1 Cellulaire communicatie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "1 Cellulaire communicatie"

Transcriptie

1 1 Cellulaire communicatie Voorkennis Telecommunicatie: Kenmerk simplex- en full duplex-verbinding. Kenmerk thermische ruis en signaal-ruis-verhouding. Inleiding De eerste generatie mobiele netwerken was gebaseerd op zenders met een hoog vermogen en een groot dekkingsgebied. Op hoge torens werden hiervoor antennes geplaatst. Alhoewel deze benadering resulteerde in een uitgestrekt dekkingsgebied, was hergebruik van dezelfde zendfrequenties vanwege interferentie onmogelijk. Interferentie in deze context betekent dat twee dicht bij elkaar gelegen zenders een signaal verzenden binnen dezelfde frequentieband. Deze twee signalen verstoren elkaar. In overlappingsgebieden resulteert dit in een zeer slechte ontvangst van het signaal. Binnen een dekkingsgebied van drieduizend vierkante kilometers konden in de jaren zeventig slechts twaalf mobiele gebruikers tegelijkertijd bellen. Nieuwe frequentiebanden reserveren voor mobiele communicatie was echter onmogelijk. 1.1 Cellulaire netwerken Cellulaire communicatie was de doorbraak bij het oplossen van het bandbreedte-probleem. Bij deze communicatievorm vervangen we een zender met een hoog vermogen door een zenders met een laag zendvermogen. Een zender/ontvanger (base station) binnen een cellulair communicatiesysteem dekt een klein gedeelte van het totale dekkingsgebied af. Elk base station krijgt een beperkt kanalen toegewezen. Omringende base stations maken gebruik van kanalen die binnen andere frequentiegebieden liggen. Hierdoor is de interferentie minimaal. In figuur 1.1 is het principe van cellulaire communicatie afgebeeld. Situatie A cluster met vier frequenties f1 f2 f3 f4 f1 f2 f3 f4 f1 f2 f3 f4 f1 f2 f3 f4 cel (hexagon) Situatie B cluster met zeven frequenties f1 f2 f4 f5 f6 Figuur 1.1 Cellulaire communicatie f1 f2 f4 f5 f6 f1 f2 f3 f4 f5 f7 f6 f3 f7 f3 f2 f4 f5 f6 f7 f1 f2 f4 f5 f6 f1 f3 f7 f3 f7 Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 1

2 Cellen waarin dezelfde aanduiding staat, gebruiken dezelfde frequentieband. Een zeshoekige cel wordt ook wel aangeduid met de term hexagon. Om een groep cellen die bij elkaar hoort (cluster) tekenen we een dikke lijn. In figuur 1.1 zijn twee clusters afgebeeld. In situatie A is de cluster-grootte, N, gelijk aan 4 en de hergebruik-frequentie-factor 1/4. De cluster-grootte in situatie B is 7 en de hergebruik-frequentie-factor 1/7. Voorbeeld 1.1 Inleiding Een cellulair telefoonsysteem voor full duplex-verbindingen beschikt over een totale bandbreedte van 33 MHz. Voor een full duplex-verbinding zijn twee simplex-kanalen nodig. Het ene simplex-kanaal gebruikt het telefoonsysteem om spraak te verzenden en het andere kanaal voor ontvangst. De bandbreedte van een simplex-kanaal is 25 khz. Gevraagd Bereken het maximale full duplex-kanalen per cel, indien: a) een cluster uit 4 cellen bestaat; b) een cluster uit 7 cellen bestaat; c) een cluster uit 12 cellen bestaat. Oplossing Voor een full duplex-verbinding is een bandbreedte van 2 x 25 khz = 50 khz nodig. Het cellulaire telefoonsysteem kan per cluster : 50 = 660 full duplex-kanalen tegelijkertijd in stand houden. a) Indien een cluster uit 4 cellen bestaat, kan elke cel in dit cluster maximaal 660:4= 165 full duplex-verbindingen in stand houden. b) Indien een cluster uit 7 cellen bestaat, kan elke cel in dit cluster maximaal 660:7 95 full duplex-verbindingen in stand houden. c) Indien een cluster uit 12 cellen bestaat, kan elke cel in dit cluster maximaal 660:12=55 full duplex-verbindingen in stand houden. Voorbeeld 1.2 Een cellulair telefoonsysteem gebruikt control-kanalen voor besturingsdoeleinden zoals bijvoorbeeld het opbouwen en verbreken van verbindingen. Het cellulaire telefoonsysteem uit de inleiding in voorbeeld 1.1 gebruikt voor de control-kanalen een bandbreedte van 1 MHz. Gevraagd Bereken het maximale full duplex-control- en -spraakkanalen per cel, indien: a) een cluster uit 4 cellen bestaat; b) een cluster uit 7 cellen bestaat; c) een cluster uit 12 cellen bestaat. Oplossing Een bandbreedte van 1 MHz voor control-kanalen betekent dat per cluster 1000:(2x25)= 20 full duplex-kanalen beschikbaar zijn voor besturingsdoeleinden. Het full duplex-kanalen per cluster voor spraak is = 640. a) Indien een cluster uit 4 cellen bestaat, kan elke cel in dit cluster maximaal 640:4= 160 full duplex-verbindingen in stand houden voor spraakverkeer. Het maximaal full duplex-verbindingen voor control-kanalen is: 20:4=5. In de praktijk heeft elke cel slechts één full duplex-verbinding nodig voor een controlkanaal. Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 2

3 b) Indien een cluster uit 7 cellen bestaat, is de situatie als volgt: cellen control-kanalen per cel totaal per cluster cellen kanalen voor spraakverkeer totaal totaal 20 totaal 640 In de praktijk heeft elke cel slechts één full duplex-verbinding nodig voor een control-kanaal. Dit betekent dat we de full duplex-kanalen als volgt verdelen: cellen control-kanalen per cel totaal per cluster cellen kanalen voor spraakverkeer totaal totaal 4 totaal 640 c) Indien een cluster uit 12 cellen bestaat, is de situatie als volgt: cellen control-kanalen per cel totaal per cluster cellen kanalen voor spraakverkeer totaal totaal 20 totaal 640 In de praktijk heeft elke cel slechts één full duplex-verbinding nodig voor een control-kanaal.dit betekent dat we de full duplex-kanalen als volgt verdelen: cellen control-kanalen per cel totaal per cluster cellen kanalen voor spraakverkeer totaal totaal 12 totaal 640 Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 3

4 1.2 Co-channel-interferentie Hergebruik van frequentiebanden betekent dat binnen een dekkingsgebied verschillende cellen dezelfde frequentiebanden gebruiken. Deze cellen worden in vakliteratuur aangeduid met de term co-channel-cells. Interferentie tussen co-channel-signalen heet co-channel interferentie. Storende invloeden van thermische ruis kunnen we sterk reduceren door de signaal-ruisverhouding te verhogen. In tegenstelling tot thermische ruis lukt dit niet bij co-channelinterferentie. Een hoger zendvermogen resulteert immers in een nog grotere inteferentie bij de nabij gelegen co-channels. Reductie van co-channel-interferentie kunnen we alleen bereiken, indien co-channel cells ver genoeg uit elkaar staan. Wanneer elke cel even groot is en base stations hetzelfde zendvermogen hebben, is de cochannel interferentie onafhankelijk van het zendvermogen. Co-channel-interferentie is afhankelijk van de cel-radius (R) en de afstand tussen de middelpunten van co-channel cells (D). De gewenste afstand tussen de middelpunten van co-channel cellen kunnen we berekenen met de formule: Q = D/R = (3 x N) Q is de hergebruikverhouding van co-channels. N is het cellen per cluster. Radius van een cel (R) D afstand tussen co-channels cells Figuur 1.2 Co-channels Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 4

5 Voorbeeld 1.3 Gegeven Een stad heeft een oppervlakte van 3400 km 2 en wordt gedekt door een cellulair netwerk. De kenmerken van dit netwerk zijn: Clustergrootte van 7 cellen. Radius van een cel is 6,4 km. Elke cel heeft hetzelfde zendvermogen. Frequentiespectrum van het cellulaire netwerk is 40 MHz. Bandbreedte full-duplex-kanaal is 60 KHz. Gevraagd a) Bepaal het cellen voor het cellulaire netwerk in de stad. b) Bepaal het full-duplex-kanalen per cel. c) Bepaal de minimale afstand tussen twee cellen die informatie verzenden/ontvangen binnen dezelfde bandbreedte. Oplossing a) De oppervlakte van cel (hexagon) = 2,5981R 2 De radius (R) van een cel is 6,4 km. Dit betekent dat het dekkingsoppervlakte van een cel gelijk is aan 2,5981 x (6,4) 2 = 106,418 km 2. Het cellen voor het cellulaire netwerk in de stad is 3400/106,418 = 32. b) Het frequentiespectrum van het cellulaire netwerk is 40 MHz. De bandbreedte van een full-duplex-kanaal is 60 KHz. Het totaal full-duplex-kanalen per cluster is (40 x 10 6 ) / (60 x 10 3 ) = 666 fulduplex-kanalen. Een cluster in het cellulaire netwerk van deze stad bestaat uit zeven cellen. Het full-duplex-kanalen per cel is daarom 666/7 = 95. c) Om co co-channel interferentie te voorkomen moet er een minimale afstand zijn tussen twee cellen die in dezelfde bandbreedte informatie verzenden/ontvangen. De afstand berekenen we met de formule: Q = D/R = (3 x N). * Het cellen per cluster (N) is 7. * Q = (3 x 7)= 4,582 De minimale afstand tussen co-channel cels is: * D = Q * R = 4,582 x 6,4 = 29,32 km. Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 5

6 1.3 Cellulair netwerk Een cellulair netwerk heeft een draadloze verbinding naar het vaste telefoonnetwerk. In figuur 1.3 is een cellulair netwerk afgebeeld. base station Mobiel Station (MS) MSC Telefoonnetwerk Figuur 1.3 Cellulair systeem De basiscomponenten in figuur 1.3, zijn: 1) Een mobiel station (ms). 2) Base station. Dit station bestaat uit ontvangers, zenders en antennes die tegelijkertijd verschillende full duplex in stand kunnen houden. 3) Mobile Switching Centre (MSC). In vakliteratuur soms aangeduid met de term Mobile Telephone Switching Office (MTSO). Elk mobiel station communiceert met één van de base stations. Wanneer de gebruiker van een mobiel station zich verplaatst, kan een telefoongesprek via verschillende base stations plaatsvinden. Dit betekent dat de bandbreedte van het spraak- en control-kanaal verandert zonder dat de gebruiker van het mobiele station daar iets van mag merken. Het doorgeven van de telefoonverbinding van de het ene naar het andere base station heet handover-procedure. Het MSC coördineert de activiteiten van alle base stations en koppelt het cellulaire netwerk aan het telefoonnetwerk. Een standaard MSC is geschikt voor cellulaire abonnees en kan tegelijkertijd 5000 telefoonverbindingen in stand houden. Daarnaast kan een MSC telefoonkosten doorberekenen en ondersteunt het onderhoud van systeemfuncties. Communicatie tussen een mobiel en base station is vastgelegd in een Common Air Interface (CAI). Deze interface omvat de volgende vier kanalen: Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 6

7 1) Forward Voice Channel (FVC). Via dit kanaal vindt het spraakverkeer van het base station naar het mobiele station plaats. De communicatie van het base station naar het mobiele station wordt ook wel aangeduid met de term down link. 2) Reverse Voice Channel (RVC). Via dit kanaal vindt het spraakverkeer van het mobiele station naar het base station plaats. De communicatie van het mobiele station naar het base station wordt ook wel aangeduid met de term up link. 3) Forward Control Channel (FCC). Via dit kanaal vindt het opzetten van spraakverbindingen van het base station naar het mobiele station plaats. 4) Reverse Control Channel (RCC). Via dit kanaal vindt het opzetten van spraakverbindingen van het mobiele station naar het base station plaats. Control Channels versturen en ontvangen berichten voor het opzetten van verbindingen. Mobiele stations die geen telefoonverbinding in stand houden, monitoren continu control channels. Op het moment dat we een mobiel station inschakelen, tast het eerst af van welk FCCkanaal het ontvangen signaal het sterkst is. 1.4 Mobiele verbinding Wanneer we bellen naar een mobiel station, gebeurt het volgende: 1) Een Mobile Switching Centre geeft de oproep door aan alle base stations. 2) Base stations versturen een International Mobile Subscriber Identity (IMSI) als een braodcast-bericht via de forward control channels. Elk mobiel station heeft naast een telefoonnummer een uniek IMSI-nummer dat uit 15 cijfers bestaat. 3) Na ontvangst van het IMSI-nummer verstuurt het mobiele station onderstaande gegevens via het reverse control channel: a) Electronic Serial Number (ESN). In een mobiele telefoon is dit nummer vastgelegd in de Subscriber Identity Module (SIM). b) Station Class Mark. Dit getal is een indicatie van maximale zendvermogen van het mobiele station. In tabel 1 staat het zendvermogen van diverse mobiele stations. Tabel 1 Zendvermogen klasse maximale radio frequentie vermogen type mobiel station (dbm) 1 20 voertuig 2 8 voertuig/portable 3 5 portable 4 2 handheld (typical) 5 0,8 handheld Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 7

8 mobiel station (MS) 503 5CA View card GOLD A.M. VELDERS expir: hard- en software Subscriber Identification Module (SIM) Figuur 1.4 SIM 4) Het Mobile Switching Centre controleert of het electronic serial number bij het IMSInummer behoort. Wanneer deze nummers bij elkaar horen, geeft het Mobile Switching Centre een base station opdracht om spraakkanalen toe te wijzen aan het mobiele station. 5) Base station geeft aan het mobiele station door welk forward voice channel en reverse voice channel het kan gebruiken voor het ontvangen en versturen van spraakverkeer. In figuur 1.5 is het opzetten van een telefoonverbinding tussen een vaste telefoonaansluiting en een mobiel station als functie van de tijd weergegeven. Het opzetten van een telefoonverbinding waarbij een mobiel station het initiatief neemt, is weergegeven in figuur 1.6. Voorbeeld 1.4 Gegeven Het zendvermogen van een mobiel station is 5 dbm. Gevraagd Bepaal het zendvermogen (P z ) uitgedrukt in mw. Opmerking 0 dbm is gelijk aan 1 mw. Oplossing 5 = 10 x 10 log (P z /1mW) 10 log (P z /1mW) =0,5 P z = 10 0,5 = 3,16 mw Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 8

9 kanaal Verbinding opzetten tussen vaste telefoonaansluiting en mobiel station MSC Base station FCC RCC FVC Ontvangt telefoonoproep. Stuurt IMSInaar alle base stations. Stuurt IMSI naar desbetreffende gebruiker. Ontvangt IMSI, ESN en Station Class Mark. Verstuurt dit door naar MSC. Controleert of de MS een geldig IMSI en ESN heeft. Vraagt aan base station: Wijs een niet gebruikt spraakkanaal-paar toe aan MS Stuurt bericht naar MS om spraakkanalen toe te wijzen Verbind MS met de oproepende telefoonaansluiting Verstuurt spraak BSC RVC Ontvangst spraak. MS FCC RCC FVC RVC Ontvangt IMSI en vergelijkt deze met eigen IMSI. Bevestigt ontvangst IMSI en verstuurt ESN en Station Class Mark Ontvangt bericht waarin het toegewezen spraak-kanaalpaar staat. Ontvangst spraak Verstuurt spraak tijd Figuur 1.5 Verbinding opzetten tussen vaste telefoonaansluiting en mobiel station Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 9

10 kanaal Verbinding opzetten tussen mobiel station en vaste telefoonaansluiting MSC Base station FCC Ontvangt verzoek telefoonoproep en controleert IMSI en ESN Geeft base station opdracht om spraakkanalen toe te wijzen aan MS Wijst spraakkanalen aan MS toe Maakt verbinding tussen MS en vaste telefoonaansluiting RCC Ontvangt verzoek telefoonoproep, IMSI, ESN en Station Class Mark BSC FVC RVC Verstuurt spraak Ontvangst spraak. FCC Ontvangt bericht waarin staat welke spraakkanalen het kan gebruiken. RCC Neemt initiatief voor telefoonoproep en verstuurt IMSI, ESN en Station Class Mark MS FVC Ontvangst spraak RVC Verstuurt spraak Figuur 1.6 Verbinding opzetten tussen mobiel station en vaste telefoonaansluiting tijd Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 10..

11 1.5 Hand off-strategieën Roaming is één van de grote voordelen van een cellulair netwerk. Een Mobile Switching Centre schakelt automatische een bestaande telefoonverbinding door naar nieuwe kanalen (handover), wanneer het mobiele station een ander base station bereikt. Tijdens de een handover moet het mobiele station zich identificeren bij het volgende base station. Via dit base station krijgt het mobiele station nieuwe voice en control channels Binnen cellulaire netwerken is de handover-procedure zeer belangrijk.deze procedure moet succesvol en zo min mogelijk keren plaatsvinden. Uiteraard mogen gebruikers hiervan niets merken. Om aan deze eisen tegemoet te komen, definiëren ontwerpers van cellulaire netwerken een ontvangst-signaalniveau waarbij de handover-procedure start. Ontwerpers specificeren een bepaald ontvangst-signaalniveau van een base station als het minimaal bruikbare signaal (P minimaal ) voor acceptabele spraakkwaliteit. In de praktijk ligt dit tussen de -90 en -100 dbm. Een iets sterker signaalniveau wordt als grens (hand off threshold) gebruikt, waarbij de handover-procedure start. Het verschil tussen deze signalen mag niet te groot zijn ( = P hand off threshold - P minimaal ). Mobiele en base stations belasten een Mobile Switching Centre extra tijdens onnodige hand off-procedures, als te groot is. Daarentegen verbreekt het Mobile Switching Center de verbinding, indien daarentegen te klein is. Dit komt omdat er dan onvoldoende tijd om van het ene naar het andere base station over te schakelen. Om conflictsituatie te vermijden behoren ontwerpers van cellulaire netwerken de waarde van met zorg te kiezen. In figuur 1.7 verloopt de handover-procedure niet goed en komt het vermogen van het ontvangstsignaal beneden een acceptabele waarde. Hierdoor wordt de verbinding verbroken. Deze situatie doet zich voor als te klein is of wanneer door een hoge netwerkbelasting een Mobile Switching Centre te langzaam reageert. base station 1 base station 2 A B P ontvangen niveau bij punt A P hand off threshold P minimaal omverbinding in stand te houden niveau bij punt B (verbinding is verbroken) tijd Figuur 1.7 Foute handover Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 11

12 In figuur 1.8 verloopt de handover-procedure naar wens. base station 1 base station 2 A B P ontvangen niveau bij punt B P hand off threshold via base station 1 via base station 2 tijd Figuur 1.8 Goede handover De handover-procedure mag niet in werking treden, als ruis het ontvangstsignaal tijdelijk verzwakt. Een Mobile Switching Centre moet er zeker van zijn dat een mobiele station zich van een base station verwijdert. Om hier zeker van te zijn, meet een base station het ontvangen signaal van een mobiel station gedurende een bepaalde periode. Een base station start de handover-procedure, indien blijkt dat de signaalsterkte van het mobiele station inderdaad afneemt gedurende een bepaalde periode. Het meten van de gemiddelde signaalsterkte moet secuur gebeuren. De snelheid waarmee een mobiel station zich verplaatst is eveneens een belangrijk aspect bij het bepalen van het moment waarop de handoverprocedure moet starten. Aan de hand van de gemeten signaalverzwakking in een periode (T) berekent een base station de snelheid van een mobiel station. Zie figuur 1.9. Binnen de eerste generatie cellulaire netwerken meten base stations onder supervisie van een Mobile Switching Centre de signaalsterkte van het reverse voice channel. In de huidige tweede generatie netwerken zijn de handover-procedures mobile assisted. Elk mobiel station meet continu de ontvangen signaalsterkte van de omliggende base stations bij Mobile Assistent Hand Off (MAHO). Deze meetwaarde geeft een mobiel station door aan het dienstdoende base station. De handover-procedure treedt in werking, wanneer de signaalsterkte van een aangrenzend base station sterker wordt als de signaalsterkte van het dienstdoende base station. De MAHO-methode resulteert in een veel snellere handoverprocedure dan binnen de eerste generatie netwerken. Dit komt omdat in plaats van een Mobile Switching Centre nu elk mobiel station de signaalsterkte meet. Voor het beheren van handover-verzoeken zijn verschillende technieken ontwikkeld. Sommige netwerken handelen een handover-verzoek en het opzetten van een nieuwe telefoonverbinding op dezelfde wijze af. De kans dat een handover-verzoek of het opzetten Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 12

13 P signaal verzwakking afstand X Y afstand Figuur 1.9 Verzwakking = f(afstand) van een nieuwe telefoonverbinding mislukt, is binnen deze netwerken even groot. Een verbinding abrupt afbreken veroorzaakt gebruikers echter meer overlast dan het mislukken van een nieuwe telefoonverbinding. De guard channel-methode reserveert een bepaalt percentage van de beschikbare voice channels voor het afhandelen van handover-verzoeken. Het nadeel van deze methode is dat er minder voice channels overblijven voor het opzetten van nieuwe verbindingen. Handoververzoeken in een wachtrij (queuing) plaatsen is een andere methode. Verzoeken in een wachtrij plaatsen is mogelijk omdat er een bepaalde tijd ligt tussen het bereiken van P hand off threshold - en het P minimaal -niveau. De grootte van een wachtrij afhankelijk is van het telefoon-verkeer in een district. Toch is de kans aanwezig dat een telefoonverbinding wordt verbroken. Dit komt omdat bij een hoge netwerkbelasting te grote vertragingen optreden tijdens het afhandelen van handover-verzoeken. Hierdoor komt de signaalsterkte beneden het P minimaal -niveau Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 13

14 1.6 Transmissietechnieken In de meeste situaties is het wenselijk dat een gebruiker binnen een draadloos communicatienetwerk tegelijkertijd informatie kan ontvangen/versturen van/naar het base station. Tegelijkertijd informatie ontvangen en versturen wordt in vakliteratuur aangeduid met de term duplexing. Duplexing-technieken zijn: 1) Frequency Division Duplexing (FDD). Deze techniek biedt twee verschillende frequentiebanden voor elke gebruiker. De forward band gebruiken we voor het verkeer van het base station naar de mobiele gebruiker en de reverse band voor het verkeer van de mobiele gebruiker naar het base station. Kortom: een FDD-duplex-kanaal bestaat uit twee simplex-kanalen (forward en reverse). 2) Time Division Duplexing (TDD). Bij deze techniek krijgt elke gebruiker gedurende een bepaalde periode de beschikking over het transmissiemedium. Deze periode noemen we een tijdslot. Elk TDD-duplex-kanaal heeft een forward- en reverse tijdslot. In figuur 1.10 zijn FDD- en TDD-technieken afgebeeld. Frequency Division Duplexing (FDD) scheiding tussen frequentiebanden Reverse channel reverse band Time Division Duplexing (TDD) scheiding tussen tijdsloten (guard time) Forward channel forward band frequentie Reverse channel reverse tijdslot Forward channel forward tijdslot tijd Figuur 1.10 FDD- en TDD-technieken Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 14

15 FDD- en TDD-technieken hebben voor- en nadelen. FDD passen we toe voor radiocommunicatiesystemen waarbij elke gebruiker zijn eigen radiofrequenties heeft. Een mobiel communicatiesysteem moet het toewijzen van frequentiebanden aan mobiele gebruikers zorgvuldig coördineren. Dit is noodzakelijk aangezien FDD-transceivers tegelijkertijd radiosignalen verzenden en ontvangen. Om storingen te voorkomen moet de scheiding tussen beide frequentiebanden groot genoeg zijn. Coördinatie is tevens noodzakelijk om goedkope oscillator technologieën te kunnen toepassen. TDD maakt het mogelijk dat een transceiver als een zender of ontvanger functioneert binnen dezelfde frequentieband. Speciale voorzieningen voor de scheiding tussen de reverse en forward band zoals bij FDD zijn daardoor niet noodzakelijk. Een ander probleem wat zich echter bij TDD voordoet binnen een draadloos netwerk, is de vertraging tussen een base station en mobiel station. De afstand tussen een base station en mobiel station varieert. Hierdoor verandert de vertraging. Het toewijzen van tijdsloten gebeurt volgens strikte regels waarbij geen rekening wordt gehouden met vertragingen. Deze regels maken TDD alleen geschikt voor vaste toegangsnetwerken en draadloze telefonie binnen huizen en bedrijven. 1.7 Multipel-toegangstechnieken Multipel-toegangstechnieken stellen mobiele gebruikers in staat een beperkte radiobandbreedte te delen. Bandbreedte delen is noodzakelijk om een grote groep gebruikers tegelijkertijd te laten bellen. Bij communicatie met een hoge kwaliteit, mag dit geen invloed hebben op de verwerkingssnelheid van het mobile netwerk. Multipel-toegangstechnieken die toegepast worden om de gelimiteerde bandbreedte te delen onder mobiele stations, zijn: 1) Frequency Division Multiple Access (FDMA) De beschikbare bandbreedte wordt bij FDMA opgedeeld in simplex-kanalen met dezelfde bandbreedte. zendvermogen tijd frequentie kanalen Figuur 1.11 FDMA Eigenschappen van FDMA zijn: a) Om tegelijkertijd informatie te kunnen verzenden en ontvangen heeft een station twee simplex-kanalen nodig. Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 15

16 b) Indien een gebruiker zijn kanaal tijdelijk niet gebruikt, is het onmogelijk dat andere gebruikers deze bandbreedte krijgen toegewezen. c) De bandbreedte van een FDMA-kanaal is betrekkelijk smal (30 khz). d) Een FDMA-systeem is minder complex dan een TDMA- of CDMA-systeem. e) Aangezien een FDMA-systeem continu bits verstuurt zijn er t.o.v. een TDMAsysteem minder bits nodig voor synchronisatie en framing. f) Voor een FDM-systeem zijn goede filters nodig om de interferentie tussen naast elkaar liggende kanalen te minimaliseren. 2) Time Division Multiple Access (TDMA) Bij TDMA krijgt elke gebruiker gedurende een bepaalde tijd (tijdslot) de beschikking over de beschikbare bandbreedte. zendvermogen tijd frequentie tijdsloten Figuur 1.12 TDMA Eigenschappen van TDMA zijn: a) Om tegelijkertijd informatie te kunnen verzenden en ontvangen heeft een station twee tijdsloten nodig. b) Binnen een TDMA-systeem is de datatransmissie niet continu maar schoksgewijs (burst). Dit resulteert in een lager batterijgebruik, omdat de zender in het mobiele station automatisch wordt uitgeschakeld als het geen data verstuurt. c) Vanwege de niet continue datatransmissie binnen een TDMA-systeem is de handover-procedure veel eenvoudiger in een mobiel station. Gedurende de periode dat een mobiel station niet de beschikking heeft over een tijdslot om data te verzenden, luistert het nu naar andere base stations. d) Door de schoksgewijze datatransmissie zijn er binnen een TDM-systeem betrekkelijk veel bits nodig voor synchronisatie doeleinden. Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 16

17 e) De tijd die ligt tussen twee opeenvolgende tijdsloten (guard time) moet voldoen aan een bepaalde minimale waarde. Dit is noodzakelijk om interferentie tussen twee tijdsloten te voorkomen. 3) Code Division Multiple Access (CMDA) Elk informatie-signaal van een gebruiker wordt vermenigvuldigd met een spreading signal. Dit signaal bevat voor elke gebruiker een unieke code. Om het informatie-signaal te kunnen (de)moduleren moeten het base station en het mobiele station deze unieke code kennen. Code tijd mobiel station 6 mobiel station 5 mobiel station 4 mobiel station 3 mobiel station 2 mobiel station 1 frequentie Figuur 1.13 CDMA Eigenschappen van CDMA zijn: a) Veel gebruikers binnen CDMA-systeem delen dezelfde bandbreedte. b) Hoge data-transmissiesnelheid per kanaal. c) Base stations regelen via commando s het zendvermogen van mobiele stations. Hiermee voorkomen we dat het signaal van het ene mobiele station verdrinkt in het signaal van een ander station. In tabel 2 staat een overzicht van multipel-toegangstechnieken binnen verschillende draadloze netwerken. Tabel 2 Toepassing multipel-toegangstechnieken cellulair systeem Advanced Mobile Phone System (APMS) Global System for Mobile (GSM) CT2 (Cordless Telephone) Digital European Cordless Telephone (DECT) W-CDMA (3GPP) multipel-toegangstechniek FDMA/FDD TDMA/FDD FDMA/TDD FDMA/TDD CDMA/FDD CDMA/TDD Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 17

18 Voorbeeld 1.5 Gegeven In een GSM-netwerk wordt TDMA/FDD toegepast als modulatietechniek en in een DECT-systeem FDMA/TDD. Gevraagd 1) Wat wordt er bedoeld met: a) TDMA/FDD; b) FDMA/TDD? Oplossing 1) Met deze aanduidingen wordt het volgende bedoeld: a) FDD wordt toegepast als duplexing techniek tussen een base station en mobiel stations. Verschillende mobiele stations moeten één reverse en forward band van dit duplexing-systeem delen. Het delen van deze banden in een GSM-netwerk gebeurt op basis van Time Division Multiple Access (TDMA). In figuur 1.14 is het principe van deze multipel-toegangstechniek afgebeeld. base station draaggolf 0 draaggolf 1 draaggolf 2 FDD-duplexing techniek tijdsloten (TDMA) Figuur 1.14 TDMA/FDD In een GSM-netwerk passen we de Gaussian Minimum Shift Keying (GMSK) modulatietechniek om de FDD-duplexingtechniek te realiseren. b) TDD wordt toegepast als duplexing techniek tussen een base station en mobiel stations. Verschillende mobiele stations moeten het reverse en forward tijdslot van dit duplexing-systeem delen. Het delen van deze banden in een DECT-systeem gebeurt op basis van Frequency Division Multiple Access (FDMA). Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 18

19 1.8 TDMA-frame In figuur 15 is de structuur van een TDMA-frame afgebeeld. TDMA-frame preamble informatiebericht trail bits tijdslot 1 tijdslot 2 tijdslot tijdslot N trail bits sync. bits data guard bits Figuur 1.15 Structuur TDMA-frame Het pramble-veld bevat adres- en synchronisatie-informatie. Een base station en mobiel station gebruiken deze informatie om elkaar te identificeren. Aan de ontvangstzijde voorkomen guard bits interferentie tussen verschillende tijdsloten en TDMA-frames. Voorbeeld 1.6 Gegeven In een GSM-netwerk passen we TDMA/FDD toe als multipel-toegangstechniek. De totale bandbreedte van de forward band is 25 MHz. Deze bandbreedte delen we op in radiodraaggolven met een bandbreedte van 200 KHz. Elke draaggolf bevat acht tijdsloten voor spraakverkeer. Gevraagd Bepaal het mobiele gebruikers binnen één cluster die tegelijkertijd kunnen bellen. Opmerking De eigenschappen van de reverse band zijn hetzelfde als die van de forward band. Oplossing Het draaggolven van 200 KHz binnen de totale forward bandbreedte is: 25MHz/200KHz = 125. Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 19

20 Acht mobiele gebruikers kunnen tegelijkertijd via een bandbreedte van 200 KHz telefoneren. Het mobiele gebruikers binnen één cluster die tegelijkertijd kunnen bellen is: 125 x 8 = Voorbeeld 1.7 Gegeven Een GSM-netwerk verstuurt/ontvangt TDMA-frames die acht tijdsloten bevatten. Elk tijdslot bevat 156,25 bits. De transmissiesnelheid van deze bits is 270,833 Kbit/s. Gevraagd Bereken: a) Zendtijd van één bit. b) Zendtijd van één tijdslot. c) Zendtijd van één TDMA-frame. Oplossing Opmerking De zendtijd van het preamble- en trail bits-veld in een TDMA-frame mogen we verwaarlozen. a) Zendtijd van één bit is: 1/(270,833 x 10 3 ) = 3,692 µsec. b) Zendtijd van één tijdslot is: 156,25 x 3,692 x 10-6 = 0,577 msec. c) Zendtijd van één TDMA-frame is: 8 x 0,577 x 10-3 = 4,615 msec. Voorbeeld 1.8 Gegeven Een tijdslot, zie figuur 1.16, in het TDMA-frame binnen een GSM-netwerk bestaat uit de volgende bits:! 2 x 3 Tailbits om het begin van een tijdslot te markeren.! 2 x 57 databits. Deze bits bevatten gebruikers- en signaleringsinformatie.! 2 x 1 Stealing flags.deze bits matkeren de plaats van de databits in een tijdslot.! 26 Training Sequences-bits (vast bitpatroon). Deze bits gebruikt een GSM-netwerk voor synchronisatie doeleinden.! 8,25 Guard Period-bits. Deze bits geven het mobiel station voldoende tijd om de zender bij aanvang en het einde van een tijdslot aan en uit te schakelen. Gevraagd a) Bereken de bruto transmissiesnelheid waarmee een mobiel station data kan versturen wanneer het de beschikking heeft over één tijdslot binnen een TDMA-frame. b) Bereken het lijnrendement van één TDMA-frame in een GSM-netwerk. Opmerking Verwaarloos de zendtijd van het preamble- en trail bits-veld in een TDMA-frame. Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 20

21 8,25 Guard Period-bits 3 tail bits 2 x 1stealing flag-bit 3 tail bits 57 data-bits 57 data-bits 26 training sequence-bits tijdslot (156,25 bits) Figuur 1.16 Tijdslot c) Waarom wordt het transport van informatie binnen een GSM-netwerk aangeduid met de term multiplexing met grote tussenpauzes (burst multiplexing)? Oplossing a) Het TDMA-frames dat per seconde wordt verstuurd is: 1/(4,615 x 10-3 ) = 216,685. Het databits in een tijdslot van één TDMA-frame is: 2 x 57 = 114. De transmissiesnelheid waarmee een mobiel station data kan versturen wanneer het de beschikking heeft over één tijdslot binnen een TDMA-frame: 114 x 216,685 = 24,7 Kbit/sec. De netto transmissiesnelheid voor een GSM-spraak- en data-verbinding is respectievelijk 13 Kbit/s en 9,6 Kbit/s. Omdat GSM-apparatuur besturingsinformatie toevoegt aan de data van gebruikers, ontstaat een verschil tussen de brutoen netto-transmissiesnelheid. Deze informatie voorkomt data-verlies als gevolg van interferentie en andere storingen. Aan de ontvangstzijde kan mobiele apparatuur hierdoor eventueel data-verlies zelfstandig corrigeren. De procedure om extra besturings-informatie toe te voegen aan data voor transmissiefoutcorrectie, heet Forward Error Correction (FEC). Zonder de FEC-methode zou de Bit Error Rate (BER) tussen de 10-3 en 10-1 liggen. Dit is te slecht voor een spraakverbinding. Door de FEC-methode toe te passen ligt de BER tussen 10-5 en b) Een tijdslot bestaat uit: 2 x 3 tailbits + 8,25 Guard Period-bits + 26 Training Sequence-bits + 2 x 57 databits + 2 x 1 Stealing Flags = 156,25 bits. Een TDMA-frame bestaat uit: 8 x 156,25 = 1250 bits Het totaal data-bits in een TDMA-frame is: 8 x 2 x 57 = 912. Het rendement één TDMA-frame in een GSM-netwerk, is: (912/1250) x 100 % = 72,96%. Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 21

22 c) Het bruikbare bits voor het transport van informatie in een tijdslot is: 2 x 3 tailbits + 26 Training Sequence-bits + 2 x 57 databits + 2 x 1 Stealing Flags = 148 bits. De zendtijd van deze bruikbare informatie in een tijdslot is 148 x 3,692 µsec = 546,416 µsec. De tijd tussen twee opeenvolgende tijdsloten is 4615 µsec. Conclusie Een mobiel station kan gedurende 546,416 µsec bruikbare informatie versturen via de ether en moet vervolgens ,416 = 4068,584 µsec wachten. Aangezien de wachttijd veel groter is dan de zendtijd wordt het transport van informatie binnen een GSM-netwerk aangeduid met de term burst multiplexing. P tijd tussen twee tijdsloten (4615 µsec) zender in mobiel station ingeschakeld (546,416 µsec) zender in mobiel station uitgeschakeld (4068,584 µsec) bruikbare deel van een tijdslot (148 bits) tijd Figuur 1.17 Burst multiplexing Hoofdstuk 1 Theorie cellulaire communicatie (W.J. Roos) 22

Cellulaire communicatie

Cellulaire communicatie Cellulaire communicatie Studieroute Bestudeer eerst de theorie in hoofdstuk 1 en maak daarna de volgende vragen en opdrachten. Kennisvragen Geef aan of de volgende stellingen goed of fout zijn: 1) Naast

Nadere informatie

1) De IEEE 802.11b-aanbeveling is ontwikkeld voor vaste netwerken. goed/fout (Antwoord: fout)

1) De IEEE 802.11b-aanbeveling is ontwikkeld voor vaste netwerken. goed/fout (Antwoord: fout) Mobiele netwerken Studieroute Bestudeer eerst de theorie in hoofdstuk 2 en maak daarna de volgende vragen en opdrachten. Kennisvragen Geef aan of de volgende stellingen goed of fout zijn: 1) De IEEE 802.11b-aanbeveling

Nadere informatie

1) De IEEE b-aanbeveling is ontwikkeld voor vaste netwerken. goed/fout. 4) GPRS biedt een circuitgeschakelde netwerkservice.

1) De IEEE b-aanbeveling is ontwikkeld voor vaste netwerken. goed/fout. 4) GPRS biedt een circuitgeschakelde netwerkservice. Mobiele netwerken Studieroute Bestudeer eerst de theorie in hoofdstuk 2 en maak daarna de volgende vragen en opdrachten. Kennisvragen Geef aan of de volgende stellingen goed of fout zijn: 1) De IEEE 802.11b-aanbeveling

Nadere informatie

communicatie is onderhevig aan fouten

communicatie is onderhevig aan fouten 1.1 Een communicatiemodel Algemeen communicatiemodel Model voor datacommunicatie Verschil datacommunicatie en telecommunicatie Communicatie schematisch communicatie is onderhevig aan fouten Datacommunicatie

Nadere informatie

Modem en Codec. Telematica. Amplitude-modulatie. Frequentie-modulatie. Soorten modems. Fase-modulatie

Modem en Codec. Telematica. Amplitude-modulatie. Frequentie-modulatie. Soorten modems. Fase-modulatie Modem en Codec Telematica Data Transmissie (Fysieke laag) Hoofdstuk 6 t/m 8 Een modem gebruikt analoge signalen om digitale signalen te versturen Een codec gebruikt digitale signalen om analoge signalen

Nadere informatie

ing. W.J. Roos (EPN) ISDN-werkboek 1

ing. W.J. Roos (EPN) ISDN-werkboek 1 ISDN Studieroute Bestudeer eerst uit je theorieboek het ISDN-hoofdstuk. Maak daarna de volgende vragen en opdrachten. Kennisvragen 1) Geef van de volgende stellingen aan of ze goed of fout zijn: a) Het

Nadere informatie

n Korte afstanden (max 1 à 2 km) n Grote snelheden tegen lage kosten (10- n Grote betrouwbaarheid n Meestal broadcast netwerk, dus geen

n Korte afstanden (max 1 à 2 km) n Grote snelheden tegen lage kosten (10- n Grote betrouwbaarheid n Meestal broadcast netwerk, dus geen Telematica Wireless/LANs Hoofdstuk 13-14 LAN 4Local Area Network kenmerken: n Korte afstanden (max 1 à 2 km) n Grote snelheden tegen lage kosten (10-1000Mb/s) n Grote betrouwbaarheid n Meestal broadcast

Nadere informatie

OSB Brugge 03/06/2016

OSB Brugge 03/06/2016 Introductie Fusion-C4FM OSB Brugge 03/06/2016 Vergelijking digitale systemen D-STAR DMR Fusion Vocoder AMBE+ AMBE+2 AMBE+2 FEC Voice Only Voice Only Voice Only Modulatie GMSK 4FSK C4FM Multiplex Methode

Nadere informatie

Schriftelijk tentamen Digitale Telecommunicatie Technieken (5LL20) en Telecommunicatie Techniek (5LL50) op dinsdag 14 juni 2005 van

Schriftelijk tentamen Digitale Telecommunicatie Technieken (5LL20) en Telecommunicatie Techniek (5LL50) op dinsdag 14 juni 2005 van Schriftelijk tentamen Digitale Telecommunicatie Technieken (5LL20) en Telecommunicatie Techniek (5LL50) op dinsdag 14 juni 2005 van 14.00-17.00 uur Studenten die in het nieuwe vak (5LL50) tentamen doen

Nadere informatie

in mobiele telecommunicatie:

in mobiele telecommunicatie: een handy voor iedereen mobiele communicatie Mobiele communicatie heeft in een relatief korte tijd een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Was een paar jaar geleden het hebben van een autotelefoon nog een

Nadere informatie

Mobiele communicatie: reken maar!

Mobiele communicatie: reken maar! Mobiele communicatie: reken maar! Richard J. Boucherie Stochastische Operationele Research Toen : telefooncentrale Erlang verliesmodel Nu : GSM Straks : Video on demand Toen : CPU Processor sharing model

Nadere informatie

RADIO. Een blik achter de schermen. Glenn Willems

RADIO. Een blik achter de schermen. Glenn Willems RADIO Een blik achter de schermen Glenn Willems Menu Wat is radio? Hoe ontstaan radiogolven en hoe gedragen ze zich? Hoe kunnen we draadloos informatie van punt A naar punt B transporteren? Welke zijn

Nadere informatie

Les D-02 Datacommunicatie op Ethernet en Wifi netwerken

Les D-02 Datacommunicatie op Ethernet en Wifi netwerken Les D-02 Datacommunicatie op Ethernet en Wifi netwerken In deze les staan we stil bij datacommunicatie op Ethernet netwerken en Wifi netwerken. 2.1 Wat is datacommunicatie? We spreken van datacommunicatie

Nadere informatie

Gebruikershandleiding Axitour AT-900 audio communicatiesysteem

Gebruikershandleiding Axitour AT-900 audio communicatiesysteem Gebruikershandleiding Axitour AT-900 audio communicatiesysteem 1. Algemene informatie 1.1 Introductie Het Axitour AT-900 audio communicatiesysteem is een van de meest geavanceerde rondleidingsystemen op

Nadere informatie

Wireless WAN (Wide Area Netwerken) Johan Bickel

Wireless WAN (Wide Area Netwerken) Johan Bickel Wireless WAN (Wide Area Netwerken) Johan Bickel Connectiviteit Connectiviteit en met name draadloze communicatie maakt een (r)evolutie door die terugkoppeling van industriële processen en gegevens overal

Nadere informatie

Voor het 2,4 GHz-spectrum is geen licentie nodig. Toch worden er eisen gesteld aan het gebruik van dit spectrum, zoals:

Voor het 2,4 GHz-spectrum is geen licentie nodig. Toch worden er eisen gesteld aan het gebruik van dit spectrum, zoals: 1 Mobiele netwerken Voorkennis Telecommunicatie: Kenmerken circuit en pakketgeschakelde netwerken. Kenmerken (multi-)point-to-point-verbindingen. Kenmerken netwerkservice. Kenmerken telefoon-, E1-, framerelay,

Nadere informatie

WiFi is een shared medium. Hogere snelheid -> meer clients

WiFi is een shared medium. Hogere snelheid -> meer clients Inhoudsopgave Algemene uitleg over de technieken van WiFi De troef van Ruckus De toekomst van WiFi Ruckus Management Ruckus Access Points Authenticatie en encryptie mogelijkheden WiFi is een shared medium

Nadere informatie

Opgaven bij college in2210 Computernetwerken I

Opgaven bij college in2210 Computernetwerken I Opgaven bij college in2210 Computernetwerken I Opgave 1 a. Geef de naam en het nummer van de 7 lagen van het OSI-referentiemodel, in volgorde van laag naar hoog. b. Geef van elke laag (met maximaal 20

Nadere informatie

DATACOMMUNICATIE. Serieel of parallel. Begrippen. Snelheid van een verbinding

DATACOMMUNICATIE. Serieel of parallel. Begrippen. Snelheid van een verbinding Serieel of parallel DATACOMMUNICATIE Tijdens de communicatie worden bits van één systeem naar een ander systeem verstuurd. Wanneer de bits in de tijd gezien na elkaar verzonden worden, spreekt men van

Nadere informatie

c) Het besturingssysteem Windows 98 kan gebruik maken van gebundelde B-kanalen. goed/fout Antwoord: goed

c) Het besturingssysteem Windows 98 kan gebruik maken van gebundelde B-kanalen. goed/fout Antwoord: goed ISDN Kennisvragen 1) Geef van de volgende stellingen aan of ze goed of fout zijn: a) Het ISDN-netwerk kunnen we alleen gebruiken voor spraakverkeer. Antwoord: fout. Een ISDN-netwerk kunnen we voor spraak,

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. Inleiding NETWERKEN

Computerarchitectuur en netwerken. Inleiding NETWERKEN Computerarchitectuur en netwerken 7 Inleiding NETWERKEN Lennart Herlaar 26 september 28 Inhoud Hoe gaat de informatie door het netwerk heen? Algemene principes Protocollen Connecties virtuele circuits

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. Multicast protocollen Datalinklaag/LANs

Computerarchitectuur en netwerken. Multicast protocollen Datalinklaag/LANs Computerarchitectuur en netwerken 12 Multicast protocollen Datalinklaag/LANs Lennart Herlaar 24 oktober 2017 Inhoud Netwerklaag broadcast multicast Datalink laag foutdetectie en -correctie multiple access

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Bekendmaking normen radioapparatuur, NEN

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Bekendmaking normen radioapparatuur, NEN STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 38290 10 juli 2017 Bekendmaking normen radioapparatuur, NEN 30 juni 2017 nr. 201453EU3 De besturen van de stichting Nederlands

Nadere informatie

Cursus Wi-Fi Technologie

Cursus Wi-Fi Technologie Cursus Wi-Fi Technologie Introductie Overzicht Voorbeelden SpectrumConsult Introductie Doelstelling Wi-Fi netwerken zijn een vast onderdeel geworden van elk huishouden, elke organizatie. Het functioneren

Nadere informatie

4Logical Link Control: 4Medium Access Control

4Logical Link Control: 4Medium Access Control Opdeling Datalink Laag Telematica LANs Hoofdstuk 15 4Logical Link Control: n Error handling n Flow Control 4Medium Access Control: n Framing n Access Control n Addressing LLC en MAC sublagen MAC 4Medium

Nadere informatie

GSM UMTS ESSENTIALS. Hij richt zich bijvoorbeeld tot :

GSM UMTS ESSENTIALS. Hij richt zich bijvoorbeeld tot : GSM UMTS ESSENTIALS Doelstellingen van de opleiding de basisprincipes van de draadloze spraak- en data netwerken begrijpen de technieken gebruikt in 2 de en 3 de generatie draadloze netwerken begrijpen

Nadere informatie

In figuur 1 is de traditionele oplossing afgebeeld om LAN's onderling aan elkaar te koppelen via gehuurde WAN-verbindingen.

In figuur 1 is de traditionele oplossing afgebeeld om LAN's onderling aan elkaar te koppelen via gehuurde WAN-verbindingen. 9 Frame relaying Voorkennis Datacommunicatie: De betekenis van open systeem. Inleiding In figuur 1 is de traditionele oplossing afgebeeld om LAN's onderling aan elkaar te koppelen via gehuurde WAN-verbindingen.

Nadere informatie

Afdeling A11 5 oktober Digitale Spraak. ZODigi

Afdeling A11 5 oktober Digitale Spraak. ZODigi Afdeling A11 5 oktober 2018 Digitale Spraak ZODigi Digitale modi digitale spraak Modi Spraak CW D-Star RTTY DMR JT65 C4FM FT8 P25... NXDN... Onderwerpen What the bliep is digitaal (en waarom) Digitale

Nadere informatie

Nieuwsbrief. Europese harmonisatie

Nieuwsbrief. Europese harmonisatie Nieuwsbrief Nummer 03 05 FIS, mei 2005 Vergunningsvrije radiotoepassingen Deze nieuwsbrief geeft u een compleet overzicht van alle vergunningsvrije radiotoepassingen in Nederland. Het gaat hierbij om een

Nadere informatie

Antennetechniek en alles wat daarbij komt kijken. Door Hans Kollenbrander namens Hutronic

Antennetechniek en alles wat daarbij komt kijken. Door Hans Kollenbrander namens Hutronic Antennetechniek en alles wat daarbij komt kijken Door Hans Kollenbrander namens Hutronic Wie is Hutronic Hutronic is een Nederlands bedrijf. Wij leveren al 50 jaar oplossingen op het gebied van telecommunicatie,

Nadere informatie

Hoe draadloze communicatie zich de afgelopen 20 jaar explosief heeft ontwikkeld

Hoe draadloze communicatie zich de afgelopen 20 jaar explosief heeft ontwikkeld Hoe draadloze communicatie zich de afgelopen 20 jaar explosief heeft ontwikkeld PLOT presentatie, Juni 2016, Oegstgeest Dr. ir. Jaap C. Haartsen Senior Expert, Wireless Systems Simply Smarter Communications

Nadere informatie

Bandprofiel 13 GHz. Datum : 4 september Copyright : Agentschap Telecom Onderdeel Ministerie van Economische Zaken

Bandprofiel 13 GHz. Datum : 4 september Copyright : Agentschap Telecom Onderdeel Ministerie van Economische Zaken Bandprofiel 13 GHz Datum : 4 september 2007 Copyright : Agentschap Telecom 2007 Onderdeel Ministerie van Economische Zaken Agentschap Telecom 1 Frequentieband 3 2 Kanaalindeling 3 3 Radioparameters 6 3.1

Nadere informatie

Blokzijltcl installatietechniek B.V.

Blokzijltcl installatietechniek B.V. Bedrijfsnaam: Onderwerp: B.V. Locatie van uitvoering: Datum van uitvoering: Uitgevoerd door: Tijdsduur van de Toolboxmeeting: Zijn er onveilige situaties / handelingen voorgevallen in de afgelopen periode?

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. Inleiding NETWERKEN

Computerarchitectuur en netwerken. Inleiding NETWERKEN Computerarchitectuur en netwerken 7 Inleiding NETWERKEN Lennart Herlaar 22 september 25 Inhoud Hoe gaat de informatie door het netwerk heen? Algemene principes Protocollen Connecties virtuele circuits

Nadere informatie

Radio & Security. Complete Security BVBA. Niet alle 868 MHZ alarmsystemen zijn gelijkwaardig!

Radio & Security. Complete Security BVBA. Niet alle 868 MHZ alarmsystemen zijn gelijkwaardig! 2 Complete Security BVBA Radio & Security Niet alle 868 MHZ alarmsystemen zijn gelijkwaardig! De meest gebruikte frequentie voor SRD (Short Range Device) is 433 MHz. Naast alarmsystemen wordt deze frequentie

Nadere informatie

Registratie van persoonlijke gegevens: 1. Welke vorm heeft de machtiging aanvrager? 2a. Natuurlijk persoon Naam: Adres: Woonplaats:

Registratie van persoonlijke gegevens: 1. Welke vorm heeft de machtiging aanvrager? 2a. Natuurlijk persoon Naam: Adres: Woonplaats: Zegel van Registratie van persoonlijke gegevens: NAfls 5,00 1. Welke vorm heeft de machtiging aanvrager? Natuurlijk persoon Rechtspersoon Publiekrechtelijk lichaam Vul tabel 2a verder in. Vul tabel 2b

Nadere informatie

AP-assisted Client Roaming

AP-assisted Client Roaming AP-assisted Client Roaming Wireless Roaming Een wireless cliënt heeft de eigenschap om net zolang verbonden te blijven tot het Access Point waarmee deze verbinding heeft, ondanks dat het signaal van een

Nadere informatie

Evaluation of mobile communication techniques in a knowledge based business environment

Evaluation of mobile communication techniques in a knowledge based business environment Evaluation of mobile communication techniques in a knowledge based business environment Frank Thiele 6 juni 2003 B-opdracht Telematica Universiteit Twente In opdracht van Fjell International Voorwoord

Nadere informatie

Toelichting bij het NATIONAAL FORMULIER VOOR DE AANVRAAG VAN EEN STRAALVERBINDING

Toelichting bij het NATIONAAL FORMULIER VOOR DE AANVRAAG VAN EEN STRAALVERBINDING Toelichting bij het NATIONAAL FORMULIER VOOR DE AANVRAAG VAN EEN STRAALVERBINDING 1. Inleiding Er bestaan twee soorten van banden voor straalverbindingen: Gedeelde banden In die frequentiebanden mogen

Nadere informatie

Reglementering voor draadloze telecommunicatie-apparatuur

Reglementering voor draadloze telecommunicatie-apparatuur Draadloze toestellen Reglementering voor draadloze telecommunicatie-apparatuur * Draadloze huistelefoons * Babyfoons * Draadloos op internet * Bluetooth * Vergelijking van SAT-waarden Inleiding Vraagt

Nadere informatie

Telecommunicatie Autoriteit Suriname Aanvraagformulier vergunning voor het aanleggen, in stand houden en exploiteren van een draadloos netwerk.

Telecommunicatie Autoriteit Suriname Aanvraagformulier vergunning voor het aanleggen, in stand houden en exploiteren van een draadloos netwerk. . Dossier #: Registratie van persoonlijke gegevens: 1.Aanvrager (aankruisen wat van toepassing is) Natuurlijke persoon Vul tabel 2a verder in Rechtspersoon Publiekrechtelijk lichaam Vul tabel 2b verder

Nadere informatie

WZ FS 2-2-FFSK 12.5kHz. Korte handleiding

WZ FS 2-2-FFSK 12.5kHz. Korte handleiding WZ FS 2-2-FFSK 12.5kHz Korte handleiding Aansluitschema: Configuratie-interface 12 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Sub-D 9-female stast (RTS) broadcast data clock 3 RTS 4 data in 6 TxC up Radio of voor µc S1 S2 S3

Nadere informatie

4G frequentiebanden / LTE frequentiebanden

4G frequentiebanden / LTE frequentiebanden 4G frequentiebanden / LTE frequentiebanden 13-01-2014 GSM Helpdesk Nederland Bij reguliere 2G (GSM) en 3G (UMTS) telefoons en smartphones was het zeer gebruikelijk om de frequenties in MHz aan te geven

Nadere informatie

B A S I S K E N NI S R F I D

B A S I S K E N NI S R F I D B A S I S K E N NI S R F I D AGENDA Introductie Elincom RFID hoe en wat Voordelen/ kenmerken Frequenties NFC Tags Readers RFID toekomst Vragen " Wij geloven dat technische ontwerpen altijd beter kunnen

Nadere informatie

Wireless (n-modellen)

Wireless (n-modellen) Wireless (n-modellen) Wireless (n-modellen) Met Wireless LAN is het mogelijk een verbinding te maken met uw netwerk zonder dat hierbij een draad gelegd hoeft te worden van uw PC/MAC naar de router. De

Nadere informatie

Fred Dijkstra (System Architect)

Fred Dijkstra (System Architect) Inertial Human motion capture Fred Dijkstra (System Architect) 1 3D orientatie en positie tracking Gebruik van miniatuur MEMS en andere technologie HQ in Enschede, office Los Angeles >70 werknemers (~50%

Nadere informatie

NL Manual GSM module RC-GBT8448BC V1.1. Handleiding GSM RC-GBT8448BC

NL Manual GSM module RC-GBT8448BC V1.1. Handleiding GSM RC-GBT8448BC Handleiding GSM RC-GBT8448BC 1. Omschrijving: De RC-GBT8448BC is een GSM interface die een niet meer aanwezige standaard PSTN lijn of nieuwe VoIP lijn, middels een Simkaart (niet meegeleverd) omzet naar

Nadere informatie

Ontvanger met GSM-transmissie GSM 700

Ontvanger met GSM-transmissie GSM 700 HANDLEIDING Ontvanger met GSM-transmissie GSM 700 www.tempolec.be 01. INTRODUCTIE Ontvanger met : - een GSM-transmissie - een uitgang (contact NO / NF spanningsvrij). Mogelijke functie van de uitgang :

Nadere informatie

Omschrijving. De persoon met dwaalgedrag kan via de alarmknop contact zoeken met maxmaal drie voorgeprogrammeerde telefoonnummers.

Omschrijving. De persoon met dwaalgedrag kan via de alarmknop contact zoeken met maxmaal drie voorgeprogrammeerde telefoonnummers. Omschrijving De PT2000 model 2015 is een compacte GPS tracker met alarmknop. De locatie kan opgevraagd worden m.b.v. een SMS. De positie van de tracker wordt aangegeven op een kaart van Google Maps. Met

Nadere informatie

Het draadloze Internet of Things en het spectrum. Ir. Tommy van der Vorst 2 februari 2017

Het draadloze Internet of Things en het spectrum. Ir. Tommy van der Vorst 2 februari 2017 Het draadloze Internet of Things en het spectrum Ir. Tommy van der Vorst 2 februari 2017 2 Wat is de (toekomstige) impact van connectiviteit voor het draadloze Internet of Things (IoT) op het spectrum?

Nadere informatie

Een Simpele RF Ontvanger

Een Simpele RF Ontvanger Een Simpele RF Ontvanger Een eenvoudige schakeling rond de RRFQ1 module Samenvatting De hierbij gepresenteerde schakeling vormt een eenvoudige ontvanger voor het ontvangen van seriële data over een smalband

Nadere informatie

nulmodem Figuur 1 Nulmodem

nulmodem Figuur 1 Nulmodem Inleiding In het eerste gedeelte van de opdracht is de nulmodem aangesloten op COM2 van DTE A en DTE B. Voor de onderlinge communicatie tussen DTE A en DTE B maken we gebruik van een asynchrone communicatieprogramma.

Nadere informatie

Handleiding. GSM/GPS/WiFi polshorloge

Handleiding. GSM/GPS/WiFi polshorloge Handleiding GSM/GPS/WiFi polshorloge 1 Product Beschrijving 1.1 Product Afbeelding Het AnaBell GSM/GPS Polshorloge is de nieuwste generatie van GSM telefonie gecombineerd met GPS technologie. Het is een

Nadere informatie

Troubleshooting wireless. Werkt voor vernieuwers

Troubleshooting wireless. Werkt voor vernieuwers Troubleshooting wireless Werkt voor vernieuwers Inhoud Hoe werkt een WLAN? De beschikbare banden Wat gebeurt er in het spectrum Demping Welke problemen zien wij in het veld? Welke (algemene) tools zijn

Nadere informatie

AIS nader verklaard. Wat zijn de functies van AIS?

AIS nader verklaard. Wat zijn de functies van AIS? AIS nader verklaard AIS (Automatic Identification System) is de naam van een systeem waarmee het voor schepen mogelijk is om andere schepen te identificeren, en om de voortbeweging van deze schepen te

Nadere informatie

AUDIO/VIDEO SYSTEEM ZENDER & ONTVANGER

AUDIO/VIDEO SYSTEEM ZENDER & ONTVANGER VID-TRANS12KN 2.4GHz AUDIO/VIDEO SYSTEEM ZENDER & ONTVANGER GEBRUIKSAANWIJZING NEDERLANDS Belangrijke veiligheidsvoorschriften: Deze apparatuur genereert en gebruikt radiofrequenties. Indien deze apparatuur

Nadere informatie

BELGISCH INSTITUUT VOOR POSTDIENSTEN EN TELECOMMUNICATIE

BELGISCH INSTITUUT VOOR POSTDIENSTEN EN TELECOMMUNICATIE BELGISCH INSTITUUT VOOR POSTDIENSTEN EN TELECOMMUNICATIE Kenmerk : raadpleging ontwerpbesluit tot de toekenning van gebruiksrechten in de frequentiebanden die gebruikt worden voor draadloze CT1+-telefoons

Nadere informatie

Monitoring. SolidBE B.V. Maarten Schoutenstraat SV Waddinxveen

Monitoring. SolidBE B.V. Maarten Schoutenstraat SV Waddinxveen Monitoring SolidBE B.V. Maarten Schoutenstraat 19 2741SV Waddinxveen 1 Inhoudsopgave Monitoring...3 Introductie...3 Netwerkcomponenten...4 Back-up...4 Discovery...4 Poller...5 SNMP-traps...5 Maintenance...5

Nadere informatie

Technische Normen en Richtlijnen voor de Set Top Box Bedoeld voor DVB-T ontvangst

Technische Normen en Richtlijnen voor de Set Top Box Bedoeld voor DVB-T ontvangst Technische Normen en Richtlijnen voor de Set Top Box Bedoeld voor DVB-T ontvangst Focuspunt: Digitale televisie signaalontvangst Procesgebied: Willemstad, Curaçao Versie 1c: September 2011 INHOUDSOPGAVE

Nadere informatie

27/03/2014. GSM101 1 relais en 2 ingangen GSM OPENER PROGRAMMATIE HANDLEIDING

27/03/2014. GSM101 1 relais en 2 ingangen GSM OPENER PROGRAMMATIE HANDLEIDING 27/03/2014 GSM101 1 relais en 2 ingangen GSM OPENER PROGRAMMATIE HANDLEIDING 1. Aansluitschema s 2. Specificaties Voedingsspanning 12-24 Vac-dc Stroomverbruik Maximum 250 ma, nominaal 55 ma GSM frequentie

Nadere informatie

Antennes. Algemene informatie

Antennes. Algemene informatie Algemene informatie Antennes worden gebruikt om radiogolven te ontvangen en te verzenden en bestaan gewoonlijk uit een antennebehuizing en een antennestang. De antennebehuizing wordt op het cabinedak aangebracht

Nadere informatie

Elektor Live Software Defined Radio. Pascal Schiks & Martin Dudok van Heel

Elektor Live Software Defined Radio. Pascal Schiks & Martin Dudok van Heel Elektor Live Software Defined Radio Pascal Schiks & Martin Dudok van Heel Software Defined Radio Wat is dat? Een radio zend- of ontvanginstallatie waarin: Elektronica is vervangen door software Het radiosignaal

Nadere informatie

Kanaal: plaats waar de overdracht, transmissie vorm krijgt. Vb.: koperdraad voor elektrische signalen (elektrische stroom en spanning)

Kanaal: plaats waar de overdracht, transmissie vorm krijgt. Vb.: koperdraad voor elektrische signalen (elektrische stroom en spanning) 2.1 Signaaloverdracht Kanalen Electromagnetische golven Electromagnetisch spectrum Bandbreedte en bits per seconde Kanaalcodering en broncodering Elektromagnetisme Kanaal: plaats waar de overdracht, transmissie

Nadere informatie

Elektrisch veld van DECT basisstation en handset

Elektrisch veld van DECT basisstation en handset Algemene verspreiding Contract 051852 Elektrisch veld van DECT basisstation en handset Gilbert Decat en Leo Deckx Studie uitgevoerd in opdracht van L E 2007 /IMS/R/ VITO ovember 2007 VITO vertrouwelijke

Nadere informatie

Uitwerking LES 3 N CURSSUS 2014-2015. 1) A De modulatievorm welke de minste storing door laagfrequent detectie veroorzaakt is:

Uitwerking LES 3 N CURSSUS 2014-2015. 1) A De modulatievorm welke de minste storing door laagfrequent detectie veroorzaakt is: 1) A De modulatievorm welke de minste storing door laagfrequent detectie veroorzaakt is: A) frequentie modulatie (constante amplitude) B) enkelzijbandmodulatie (veroorzaakt juist meeste storing voor laagfrequent

Nadere informatie

DE VERSCHILLEN TUSSEN DE FLEX-6000 RADIO S

DE VERSCHILLEN TUSSEN DE FLEX-6000 RADIO S DE VERSCHILLEN TUSSEN DE FLEX-6000 RADIO S Type FLEX- 6400 6400M 6600 6600M 6700 Met 8, 1920 x 1200, IPS aanraakscherm Dual VFO op het front HDMI aansluiting tbv externe monitor Ingebouwde 2 Watt luidspreker

Nadere informatie

7/2017. GSM relais en 3 ingangen GSM OPENER PROGRAMMATIE HANDLEIDING

7/2017. GSM relais en 3 ingangen GSM OPENER PROGRAMMATIE HANDLEIDING 7/2017 GSM102-3 2 relais en 3 ingangen GSM OPENER PROGRAMMATIE HANDLEIDING 1. Aansluitschema s 2 2. Specificaties Voedingsspanning 12 Vac-dc Stroomverbruik Maximum 250 ma, nominaal 55 ma GSM frequentie

Nadere informatie

27/03/2014. GSM102 2 relais GSM OPENER PROGRAMMATIE HANDLEIDING

27/03/2014. GSM102 2 relais GSM OPENER PROGRAMMATIE HANDLEIDING 27/03/2014 GSM102 2 relais GSM OPENER PROGRAMMATIE HANDLEIDING 1. Aansluitschema s 2. Specificaties Voedingsspanning -24 Vac-dc Stroomverbruik Maximum 250 ma, nominaal 55 ma GSM frequentie GSM 850/900/1800/1900

Nadere informatie

ONDERZOEK TECHNISCHE VOORWAARDEN 800, 900 EN 1800 MHZ-VERDELING(EN)

ONDERZOEK TECHNISCHE VOORWAARDEN 800, 900 EN 1800 MHZ-VERDELING(EN) ONDERZOEK TECHNISCHE VOORWAARDEN 800, 900 EN 1800 MHZ-VERDELING(EN) Versie: 30 september 2010 Rapportnummer: SAS 2010-06 De Nederlandse Staat is auteursrechthebbende van dit rapport. Dr. Ir. R. Schiphorst

Nadere informatie

2. De fysieke laag Fourier-analyse (1)

2. De fysieke laag Fourier-analyse (1) . De fysieke laag IN300 Datacommunicatie en Netwerken: De Fysieke Laag.. Fourier-analyse () Elk (redelijk net) periodiek signaal g(t) kan beschreven worden als de som van een aantal sinus- en cosinus-funkties:

Nadere informatie

FAQ. Koppeling en verbinding

FAQ. Koppeling en verbinding FAQ Bluetooth Algemeen Bluetooth is een protocol voor radiocommunicatie met kort bereik, waarmee men gegevens en diensten kan uitwisselen tussen ten minste twee elektronische apparaten. Het geïntegreerde

Nadere informatie

Communicatie oplossingen. Bereikbaar én beschermd.

Communicatie oplossingen. Bereikbaar én beschermd. Communicatie oplossingen. Bereikbaar én beschermd. Dichtbij of ver weg: De 3M PELTOR communicatie oplossingen zorgen ervoor dat werknemers kunnen communiceren met mensen in hun directe omgeving, maar ook

Nadere informatie

Nieuwsbrief. Europese harmonisatie

Nieuwsbrief. Europese harmonisatie Nieuwsbrief Nummer 02 06 FIS, november 2006 Vergunningsvrije radiotoepassingen Deze nieuwsbrief geeft u een compleet overzicht van alle vergunningsvrije radiotoepassingen in Nederland. Het gaat hierbij

Nadere informatie

Toetsmatrijs examen 8376

Toetsmatrijs examen 8376 Kwalificatie en Crebo: MK-AEC 10232 Deelkwalificatie en Crebo: 4052 versie 1 50870 Servicedocument: 6504 Titel van het examen: Theorie transmissiemedia Relevante eindtermen. 1 de leerling kan vanuit beroepsrichting

Nadere informatie

- Why, How, When. Marcel Tersteeg marcel.tersteeg@rohde-schwarz.com Account Manager Telecom/Broadcasting Rohde & Schwarz Nederland BV

- Why, How, When. Marcel Tersteeg marcel.tersteeg@rohde-schwarz.com Account Manager Telecom/Broadcasting Rohde & Schwarz Nederland BV - Why, How, When Marcel Tersteeg marcel.tersteeg@rohde-schwarz.com Account Manager Telecom/Broadcasting Rohde & Schwarz Nederland BV Ben Maarleveld ben.maarleveld@rohde-schwarz.com Sales Manager Test &

Nadere informatie

frequenties PMSE = Belangenvereniging Programme Making and Special Events CUE 2012 Dré Klaassen

frequenties PMSE = Belangenvereniging Programme Making and Special Events CUE 2012 Dré Klaassen De stand van zaken rondom De stand van zaken rondom frequenties q PMSE = Belangenvereniging Programme Making and Special Events g g g g g p CUE 2012 Dré Klaassen De toekomst van onze zenders De toekomst

Nadere informatie

Wireless PROFINET, de mogelijkheden van draadloze verbindingen

Wireless PROFINET, de mogelijkheden van draadloze verbindingen PROFINET, de mogelijkheden van draadloze verbindingen Harm Geurink Product Manager AUTOMATION systems Phoenix Contact bv hgeurink@phoenixcontact.nl Ede, 12 november 2009 communicatie 2 communicatie: voordelen!

Nadere informatie

GSM afstandsbediening GS-500. Workshop 06-2014

GSM afstandsbediening GS-500. Workshop 06-2014 GSM afstandsbediening GS-500 Workshop 06-2014 GS-500: wat kan je ermee? Open uw poort via gratis oproep Open tot 2 verschillende poorten via SMS Geef tot 500 gebruikers toegang op bepaalde tijdstippen,

Nadere informatie

Gebruiksaanwijzing FM1200. Mobilofoon

Gebruiksaanwijzing FM1200. Mobilofoon Gebruiksaanwijzing FM1200 Mobilofoon Toetsen overzicht: Hoofdfuncties: Toetsen: Functie: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Kanaal, frequentie of getal ingeven * Scannen # Reverse shift E Activeer toon squelch (DTSS

Nadere informatie

SIM plaatsen rode en groene LED

SIM plaatsen rode en groene LED MODELLEN GSM07 BESCHRIJVING De GSM07 is een compacte QuadBand GSM module. De unit is ontworpen om via de mobiele telefoon toegang te verkrijgen tot woningen, parkeergarages of andere gebouwen of toepassingen.

Nadere informatie

BELGISCH INSTITUUT VOOR POSTDIENSTEN EN TELECOMMUNICATIE

BELGISCH INSTITUUT VOOR POSTDIENSTEN EN TELECOMMUNICATIE BELGISCH INSTITUUT VOOR POSTDIENSTEN EN TELECOMMUNICATIE BESLUIT VAN DE RAAD VAN HET BIPT VAN 19 AUGUSTUS 2015 BETREFFENDE DE TECHNISCHE EN OPERATIONELE VOORWAARDEN NODIG OM SCHADELIJKE STORINGEN IN DE

Nadere informatie

Het netwerk van T-Mobile

Het netwerk van T-Mobile Het netwerk van T-Mobile µ Het netwerk van T-Mobile T-Mobile is één van de grootste internationale aanbieders van mobiele communicatie en beschikt in Nederland over een eigen fijnmazig mobiel netwerk van

Nadere informatie

Masterproef Remote maintenance van een mobiel landbouwvoertuig

Masterproef Remote maintenance van een mobiel landbouwvoertuig Masterproef Remote maintenance van een mobiel landbouwvoertuig Studiegebied Industriële wetenschappen en technologie Opleiding Master in de industriële wetenschappen: elektrotechniek Afstudeerrichting

Nadere informatie

Mobile School Training Mobiele Communicatie

Mobile School Training Mobiele Communicatie Mobile School Training Mobiele Communicatie INTRODUCTIE Al meer dan 10 jaar geeft Rabion Consultancy de Mobile School training. In het verleden gaven we deze training alleen als in-house training voor

Nadere informatie

2. De fysieke laag. 2.1.1 Fourier-analyse (1)

2. De fysieke laag. 2.1.1 Fourier-analyse (1) . De fysieke laag IN 0 Computernetwerken.. Fourier-analyse () Elk (redelijk net) periodiek signaal g(t) kan beschreven worden als de som van een aantal sinus- en cosinus-funkties: c g( t) = + an sin( πnft

Nadere informatie

FT-8 in WSJT-X: How To + loggen via HRD - DEMO ON5MB

FT-8 in WSJT-X: How To + loggen via HRD - DEMO ON5MB FT-8 in WSJT-X: How To + loggen via HRD - DEMO ON5MB 1 7 M E I 2 0 1 9 - T L S Wie is ON5MB Bernard Graficus van opleiding Preventieadviseur arbeidsveiligheid Geen elektronicus Leer/nieuws-gierig Experimenteren

Nadere informatie

CHANNEL (CH) Selectie kanaal 1, 2, 3, automatisch scrollen Zoeken naar externe sensor

CHANNEL (CH) Selectie kanaal 1, 2, 3, automatisch scrollen Zoeken naar externe sensor ULTRADUN WEERSTATION Gebruikershandleiding - Item 975876 Hartelijk dank voor uw aankoop van dit nieuwe-generatie ultradunne weerstation. Dit instrument is ontworpen en vervaardigd met geavanceerde technologie

Nadere informatie

VoLTE en VoWiFi Beter bereikbaar met bellen via 4G en wifi

VoLTE en VoWiFi Beter bereikbaar met bellen via 4G en wifi Beter bereikbaar met bellen via 4G en wifi INHOUD 1. Inleiding 2. Bellen via 4G en wifi 3. Hoe werkt bellen via 4G en wifi? 4. Waar moet je op letten? 5. Voor ICT-beheerders 1. INLEIDING T-Mobile heeft

Nadere informatie

PSTN. Het vaste telefoonnet ... Auteur: Henk Stitselaar Verslag nr: 1 Klas: E432 Praktijkbegeleider: G. de Graaf Inleverdatum: 23-09- 05

PSTN. Het vaste telefoonnet ... Auteur: Henk Stitselaar Verslag nr: 1 Klas: E432 Praktijkbegeleider: G. de Graaf Inleverdatum: 23-09- 05 . PSTN Het vaste telefoonnet.......... Auteur: Henk Stitselaar Verslag nr: 1 Klas: E432 Praktijkbegeleider: G. de Graaf Inleverdatum: 23-09- 05 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 2. Het ontstaan van het PSTN.

Nadere informatie

Communicatie over kleine en grote afstanden

Communicatie over kleine en grote afstanden Inhoud Communicatie over kleine en grote afstanden... 2 Analoge datatransmissie... 3 Amplitudemodulatie... 4 Frequentiemodulatie... 8 Digitale datatransmissie... 10 Amplitudemodulatie... 10 Frequentiemodulatie...

Nadere informatie

BELGISCH INSTITUUT VOOR POSTDIENSTEN EN TELECOMMUNICATIE

BELGISCH INSTITUUT VOOR POSTDIENSTEN EN TELECOMMUNICATIE BELGISCH INSTITUUT VOOR POSTDIENSTEN EN TELECOMMUNICATIE ADVIES VAN DE RAAD VAN HET BIPT VAN 31 JANUARI 2013 MET BETREKKING TOT HET ONTWERP VAN KONINKLIJK BESLUIT BETREFFENDE RADIOTOEGANG IN DE FREQUENTIEBAND

Nadere informatie

Handleiding Roaming en Simtoolkit

Handleiding Roaming en Simtoolkit Handleiding Roaming en Simtoolkit Auteur : Roy Lammerink Datum : 01-03-2017 Pagina 1 Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Roaming... 3 3. Simtoolkit... 3 4. IOS ( iphone )... 4 5. Android... 6 5.1 Scherm Apps...

Nadere informatie

Cursus Wi-Fi Technologie

Cursus Wi-Fi Technologie Cursus Wi-Fi Technologie Introductie Overzicht Voorbeelden SpectrumConsult Introductie Doelstelling Wi-Fi netwerken zijn een vast onderdeel geworden van elk huishouden, elke organizatie. Het functioneren

Nadere informatie

Het draadlozeinternet of Things en het spectrum. Ir. Tommy van der Vorst NFO, 2 februari 2017

Het draadlozeinternet of Things en het spectrum. Ir. Tommy van der Vorst NFO, 2 februari 2017 Het draadlozeinternet of Things en het spectrum Ir. Tommy van der Vorst NFO, 2 februari 2017 2 1 Wat is de (toekomstige) impact van connectiviteitvoorhet draadlozeinternet of Things (IoT) op het spectrum

Nadere informatie

Zenderfrequenties, de stand van zaken

Zenderfrequenties, de stand van zaken Zenderfrequenties, de stand van zaken Willem Westermann PMSE = Belangenvereniging Program Making and Special Events @Omroep Flevoland, 25 november 2014 Een serieuze bedreiging PMSE/draadloze productiemiddelen,

Nadere informatie

Wireless PROFINET Brecht Schamp

Wireless PROFINET Brecht Schamp PROFINET Brecht Schamp Industrial Network Specialist Phoenix Contact (Benelux) communicatie: voordelen? Voordelig? Drukt bekabelingkosten! Completer? Meer toepassingsgebieden worden bereikbaar! Flexibiliteit?

Nadere informatie

AXIWI. Gebruiksaanwijzing AXIWI AT-320. Digitaal Draadloos Audio Systeem

AXIWI. Gebruiksaanwijzing AXIWI AT-320. Digitaal Draadloos Audio Systeem AXIWI Digitaal Draadloos Audio Systeem AXIWI AT-320 Gebruiksaanwijzing Veiligheidsinstructie: Neem het onderstaande in acht: Vermijd opslag en gebruik in te warme en vochtige plaatsen. Het gebruik in zulke

Nadere informatie

Oefententamen Telecommunicatietechniek I (ET2505-D2)

Oefententamen Telecommunicatietechniek I (ET2505-D2) Pagina Oefententamen Telecommunicatietechniek I (ET55-D) Opgave. Bereken de volgende omzettingen: a).34 W dbm b) 44 dbμw mw c) -58 dbm nw d) 4 db (factor) e) -46 dbw μw f) 77 mw dbw Opgave. In figuur is

Nadere informatie

Telecommunicatie. De mobiele telefoon INHOUDSOPGAVE. 1 Telecommunicatie...78. 2 De mobiele telefoon...97

Telecommunicatie. De mobiele telefoon INHOUDSOPGAVE. 1 Telecommunicatie...78. 2 De mobiele telefoon...97 Telecommunicatie De mobiele telefoon INHOUDSOPGAVE 1 Telecommunicatie...78 1.1 Een stukje geschiedenis... 79 1.2 Radiogolven... 81 1.3 Overbrengen van informatie... 85 1.4 Digitalisering... 88 Opgaven...

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 20742 23 december 2010 Bekendmaking normen Radioapparatuur en telecommunicatie-eindapparatuur 15 december 2010 Nr. 19995EG2

Nadere informatie