Nieuwe zorg, verantwoorde zorg? Onderzoek naar de kwaliteit van zorg van zorgaanbieder Topaze als nieuw zorgaanbod in de provincie Noord-Brabant.

Transcriptie

1 Nieuwe zorg, verantwoorde zorg? Onderzoek naar de kwaliteit van zorg van zorgaanbieder Topaze als nieuw zorgaanbod in de provincie Noord-Brabant. Inspectie jeugdzorg Augustus 2005

2 2

3 Inhoudsopgave Samenvatting... 5 Aanleiding... 7 Hoofdstuk 1 Opzet van het onderzoek... 9 Hoofdstuk 2 Typering van de nieuwe zorgaanbieder Hoofdstuk 3 Bevindingen op hoofdlijnen Hoofdstuk 4 Analyse en beoordeling Hoofdstuk 5 Aanbevelingen Bijlage 1: Toetsingskader (Nieuwe) Zorgaanbieders Bijlage 2: Overzicht onderzoeksresultaten Topaze

4 4

5 Samenvatting De provincie Noord-Brabant heeft de Inspectie jeugdzorg gevraagd om onderzoek doen naar de kwaliteit van de zorg bij nieuwe zorgaanbieder Topaze. De provincie wil de onderzoeksresultaten gebruiken bij de besluitvorming over en aansturing van deze nieuwe jeugdzorgaanbieder. n het inspectieonderzoek heeft de volgende vraagstelling centraal gestaan:in hoeverre voldoet Topaze aan wettelijke voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat, het professioneel handelen en hoe waarborgt zij de continuïteit? Topaze is sinds zo n twee jaar actief in het veld van de jeugdzorg. Topaze plaatst jongeren op indicatie van Bureau Jeugdzorg bij boeren waar deze jongeren werken op de boerderij. Het betreft 7 x 24 uurs verblijf voor een half jaar waarbij vanuit Topaze hulpverlening wordt gegeven aan de jeugdigen en begeleiding aan de boeren. Daarnaast biedt Topaze andere hulpvormen zoals trainingen, gezinsbegeleiding en nazorg Onderzoeksresultaten Duidelijk zichtbaar is dat Topaze aan de vormgeving van het primaire proces van hulpverlening en daarmee aan het professionele handelen bij haar ontwikkeling voorrang heeft gegeven. De positie van cliënten bij belangrijke beslismomenten en de ketensamenwerking waarbij regievoering over de uitvoering van zorg door Bureau jeugdzorg ondergaan dient te worden is voor verbetering vatbaar. Een aantal basisvoorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat zijn niet georganiseerd. Met name de vereisten voor het geschiktheidonderzoek voor de boeren, de cliëntvertrouwenspersoon en de klachtenprocedure voldoen niet aan de vereisten. De inspectie beoordeelt dit als onacceptabel. De instelling voldoet grotendeels aan de voorwaarden voor professioneel handelen in het hulpverleningsproces. Topaze werkt in het primaire proces van hulpverlening systematisch en inzichtelijk. Het zichtbaar betrekken van de cliënt bij belangrijke beslissingen in het hulpverleningsproces is voor enige verbetering vatbaar. Het gegeven dat Topaze een kleine op zichzelf werkende organisatie is zorgt ervoor dat de instelling als organisatie kwetsbaar is voor uitval van personeel, met name bij uitval van de leidinggevende. Aanbevelingen Op grond van het onderzoek komt de inspectie tot de volgende aanbevelingen aan de Provincie Noord- Brabant: 1. Indien de Provincie besluit om op structurele basis gebruik te blijven maken van het aanbod van Topaze: Maak concrete afspraken met Topaze die ertoe leiden dat de basale voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat gewaarborgd zijn. 5

6 Het gaat dan om de volgende aspecten: Op zeer korte termijn voldoen aan de voorwaarden voor de beoordeling van de geschiktheid van boerengezin met name zorg dragen voor de verklaring van geen bezwaar Zorg dragen voor de beschikbaarheid van de cliëntvertrouwenspersoon, een onafhankelijke klachtenregeling en de organisatie van de medezeggenschap. Geef hierbij aan wanneer aan welke voorwaarden moet worden voldaan rekening houdend met de weging die de inspectie weergegeven heeft bij haar analyse en beoordeling. 2. Maak concrete afspraken met Topaze die ertoe leiden dat de voorwaarden voor professioneel handelen verder uitgewerkt worden. Het gaat dan om de aspecten:- -Het waarborgen van de invloed van de cliënt bij belangrijke beslismomenten in de hulpverlening. -De ketensamenwerking met Bureau jeugdzorg waarbij regievoering over de uitvoering van de hulp gewaarborgd dient te zijn. 3. Betrek bij de beoordeling of er op structurele basis gebruik wordt gemaakt van het aanbod van Topaze ook de overige aspecten waarvan de Inspectie in de inleiding van dit rapport en haar projectplan heeft aangegeven dat ze relevant zijn, maar niet onder het domein van de Inspectie jeugdzorg vallen. 6

7 Aanleiding Op verzoek van de provincies Overijssel en Noord Brabant is de Inspectie in 2005 gestart met de uitvoering van toezicht op de nieuwe zorgaanbieders in deze twee provincies. De inspectie heeft in het recente verleden onderzoek gedaan naar nieuwe zorgaanbieders op basis van klachten over deze instellingen. Hieruit bleek dat de kwaliteit van zorg niet altijd van een acceptabel niveau was. In veel gevallen wordt van nieuwe zorgaanbieders gebruik gemaakt door Bureau jeugdzorg of reguliere zorgaanbieders wanneer de nood hoog is en er daardoor wellicht minder aandacht wordt gegeven aan de vraag hoe verantwoord de plaatsing is. Omdat er tot op heden geen toezicht heeft plaats gevonden op deze voorzieningen sluit de inspectie niet uit dat de kwaliteit van de zorg niet optimaal is en de jeugdige een verhoogd risico loopt wanneer hij gebruik maakt van een nieuwe zorgaanbieder. Dit rapport bevat de bevindingen van het praktijkonderzoek van het toezichttraject naar een nieuwe zorgaanbieder in Noord-Brabant genaamd Topaze. In dit rapport wordt antwoord gegeven op de vraag: In hoeverre voldoet de zorgaanbieder aan wettelijke voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat, professioneel handelen en hoe waarborgt zij de continuïteit? In deze vraagstelling staan twee begrippen centraal: a. een veilig opvoedingsklimaat. b. professionaliteit van handelen. De inspectie heeft ook geïnventariseerd in hoeverre de continuïteit van de zorg binnen de nieuwe zorgaanbieder gewaarborgd is. De inspectie baseert zich bij de uitwerking van deze begrippen op wettelijke bepalingen. (de wet op de jeugdzorg en het uitvoeringsbesluit) In het toetsingskader worden deze wettelijke eisen gerelateerd aan de begrippen veilig opvoedingsklimaat en professionaliteit van handelen. De opbouw van het rapport is als volgt. In hoofdstuk 1 wordt de opzet van het onderzoek beschreven. Hoofdstuk 2 geeft een beschrijving weer van de nieuwe zorgaanbieder. In hoofdstuk 3 staan de bevindingen en in hoofdstuk 4 geeft de inspectie haar analyse en beoordeling. Het toetsingskader is opgenomen in de bijlage. 7

8 De wijze waarop de Inspectie het onderzoek uitgevoerd heeft staat in een plan van aanpak dat voorafgaand aan de uitvoering besproken is met de bij dit onderzoek betrokken partijen. 8

9 Hoofdstuk 1 Opzet van het onderzoek 1.1 Doel en beoogd effect van het toezicht De bedoeling van dit toezicht is om de provincie Noord-Brabant een oordeel te geven over de mate waarin de nieuwe zorgaanbieders voldoende verantwoorde zorg leveren op het gebied van een veilig opvoedingsklimaat en professionaliteit van handelen. Het onderzoek wil een bijdrage leveren aan de oordeelsvorming van de provincie op deze punten. Het resultaat van het onderzoek is een rapportage van de zorgaanbieder met daarin opgenomen de onderzoeksresultaten. In deze rapportages staat beschreven in hoeverre de nieuwe zorgaanbieder aan de wettelijke voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat en professioneel handelen voldoet. Het beoogde effect van het onderzoek is dat de cliënten in de provincie Noord-Brabant kunnen rekenen op een aanbod van jeugdzorg door aanbieders die aantoonbare verantwoorde kwaliteit leveren, gemeten naar de onderzochte eisen Toetsingskader en normstelling De inspectie heeft de vraagstelling uitgewerkt in de volgende drie deelvragen; 1. Voldoet de zorgaanbieder aan de geselecteerde voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat? Hiertoe zijn de volgende punten nader onderzocht: informatie aan de cliënt het toezicht op de jeugdige handelen bij incidenten de cliëntvertrouwenspersoon de organisatie van de medezeggenschap het omgaan van vermoedens van kindermishandeling organisatie van het klacht- en inzagerecht voorwaarden voor veiligheid bij het plaatsen bij pleeggezinnen Bovengenoemde onderwerpen dienen zodanig te zijn georganiseerd dat redelijkerwijs een veilig opvoedingsklimaat te verwachten valt. 2. Voldoet de zorgaanbieder aan geselecteerde voorwaarden voor professioneel handelen? Hieronder is de inspectie uit gegaan van de volgende wettelijke elementen: in een hulpverleningsproces wordt cliëntgericht gewerkt in een hulpverleningsproces wordt planmatig gewerkt in een hulpverleningsproces wordt doelgericht gewerkt in een hulpverleningsproces wordt navolgbaar gewerkt 9

10 3. Hoe heeft de zorgaanbieder de continuïteit van de zorg gewaarborgd? De inspectie gaat er van uit dat een zorgaanbieder alleen dan voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat en professionaliteit van handelen kan waarborgen als er voldoende continuïteit is. Die continuïteit kan kwetsbaar zijn wanneer medewerkers (met specifieke kennis) uitvallen of vertrekken. De inspectie heeft daarom geïnventariseerd hoe de zorgaanbieder deze risico s ondervangt De verzameling van de informatie Bij de uitvoering van het toezicht heeft de inspectie de volgende informatiebronnen gebruikt: 1. Interviews Er zijn interviews geweest met de directie en een interview met medewerkers. 2. dossiers In totaal heeft de inspectie 9 dossiers geanalyseerd. 3. beleid Het vastgestelde beleid is door de inspectie nader geanalyseerd. 4. cliënten. Met 2 bewoners/jeugdigen heeft de inspectie apart van elkaar een gesprek gevoerd. 10

11 Hoofdstuk 2 Typering van de nieuwe zorgaanbieder Inleiding Het kantoor van Topaze is gevestigd in Schijndel. In midden- en oostelijk Brabant zijn er 22 boerenbedrijven die in het bestand van Topaze zijn opgenomen waar jeugdigen geplaatst kunnen worden. Er zijn vijf fulltimers en incidenteel freelancers werkzaam bij Topaze. De directeur is werkzaam geweest in de reguliere jeugdzorg als orthopedagoog. De werkers hebben allen een Hboopleiding met bepaalde specialismen. Allen waren voorheen tevens werkzaam in de jeugdzorg. Het project viel in het verleden onder de Stichting Reclassering Nederland. Na bezuinigingen werd het project afgestoten bij de Reclassering. Sinds bijna twee jaar richt het project zich op de jeugdzorg. De boeren zijn vanuit het reclasseringsproject meegekomen naar de huidige werkvorm. Naast bovengenoemde hulpaanbod heeft Topaze nog de volgende hulpvormen: -begeleid wonen, max. 3 plaatsen -crisisopvang, max. 4 plaatsen. Er wordt gewerkt aan uitbreiding van de mogelijkheden en capaciteit voor crisisopvang. -hulp aan huis, max. 4-5 plaatsen -trainingen, max. 20 plaatsten -nabegeleiding. Indien jeugdigen na afloop van het traject van plaatsing bij de boer weer naar huis gaan wordt nabegeleiding geboden. Doelstelling Topaze stelt zich ten doel het verlenen van psychosociale hulp en opvang aan jongeren, die problemen hebben op het gebied van wonen, school/werk en relaties. Topaze biedt hulp aan de betreffende jongeren en gezinssysteem door middel van het organiseren en realiseren van individuele pedagogische opvang, het begeleiden van kind en / of oudersysteem, het trainen van specifieke gedragingen en vaardigheden bij jongeren, het trainen van opvoedingsvaardigheden van ouders middels cursussen en het begeleiden van de transfer van opvang en werk naar het gewonen werk / schoolleven van betreffende jongeren. Topaze is vanuit een achterliggende systeemvisie gericht op het herstel van de relatie ouder/kind welke kunnen worden aangegaan en geëffectueerd in het hernieuwen of veranderen van taken en verantwoordelijkheden. Behalve de modules wonen-werken bij de boer en nazorg, biedt Topaze tevens een training op maat aan de jongere en een oudercursus om betreffende ouders hun houdings en handelingsvaardigheden alsmede hun inzicht te vergroten. Ouders worden vanuit de visie zo veel als mogelijk ingeschakeld door middel van informatieverstrekking, het volgen van een cursus en gezinsbegeleiding. 11

12 Doelgroep De doelgroep van Topaze bestaat over het algemeen uit jeugdigen vanaf 13 jaar met forse, meervoudige problematiek. Jongeren die geplaatst worden voor crisisopvang of welke deel gaan nemen aan een lang woon/werktraject, hebben geen mogelijkheid om thuis te wonen, zijn op school of werk uit de boot gevallen en hebben geen, of negatieve vriendschappen en relaties. In alle gevallen spelen pedagogische problematiek (individuele problematiek van de ouders, vaardigheidstekorten voor opvoedings-, relatieproblematiek ouders) en communicatieproblemen. Bij de jongeren speelt in vele gevallen op persoonlijkheidsvlak, een zich ontwikkelende persoonlijkheidsstoornis, is er sprake van agressieproblematiek, sociale inadequatie en in toenemende mate ADHD-problematiek. De meeste klanten hebben justitiële contacten. De doelgroep is afkomstig uit Brabant. 12

13 Hoofdstuk 3 Bevindingen op hoofdlijnen Om de kwaliteit van het aanbod van Topaze als zijnde de nieuwe zorgaanbieder te kunnen beoordelen, heeft de inspectie onderzocht in hoeverre de instelling voldoet aan wettelijke voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat, het professioneel handelen en hoe zij de continuïteit waarborgt. Deze begrippen heeft de inspectie op basis van wet- en regelgeving ( WJZ) uitgewerkt in een toetsingskader (zie bijlage), waarin ook is opgenomen de verwachtingen die zij heeft bij het toetsen van de genoemde aspecten Voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat Informatie aan cliënt voorafgaand aan de opname Informatie aan cliënt voorafgaand aan de opname De zorgaanbieder informeert de cliënt voorafgaand aan de uitvoering van de zorg over het hulpverleningsproces en over zaken die van belang zijn voor de werkwijze. Voorafgaand aan de aanmelding krijgt de jeugdige van Bureau jeugdzorg informatie, onder andere een informatiefolder over het project. Tijdens het intakegesprek, een tweetal weken voorafgaand aan de opname, krijgt de jeugdige informatie over het hulpverleningsproces. In dit gesprek komen regels, afspraken en voorwaarden van het project, leer- en ontwikkelingsdoelen aan de orde. Het is de bedoeling dat zoveel mogelijk ouders en jeugdige samen het gesprek bijwonen. Topaze probeert te bereiken dat ook Bureau Jeugdzorg bij het intakegesprek aanwezig zullen zijn Dag en nacht toezicht op de jeugdige De zorgaanbieder geeft in beleid en uitvoering blijk structurele aandacht te besteden aan dag en nachttoezicht op de jeugdige. 13

14 In het beleidsdocument Algemene voorwaarden woon-werk project zijn een aantal zaken rond toezicht vastgelegd. Toezicht tijdens het werk: de ondernemer (boer) ziet toe op de goede uitvoerig van de opgedragen werkzaamheden. De leidinggevende / medewerkers geven aan dat de jeugdige dagelijks onder begeleiding van de boer werkt. Hiervoor is een dagprogramma waarbij er min of meer continue toezicht is op de jeugdige. s Nachts dient de jeugdige op het erf van de boer te blijven. De boer heeft enig zicht op waar de jongere s nachts verblijft. Er zijn geen afspraken over toezicht in de nacht. De jeugdige verblijft in een eigen ruimte (dit kan een woonunit zijn). De boer heeft de sleutel van dit verblijf Handelen bij incidenten De zorgaanbieder heeft beleid ten aanzien van het handelen bij incidenten en bij het vermoeden van kindermishandeling/seksueel misbruik In het instellingsbeleid zijn instructies vastgelegd voor het geval een jeugdige wegloopt. Verder is vastgelegd dat de boer bij strubbelingen op elk moment contact op kan nemen met Topaze. Uit de interviews blijkt dat er 24-uurs bereikbaarheid en beschikbaarheid is van Topaze. De boer kan contact opnemen met deze bereikbaarheidsdienst. De jeugdige kan zelf geen contact met de bereikbaarheidsdienst opnemen. De jeugdige dient via de boer de bereikbaarheidsdienst van Topaze bereiken. Tot dusver zijn er enkele wegloopincidenten geweest. In alle gevallen was de jeugdige 2 tot 3 dagen zoek. Alle betrokkenen zoals ouders en Bureau jeugdzorg zijn hiervan op de hoogte gebracht. Ook is er melding van het weglopen bij de politie gedaan. Er is geen specifiek beleid vastgelegd op het gebied van handelen bij (signalen van) seksueel misbruik. Ten aanzien van seksueel misbruik geven de medewerkers aan geen specifiek afspraken te hebben gemaakt. Dit valt volgens de medewerkers onder de afspraken voor handelen bij incidenten. Signalen zullen intern gemeld worden. Deze afspraak geldt voor ieder signaal over afwijkend gedrag Inzagerecht De zorgaanbieder heeft een regeling vastgelegd die voldoet aan de wettelijke vereisten, over de mogelijkheid van inzage door de cliënt in zijn persoonlijk dossier. De zorgaanbieder informeert de cliënt over deze regeling. Het inzagerecht van de cliënt is niet opgenomen in het beleid van Topaze. 14

15 Uit de interviews blijkt dat jeugdigen bij Topaze recht hebben op inzage en afschrift. De jeugdigen vernemen van deze mogelijkheid bij de eerste rapportage. Ouders hebben alleen inzage na toestemming hiertoe van de jeugdige boven de 16 jaar. De uitvoering voldoet grotendeels aan de vereisten Cliëntvertrouwenspersoon, medezeggenschap De zorgaanbieder heeft een vertrouwenspersoon voor de cliënten en stelt deze in de gelegenheid zijn taak uit te voeren op basis van vastgestelde werkafspraken. De zorgaanbieder heeft de medezeggenschap van de cliënten georganiseerd volgens de wettelijke vereisten. Er is een cliëntenraad ingesteld die in de gelegenheid wordt gesteld om de gemeenschappelijke belangen van de cliënten te behartigen. De instelling heeft voor haar cliënten geen afspraken met een vertrouwenspersoon gemaakt. Er is hiervoor geen beleid opgesteld. Er is bij Topaze geen cliëntenraad ingesteld. Niet geregeld is op welke wijze cliënten inspraak kunnen hebben op het te voeren instellingsbeleid Klachtenregeling De zorgaanbieder heeft een klachtenregeling, waarin is opgenomen de procedure, de samenstelling van de klachtencommissie en de afhandeling van klachten. Topaze heeft een klachtenregeling vastgelegd. In de regeling wordt de procedure bij klachten beschreven. Bij klachten zal de directeur bemiddelingsgesprekken met de klager voeren. Wanneer klager het niet eens is met de uitkomst kan klager zich, volgens de procedure, wenden tot de provinciale klachtencommissie. Topaze heeft nog geen officiële klachten van jeugdigen ontvangen. De klachtenprocedure is niet aangepast aan de vereisten uit de Wet op de jeugdzorg. In de procedure zijn geen termijnen voor de afhandeling van de klacht opgenomen. Er is geen klachtencommissie die uit tenminste drie onafhankelijke leden bestaat. De onafhankelijkheid van de procedure is niet gewaarborgd Pleegzorg Bij pleegzorg onderzoekt de zorgaanbieder de geschiktheid van het gezin hiertoe is er een verklaring van geen bezwaar, een screening en is een pleegcontract gesloten. 15

16 Gezien de definitie van pleegzorg in de Wet op de jeugdzorg (zie toetsingskader) heeft de inspectie de hulpvorm van plaatsing bij de boer aangemerkt als (een vorm van) pleegzorg waar overeenkomstige waarborgen voor gelden. De instelling heeft geen verklaring van geen bezwaar van de Raad voor de Kinderbescherming voor de inwonenden op het adres van de boeren. Topaze werkt niet met pleegcontracten. Uit het interview blijkt dat screening plaats vindt van boeren door Topaze voorafgaand aan de plaatsing van jeugdigen. Topaze screent onder andere op werk, gezinsconstructie, organisatie, ligging, intenties en dergelijke. Een nadere toetsing hiervan is niet mogelijk aangezien er geen verslaglegging gemaakt wordt van de uitkomsten van de screening. De instelling voldoet niet aan de vereisten voor pleegzorg waarmee de veiligheid van jeugdigen die bij particulieren ondergebracht worden niet in voldoende mate gewaarborgd is. Wat betreft de aanmerking van de hulpvorm pleegzorg wijst Topaze er met klem op dat met de Provincie Noord-Brabant is afgesproken dat de plaatsingen onder de hulpvorm Residentiële Zorg vallen en niet onder de hulpvorm pleegzorg Overige bevindingen De inspectie trof de volgende punten aan die zij niet onbesproken wil laten: -Contactbeperking: De eerste 3 maanden na aanvang van de plaatsing is sprake van contactbeperking tussen de jeugdige en zijn omgeving. De eerste vijf weken is er geen enkel contact tussen de jeugdige en zijn ouders, daarna alleen telefonisch contact. De omgang tussen ouders en jeugdige wordt dermate ingeperkt dat dit niet kan zonder expliciete instemming van ouders en jeugdige. De mate van contactbeperking kan zonder instemming alleen door middel van een gerechtelijke uitspraak opgelegd worden omdat anders wordt gehandeld in strijd met het recht op omgang. De mate van vrijwilligheid van de jeugdige in de keuze van wel of geen plaatsing bij Topaze wordt nogal beperkt door zijn situatie. Meerdere keren is zichtbaar in dossiers dat de plaatsing vanuit een Justitiële Jeugdinrichting plaats vindt rechtstreeks bij Topaze onder schorsingsvoorwaarden. De mate van vrijwilligheid in de eigen keuze voor plaatsing bij Topaze ten opzichte van het ontzeggen van contact is hierbij een discussiepunt. Bij de keuze voor Topaze dient expliciet stilgestaan te worden bij een contactbeperking door de cliënten, Bureau jeugdzorg en Topaze. Een cliënt- en vraaggerichte aanpak ligt hierbij meer voor de hand dan een algemene beleidsregel die leidt tot contactbeperking. - Arbeidstijden: De daginvulling van het werken bij de boer is niet getoetst aan de vereisten voor arbeidsomstandigheden zoals werktijden e.d. Hoewel hier geen sprake is van een arbeidscontract dienen vereisten rond de arbeidsomstandigheden naar de mening van de inspectie wel in acht 16

17 genomen te worden. Om hier een uitspraak over te doen ligt meer op het domein van de arbeidsinspectie Conclusies voorwaarden voor veiligheid De inspectie concludeert dat een aantal voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat in meer of mindere mate geregeld zijn zoals inzagerecht, informatie voor de cliënt voorafgaand aan de plaatsing, toezicht en handelen bij incidenten.. Een aantal essentiële voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat zijn niet of in niet voldoende mate geregeld. Dit betreft de screening van boerengezinnen, beschikbaarheid van de cliëntvertrouwenspersoon, klachtrecht en medezeggenschap Voorwaarden voor professioneel handelen Om te kunnen beoordelen of de instelling professioneel handelt, heeft de inspectie onderzocht of het begeleidingsproces cliënt- en doelgericht is en of het volgens een bepaald plan verloopt. Tevens is gekeken of dit proces transparant is in de te onderscheiden fases (opname en verblijf) en of op basis van concrete actuele informatie bijgestuurd wordt Opnamefase De zorgaanbieder verleent zorg aan de cliënt op basis van informatie van Bureau Jeugdzorg, waarin Bureau Jeugdzorg heeft vastgesteld (in een indicatiebesluit) waarom welke hulp nodig is. Uit de interviews blijkt dat het formele indicatiebesluit in het bezit is van Topaze. Er is echter nogal eens sprake van vertraging bij de levering van de informatie door Bureau Jeugdzorg waardoor bij opname de indicatie niet altijd aanwezig is. De instelling onderneemt actie richting Bureau Jeugdzorg indien de indicatie niet door deze instelling uit eigen beweging geleverd wordt. Volgens de directeur voldoet de inhoud van de indicatiebesluiten niet altijd aan de verwachtingen. Vaak is er sprake van een te algemeen gestelde problematiek. In de dossiers in zeven van de negen onderzochte dossiers een indicatiebesluit van Bureau jeugdzorg aanwezig. Topaze doet nog een eigen intake en oordeelt dan zelf of de jeugdige geschikt is voor het aanbod van Topaze. Er is overleg tussen Topaze en Bureau Jeugdzorg over de geschiktheid van het aanbod voor de jeugdige. 17

18 Verblijfsfase Het hulpverleningsplan De zorgaanbieder stelt een hulpverleningsplan op dat onderbouwt wat de zorgaanbieder in aansluiting op de indicatiestelling gaat doen, waarom en waartoe. Dit hulpverleningsplan wordt vastgesteld voordat de hulp van start gaat, uiterlijk binnen 6 weken nadat bekend is geworden welke zorgaanbieder de hulp gaat bieden. De instelling heeft een hulpverleningsplan, genaamd intakeverslag, vastgesteld. In dit hulpverleningsplan / intakeverslag zijn de onderdelen zoals de problematiek van de jeugdige, de leerdoelen van de jeugdige en wat Topaze gaat ondernemen in het hulpverleningsproces opgenomen. Uit de interviews blijkt dat er altijd een hulpverleningsplan wordt gemaakt. De jeugdigen zijn op de hoogte van het bestaan en de inhoud van het hulpverleningsplan. Zij zijn in het bezit van hun eigen vastgestelde leerdoelen. In elk dossier is een hulpverleningsplan (genaamd intakeverslag) aangetroffen. In een ruime meerderheid van de onderzochte dossiers is het hulpverleningsplan voor de opname opgesteld. Het hulpverleningsplan komt tot stand in overleg met de jeugdige en ouders. Het plan dient voor hen duidelijk en helder te zijn. Er is geen schriftelijk beleid over de wijze waarop het hulpverleningsplan tot stand komt. De jeugdige wordt altijd betrokken bij de totstandkoming van het plan volgens de interviews. De invloed van de jeugdige is zichtbaar bij het formuleren van de leerdoelen. In de plannen worden concrete doelen vastgesteld. In het hulpverleningsplan is over het algemeen het overleg met de jeugdige over het plan niet zichtbaar (mening/instemming van cliënt over het vastgestelde plan) Soms worden de ouders volgens een interview betrokken, zoveel als voor hen mogelijk is. Uit geen enkel plan blijkt dat het met de ouders is besproken. De invloed van cliënten is dan ook niet zichtbaar in de vastgestelde hulpverleningsplannen behoudens de invloed van de jeugdige op zijn leerdoelen. Het hulpverleningsplan is in overleg met Bureau Jeugdzorg tot stand gekomen. Als er geen overleg heeft plaatsgevonden is zichtbaar waarom dat was en hoe daarin alsnog wordt voorzien of waarom dat ook in de toekomst niet mogelijk zal zijn. 18

19 Uit het dossieronderzoek blijkt dat het Bureau Jeugdzorg in de uitvoeringspraktijk geen zichtbare rol heeft bij het op- en vaststellen van het begeleidingsplan. Uit de interviews blijkt dat het hulpverleningsplan / intakeverslag altijd wordt verzonden naar Bureau Jeugdzorg. Over het algemeen krijgt Topaze geen reactie op het plan van Bureau Jeugdzorg. Het begeleidingsproces Het begeleidingsproces is doelgericht, transparant en wordt bij gestuurd op basis van concrete informatie Elke opname start met een survival van drie dagen door de jeugdige samen met een begeleider. Er is rapportage over de survival. In overleg met de jeugdigen worden concrete doelen vastgesteld. De jeugdige is in het bezit van zijn werkdoelen. De begeleider heeft twee maal per week een begeleidingsgesprek met de jeugdige waarin de vorderingen ten aanzien van de leerdoelen worden besproken. De begeleider rapporteert zeswekelijks over de ontwikkelingen van de jeugdige. Gedurende het verblijf wordt de jeugdige besproken in het team. Evaluatie: Het plaatsvinden van evaluaties door Bureau jeugdzorg, zo blijkt uit de interviews, is afhankelijk van de individuele werker van Bureau Jeugdzorg. De evaluaties vinden zelden op initiatief van Bureau Jeugdzorg plaats. Van structurele betrokkenheid van Bureau Jeugdzorg bij de evaluatie van de hulp en regievoering hierin is nauwelijks sprake. Naar aanleiding van evaluaties / teambesprekingen kan het hulpverleningsproces bijgesteld worden. Beëindiging en nazorg: Topaze houdt zich in haar beleid het recht voor om eenzijdig de plaatsing te beëindigen. Topaze biedt gedurende een half jaar nazorg aan jeugdige en ouders als de jeugdige na afronding van het traject weer thuis woont. Eenmaal per week gedurende anderhalf uur vindt thuisbegeleiding plaats. Topaze heeft het voornemen om effectmetingen te doen bij jeugdigen na afronding van de begeleiding. Dit 1 jaar en 3 jaar na beëindiging van de zorg. Dat Topaze zich het recht van eenzijdige beëindiging van de plaatsing voorbehoud is in strijd met de werking van het stelsel van regievoering door Bureau Jeugdzorg en uitvoering door de zorgaanbieder en het recht op zorg van de cliënt Conclusies voorwaarden voor professioneel handelen. Topaze voldoet grotendeels aan de voorwaarden voor professioneel handelen. 19

20 Binnen Topaze is in vrij grote mate sprake van systematisch en planmatig werken aan het hulpverleningsproces van de jeugdige. Er is een duidelijk herkenbaar patroon in het hulpverleningsproces dat in ieder dossier zichtbaar is. Er is een hulpverleningsplan, met concrete doelen, dat leidend is voor de hulp. De begeleiders hebben met vaste regelmaat contact met de jeugdige, ouders en met de boer. De zeswekelijkse rapportages geven inzicht in de leefsituatie en de vorderingen van de jeugdige. Het hulpverleningsproces is inzichtelijk weergegeven. Betrokkenheid van de cliënten bij belangrijke beslismomenten is niet voldoende zichtbaar. Verbetering is te behalen in het zichtbaar maken in het hulpverleningsplan van de invloed van de cliënt op zijn voorgenomen hulpverleningsproces. De mening van de cliënt blijkt niet voldoende uit het plan. De cliëntgerichtheid kan beter door ouders, jeugdige zichtbaar te betrekken bij belangrijke beslismomenten zoals de vaststelling van het hulpverleningsplan en evaluatiemomenten. De samenwerking in de keten Bureau Jeugdzorg Topaze is niet zoals het zou moeten zijn. BJZ is niet zichtbaar als regisseur gedurende de zorgverlening door Topaze. Het recht van eenzijdige beëindiging waarvan Topaze melding maakt is in strijd met de werking van het stelsel van jeugdzorg Voorwaarden voor continuïteit De inspectie verwacht dat de zorgaanbieder, in beleid en praktijk, de zorg zodanig organiseert dat er sprake is van continuïteit in de organisatie van de hulp. De deskundigheidsbevordering van het personeel dient hieraan bij te dragen. De zorgaanbieder draagt zorg voor de continuïteit in het begeleidingsproces. Er is sprake van verantwoorde zorg die uitgevoerd wordt door kwalitatief en kwantitatief afdoende personeel. Bij Topaze zijn naast de directeur (gedragsdeskundige) een drietal medewerkers in vaste dienst. Daarnaast zijn er freelancers werkzaam. Vakanties en ziekte wordt met behulp van elkaars inzet opgevangen. Er kunnen mensen van buiten de instelling ingeschakeld worden bij uitval. Bijvoorbeeld mensen vanuit de reclassering, van waaruit het oorspronkelijke project ooit is opgezet. De medewerkers / begeleiders zijn in het bezit van een relevante opleiding op HBO niveau volgens de instelling. De medewerkers hebben ervaring opgedaan in de jeugdzorg voordat zij bij Topaze in dienst traden. Medewerkers krijgen trainingen aangeboden o.a. over de gehanteerde methodiek ervaringsleren. Daarnaast hebben de werkers themadagen gevolgd. Er is regelmatig interne begeleiding voor medewerkers onder andere door middel van teamoverleg. 20

21 De instelling heeft de inzet van gekwalificeerd personeel geregeld. Ook heeft de instelling geregeld dat uitval van personeel kan worden opgevangen Conclusie De instelling heeft geborgd dat het hulpverleningsproces wordt uitgevoerd door kwalitatief voldoende geschoold personeel. Topaze stelt eisen aan de kwalificatie van medewerkers. De organisatie wordt qua aansturing gedragen door de directeur/gedragsdeskundige. Bij uitval van deze functionaris kan de organisatie korte tijd doordraaien op de aanwezige routine. Verdere ontwikkeling of aansturing bij moeilijke of nieuwe zaken zal problematisch zijn bij het (tijdelijk) wegvallen van deze functionaris. 21

22 22

23 Hoofdstuk 4 Analyse en beoordeling In het vorige hoofdstuk zijn de onderzoeksresultaten en de conclusies gepresenteerd. In dit hoofdstuk doet de inspectie uitspraken over de betekenis van de conclusies voor de (positie) van jeugdigen en hun ouders bij gebruikmaking van het aanbod van Topaze. Daartoe wordt binnen de drie onderzochte aspecten (veilig opvoedingsklimaat, professioneel handelen en continuïteit) aangegeven: - wat naar het oordeel van de inspectie voor de jeugdige het meest belangrijk is; - welke rangorde (weging) dit oplevert in de onderzochte elementen; - welke risico s er zijn in de organisatie van het zorgaanbod voor de jeugdige, gelet op de resultaten van het onderzoek Voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat: analyse Bij voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat gaat het om: - het waarborgen van randvoorwaardelijke veiligheid. - waarborgen voor het kunnen wegnemen of opheffen van een onveilige situatie. De inspectie is van mening dat het voor een jeugdige van belang is dat hij/zij over onveiligheid signalen kan afgeven bij mensen of actie kan ondernemen zodat: o o o hij/zij zelf de onveiligheid kan oplossen (door weg te gaan uit de situatie); hij/zij anderen de onveiligheid kan laten oplossen (door een melding/signaal/klacht), die dat dan ook onmiddellijk doen; anderen kunnen zien (toezicht) of het goed gaat met een jeugdige en zelf kunnen besluiten dat ingrijpen nodig is. Om het voorgaande te realiseren dient een zorgaanbieder vooral de volgende elementen te organiseren: - het geschiktheidonderzoek van pleeg/opvanggezinnen - het toezicht op de jeugdige (zowel intern door de instelling als extern door BJZ/ouders) - het handelen bij incidenten (inclusief handelen in geval van seksueel misbruik) - de beschikbaarheid van een cliëntvertrouwenspersoon, waar een jeugdige gemakkelijk en snel signalen kwijt kan die tot (directe) actie van deze persoon kunnen leiden. De overige elementen zijn ook van belang, maar zijn meer voor de langere termijn en/of overstijgen individuele gevallen. Het betreft dan het organiseren van klachtrecht, inzagerecht en medezeggenschap. Hier past ook de informatieverstrekking aan jeugdige en ouders voorafgaand aan 23

24 de start, maar wel om een andere reden. Jeugdigen maar ook ouders en bureau jeugdzorg hebben namelijk zelf ook een verantwoordelijkheid in het( zich laten) informeren over het zorgaanbod. Analyse en risico-inschatting In het vorige hoofdstuk is geconstateerd dat Topaze niet voldoet aan een aantal waarborgen voor een veilig opvoedingsklimaat die de cliënt mag verwachten. Met name de vereisten rond het geschiktheidonderzoek van de boerengezinnen en het ontbreken van de beschikbaarheid van een cliëntvertrouwenspersoon spelen hierin een belangrijke rol. De aangetroffen situatie betekent dat de jeugdige erg afhankelijk is van (de intenties van) het opvanggezin waar hij of zij terechtkomt. Jongeren kunnen klachten en signalen moeilijk kwijt aan iemand van buiten de instelling. Dit betekent dat als de jongere in een situatie verkeert die hij/zij als onveilig ervaart en dit door Topaze anders wordt ingeschat, dat de jongere hierin moeilijk verandering kan (doen) brengen. De klachtenprocedure garandeert daarbij geen onafhankelijke uitspraak over eventuele klachten. Door het ontbreken van een aantal essentiële voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat loopt de jeugdige op dit moment naar het oordeel van de inspectie een onnodig en daarmee onacceptabel risico Voorwaarden voor professioneel handelen: de analyse De inspectie is van mening dat: - voor jeugdige en ouders voorafgaand aan de start van de zorg/hulp duidelijk moet zijn wat er van wie wordt verwacht en wie er wat gaat doen: zorgaanbieder, BJZ, jeugdige, ouders; - en dat vervolgens (intern en extern) wordt bewaakt dat gedaan wordt wat beloofd is. Om het voorgaande te realiseren zijn, in afnemende prioriteit, de volgende elementen van belang: - opstellen en bespreken van het hulpverleningsplan; - Uitvoering van het plan - Evaluatie (intern door de zorgaanbieder en extern door BJZ met jeugdige en ouders) De prioritering volgt het zorg- of hulpverleningsproces. Met andere woorden, de inspectie meent dat het vooral van belang is om de zaken aan de start goed te regelen, hier ligt de belangrijkste kwaliteitstoets. Analyse en risico-inschatting In het vorige hoofdstuk is geconcludeerd dat Topaze grotendeels aan de voorwaarden voor professioneel handelen voldoet. 24

25 Het zichtbaar betrekken van de cliënten bij voor hen belangrijke beslismomenten is voor verbetering vatbaar is. Er liggen hier risico s ten aanzien van de betrokkenheid van de cliënten bij het vormgeven van het hulpverleningsproces en de verdere beslissingen hierover. Het hulpverleningsproces dient een geregisseerd geheel te zijn waarbij Bureau Jeugdzorg regie voert over de uit te voeren hulp. Er is in het samenspel van regisseur en uitvoerder geen sprake van systematische evaluatie en besluiten over voortzetting dan wel beëindiging van de hulp. Dit punt is een samenspel van Bureau Jeugdzorg en Topaze en ligt dus niet alleen bij Topaze, Het risico bestaat dat de uitvoering van de hulp door Topaze teveel op zichzelf komt te staan zonder een overkoepelende regievoerder. De jeugdige en zijn ouders hebben dus geen garantie dat er toezicht is op de geboden hulp en dat deze geregisseerd wordt zodat altijd geboden wordt wat nodig is. De Inspectie schat beide bovengenoemde risico s in als onwenselijk Voorwaarden voor continuïteit De inspectie heeft een inventarisatie gehouden naar de wijze waarop in het uitvoeringsexperiment jeugdzorgboerderijen de continuïteit is gewaarborgd. Van toetsing, zoals bij de hiervoor besproken aspecten veiligheid en professionaliteit, is hier geen sprake omdat normen ontbreken. De inspectie is van mening dat bij continuïteit van belang is: - dat taken van medewerkers overgenomen kunnen worden door anderen, zodat de zorgaanbieder niet teveel afhankelijk is van personen als het gaat om kennis kunde - de verhouding tussen het aantal medewerkers en de omvang van het zorgaanbod; - de kwaliteit (opleiding, kennis) van medewerkers gerelateerd aan de doelgroep van het zorgaanbod. Analyse en risico-inschatting De inspectie heeft in het vorige hoofdstuk geconstateerd dat de instelling heeft geborgd dat het hulpverleningsproces wordt uitgevoerd door kwalitatief voldoende geschoold personeel. Topaze is een kleine organisatie waarbij de inhoudelijke en organisatorische aansturing in grote mate bij de directeur ligt. De organisatie is kwetsbaar bij het uitvallen van deze persoon. Er liggen enige risico s ten aanzien van de continuïteit bij het wegvallen van deze persoon. 25

26 4.4. Eindoordeel De provincie Noord-Brabant heeft de inspectie verzocht om Topaze te beoordelen op de onderzochte aspecten, zodat dit oordeel een bijdrage kan leveren aan de afweging die de provincie dient te maken rond dit zorgaanbod. De vraag die in dit onderzoek centraal staat is: In hoeverre voldoet Topaze aan wettelijke voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat, het professioneel handelen en hoe waarborgt zij de continuïteit? De inspectie heeft geconcludeerd dat ten aanzien van de vereisten voor een veilig opvoedingsklimaat in belangrijke mate niet aan de basale voorwaarden voor verantwoorde zorg wordt voldaan. Omdat dit onverantwoorde risico s voor de jeugdige kan opleveren en omdat verbetering in deze mogelijk is vindt de inspectie dit niet acceptabel. Duidelijk zichtbaar is dat Topaze aan de vormgeving van het primaire proces van hulpverlening bij haar ontwikkeling voorrang heeft gegeven. Er is bij Topaze sprake van een georganiseerd systematisch hulpverleningsproces. Grotendeels wordt voldaan aan de wettelijke vereisten voor professioneel handelen. De positie van cliënten bij belangrijke beslismomenten en de ketensamenwerking waarbij regievoering over de uitvoering van zorg ondergaan dient te worden is voor verbetering vatbaar. Het gegeven dat Topaze een kleine op zichzelf werkende organisatie is met weinig personeel en 1 leidinggevende zorgt ervoor dat de instelling als organisatie kwetsbaar is voor uitval van personeel, met name bij uitval van de leidinggevende. De inspectie stelt nadrukkelijk dat zij niet in het onderzoek heeft betrokken de vraag of het aanbod een inhoudelijke meerwaarde heeft ten aanzien van het hebben van een genoegzaam aanbod in de Provincie. Informatie hierover kan de provincie opvragen bij de betrokken partijen in het veld, in ieder geval Bureau Jeugdzorg. In de inleiding van dit rapport en in het projectplan heeft de inspectie aangegeven welke aspecten niet onderzocht maar toch ook relevant zijn. Het gaat dan om aspecten als: personeelsaspecten (anders dan wat hierover in de vorige paragraaf is aangegeven). de fysieke veiligheid van de jeugdige in en tijdens de opvang. de statuten/organisatievorm/structuur van de zorgaanbieder. de onafhankelijkheid van personen, werkzaam bij de zorgaanbieder, en hun functies. de financiële aspecten van de zorgaanbieder. de huisvesting, arbeidsomstandigheden voor jeugdigen. 26

27 De inspectie is van oordeel dat de instelling verantwoordelijk is voor de kwaliteit van de zorg die zij leveren en de provincie verantwoordelijk is voor de handhaving en het doen regelen van deze aspecten. 27

28 28

29 Hoofdstuk 5 Aanbevelingen Op grond van het onderzoek komt de inspectie tot de volgende aanbevelingen aan de Provincie Noord-Brabant: 1. Indien de Provincie besluit om op structurele basis gebruik te blijven maken van het aanbod van Topaze: Maak concrete afspraken met Topaze die ertoe leiden dat de basale voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat gewaarborgd zijn. Het gaat dan om de volgende aspecten Op zeer korte termijn voldoen aan de voorwaarden voor de beoordeling van de geschiktheid van boerengezin met name zorg dragen voor de verklaring van geen bezwaar. Zorg dragen voor de beschikbaarheid van de cliëntvertrouwenspersoon, een onafhankelijke klachtenregeling en de organisatie van de medezeggenschap. Geef hierbij aan wanneer aan welke voorwaarden moet worden voldaan rekening houdend met de weging die de inspectie weergegeven heeft bij haar analyse en beoordeling. 2. Maak concrete afspraken met Topaze die ertoe leiden dat de voorwaarden voor professioneel handelen verder uitgewerkt worden. Het gaat dan om de aspecten: - Het waarborgen van de invloed van de cliënt bij belangrijke beslismomenten in de hulpverlening. - De ketensamenwerking met Bureau jeugdzorg waarbij regievoering over de uitvoering van de hulp gewaarborgd dient te zijn. 3. Betrek bij de beoordeling of er op structurele basis gebruik wordt gemaakt van het aanbod van Topaze ook de overige aspecten waarvan de Inspectie in de inleiding van dit rapport en haar projectplan heeft aangegeven dat ze relevant zijn, maar niet onder het domein van de Inspectie jeugdzorg vallen. 29

30 30

31 Bijlage 1: Toetsingskader (Nieuwe) Zorgaanbieders In het toetsingskader komen aan de orde: 1. wat de wettelijke eisen zijn die aan zorgaanbieders vanuit de Wet op de jeugdzorg worden gesteld 2. hoe de inspectie deze wettelijke eisen leest en wat de cliënt volgens de inspectie mag verwachten 3. wat de inspectie verwacht aan te treffen bij de zorgaanbieders Deze drie punten vormen het toetsingskader dat de inspectie bij het onderzoek hanteert. 1. De wettelijke eisen Het toetsingskader is gebaseerd op bepalingen uit de volgende Wet, Besluit en Regeling: Wet op de jeugdzorg (Wjz) Uitvoeringsbesluit Wjz (Uvb) Regeling Pleegzorg (Rplz) 31

32 2. Hoe de inspectie de wettelijke eisen leest en wat de cliënt volgens de inspectie mag verwachten De inspectie onderzoekt of de zorgaanbieder verantwoorde zorg biedt. De veiligheid van het opvoedingsklimaat en het professioneel handelen staan hierbij centraal (zie projectplan). Hieronder geeft de inspectie aan hoe zij de wettelijke bepalingen leest; de inspectie formuleert hier wat de cliënt van de instelling die de gevraagde hulp verleent op grond van de wet mag verwachten. Veilig opvoedingsklimaat Om te beoordelen of de aangetroffen situatie voldoet worden de bevindingen van de Inspectie afgezet tegen normen voor een veilig opvoedingsklimaat. In het kader van dit onderzoek verwacht de Inspectie dat: toezicht op de jeugdige bij opvang aanwezig is; incidenten of andere gebeurtenissen rond de jongeren inzichtelijk zijn; zichtbaar is op welke wijze deze incidenten en gebeurtenissen opgelost worden; de jongeren bij hun leefomgeving betrokken worden; de individuele jeugdige weet wat hij van de hulp en/of opvang kan verwachten; de jongere zijn/haar perspectief kent vanuit het eigen hulpverleningsproces (en op welke wijze hierover met hem/haar wordt gesproken). De cliënt mag verwachten dat de zorgaanbieder een zo groot mogelijke mate van veiligheid biedt gedurende de hulp. De fysieke veiligheid van de jeugdige bij opvang dient gewaarborgd te zijn door toezicht op de jeugdigen. De voorwaarden voor een veilig opvoedingsklimaat dienen aanwezig te zijn: -melden bij vermoedens van kindermishandeling -organisatie van de medezeggenschap, 32

33 -beschikbaarheid van de cliëntvertrouwenspersoon -klachtenregeling -recht op inzage -geestelijke verzorging - verklaring van geen bezwaar bij pleegzorg Genoemde onderwerpen dienen zodanig georganiseerd te zijn dat redelijkerwijs een veilig opvoedingsklimaat te verwachten valt. 33

34 Professioneel handelen Om te beoordelen of de aangetroffen situatie voldoet worden de bevindingen van de Inspectie afgezet tegen wettelijke normen voor professioneel handelen. Bij de normen voor het professioneel handelen gaat de Inspectie ervan uit dat: het begeleidingsproces cliëntgericht is; het begeleidingsproces planmatig is; het begeleidingsproces doelgericht is; het begeleidingsproces transparant is in zijn stappen, zowel naar volgorde, inhoud, besluitvorming, afstemming en communicatie; het begeleidingsproces (bij)gestuurd wordt op basis van concrete informatie die tijdens de uitvoering ter beschikking komt. Continuïteit Een zorgaanbieder is ervoor verantwoordelijk het zorgvelenigsproces te organiseren met kwaltitatief en kwantitatief afdoende personeel. De inspectie gaat er daarom van uit dat: - een zorgaanbieder vaststelt het aantal medewerkers dat nodig is om verantwoorde zorg te verlenen; - een zorgaanbieder vaststelt welke deskundigheden nodig zijn, gelet op het zorgaanbod en de doelgroep - een zorgaanbieder organiseert dat medewerkers deskundig blijven om verantwoorde zorg te leveren.. Indicatiebesluit - Hulpaanbod In de jeugdzorg draait het om de hulp aan de jeugdige en zijn ouders (de cliënt). Jeugdzorg verleend door een zorgaanbieder is niet vrij toegankelijk. Geïndiceerde jeugdzorg aan een jeugdige kan alleen plaats vinden op grond van een formeel vastgelegd besluit van (meestal) Bureau Jeugdzorg, waarin is vastgelegd wat de hulpvraag van de cliënt is en welk aanbod van jeugdzorg de beste mogelijkheden biedt (indicatiebesluit). Bureau Jeugdzorg is verantwoordelijk voor het indicatiebesluit. 34

35 Het indicatiebesluit dient de zorgaanbieder duidelijkheid te geven over wat de cliënt en Bureau Jeugdzorg van hem verwachten en binnen welke termijn dit dient te gebeuren. Het is mede de verantwoordelijkheid van de zorgaanbieder om er voor zorg te dragen dat hij een indicatiebesluit in zijn bezit heeft. De zorgaanbieder heeft deze informatie nodig om voorafgaand aan de start van de hulp een hulpverleningsplan op te stellen. Indien Bureau jeugdzorg van mening is dat onmiddellijke hulp (crisissituatie) geboden dient te worden is jeugdzorg zonder schriftelijk indicatiebesluit mogelijk. Deze aanspraak vervalt zogauw er wel een indicatiebesluit is genomen, maar in ieder geval na vier weken. Het hulpverleningsplan Wat de zorgaanbieder te bieden heeft aan de jeugdige en zijn ouders en wat ieders bijdrage moet zijn aan een zo groot mogelijk rendement van de hulp, legt de zorgaanbieder vast in het hulpverleningsplan (van de jeugdige). De kwaliteit van hulpverlening wordt vergroot door een duidelijke samenhang tussen indicatiebesluit en hulpverleningplan. De cliënt kan met behulp van het hulpverleningsplan van de zorgaanbieder toetsen of de zorgaanbieder de hulpvraag goed heeft begrepen, of de voorgenomen activiteiten aansluiten bij zijn problemen en of hij inschat dat met deze activiteiten het gewenste resultaat daadwerkelijk kan worden bereikt. Bureau Jeugdzorg heeft het hulpverleningsplan nodig om te toetsen of de geïndiceerde hulp gegeven zal worden en om de planning en de regie van het totale hulpverleningsproces vorm te kunnen geven. Bovendien geeft het plan de noodzakelijke handvatten om de zorg op een afgesproken tijdstip te evalueren. De zorgaanbieder heeft er belang bij om, voordat hij begint met de hulpverlening, te weten of de cliënt en het Bureau Jeugdzorg instemt met de geplande activiteiten. Het hulpverleningsplan is voor alle betrokken partijen een functioneel document als het tijdig aanwezig is en aansluit op het indicatiebesluit, als de cliënt erbij betrokken is, als het concreet is en begrijpelijk is voor de cliënt. 35

36 Evaluatie en afsluiting van de hulp Voor de cliënt is het van belang dat tijdig een evaluatie van de hulp plaats vindt. Bureau Jeugdzorg dient als regievoerder de gegeven hulp te evalueren. Het is hierbij voor een goede evaluatie van belang dat Bureau Jeugdzorg door de zorgaanbieder op de hoogte gebracht wordt over de voortgang en resultaten van de hulp. De evaluatie dient te leiden tot een besluit over de voortzetting, bijsturing of beëindiging van de hulp. De zorgaanbieder werkt mee aan de evaluatie van de hulp door Bureau Jeugdzorg en de eventuele verder uitvoering van de hulp. 3. Wat de inspectie verwacht aan te treffen bij zorgaanbieders Hieronder staat schematisch weergegeven wat de inspectie verwacht aan te treffen bij de zorgaanbieders op grond van de wettelijke eisen. Wettelijke eisen wettelijke bepalingen Inspectie verwacht aan te treffen Continuïteit/ verantwoorde zorg De zorgaanbieder organiseert de zorgverlening op zodanige wijze, voorziet de zorgeenheid zowel kwalitatief als kwantitatief zodanig van personeel en materieel, en draagt zorg voor een zodanige verantwoordelijkheidstoedeling, dat een en ander leidt of redelijkerwijs moet leiden tot een verantwoorde zorg. art 25 lid 3 Wjz De inspectie verwacht dat de zorgaanbieder, in beleid en praktijk, de zorg zodanig organiseert dat verantwoorde zorg gegeven wordt; de veiligheid van de jeugdige gewaarborgd is en er professioneel gehandeld wordt. Deskundigheidsbevordering van het personeel dient hieraan bij te dragen 36

37 Wettelijke eisen wettelijke bepalingen Inspectie verwacht aan te treffen Verantwoorde zorg omvat mede de systematische bewaking, beheersing en verbetering van de kwaliteit van de zorg. Dit bevat a. het op systematische wijze verzamelen en registreren van gegevens betreffende de kwaliteit van de zorg; b. het aan de hand van de gegevens, bedoeld onder a, op systematische wijze toetsen in hoeverre de wijze van uitvoering van artikel 25 leidt tot een verantwoorde zorgverlening; c. het op basis van de uitkomst van de toetsing, bedoeld onder b, zonodig veranderen van de wijze waarop artikel 25 wordt uitgevoerd. art 26 Wjz De inspectie verwacht dat de zorgaanbieder permanente activiteiten onderneemt die enerzijds gericht zijn op het toezien of een bepaald kwaliteitsniveau gehaald wordt en behouden blijft en anderzijds op het corrigeren van de eventuele afwijkingen van dat niveau. De zorgaanbieder bewaakt dat er gebeurt wat er moet gebeuren in de verschillende stadia van het hulpverleningsproces. De zorgaanbieder verzamelt gegevens ter bevordering van de kwaliteit. Bij gebreken in de uitvoering is zichtbaar dat deze bewaking functioneert Gebreken in de uitvoering worden hersteld. professioneel handelen Indicatiebesluit - Hulpaanbod Als BJZ van oordeel is dat er sprake is van een situatie waarin onmiddellijke verlening van jeugdzorg (crisisplaatsing) noodzakelijk is, dan heeft de cliënt aanspraak op deze jeugdzorg zonder dat er een indicatiebesluit is genomen. art Uvb. De inspectie verwacht dat uit het dossier van de zorgaanbieder blijkt dat Bureau Jeugdzorg heeft vastgesteld dat er sprake is van een crisisplaatsing. De cliënt kan geplaatst worden zonder schriftelijk indicatiebesluit. De zorgaanbieder weet wat de problemen zijn van de cliënt op basis waarvan de zorgaanbieder zorg gaat verlenen. Deze aanspraak [op onmiddellijke crisisopvang] vervalt als er een indicatiebesluit is genomen. Zij vervalt in ieder geval na 4 weken art Uvb De inspectie verwacht dat een crisisplaatsing maximaal vier weken duurt. Na de termijn van vier weken crisisplaatsing dient het zorgaanbod aan te sluiten op het indicatiebesluit. Als dezelfde zorgaanbieder de hulp voortzet zal er een daartoe strekkend indicatiebesluit in het dossier van de jeugdige aanwezig dienen te zijn. 37