Van regioscreening naar evaluatie van samenwerkingsverbanden

Transcriptie

1 Van regioscreening naar evaluatie van samenwerkingsverbanden Inleidende beschouwingen Kristof Steyvers Centrum voor Lokale Politiek UGent Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen Slagkrachtige Overheid Seminarie 11 september

2 Inleidende beschouwingen Kern betoog 1. Regionale samenwerking is erg gedifferentieerd en dat heeft een effect op de problematisering ervan 2. De beleidsmatige problematisering roept vragen op 3. Die we enkel kunnen beantwoorden door meer rekening te houden met de wisselwerking tussen verschillende perspectieven Voeding door onderzoek naar functioneren in de praktijk 2

3 REGIONALE SAMENWERKING DE FEITEN 3

4 Regionale samenwerking De laag in de feiten Regioscreening Gebiedsdekkende inventarisatie Gemeenten als uitgangspunt Samenwerking functioneel Groot aantal verbanden 2229; of 68 per gemeente Gevolg van recente toename Regionale territoriaal Gebiedsgerichte clustering verbanden Waarin [oude] grenzen herkenbaar zijn 4

5 5

6 Bron: ABB (2012), Regioscreening. Bestuurlijke regionale samenwerking in Vlaanderen. Inventarisatie en analyse. Brussel: ABB. 6

7 Clusters van gemeenten met minstens 25% dezelfde samenwerkingsverbanden Bron: ABB (2012), Regioscreening. Bestuurlijke regionale samenwerking in Vlaanderen. Inventarisatie en analyse. Brussel: ABB. 7

8 Regionale samenwerking Gelaagdheid achter de feiten Samenwerking heterogene verbindingen Hoofdvormen Informeel overleg & samenwerking; IGS; Vlaamse of federale structuren Achter de hoofdvormen Variabele genese van onderuit of [gestimuleerd door] van bovenaf Wisselende taken; intensiteit operationeel/beheer of strategie/beleid Verder onderscheid domein, vorm, partners, etc. Regionale diverse schalen Intermediair & gebiedsgericht Bovenlokaal [verlengd of verplaatst], streekgebonden of beneden-centraal Elke clustering veelheid van schalen; oude grenzen doordringbaar Onderstroom vergroting meanderend schaaldebiet Regioscreening beperkingen aan het instrument Uitgezuiverd & geactualiseerd Maar onvolledig programma s/projecten regionale ontwikkeling 8

9 Wisselende taken [Agranoff, 2007] 9

10 Wisselende intensiteit [Keast et al., 2004] Samenwerkingsmodel Coöperatie Coördinatie Collaboratie Focus van samenwerking Informatie-uitwisseling Afstemming; gezamenlijke projecten Ingrijpen op processen; Kenmerken van samenwerking Laag vertrouwen: Beperkte communicatie; Onafhankelijke doelstellingen; Geen uitwisseling van bronnen; Enkel verantwoordelijk ten aanzien van de eigen organisatie Gemiddeld vertrouwen; Gestructureerde communicatie; Semi-afhankelijke doelen; Uitwisseling van bronnen in kader van project Hoge mate van vertrouwen; Gedeelde macht; Sterke onderlinge afhankelijkheid; Netwerk primeert op eigen organisatie 10

11 Clusters van gemeenten met minstens 50% dezelfde samenwerkingsverbanden Bron: ABB (2012), Regioscreening. Bestuurlijke regionale samenwerking in Vlaanderen. Inventarisatie en analyse. Brussel: ABB. 11

12 Clusters van gemeenten met minstens 75% dezelfde samenwerkingsverbanden Bron: ABB (2012), Regioscreening. Bestuurlijke regionale samenwerking in Vlaanderen. Inventarisatie en analyse. Brussel: ABB. 12

13 Regionale samenwerking Samengevat Intermediair huis; veel verdiepingen & kamers ONTSTAAN van vrijwillig tot opgelegd SAMENSTELLING van interbestuurlijk tot intersectoraal VORM van structuur tot verband SCHAAL van intergemeentelijk tot gebiedsgericht Heterogene verbindingen; diverse schalen dynamiek wisselend probleem doelmatigheid & democratie 13

14 REGIONALE SAMENWERKING HET BELEID 14

15 Regionale samenwerking Bestuurlijk beleid Focus Vlaanderen & Binnenlands Bestuur Andere niveaus & sectoren compatibel? Peeters II [ ] Interne Vlaamse staatshervorming vereenvoudiging als doel Regioscreening als middel Inventarisatie Afwegingskader [SBOV] perspectieven op verschillende niveaus Democratisch sturing/mandatering; informatie/communicatie & verantwoording/controle Doelmatigheid eenvoud, eenheid, effectiviteit & efficiëntie Audit en evaluatie Bottom-up zelf-evaluatie & debatronde synthesenota gouverneurs Weinig eenduidige/concrete resultaten; structurele koppeling/evaluatie m/i gemeente ontbreekt; geen consensus over hoe versnipperd landschap optimaliseren Mogen, kunnen en willen we de complexiteit veranderen? Actieplan met concrete maatregelen blijft uit 15

16 Vervolgtraject regioscreening Doel Bourgeois I Sinds 2014 dynamiek van de regiovorming versterken. Het doel is om het aantal intermediaire niveaus drastisch te verminderen en te komen tot zoveel mogelijk samenvallende samenwerkingsverbanden. We willen dat de gemeenten de bestaande samenwerkingsverbanden zoveel mogelijk samenvoegen en afstemmen op een regionale schaal. Middel Vlaanderen Kaderdecreet afstemming regelingen samenwerkingsverbanden Clusters gemeentelijke samenwerking prioriteit Vlaamse gebiedsgerichte structuren Gemeenten Ondersteund initiatieven nemen om samenwerking te vereenvoudigen Praktijkgids evaluatie + begeleiding zoeken meest geschikte vorm 16

17 Regionale samenwerking Verbonden bestuurlijk beleid Decentralisatie & subsidiariteit Stimuleren vrijwillige fusies gemeenten Versterken dynamiek regiovorming Vereenvoudigen financiële stromen Afslanking provincies Intergemeentelijke samenwerking 17

18 Regionale samenwerking Narratief achter bestuurlijk beleid Verrommeling op het intermediaire niveau talloze tussenstructuren & (wild)groei versnippering Bestuurlijke drukte geproblematiseerd ongewenste neveneffecten Gebrek aan democratische controle, verkokering, gebrek aan transparantie, probleem van efficiëntie, onduidelijkheid bevoegdheden/taakverdeling Gebrek aan bestuurskracht bij gemeenten Verrommeling [ ] wijst op structureel probleem schaalniveau lokale besturen Onvermogen realiseren maatschappelijke opdracht capaciteit onaangepast Schaalvergroting [Grenzen] democratische structuren aanpassen Samenwerking blijft aanvulling of alternatief? Bedenkingen Geïnstitutionaliseerde consensus intersubjectief Objectivering lokale bestuurskrachtmonitoring [SBOV] indicatoren & visitatie Weinig aandacht voor gewenste/positieve (neven)effecten Weinig gedifferentieerd 18

19 REGIONALE SAMENWERKING DE PERSPECTIEVEN 19

20 Regionale samenwerking Perspectieven in de praktijk Helikopter [Macro] Drone [Meso] Smartphone [Micro] Geheel van samenwerkingsverbanden Samenwerkingsverband als organisatie Individuen in een samenwerkingsverband Wisselwerking 20

21 Regionale samenwerking Perspectieven in de praktijk toegelicht Macro helikopter Geheel samenwerkingsverbanden in/over regio(s) & beleidsdomein(en) Invloed lokale keuzes & centrale impulsen Kernvragen wat, hoe in welke mate vrij/verplicht, schaal, vorm impact? Meso drone Werking van specifiek samenwerkingsverband (evolutie) kenmerken Invloed kwaliteit organisatorische keuzes Kernvragen wat, hoe & in welke mate doelbereik verandering? Micro smartphone Individuele bestuurders & managers in samenwerkingsverband Invloed keuzes mandaterende organisatie & type netwerkbeheer Kernvragen wat doe ik, wat wil ik (anders), hoe werk ik Wisselwerking essentieel voor dynamiek/homeostase Meso-Micro percipieert het probleem niet of anders & doorheen eigen stakes Macro kracht van verandering veel sleutels; weinig eigenaars/trekkers 21

22 Snijpunt networks & governance Regionale samenwerking Perspectieven in onderzoek Relatively stable horizontal articulations of interdependent but operationally autonomous actors who interact through negations which take place within a relatively institutionalized framework that is self-regulating within limits set by external actors and which contribute to the production of public purpose [ ] in a pluri-centric mode of regulation and coordination [Sørensen & Torfing, 2005] Ontwikkeling in generaties [Klijn, 2008] Eerste toenemend gebruik; kenmerken & meerwaarde netwerken Tweede succes/falen netwerken Doelmatigheid cf. Temmerman Democratie cf. Van Parijs Plaatsgebonden variant lokale netwerksturing [Denters, 2011] Concept [ ] a more or less polycentric system in which a variety of actors are engaged in local public decision-making processes Feit & gevolgen fragmentering = bedreiging functioneel & democratisch perspectief? Metagovernance hands-off/on regulering zelfregulering 22

23 Regionale samenwerking Perspectieven in SBOV-onderzoek Centraal thema in generaties SBOV Zie SBOV I [ ] Interorganisatorische relaties rond gebiedsgerichte beleidsproblematieken [A] Interbestuurlijke samenwerking [B] SBOV II [ ] Lokaal beleid in de netwerksturing [A] Bestuurskundige en juridische evaluatie van intergemeentelijke samenwerking [B] Regioscreening als instrument voor bestuurlijke hervorming [B] SBOV III [ ] De democratische verankering van lokale netwerkverbanden [A] Beleidsvoering en besluitvorming op regionale schalen [A] Doet de grootte ertoe? Vergelijkend onderzoek naar de factoren voor succes en/of falen van hervormingen aan de lokale schaal [B] Lokale bestuurskrachtmonitoring [B] Ontwikkeling draaiboek voor de begeleiding van gemeentelijke reorganisaties [B] 23

24 Gelijkenissen Regionale samenwerking Perspectieven toegelichte SBOV-onderzoeken Wisselwerking individuen in, organisatie & geheel van samenwerking [Evolutie] praktijken samenwerking formeel/structuur & informeel/proces Vergelijkende gevalstudie met kwalitatief instrumentarium Verschillen Thema Focus Domein Locus Temmerman Prestaties verplichte samenwerkingsverbanden Centrale sturing; lokale dynamiek & omgeving Gezondheidszorg & socio-economische streekontwikkeling Gentse, Antwerpse Kempen & Zuid- West-Vlaanderen Van Parijs Democratische verankering sturingsnetwerken Vertegenwoordiging & verantwoording lokale politici Inplanting windmolens Zuid-West- Vlaanderen Synthese & agenda Insteek Prof. Filip De Rynck Interventies 24