwenen en zijn de risicopremies op min of meer normale niveaus gekomen. BlackRock beheert voor Stichting Pensioenfonds De Fracties aandelen, liability driven investments ( LDI ) en obligaties. De aandelen worden volgens een 70/30-strategie beheerd, waarvan 70% in wereldwijde aandelen en 30% in Europese aandelen. De LDI en obligatie beleggingen worden op basis van execution only beheerd, dit betekent dat er geen rebalancing tussen de fondsen plaatsvindt. De aandelenstrategie wordt op basis van de onderstaande allocatie en bandbreedtes beheerd: Fonds Benchmark Bandbreedte Fondsnaam Benchmark Allocatie (%) (%) MSCI Europe Equity Index Fund B MSCI Europe Index 30% + 3% MSCI World Index Fund B MSCI World Index 70% + 3% Rendement Het beleggingsresultaat over 2009 bedroeg: Fondsnaam Benchmark Fonds Benchmark Aandelenstrategie Customised 27,96% 27,64% LSF Euro Fixed Fund Fixed rate deferred annuity with payment terms running from 40 to 49-14,76% -14,00% LSF Euro HICPX Fund Inflation Linked deferred annuity payments terms running from ,78% 6,13% LSF Leveraged Euro HICPX Fund Inflation Linked deferred annuity payments terms running from ,97% 14,55% Euro Government Bond Index Fund Citigroup Euro Government Bond Index 4,39% 4,35% Euro Corporate Bond Index Fund Citigroup Euro Corporate Bond Index 9,75% 9,69% 24

25 Risicoparagraaf Inleiding Het fonds wordt bij het beheer van de pensioenverplichtingen en de financiering daarvan geconfronteerd met risico s. De belangrijkste doelstelling van het fonds is het nakomen van de pensioenverplichtingen. Voor het realiseren van deze doelstelling wordt gestreefd naar een toereikende solvabiliteit op basis van de marktwaarde van de pensioenverplichtingen. In deze paragraaf wordt ingegaan op het beleid van het pensioenfonds en de risico s die het pensioenfonds bij de uitvoering van zijn taken loopt. Voor de wijze waarop deze risico s zijn afgedekt en een kwantificering van deze risico s wordt verwezen naar de risicoparagraaf in de jaarrekening. Beleid en risicobeheer Het bestuur heeft zijn beleid verwoord in de ABTN. Algemene leidraad voor het uitvoeren van zijn beheer taken is risicomijdend operationeel management. Het bestuur beschikt over een aantal beleidsinstrumenten ten behoeve van het beheersen van deze risico s. Deze beleidsinstrumenten betreffen: ALM-beleid en duration matching; dekkingsgraad; beleggingsbeleid; premiebeleid; toeslagbeleid; herverzekeringsbeleid; beleid ten aanzien van uitbesteding. De keuze en toepassing van beleidsinstrumenten vindt plaats na uitvoerige analyses ten aanzien van te verwachten ontwikkelingen van de verplichtingen en de financiële markten. Daarbij wordt onder meer gebruikgemaakt van ALM-studies. Een ALM-studie is een analyse van de structuur van de pensioenverplichtingen en van verschillende beleggingsstrategieën en de ontwikkeling daarvan in diverse economische scenario s. De invloed van deze sturingsmiddelen op de financiële positie van het fonds wordt jaarlijks geëvalueerd. Bij deze evaluatie speelt zowel de huidige financiële positie, alsmede de financiële positie van het fonds in de toekomst, een rol. Om te toetsen of het beleid op lange termijn tot de gewenste ontwikkeling leidt, voert het pensioenfonds ten minste eens in de drie jaar een continuïteitsanalyse uit. Het fonds heeft deze continuïteitsanalyse in het verslagjaar in het kader van het herstelplan laten uitvoeren door Towers Watson. Het risicomodel van DNB kent voor een aantal risicocategorieën vastgestelde scenario s ( schokken ). De hoofd letter S, aangevuld met een nummer achter een aantal risicocategorieën vertegenwoordigt de code die DNB in het risicomodel voor de desbetreffende risicocategorie hanteert. Bij de berekening van het vereist eigen vermogen (buffers) past het pensioenfonds de standaardmethode toe op basis van de zogenaamde wortelformule (S1 t/m S6). Kwantitatieve en kwalitatieve toelichtingen van deze risico s zijn opgenomen in de risicoparagraaf in de jaarrekening. Het vereist eigen vermogen is berekend op basis van de strategische beleggingsmix. Financiële risico s Solvabiliteitsrisico Het belangrijkste risico voor het fonds betreft het solvabiliteitsrisico, ofwel het risico dat het fonds niet beschikt over voldoende vermogen ter dekking van de pensioenverplichtingen. De solvabiliteit wordt gemeten zowel op basis van algemeen geldende normen als ook naar de specifieke normen welke door de toezichthouder worden opgelegd. Indien de solvabiliteit van het fonds zich negatief ontwikkelt, bestaat het risico dat er geen ruimte beschikbaar is voor eventuele toeslagverlening over de opgebouwde aanspraken en ingegane pensioenen. In het uiterste geval kan het noodzakelijk zijn dat het fonds verworven pensioenaanspraken en pensioenrechten moet verminderen. Het solvabiliteitsrisico bestaat uit de volgende risicocategorieën: Renterisico (S1). Zakelijke waarden risico (S2). Valuta risico (S3). Grondstoffenrisico (S4). Kredietrisico (S5). Verzekeringstechnisch risico (S6). Stichting Pensioenfonds De Fracties Jaarverslag