Methodiekbeschrijving. Leven met mensen met beperkingen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Methodiekbeschrijving. Leven met mensen met beperkingen"

Transcriptie

1 Methodiekbeschrijving Leven met mensen met beperkingen

2 Methodiekbeschrijving Colofon Leven met mensen met beperkingen Een proces- en methodiekbeschrijving Teksten: Selina van Ooijen, MEE Rotterdam Rijnmond en Celina do Patrocinio, Dona Daria - Kenniscentrum Emancipatie Eindredactie en vormgeving: Laura Passenier, MEE Rotterdam Rijnmond, afdeling communicatie Uitgave: eerste druk februari 2010 tweede druk februari

3 Omgaan met mensen met mensen met beperkingen Inhoud 4 Voorwoord 5 Inleiding 7 Handleiding 8 Het proces 9 Werving en uitvoering 10 Programma-indeling 12 Bijlage: Handleiding bijeenkomsten 3

4 Methodiekbeschrijving Voorwoord Deze methodiekbeschrijving is een handleiding voor drie bijeenkomsten met informatie en voorlichting aan migranten over leven met mensen met een ziekte of beperking. De aanleiding voor de ontwikkeling van deze methodiek is de constatering van de gemeente Rotterdam dat migranten met een beperking of een chronische ziekte onvoldoende zijn geïnformeerd over het zorgsysteem en over de vele regelingen, voorzieningen en hulp in Nederland waar ze recht op hebben. Hierdoor maken zij minder gebruik van de bestaande voorzieningen en van de reguliere hulp- en dienstverlening en zijn zij onvoldoende in staat om deel te nemen aan de samenleving. In het kader van het project Samen verder in de gekleurde wereld van Rotterdam hebben MEE Rotterdam Rijnmond en Dona Daria in 2008 besloten materiaal te ontwikkelen om bij migranten het thema ziekte en beperking bespreekbaar te maken en hen te informeren over de voorzieningen en mogelijkheden die er zijn. gelegd voor verdere ontwikkeling. Dona Daria biedt verschillende diensten aan, waaronder methodieken projectontwikkeling, informatie, voorlichting, cursussen, themabijeenkomsten, ondersteuning van zelforganisaties, conferenties en expertise. Dit aanbod ontwikkelen zij op zodanige wijze dat het aansluit bij de behoeften en het niveau van de groep. Door de jarenlange ervaring in het werken met en voor migrantengroepen zijn de medewerkers van Dona Daria bekend met bestaande vooroordelen en weerstanden tegen het bespreken van taboe-onderwerpen. Een taboeonderwerp is leven met en zorgen voor mensen met een beperking. Schaamte en schuldgevoelens spelen daarbij een grote rol. Je praat er liever niet over met vreemden, is een veelgehoorde mening. MEE Rotterdam Rijnmond Bij MEE kunt u terecht voor advies of ondersteuning bij leven met een beperking. MEE staat mensen bij in het maken van keuzes om inrichting en invulling te geven aan hun leven. De activiteiten van MEE richten zich op het vergroten van zelfredzaamheid en het zo veel mogelijk kunnen deelnemen aan de samenleving. MEE helpt iedereen, jong en oud, met een beperking ten gevolge van: een verstandelijke of lichamelijke beperking niet aangeboren hersenletsel (NAH) een chronische ziekte een vorm van autisme een visuele of auditieve beperking Dona Daria Dona Daria, Kenniscentrum Emancipatie, zet zich in om vrouwen en mannen bij hun emancipatieproces te steunen. Emancipatie beschouwen zij als voorwaarde voor succesvolle integratie en maatschappelijke participatie. Door een breed aanbod van activiteiten, cursussen en bijeenkomsten wil Dona Daria mensen stimuleren tot vrij en zelfstandig denken en handelen. Als vrouwen inzicht krijgen in de eigen mogelijkheden en zich kunnen ontplooien, is een goede basis 4

5 Omgaan met mensen met mensen met beperkingen Inleiding Extra aandacht voor migranten met een ziekte of beperking Geconstateerd werd dat er groepen migranten in Rotterdam zijn die bij een ziekte of beperking om uiteenlopende redenen weinig of geen gebruik maken van bestaande voorzieningen. Het gevolg daarvan is dat bepaalde groepen met een beperking onvoldoende geëquipeerd zijn om volwaardig deel te nemen aan het maatschappelijk leven. In dat kader is het project Samen verder in de gekleurde wereld van Rotterdam opgezet. Gezocht werd naar een methodiek om met extra inzet die groepen te bereiken die onvoldoende bereikt worden via de reguliere kanalen. Onderdeel van deze aanpak is het ontwikkelen van een methodiek en deze te vatten in een handleiding die bruikbaar is voor meerdere instellingen die migrantengroepen willen bereiken om de genoemde thema s bespreekbaar te maken. Het uiteindelijke doel is om deze groepen voor te lichten over de kansen en mogelijkheden die in Rotterdam ontwikkeld zijn ter bevordering van hun welbevinden en vergroten van hun participatie in de Nederlandse samenleving. Het project Samen verder in de gekleurde wereld van Rotterdam beoogt samenwerking met instellingen die een aanbod hebben voor migranten én samenwerking met zelforganisaties van migranten. Samenwerking MEE Rotterdam heeft samenwerking gezocht met Dona Daria voor het benaderen van de gewenste groepen om de methodiek te testen en vervolgens ten behoeve van andere instellingen te beschrijven. De samenwerking met Dona Daria is gezocht vanuit de ervaringen en expertise van Dona Daria met het bereiken van diverse bestaande groepen migranten vrouwen in Rotterdam. MEE heeft veel expertise in huis met betrekking tot voorlichting geven over de mogelijkheden voor mensen met een beperking. Voor de uitvoering is tevens samengewerkt met diverse zorgaanbieders uit de regio die een aanbod hebben voor mensen met een ziekte en/of beperking. Na het ontwikkelen van het concept hebben we door middel van het organiseren van de bijeenkomsten gekeken of de werkwijze aansloot bij de behoefte van de migranten en of aangetoond kon worden dat het gewenste resultaat bereikt wordt. Tevens moest het tot een goede bruikbare methode voor andere instellingen leiden die groepen actief willen benaderen om voorlichting te geven. Het concept bestond uit twee bijeenkomsten van tweeënhalf uur. De eerste bijeenkomst was gericht op de introductie van het thema en op bewustwording van vrouwen over welke bijdrage zij kunnen leveren om mensen met een beperking beter te ondersteunen. De tweede bijeenkomst was gewijd aan voorlichting van diverse instellingen en zorgvoorzieningen. De eerste bijeenkomst werd uitgevoerd door een trainer van Dona Daria en de tweede door MEE en andere organisaties met ondersteuning van trainers van Dona Daria. Voorafgaand aan de bijeenkomsten zijn de trainers van Dona Daria getraind door een medewerker van MEE. Na de eerste testbijeenkomsten bleek dat het nodig was om het aantal bijeenkomsten uit te breiden naar drie. Dit, om een zo goed mogelijk effect te realiseren, waarbij er daadwerkelijk sprake is van mentaliteit- en gedragsverandering. De pilot is in 2008 uitgevoerd in Rotterdam onder negen verschillende groepen. De doelgroep die bereikt is, vanwege de bestaande contacten van Dona Daria, zijn vrouwen met verschillende etnische achtergronden. Per groep waren er gemiddeld twaalf vrouwen. In de tweede bijeenkomst zijn groepen samengevoegd om op deze wijze direct een grote groep te bereiken voor de diverse instellingen. Inzichten na de pilot Werving van groepen kost veel tijd. Het onderwerp van de themabijeenkomsten is onder veel migrantengroepen een taboe. Dat wil zeggen dat men liever niet over het onderwerp spreekt. Het verdient aanbeveling om te werken met groepen die al wat ervaring hebben in het bespreken van thema s met elkaar. Ook is het belangrijk dat de begeleider van de groep al een zekere band met de vrouwen opgebouwd heeft. Dat maakt dat er een gevoel van veiligheid ontstaan is. Wil men taboe- onderwerpen bespreken dan zijn dat voorwaarden om überhaupt een groep te kunnen formeren. 5

6 Methodiekbeschrijving Dona Daria maakt gebruik van haar bestaande netwerk van organisaties en vrouwen. Veel van de vrouwen die worden bereikt, nemen deel aan activiteiten dicht bij huis op een voor hen bekende plek. Het formeren van de groepen ten behoeve van de tweede voorlichtingsbijeenkomst (die niet op een voor de groep bekende plaats georganiseerd werd) is hierdoor zeer moeizaam tot stand gekomen. Tevens is het van belang om met contactpersonen van de groepen op tijd afspraken en een gezamenlijke planning te maken. Vanwege het vrijwillige karakter van de bijeenkomsten is het lastig om ruim van te voren inzicht te hebben in de deelnemers. Juist met deze doelgroep is er vaak sprake van uitval. Een totaal van twee bijeenkomsten voor het bespreekbaar maken van het onderwerp en inhoudelijke voorlichting is onvoldoende. Er moet meer tijd genomen worden voor introductie, bewustwording, bespreken van taboes en dergelijke. Hier moet de hele eerste bijeenkomst aan besteed worden. In de tweede bijeenkomst kan dieper op de ziektes, beperkingen en algemene ondersteuning in Nederland ingegaan worden. Tijdens deze bijeenkomst is het nuttig de deelnemers te confronteren met beperkingen en voorbeelden van ondersteuning in het algemeen, bijvoorbeeld door middel van een DVD (DVD Info Thuis, MEE Rotterdam Rijnmond). Aan het eind van de bijeenkomst wordt met de deelnemers een inventarisatie gemaakt van welke categorische voorzieningen (instellingen) zij meer informatie willen hebben. Deze instellingen worden vervolgens uitgenodigd om deel te nemen aan de derde bijeenkomst. In de derde bijeenkomst zal, afhankelijk van de behoefte van de deelnemers, meer inhoudelijk voorgelicht worden over die betreffende instellingen. Ook kan besloten worden op excursie te gaan naar een instelling. In de handleiding kunt u de uitwerking hiervan terugvinden. 6

7 Omgaan met mensen met mensen met beperkingen Handleiding Doelstelling van de voorlichtingsbijeenkomsten Het doel van de voorlichtingsbijeenkomsten is om het taboe over het praten in het openbaar over leven met mensen met een beperking bespreekbaar te maken en om migranten bekend te maken met het zorgsysteem in Nederland. Activiteiten Om dit doel te bereiken zijn drie bijeenkomsten ontwikkeld: 1. Introductie, bewustwording en bespreken van taboes 2. Ziektes, handicaps en algemene ondersteuning in Nederland 3. Informatie en voorlichting over de instellingen die hulp verlenen met eventueel een bezoek aan een instelling. Gewenste resultaten Deelnemers worden bewuster van het feit dat een beperking iedereen kan overkomen. Deelnemers leren dat het beter is voor mensen met beperkingen en voor familieleden om gebruik te maken van de voorzieningen die er zijn als zij deze nodig hebben. Deelnemers worden zich er van bewust dat het werken aan het welzijn van mensen met beperkingen het leven van alle betrokkenen ten goede komt. Deelnemers worden er meer van bewust dat een persoon met beperkingen veel kan genieten van het leven. Deelnemers leren dat door middel van speciale voorzieningen en regelingen op het gebied van gezondheidszorg, thuiszorg, revalidatie, hulpmiddelen en medicijnen, mensen beter geëquipeerd zijn om te participeren aan de samenleving. Spin-off effect: Informatie die de deelnemers krijgen geven ze door aan andere familieleden, vrienden en kennissen. op het vormings- en ontwikkelingswerk. Hierin staan ervaringsleer, bewustwording en laagdrempeligheid centraal. Dona Daria kijkt naar de positie, ervaringen en behoeften van de doelgroep en ontwikkelt een methodiek op maat. Dona Daria zet zich extra in om mensen met een beperkt opleidingsniveau te bereiken. Daar past een aanpak bij die uitgaat van een laag abstractie niveau en eenvoudig taalgebruik. Daarnaast is het van belang om gebruik te maken van trainers die dicht bij de doelgroep staan om kansen te benutten en weerstand bij de doelgroep te voorkomen. Dit kunnen vrouwen en mannen zijn afkomstig uit de doelgroep, die de leefwereld goed kennen, die de doelgroep vanuit hun discours aan kunnen spreken en kunnen overtuigen en motiveren. Bij voorkeur zijn het personen die bekend zijn in de gemeenschap, een functie hebben als rolmodel door wat ze bereikt hebben en overtuigingskracht bezitten. Verder is een gevoel van veiligheid in de groep belangrijk om taboe-onderwerpen te bespreken. De trainers krijgen de inhoud van de cursussen op papier en worden getraind. De mogelijke weerstanden worden doorgenomen en er worden verschillende vormen aangeboden omtrent de werkwijze van de trainers met de doelgroep in verschillende situaties. De uitvoering vindt plaats op plekken waar migranten reeds samen komen. Dit kunnen bijvoorbeeld buurthuizen, (basis)scholen, verenigingen of religieuze instellingen zijn. Werkwijze van Dona Daria De werkwijze van Dona Daria is in deze samenwerking net als bij haar andere werkzaamheden gebaseerd 7

8 Methodiekbeschrijving Het proces Dona Daria heeft veel ervaring in het met werken met allochtone groepen. Ze weet dat sommige onderwerpen heel moeilijk te bespreken zijn binnen bepaalde groepen. Vanuit deze ervaring weet Dona Daria ook dat ze met bepaalde methodieken een duidelijk proces op gang kunnen krijgen waarbij de acceptatie vergroot wordt. Deze methodieken zijn voor deze handleiding toegepast. MEE Rotterdam Rijnmond heeft expertise over de verschillende beperkingen die er zijn en de mogelijkheden die bestaan voor mensen met een beperking en heeft daarnaast veel ervaring in het geven van voorlichting over mogelijkheden voor mensen met een beperking. Zelfstandig leven en deelnemen aan het maatschappelijke leven is voor mensen met een beperking of een chronische ziekte niet vanzelfsprekend. Migranten zijn vaak weinig geïnformeerd over voorzieningen met betrekking tot lichamelijke, verstandelijke, psychische en chronische problemen. Vanuit traditionele opvattingen is het ongebruikelijk dat mensen met beperkingen deelnemen aan het maatschappelijk leven. Dat past als het ware niet in het levenspatroon van bepaalde migrantengroepen. Ben je ziek? Dan blijf je thuis en wordt er door familie voor je gezorgd, zegt Fatima, die veel voor haar oudere broer met een verstandelijke beperking zorgt. Schaamte Veel allochtonen zijn onbekend met het systeem en de werkwijze van de zorg- en hulpverlening in Nederland. Er leven andere opvattingen bij allochtonen over gezondheid, ziekte en beperkingen. Er is, met name onder moslims, veel schaamte rondom beperkingen, vooral als het gaat om aangeboren gevallen. Vaak wordt dat geïnterpreteerd als straf van God en dat brengt schaamt met zich mee. Kinderen worden opgesloten in huis en komen de deur niet uit. Doorbreken denkpatroon Het bespreekbaar maken van het probleem is erg belangrijk om het denkpatroon van schaamte en verbergen te doorbreken. Het gaat hierbij om het welzijn van de kinderen / mensen met beperkingen. MEE Rotterdam en Dona Daria zijn zich hiervan bewust en hebben zich ingezet om dit taboe te doorbreken. Om dit ingewikkelde proces op gang te krijgen, was er volgens MEE en Dona Daria maar één weg mogelijk: gebruik maken van bestaande groepen. Groepen die al gewend zijn om met elkaar over hun ervaringen en opvattingen te praten. Ook dat was een experiment. We wisten niet hoe de groepen hierop zouden reageren. Alleen als dat zou lukken, zouden wij een kans hebben om het taboe te doorbreken. Dona Daria heeft de ervaring dat vrouwen nooit over psychische of lichamelijke beperkingen in de groepen praten en zelden buiten de groepen. Tijdens de bijeenkomsten vroegen ze sporadisch om een apart gesprek met de trainster om informatie te krijgen. Met deze methodiek verwachten we een soort sneeuwbaleffect en zodoende is dit een begin om het proces op gang te brengen. Indirecte benadering We hebben besloten te kiezen voor een indirecte benadering. In het begin van de bijeenkomsten spreken we over anderen: de buren, kennissen, vrienden etc. Tegelijkertijd spreken we niet direct over mensen met beperkingen, maar gebruiken we beperkingen ten gevolge van een ongeluk of ouder worden. Deze aanpak past goed in deze beginfase. Een ongeluk krijgen en van het ene op het andere moment hulp behoeven, kan iedereen overkomen. Ouder worden overkomt iedereen, het is een natuurlijk proces waardoor je door van hulp afhankelijk zou kunnen worden. Als je afhankelijk wordt van een rolstoel, zou je bijvoorbeeld een aangepast huis nodig hebben. Deze benadering verzacht het overbrengen van een boodschap die ook kan gaan om het leven van een familielid met een aangeboren beperking. Die komt op de tweede plaats te staan. In het proces is dat een eerste stap om de thematiek bespreekbaar te maken. Als vrouwen zich op hun gemak voelen, komt de rest. Vaak komen ze nog eerst met verhalen als mijn buren of een kennis heeft dit of dat. Dat is niet erg. We verwachten zoals boven genoemd het sneeuwbaleffect. Na deze fase, eigenlijk het bespreekbaar maken van deze problematiek, gaat het proces verder, zo is onze ervaring, bijna vanzelf. Men durft daarna wel afspraken te maken met MEE of anderen gericht door te verwijzen. En dat is het doel dat we willen bereiken. 8

9 Omgaan met mensen met mensen met beperkingen Werving en uitvoering Werving Dona Daria weet uit ervaring dat het werven van mensen van allochtone afkomst die te maken hadden met beperkingen, lastig is. Op de vraag van MEE om samen te werken bij het informeren van de groepen, zagen we ons beperkt tot de mogelijkheid: ons richten op de groepen die de activiteiten van Dona Daria volgen of hebben gevolgd. We vragen aan de groepen of zij belangstelling hebben voor deze informatie. Tevens vragen we de vrouwen die de informatie krijgen, om deze door te geven aan mensen in hun omgeving die het nodig zouden kunnen hebben. Als de groep akkoord gaat, dan kan begonnen worden met de eerste bijeenkomst en afspraken gemaakt voor de tweede en derde bijeenkomst. Resultaat De groepen zijn zich ervan bewust geworden dat leven met beperkingen iedereen kan overkomen. Ze erkennen dat het de realiteit van het leven is. Ze stellen zich open voor de informatie. Bij de tweede en derde bijeenkomsten durfden ze (vaak) al vragen te stellen over de eigen problemen. Tip Besteed veel tijd en aandacht aan het bespreekbaar maken van de thematiek. Het is voor veel groepen niet vanzelfsprekend om het leven met een beperking in het openbaar te bespreken als een kwestie van bevorderen van zelfredzaamheid in plaats van zorg voor een persoon. Tips voor de werving van migranten: * Ga naar vrouwen toe op de plekken waar ze al regelmatig samen komen zoals buurthuizen, basisscholen, zelforganisaties en gebedshuizen. Je kunt alles veel beter uitleggen door persoonlijk in gesprek te gaan met vrouwen en materiaal te laten zien in plaats van een folder op te sturen of telefonisch contact te zoeken. Schriftelijk materiaal bereikt deze doelgroep niet. * Neem voor de werving ruim de tijd, zoek contact met sleutelorganisaties- en figuren en leef je in in de leef- en belevingswereld van de vrouwen die je wil bereiken. * Als je deze activiteit gaat uitvoeren met een nieuwe groep, zorg dan voor een prettige sfeer. Zorg voor iets te drinken en een koekje. Uitvoering De medewerkers van Dona Daria hebben een training van MEE Rotterdam en Dona Daria gekregen om deze activiteit uit te gaan voeren. Daarna namen zij contact op met de groepen in de wijken en maakten afspraken voor de eerste en de tweede bijeenkomst. Vervolgens hebben zij zelf de eerste bijeenkomst uitgevoerd en de tweede bijeenkomst georganiseerd. Tijdens deze tweede bijeenkomst presenteren de hulp organisaties zich, wordt extra informatie gegeven en worden vragen beantwoord door de gespecialiseerde instanties. 9

10 Methodiekbeschrijving Programma-indeling Thema bijeenkomsten Leven met mensen met beperkingen Bijeenkomst 1. Introductie op de voorlichting Leven met mensen met beperkingen. De trainer start de bijeenkomst door het bewustwordingsproces op gang te brengen en aan de groep te vertellen over het nut van de informatie (zie bijlage uitvoering). Belangrijk is om te vertellen wat het belang is voor henzelf om te weten waar ze terecht kunnen om steun te vragen en te krijgen. Doel van de voorlichting De trainer vertelt wat het doel van deze bijeenkomst is: Deelnemers worden zich bewust van het feit dat het krijgen van een gehandicapt kind of gezinslid iedereen kan overkomen. Deelnemers geven deze informatie door aan de eigen kringen en beïnvloeden hen. Deelnemers weten meer over het bestaan van voorzieningen en mogelijkheden voor ondersteuning op dit gebied. Definitie Er wordt achtergrondinformatie gegeven over de definitie handicap. Definitie van het begrip handicap (volgens WHO, Wereld Gezondheidsraad, 1993): Het hebben van een stoornis als gevolg waarvan men in het normale functioneren wordt belemmerd. Iemand met een handicap hoeft niet ziek te zijn. Bijvoorbeeld: iemand met een geamputeerd been is niet ziek, maar heeft wel beperkingen. Vraaggericht werken Werkvorm: plenaire discussie De trainer gaat verder met het stellen van vragen zoals beschreven in de bijlage uitvoering. Doel: de vragen worden als methodiek gebruikt om de cursisten uit te nodigen te praten. Tegelijkertijd begint het denkproces over het leven met mensen met beperkingen. Waarom maken migranten weinig gebruik van voorzieningen? Werkvorm: plenaire discussie Plenaire discussie over de redenen waarom allochtone ouders geen (of weinig) gebruik maken van de voorzieningen. Doel: de groep aan het denken zetten over de houding van allochtonen ten opzichte van mensen met beperkingen en de reden waarom ze zo vaak thuis gehouden worden. Factoren die van invloed zijn op het niet gebruiken van voorzieningen Werkvorm: inleiding Inleiding over schaamte en geloof. Doel: ouders er van bewust maken dat mensen met beperkingen die leren zelfstandig te leven veel gelukkiger kunnen zijn. Ook in verband met de toekomst is het belangrijk dat zij onafhankelijk verder kunnen leven. Bijeenkomst 2 De tweede bijeenkomst wordt door MEE Rotterdam Rijnmond uitgevoerd. De trainer vraagt of er nog vragen zijn naar aanleiding van de eerste bijeenkomst. Vervolgens gaat ze verder met het verschaffen van informatie over de soorten beperkingen. 10

11 Omgaan met mensen met mensen met beperkingen Soorten beperkingen Werkvorm: informatie Informatie verschaffen over soorten beperkingen. Doel: duidelijkheid verschaffen over wat een beperking is. Mogelijkheden die er zijn voor mensen met beperkingen Werkvorm: film Zorg voor een prettige sfeer. Ga na of alle aanwezigen Nederlands spreken of geholpen moeten worden met vertaling. Spreek langzaam en duidelijk Maak duidelijk wanneer de vrouwen vragen kunnen stellen Maak duidelijk dat ze anderen ook kunnen helpen door de informatie mee te nemen en aan anderen door te geven. De film Info Thuis in Rotterdam aan de groep laten zien. De trainer probeert met deze film een discussie op gang te krijgen onder deelnemers. Doel: de groep bewust maken van de mogelijkheden die er zijn voor mensen met een beperking. Dat mensen met een beperking niet thuis gehouden moeten worden. Sommigen kunnen heel veel leren en actief zijn. Inventarisatie Inventarisatie over de behoefte van de deelnemers. Doel: samen met de groep afspreken wat gaat gebeuren tijdens de derde bijeenkomst. Er zijn twee mogelijkheden: de presentatie van de hulp instanties een bezoek brengen aan een instelling Bijeenkomst 3. De derde bijeenkomst wordt specifiek georganiseerd om organisaties die hulp verlenen aan mensen met beperkingen in contact te brengen met de doelgroep. Doel van deze bijeenkomst is contacten tot stand brengen tussen de deelnemers en de hulporganisaties om zodoende de drempel daar naar toe te verlagen. Ook hier geldt de indirecte benadering: we vragen aan de doelgroep om informatie mee te nemen, omdat je nooit weet wanneer je zelf iets nodig kan hebben, maar je kan ook anderen helpen door deze informatie door te geven. Het is de bedoeling dat telefoonnummers en adressen doorgegeven worden. Tips voor succesvolle bijeenkomsten 11

12 Methodiekbeschrijving Bijlage: Handleiding bijeenkomsten Eerste bijeenkomst Voorbereiding Wat heb je nodig? De handleiding van Leven met mensen met beperkingen Presentielijst Koffie, thee, koekje Programma Welkom, voorstelrondje voor nieuwe groepen. 10 minuten Inleiding over de voorlichting en het doel. 8 minuten Stel de vraag over definitie en leg de definitie van handicap / beperking uit. 8 minuten Vragen aan de cursisten. De cursusleidster stelt de vragen om een dialoog met de cursisten te krijgen en om ze op hun gemak te stellen (zie inleiding). 30 minuten Discussie over de vraag hoe iemand gehandicapt kan raken. 20 minuten Pauze 15 minuten Waarom maken allochtonen weinig gebruik van voorzieningen voor mensen met beperkingen? 30 minuten Schaamte en geloof. 30 minuten Evaluatie van de eerste bijeenkomst. 10 minuten Uitleg over volgende bijeenkomsten Afsluiting en materieel) zijn en er begeleiding aanwezig is in Rotterdam. Dona Daria heeft een thema samengesteld dat aansluit bij deze doelgroep. Er worden drie bijeenkomsten georganiseerd. In de eerste bijeenkomst willen wij het belang van praten over leven met een beperking benadrukken. Het gaat er om dat mensen zich bewust worden van hoe in Nederland gewerkt wordt met mensen met beperkingen. De tweede bijeenkomst verschaft duidelijkheid over de organisaties die ondersteuning verlenen aan mensen die dat nodig hebben. Vervolgens contacten en telefoonnummers verzamelen zodat de groep ook iets kan betekenen voor anderen die dat nodig zouden hebben. De derde bijeenkomst gaat in op doorverwijzing naar voorzieningen voor mensen met beperkingen. Doel Deelnemers worden zich bewust van het feit dat het krijgen van een gehandicapt kind of gezinslid iedereen kan overkomen. Deelnemers geven deze informatie door aan de eigen kringen en beïnvloeden hen. Deelnemers weten meer over het bestaan van voorzieningen en ondersteuning op dit gebied. Stel de vraag: Inhoud uitvoering eerste bijeenkomst Inleiding over de cursus De gemeente Rotterdam vindt dat mensen met een niet- Nederlandse achtergrond beter geïnformeerd moeten worden over voorzieningen en activiteiten voor mensen met lichamelijke en/of verstandelijke beperkingen. MEE Rotterdam Rijnmond heeft de taak om dit te doen. In dat kader heeft MEE Rotterdam Rijnmond Dona Daria benaderd met de vraag of het een thema wilde samenstellen voor haar doelgroep allochtone gehandicapten, omdat deze groep moeilijk te bereiken is. MEE vindt het jammer dat deze groep allochtonen kansen laat liggen, terwijl er veel voorzieningen (financieel Wie wil vertellen wat het woord handicap voor haar betekent? Definitie Achtergrond informatie over de definitie handicap. Definitie van het begrip handicap (volgens WHO, Wereld Gezondheidsraad, 1993). Het hebben van een stoornis als gevolg waarvan men in het normale functioneren wordt belemmerd. Iemand met een handicap hoeft niet ziek te zijn. Bijvoorbeeld: iemand met een geamputeerd been is niet ziek, maar heeft wel beperkingen. 12

13 Omgaan met mensen met mensen met beperkingen Stel de volgende vragen: Kennen jullie iemand in je familie/vrienden/ kennissenkring die een beperking heeft? Zo ja, weten jullie of ze gebruik maken van bestaande voorzieningen in Rotterdam? Gaat de persoon naar school? Maakt hij/zij gebruik van sport of andere voorzieningen? Kunnen jullie iets vertellen over hoe omgegaan wordt met mensen met beperkingen in je familie / kennissen- / vriendenkring? Hoe kan iemand gehandicapt raken? Een mens kan op verschillende manieren gehandicapt raken. Door een ongeluk, een ziekte die je lichaam voor de rest van je leven beschadigt of je wordt zo geboren. Een aangeboren handicap kan verschillende oorzaken hebben: Erfelijke / genetische oorzaken (o.a. wanneer de ouders familie van elkaar zijn) Stoornissen tijdens zwangerschap (o.a. ziekte van de moeder, medicijnen of alcoholgebruik, roken) Stoornissen tijdens geboorte (o.a. zuurstoftekort, hersenbloeding) Stoornissen vlak na de geboorte (o.a. zuurstoftekort, hersenbloeding, geelzucht). Er zijn heel wat voorzieningen in Nederland waar mensen met een beperking gebruik van kunnen maken. Voor iedere leeftijd, elke soort en elk niveau van beperking is er wel passende hulp en begeleiding, maar helaas blijkt uit onderzoek dat allochtonen daar heel weinig gebruik van maken. Door een behoeftige de nodige zorg te onthouden wordt hij tekort gedaan. Dit kan leiden tot verwaarlozing en / of isolatie van diegene. Bovendien kunnen ouders / verzorgers even ontlast worden van de zorg als zij zich openstellen voor het ontvangen van hulp en begeleiding van zorginstellingen. Waarom maken allochtonen weinig gebruik van voorzieningen voor mensen met beperkingen? We kunnen verschillende redenen noemen voor het feit dat allochtone ouders geen gebruik maken van voorzieningen: schaamte geloof angst voor de aangeboden zorg en de taal angst voor roddels onwetendheid m.b.t. voorzieningen verkeerd beeld (denken dat het een ziekte is, en dat het dus over gaat) Schaamte en geloof Waarom en waarvoor schamen ouders zich eigenlijk? Is de schaamte reëel? Veel ouders schamen zich voor hun kind met een beperking. Vaak worden deze kinderen daarom binnen gehouden. Soms wordt ook gedaan alsof het kind niet bestaat en wordt het op die manier verwaarloosd. Soms zijn ouders bang om hun kind te verliezen als het naar een zorginstelling gaat. Sommige ouders zien het krijgen van een kind met een beperking als een straf of beproeving van God of Allah. Ze denken: Ik heb iets misdaan in mijn leven dus ik word gestraft. Een ander vraagt zich af: Wat heb ik misdaan dat ik zo een kind krijg, waarom ik?. Weer een ander denkt: God of Allah houdt van mij en wil mij testen. Het krijgen van een gehandicapt kind heeft niets te maken met geloof of straf. Zoals reeds in de inleiding is genoemd kan het wel andere oorzaken hebben die niets te maken hebben met geloof of religie. Schaamte kan de volgende redenen hebben: Straf van God of Allah, ik heb iets verkeerd gedaan Trots en eergevoel is aangetast Roddels Men zal zich vooral schamen tegenover mensen die ook zo denken over dit onderwerp. 13

14 Methodiekbeschrijving Wat gebeurt er met een gehandicapte die wel krijgt wat hem toekomt? Zie hoe een kind met een beperking bijvoorbeeld opfleurt als hij mee naar buiten genomen wordt of waardevol bezig wordt gehouden. Het is verstandig om als ouder of verzorger een zo zelfstandig mogelijk leven voor iemand met een lichamelijke beperking na te streven, want ook deze kinderen willen zoveel mogelijk dingen zelf kunnen doen. In elk geval krijgen gehandicapten door dit gedrag (schaamte) niet de zorg die hen toekomt. Zorginstellingen proberen een kind zoveel mogelijk te stimuleren om verder te komen. Het kind wordt aangemoedigd te doen wat het kan. Dit gebeurt thuis vaak niet, alles wordt door de omgeving gedaan waardoor het kind niet de kans krijgt iets te ondernemen. Het kind wordt te vaak verwend door de naaste omgeving, omdat die ervan uitgaat dat iemand met een beperking niets kan. Er wordt meer gezorgd voor mensen met een beperking dan dat ze gestimuleerd worden om zelf dingen te doen. Tweede bijeenkomst Voorbereiding Wat heb je nodig? Koffie / thee / koekje Deelnemerslijst met namen, adressen en telefoonnummers De DVD Info Thuis in Rotterdam van MEE Rotterdam Rijnmond Een DVD speler, televisie en eventueel verlengsnoer Lijst met voorzieningen die bezocht / bevraagd kunnen worden Programma Verwelkom de aanwezigen. De trainer houdt een namenrondje en vraagt iedereen een naamkaartje te maken. 15 minuten MEE presenteert zich. 5 minuten De trainer houdt een rondje waarbij teruggekeken wordt op de eerste bijeenkomst. 10 minuten Soorten beperkingen. 30 minuten Pauze 15 minuten Film. Mogelijkheden die er zijn voor mensen met beperkingen. 10 minuten Discussie over de film. 20 minuten Inventarisatie. De trainer inventariseert de wensen van de groep voor de derde bijeenkomst. 15 minuten Let op: Bepaal een datum voor de derde bijeen komst Afsluiting Inhoud uitvoering tweede bijeenkomst Verwelkom de aanwezigen De trainer (van MEE Rotterdam) houdt een namenrondje en vraagt iedereen een naamkaartje te maken. Lees de deelnemerslijst voor en kruis aan wie er aanwezig zijn. De trainer gaat na of er vragen zijn over wat in de vorige bijeenkomst ter sprake gekomen is. Vertel in het kort wat er in deze bijeenkomst aan de orde komt. 14

15 Omgaan met mensen met mensen met beperkingen Soorten beperkingen lichamelijke beperking verstandelijke beperking meervoudige beperking Lichamelijke beperking: Als je lichaam, je lijf niet goed werkt, bijvoorbeeld wanneer je spieren niet werken zoals het hoort. Hierin zijn er verschillende vormen: motorische en zintuiglijke beperkingen. Verstandelijke beperking: Als de hersenen niet goed werken heb je een verstandelijke beperking. Met je hersenen leer je, onthoud je en denk je na. De hersenen zorgen er (mede) voor dat je lichaam goed werkt. Je kunt met een verstandelijke beperking geboren worden of het kan je later overkomen. Meervoudige beperking: Mensen met zowel lichamelijke als verstandelijke beperkingen. DVD laten zien De DVD duurt 10 minuten. Discussie over de DVD Vraag de groep wat hen opviel. Vraag vervolgens naar hun mening over de inhoud van de DVD. Vaak levert dat al voldoende stof voor de discussie. Let op de datum voor de bijeenkomst met de groep is afgesproken. Derde bijeenkomst Voorbereiding Wat heb je nodig? Aandacht besteden aan de inrichting van de zaal Koffie / thee / koekje Een programma Materiaal van hulpinstanties Contactpersonen en telefoonnummers Programma Welkom Vertel in het kort wat het programma voor deze bijeenkomst is (of deel een programma uit) 10 minuten Inleiding over het doel van de bijeenkomst 10 minuten Presentatie van deelnemende organisaties. 60 minuten Pauze 15 minuten Discussie en vragen stellen 60 minuten Informatie, telefoonnummers, adressen enz. verspreiden Afsluiting Inventarisatie Vraag aan de deelnemers wat ze graag zouden willen: een presentatie van de hulporganisaties (+ welke) een bezoek aan een instelling Afsluiting Sluit de bijeenkomst af met de vraag: Wat vonden jullie van deze bijeenkomst? Afspraken maken Spreek af met welke organisaties een afspraak gemaakt dient te worden. 15

16 MEE Rotterdam Rijnmond Schiedamse Vest BH Rotterdam T info@meerotterdam.nl

Ondersteuning bij leven met een beperking

Ondersteuning bij leven met een beperking Ondersteuning bij leven met een beperking Niet-aangeboren hersenletsel MEE Niet-aangeboren hersenletsel Raad en daad als het om mensen met NAH gaat Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) overkomt je. Door

Nadere informatie

We merken dat migrantencliënten anders aankijken tegen een beperking. Hoe kunnen we daarmee omgaan?

We merken dat migrantencliënten anders aankijken tegen een beperking. Hoe kunnen we daarmee omgaan? We merken dat migrantencliënten anders aankijken tegen een beperking. Hoe kunnen we daarmee omgaan? Migranten kunnen anders tegen een beperking aankijken. Zij zien de beperking vaak als ziekte en houden

Nadere informatie

Ondersteuning bij leven met een beperking

Ondersteuning bij leven met een beperking Ondersteuning bij leven met een beperking Opvoedondersteuning Triple P MEE Opvoedondersteuning Raad en daad als het om opvoeding gaat Heeft u moeite met de opvoeding van uw kind met een beperking? Wil

Nadere informatie

Onderwerp: Inhoudelijk verslag betreffende project migranten vrouwen emancipatie st.kizilpar 2018 (kenmerk ) ( ABBA/VL/7979)

Onderwerp: Inhoudelijk verslag betreffende project migranten vrouwen emancipatie st.kizilpar 2018 (kenmerk ) ( ABBA/VL/7979) Onderwerp: Inhoudelijk verslag betreffende project migranten vrouwen emancipatie st.kizilpar 2018 (kenmerk ) ( ABBA/VL/7979) 30-12-2018 Den Haag Het st.kizilpar heeft in samenwerking met St.dialooghuis

Nadere informatie

WERKPLAN EN ACTIVITEITENOVERZICHT

WERKPLAN EN ACTIVITEITENOVERZICHT WERKPLAN EN ACTIVITEITENOVERZICHT 2015 Stichting Gezondheid Allochtonen Nederland (SGAN), Adres: postbus 56666, 1040 AR Amsterdam, e-mail: info@sgan.nl tel: 0880036501 www.sgan.nl IBAN: NL57 INGB 0005961390

Nadere informatie

Wat werkt wel. groepen in gesprek over homoseksualiteit. Wat werkt niet?

Wat werkt wel. groepen in gesprek over homoseksualiteit. Wat werkt niet? Wat werkt wel groepen in gesprek over homoseksualiteit Wat werkt niet? Methodiek voor het gesprek Rotterdam Verkeert adviseert organisaties en steden die de acceptatie van homoseksualiteit willen bevorderen

Nadere informatie

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt

Nadere informatie

Rotterdams Ambassadrices Netwerk

Rotterdams Ambassadrices Netwerk De ambassadrice als werver van inburgeraars 1. Inleiding; eigen ervaringen 2 A. Wat is werven 2 B. Het belang van werven 2 C. Verwachtingen 3 D. Rollenspel 4 E. Opdracht 4 2. Voortraject: 4 A. Doel 4 B.

Nadere informatie

Mantelzorg en mantelzorgondersteuning

Mantelzorg en mantelzorgondersteuning Welzijn Ouderen Thuisadministratie Mantelzorg en mantelzorgondersteuning Voor iedereen in Amsterdam-Noord. Dus ook voor u! Doras Maatschappelijke dienstverlening Amsterdam-Noord Mantelzorg en mantelzorgondersteuning

Nadere informatie

Minters Mantelzorg. Kenniscentrum voor mantelzorgers én professionals. Voor mantelzorgers. Voor professionals. Over mantelzorg

Minters Mantelzorg. Kenniscentrum voor mantelzorgers én professionals. Voor mantelzorgers. Voor professionals. Over mantelzorg Voor mantelzorgers Voor professionals Over mantelzorg Minters Mantelzorg Kenniscentrum voor mantelzorgers én professionals Zorgt u meer dan acht uur per week en/of langer dan drie maanden voor uw partner,

Nadere informatie

Mantelzorg & mantelzorgondersteuning

Mantelzorg & mantelzorgondersteuning Welzijn Ouderen Thuisadministratie Mantelzorg & mantelzorgondersteuning Voor iedereen in Amsterdam-Noord. Dus ook voor u! Doras Maatschappelijke dienstverlening Amsterdam-Noord Zorgt u voor een naaste

Nadere informatie

Opvoeding & Ontwikkeling

Opvoeding & Ontwikkeling MEE Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Opvoeding & Ontwikkeling Opvoeding & Ontwikkeling MEE is een organisatie voor iedereen met een beperking of chronische ziekte. MEE biedt

Nadere informatie

Train de Trainers Samen Nederlands leren

Train de Trainers Samen Nederlands leren Tonny van Breukelen Train de Trainers Samen Nederlands leren Cursus voor docenten Nederlands als tweede taal ten behoeve van het project Samen Nederlands leren Stichting Beter Zien Anders Kijken Stichting

Nadere informatie

Voor informatie over Meer Mens: meermens@prismanet.nl 06-21 86 47 70. Meer info? 0800-2357747 www.prismanet.nl

Voor informatie over Meer Mens: meermens@prismanet.nl 06-21 86 47 70. Meer info? 0800-2357747 www.prismanet.nl Voor informatie over Meer Mens: meermens@prismanet.nl 06-21 86 47 70 Meer info? 0800-2357747 www.prismanet.nl Meer Mens Zorg voor kwaliteit van leven In de zorgsector wordt een breed pakket aan zorg- en

Nadere informatie

Ondersteuning bij leven met een beperking

Ondersteuning bij leven met een beperking Ondersteuning bij leven met een beperking Schuldhulpverlening MEE Schuldhulpverlening Raad en daad als het om schulden gaat Heeft u moeite met het omgaan met uw geld of beheren van uw financiën als gevolg

Nadere informatie

Verslag het project ABBA /VL/5998 migranten actief betrekken bij mantelzorg 2016 bijeenkomsten Dialooghuis

Verslag het project ABBA /VL/5998 migranten actief betrekken bij mantelzorg 2016 bijeenkomsten Dialooghuis Beeklaan 167 2562AD Den Haag Verslag het project ABBA /VL/5998 migranten actief betrekken bij mantelzorg 2016 bijeenkomsten Dialooghuis Verslag de tweede fase het project migranten actief betrekken bij

Nadere informatie

Hoezo Mantelzorg? INFORMATIEBULLETIN 1OKTOBER 2015

Hoezo Mantelzorg? INFORMATIEBULLETIN 1OKTOBER 2015 INFORMATIEBULLETIN 1OKTOBER 2015 Hoezo Mantelzorg? Dona Daria, het kenniscentrum voor emancipatie in Rotterdam en JSO, kennis- en adviesbureau binnen het sociaal domein, voeren in Overschie en Feyenoord

Nadere informatie

Rapportage Onderzoek Mantelzorg

Rapportage Onderzoek Mantelzorg Rapportage Onderzoek Mantelzorg Westelijke Mijnstreek, september 2015 Inhoudsopgave pagina Inleiding - 1-1. Voorbereiding - 2-2. Bevindingen - 3-3. Conclusie & aanbevelingen - 5-4. Dankwoord - 6 - Inleiding

Nadere informatie

Fiche 6: Hoe trek je meer allochtone cliënten aan?

Fiche 6: Hoe trek je meer allochtone cliënten aan? Fiche 6: Hoe trek je meer allochtone cliënten aan? Cliënten van vreemde origine vinden soms moeizaam hun weg naar zorgvoorzieningen en zijn bovendien moeilijk te bereiken. Dit wil niet zeggen dat ze geen

Nadere informatie

Programma Volwaardig leven. eenvoudig verteld

Programma Volwaardig leven. eenvoudig verteld Programma Volwaardig leven eenvoudig verteld Inleiding Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft een nieuw programma voor de gehandicaptenzorg gemaakt. Het programma heet: volwaardig

Nadere informatie

Training & themabijeenkomsten 2018

Training & themabijeenkomsten 2018 Training & themabijeenkomsten 2018 voor mantelzorgers en vrijwilligers Inhoudsopgave 3 4 7 9 11 11 Trainingen en themabijeenkomsten - Het hoe en waarom Trainingen voor mantelzorgers Trainingen voor vrijwilligers

Nadere informatie

Stap 7 Nabespreking met het slachtoffer en nabespreking met de steungroepleden (apart)

Stap 7 Nabespreking met het slachtoffer en nabespreking met de steungroepleden (apart) Handleiding No Blame Stappenplan No Blame Stap 1 Gesprek met het slachtoffer Stap 2 Organiseer een bijeenkomst met de steungroep Stap 3 Uitleg probleem Stap 4 Deel de verantwoordelijkheid Stap 5 Ideeën

Nadere informatie

Doelgroep De doelgroep voor de methode Meer Mens is onder te verdelen in drie hoofdgroepen. Dit sluit niet uit dat de methode niet van toepassing is

Doelgroep De doelgroep voor de methode Meer Mens is onder te verdelen in drie hoofdgroepen. Dit sluit niet uit dat de methode niet van toepassing is Inleiding In de zorgsector wordt een breed pakket aan zorg- en dienstverlening aangeboden aan mensen met een beperking. Hulpvragen van deze mensen variëren in aard en complexiteit. Deze vragen hebben betrekking

Nadere informatie

Buna Tetu (kort overzicht)

Buna Tetu (kort overzicht) Buna Tetu (kort overzicht) Kinderen met een handicap tellen ook mee! Stichting Joni Social Education Project Voor een samenleving waarin iedereen zich thuis kan voelen Achtergrond project Ouders van gehandicapte

Nadere informatie

MEE: PARTNER IN HET CJG

MEE: PARTNER IN HET CJG 1e kwartaal 2016 MEE: PARTNER IN HET CJG MEE ondersteunt mensen met een beperking zodat zij mee kunnen doen in de samenleving. Wij helpen iedereen (weer) grip op hun leven te krijgen, onder andere door

Nadere informatie

Aandacht voor laaggeletterde ouders. Nynke Okma Stichting Lezen & Schrijven

Aandacht voor laaggeletterde ouders. Nynke Okma Stichting Lezen & Schrijven Aandacht voor laaggeletterde ouders Nynke Okma Stichting Lezen & Schrijven Stichting Lezen & Schrijven Stichting Lezen & Schrijven initiatief van H.K.H. Prinses Laurentien Doel: het voorkomen en verminderen

Nadere informatie

Regionale Werkbijeenkomst. Gezond inburgeren nieuwkomers

Regionale Werkbijeenkomst. Gezond inburgeren nieuwkomers Regionale Werkbijeenkomst Gezond inburgeren nieuwkomers Donderdag 11 mei vond de regionale werkbijeenkomst gezond inburgeren nieuwkomers plaats. Een werkbijeenkomst voor professionals in zorg, welzijn,

Nadere informatie

zorgen voor elkaar over mantelzorgers met een migranten achtergrond stamm

zorgen voor elkaar over mantelzorgers met een migranten achtergrond stamm zorgen voor elkaar over mantelzorgers met een migranten achtergrond stamm Mantelzorg is... Mooi De hulpvrager is je dankbaar, mantelzorg geeft veel voldoening Divers De taken lopen uiteen: huishoudelijke

Nadere informatie

Thema s voor diversiteitsbeleid. In de maatschappelijke opvang voor dak- en thuislozen

Thema s voor diversiteitsbeleid. In de maatschappelijke opvang voor dak- en thuislozen Thema s voor diversiteitsbeleid In de maatschappelijke opvang voor dak- en thuislozen MOVISIE Kennis en advies voor maatschappelijke ontwikkeling MOVISIE verzamelt, ontwikkelt en verspreidt kennis en adviseert

Nadere informatie

Werkplaats Op verhaal komen. Door Informatiefolder voor ouders en verzorgers van cliënten van Deseizoenen.

Werkplaats Op verhaal komen. Door   Informatiefolder voor ouders en verzorgers van cliënten van Deseizoenen. Werkplaats Op verhaal komen Informatiefolder voor ouders en verzorgers van cliënten van Deseizoenen. Door www.hetgelehuis.nu Een samenwerking tussen Het Gele Huis en Deseizoenen Paul@hetgelehuis.nu Tel:

Nadere informatie

milieuvoorlichting voor en door bewoners van multiculturele wijken

milieuvoorlichting voor en door bewoners van multiculturele wijken milieuvoorlichting voor en door bewoners van multiculturele wijken Voor informatie en bestellen van de folder over het project Leve Leven!: Projectbureau Aarde-werk Hugo de Grootstraat 8 2518 ED Den Haag

Nadere informatie

Opvoeding & Ontwikkeling

Opvoeding & Ontwikkeling MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Opvoeding & Ontwikkeling Opvoeding & Ontwikkeling Ons kind is anders dan andere kinderen. Wat is er aan de hand? Mijn dochter is in de puberteit. Hoe ga ik

Nadere informatie

Gewoon meedoen in je eigen wijk! TOOLKIT VOOR WERKERS

Gewoon meedoen in je eigen wijk! TOOLKIT VOOR WERKERS Gewoon meedoen in je eigen wijk! TOOLKIT VOOR WERKERS December 2012 1 Draaiboek Gewoon meedoen in je wijk! Aanleiding van dit draaiboek Gewoon Meedoen in je wijk is een pilotproject dat in 2010 en 2011

Nadere informatie

JEZUS IS MIJN SUPERHELD

JEZUS IS MIJN SUPERHELD JEZUS IS MIJN SUPERHELD Studielessen voor 4-7 jarigen. HANDLEIDING april 2005 Deze lessen zijn samengesteld en opgemaakt door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd

Nadere informatie

Vele kralen maken een ketting Training Wat kan ik doen om (andere) ouderen te helpen?

Vele kralen maken een ketting Training Wat kan ik doen om (andere) ouderen te helpen? Vele kralen maken een ketting Training Wat kan ik doen om (andere) ouderen te helpen? Vijf bijeenkomsten van 2 2,5 uur (aansluitend eten) Eerste bijeenkomst Benodigdheden Flip over Stiften Papier Memobriefjes

Nadere informatie

Een virus in je lijf Hiv-virus

Een virus in je lijf Hiv-virus Een virus in je lijf Hiv-virus Onder ouders verstaan wij ook verzorger(s), pleeg- of adoptieouder(s) U kunt wijzigingen of aanvullingen op deze informatie door geven per e-mail: patienteninformatiewkz@umcutrecht.nl

Nadere informatie

Discriminatie? Niet in onze school!

Discriminatie? Niet in onze school! Discriminatie? Niet in onze school! voorlichting, training, lesmateriaal en advies voortgezet onderwijs Hé homo, doe s normaal! Uitsluiten, uitschelden en pesten horen niet bij een school waar leerlingen

Nadere informatie

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. Voor verwijzers

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. Voor verwijzers MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel mensen met een licht

Nadere informatie

VOORBEELD PROJECTPLAN

VOORBEELD PROJECTPLAN VOORBEELD PROJECTPLAN PROJECTOMSCHRIJVING / STAPPENPLAN / TIJDPAD 1. Inleiding Waarom een project over veiligheid? Een veilige woning en een veilige woonomgeving is voor iedereen belangrijk! Hoewel de

Nadere informatie

Beleid mantelzorg en vrijwilligers Fener Zorg

Beleid mantelzorg en vrijwilligers Fener Zorg P a g i n a 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 1 2. Begrippen 1-2 3. Verschillen tussen mantelzorg en vrijwilligerswerk 2 4. Mantelzorg in Rotterdam 2-3 5. Visie van Fener Zorg op mantelzorg en vrijwilligers

Nadere informatie

Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan

Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan De zorg en begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking moet erop gericht zijn dat de persoon een optimale kwaliteit

Nadere informatie

5. Bejegening en doorvragen

5. Bejegening en doorvragen 5. Bejegening en doorvragen 51 Voor de trainer Er bestaan uitgebreide scholingsprogramma s gericht op bejegening en omgang met mensen met NAH en hun naasten. Zie ook de verwijzingen achter in dit boekje.

Nadere informatie

Jaarverslag 2014. Tilburg. Stichting Prisma Tilburg

Jaarverslag 2014. Tilburg. Stichting Prisma Tilburg 2014 Jaarverslag 2014 Tilburg Stichting Prisma Tilburg Voorwoord Sinds 2008 zetten wij ons als stichting in voor een harmonieuze samenleving. We streven naar een samenleving waarin iedereen meedoet, waar

Nadere informatie

Ondersteuning bij leven met een beperking

Ondersteuning bij leven met een beperking Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking MEE Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Raad en daad als het om mensen met een verstandelijke

Nadere informatie

De effectiviteit van preventieve. voorlichting aan migrantenouders in. Rotterdam over ggz problematiek en. licht verstandelijke beperking

De effectiviteit van preventieve. voorlichting aan migrantenouders in. Rotterdam over ggz problematiek en. licht verstandelijke beperking Nuray Dogan Nadia el Gharnati Erasmus Universiteit 19-11-2015 De effectiviteit van preventieve voorlichting aan migrantenouders in Rotterdam over ggz problematiek en licht verstandelijke beperking De Rotterdamse

Nadere informatie

Fonds PGO Activiteitenplan

Fonds PGO Activiteitenplan Let op! Dit formulier graag digitaal invullen, uitprinten, ondertekenen en retour sturen. Fonds PGO enplan Naam organisatie 1 Lotgenotencontact > U geeft aan voor welke activiteiten op het gebied van lotgenotencontact

Nadere informatie

MEE Utrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking.

MEE Utrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. MEE Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel

Nadere informatie

Kwaliteitsrapport s Heeren Loo Hoe was de ondersteuning in 2017? Samenvatting voor cliënten

Kwaliteitsrapport s Heeren Loo Hoe was de ondersteuning in 2017? Samenvatting voor cliënten Kwaliteitsrapport s Heeren Loo 2017 Hoe was de ondersteuning in 2017? Samenvatting voor cliënten Wat staat in dit kwaliteitsrapport? 1. Wat willen we bereiken? 1. Wat willen we bereiken? 3 2. Deze hoofdstukken

Nadere informatie

kinderen toch blijven ondersteunen. Het maakt niet uit wat (Surinaamse vader, 3 kinderen)

kinderen toch blijven ondersteunen. Het maakt niet uit wat (Surinaamse vader, 3 kinderen) In opdracht van de Gemeente Amsterdam (Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling) Als ik mijn vader had gehad vanaf mijn jeugd, dan zou ik misschien anders zijn in het leven. (...) Wat ik allemaal wel niet

Nadere informatie

Samenwerken aan welzijn

Samenwerken aan welzijn Samenwerken aan welzijn Richting en houvast 17 november 2017 Het organiseren van welzijn Het afgelopen jaar hebben we met veel inwoners en maatschappelijke partners gesproken. Hiermee hebben we informatie

Nadere informatie

Uw kind, alcohol en drugs

Uw kind, alcohol en drugs Uw kind, alcohol en drugs Kelly is 13 jaar. Zij heeft vrienden die alcohol drinken. Ze kopen blikjes bier. Ze drinken het bier op straat op. Kelly drinkt nog geen alcohol. Als Kelly uw dochter was. Wat

Nadere informatie

Sociaal netwerk. Handleiding voor begeleiders

Sociaal netwerk. Handleiding voor begeleiders Sociaal netwerk Handleiding voor begeleiders Algemene tips voor begeleider Het beste uit jezelf! Philadelphia vindt het belangrijk dat cliënten zich net als ieder ander mens kunnen ontwikkelen. Hierbij

Nadere informatie

Betrokken begeleiding voor. Hersenletsel en hun omgeving.

Betrokken begeleiding voor. Hersenletsel en hun omgeving. Betrokken begeleiding voor mensen met NieT Aangeboren Hersenletsel en hun omgeving. Er komen steeds minder vrienden langs, tja, ik ben ook altijd moe. Alles is ineens anders... Het kan zomaar ineens gebeuren:

Nadere informatie

HANDREIKING Diabetesjaargesprek voor migranten met diabetes

HANDREIKING Diabetesjaargesprek voor migranten met diabetes HANDREIKING Diabetesjaargesprek voor migranten met diabetes Introductie Voor migranten en laaggeletterden is het vaak moeilijk om passende diabeteszorg te krijgen. Dit komt onder meer doordat de huidige

Nadere informatie

MEE Zuid-Limburg Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor verwijzers

MEE Zuid-Limburg Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor verwijzers MEE Zuid-Limburg Ondersteuning bij leven met een beperking Voor verwijzers Voor verwijzers Werkt u als professional in het onderwijs, de kinderopvang, bij Bureau Jeugdzorg, gemeente of justitie? Of bent

Nadere informatie

Manifest. voor de intensieve vrijwilligerszorg

Manifest. voor de intensieve vrijwilligerszorg Manifest voor de intensieve vrijwilligerszorg Manifest voor de intensieve vrijwilligerszorg Meer dan 15.000 mensen zijn vrijwilliger bij een Waarom dit manifest? organisatie voor Vrijwillige Thuishulp,

Nadere informatie

In je kracht. Werkboek voor deelnemers

In je kracht. Werkboek voor deelnemers In je kracht Werkboek voor deelnemers Uitleg Mijn toekomst! Benodigdheden: Werkblad Mijn toekomst! (je kunt het Werkblad meegeven om thuis na te lezen, maar dit is niet noodzakelijk) Voor iedere deelnemers

Nadere informatie

Maatschappelijk Betrokken Ondernemen

Maatschappelijk Betrokken Ondernemen Maatschappelijk Betrokken Ondernemen Maandag 30 januari 2012 Studiedag Duurzaam Betrokken Kinderboerderijen Stefanie Lap Opbouw workshop Definitie Motivatoren voor bedrijven Omvang Huidige ontwikkelingen

Nadere informatie

De b-learning is bedoeld voor verzorgenden werkzaam in de thuiszorg of in het verpleeg- of verzorgingshuis.

De b-learning is bedoeld voor verzorgenden werkzaam in de thuiszorg of in het verpleeg- of verzorgingshuis. Blended learning mantelzorg, Doelgroep verzorgenden Docentenhandleiding fysieke bijeenkomst Inleiding Zorgen voor een naaste is een liefdevolle en dankbare taak. Mantelzorg, ook wel informele zorg genoemd,

Nadere informatie

Vrijwilligerswerk, mantelzorg en sociale contacten

Vrijwilligerswerk, mantelzorg en sociale contacten Vrijwilligerswerk, mantelzorg en sociale contacten Gemeente s-hertogenbosch, afdeling Onderzoek & Statistiek, februari 2019 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Vrijwilligerswerk... 4 3. Mantelzorg... 8

Nadere informatie

Impact op zijn. leven

Impact op zijn. leven Impact op zijn leven Ryan* student Bedrijfskunde zorgt al drie jaar bijna helemaal alleen voor zijn autistische broer. Ik wil niet een beeld van mezelf neerzetten dat ik zielig ben. Ik kies hier bewust

Nadere informatie

Programma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen?

Programma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen? Programma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen? Korte kennismaking Wat dragen ouders bij? Presentatie Stelling Presentatie Opdracht Voorbeeld opzet cursus en afsluiting

Nadere informatie

Bijeenkomst 5 Module Wonen als u ouder wordt (2)

Bijeenkomst 5 Module Wonen als u ouder wordt (2) Bijeenkomst 5 Module Wonen als u ouder wordt (2) Let op! Wegens excursie duurt deze bijeenkomst langer! Doelen van deze bijeenkomst Doelen voor de cursusbegeleider: b informeren over en praktisch kennis

Nadere informatie

Senioren ontmoeten elkaar. Verslag van 2 oktober 2010

Senioren ontmoeten elkaar. Verslag van 2 oktober 2010 Senioren ontmoeten elkaar Verslag van 2 oktober 2010 Meer overeenkomsten dan verschillen Dit is, in het kort, de conclusie van de lunchbijeenkomst Senioren ontmoeten elkaar 1 op 2 oktober 2010. De lunchbijeenkomst

Nadere informatie

Ik heb een vraag over. zorg... ondersteuning... opvoeding... jeugdhulp... mijn arbeidsbeperking... mijn uitkering... werk...

Ik heb een vraag over. zorg... ondersteuning... opvoeding... jeugdhulp... mijn arbeidsbeperking... mijn uitkering... werk... Ik heb een vraag over zorg... ondersteuning... opvoeding... jeugdhulp... mijn arbeidsbeperking... mijn uitkering... werk... 1 Ik heb een laag inkomen en vind het moeilijk om werk te vinden... Ik wil me

Nadere informatie

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan ggz voor doven & slechthorenden Verslaving Als iemand niet meer zonder... kan Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving Herkent u dit? Veel mensen gebruiken soms

Nadere informatie

Niet-pluis gevoel & tijdig signaleren

Niet-pluis gevoel & tijdig signaleren Niet-pluis gevoel & tijdig signaleren Bij het tijdig signaleren van dementie is laagdrempelige informatie en voorlichting over de ziekte van groot belang. Begrijpelijke publieksinformatie voor mensen met

Nadere informatie

AUTISME EN NORMALE BEGAAFDHEID

AUTISME EN NORMALE BEGAAFDHEID Als je kind een diagnose autisme krijgt, sta je als ouder voor een grote uitdaging. Je wilt je kind beter begrijpen en begeleiden. Je voelt je geconfronteerd met vele vragen en onzekerheden. Ouders voelen

Nadere informatie

Vluchtelingenjeugd Centraal

Vluchtelingenjeugd Centraal pilot cursus Vluchtelingenjeugd Centraal Trainerspool VWMN april 2012 Programma Introductie Uitleg project en cursus Informatie over vluchtelingenjeugd ~ korte pauze ~ Rol VluchtelingenWerk Houding, tips

Nadere informatie

Voorbeeld vragenroute die is te gebruiken bij het voeren van een focusgroepinterview (bron: Bewegen valt Goed!)

Voorbeeld vragenroute die is te gebruiken bij het voeren van een focusgroepinterview (bron: Bewegen valt Goed!) Voorbeeld vragenroute die is te gebruiken bij het voeren van een focusgroepinterview (bron: Bewegen valt Goed!) INLEIDING (ongeveer 5 minuten) Welkom heten Bedanken voor hun komst, werver noemen: U bent

Nadere informatie

EVEN VRIJAF VOOR DE MANTELZORGER

EVEN VRIJAF VOOR DE MANTELZORGER Communicatieplan: EVEN VRIJAF VOOR DE MANTELZORGER Week van de Respijtzorg Noord-Holland 19 25 januari 2009 Inhoudsopgave 1. UITGANGSSITUATIE 3 Week van de Respijtzorg Noord-Holland Doelgroep en doelstelling

Nadere informatie

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten Samenvatting op kaarten 16 kaarten met samenvattingen van de inhoud van de module, psychoeducatie over een Lichte verstandelijke Beperking (LVB) voor cliënten en hun naasten. De kaarten 1 14 volgen de

Nadere informatie

Mantelzorgbeleid AYA Thuiszorg B.V.

Mantelzorgbeleid AYA Thuiszorg B.V. 1 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 : Visie op werken met mantelzorgers Hoofdstuk 2 : Wat kunnen mantelzorgers doen bij AYA Thuiszorg? Hoofdstuk 3 : Ondersteuning van mantelzorgers Hoofdstuk 4 : Mantelzorg en

Nadere informatie

Training. Vergaderen

Training. Vergaderen Training Vergaderen Halide Temel 1-5-2014 Inhoudsopgave Inleiding 3 Doelen 4 Deelnemers 4 Werkvormen 4 Programma 4 Voorstellen & introductie 5 Opdracht Luciferspel 6 Theorie 7 Opdracht - Vergaderen 12

Nadere informatie

1.1. Eye-openers vanuit het perspectief van patiëntenorganisaties

1.1. Eye-openers vanuit het perspectief van patiëntenorganisaties TOOLKIT Bekend maakt Bemind 1. Eye-openers Op deze pagina leest u wat medewerkers en vrijwilligers van patiëntenorganisaties en organisaties van oudere migranten hebben ervaren als echte eye-openers in

Nadere informatie

Welkom. meegeldersepoort.nl

Welkom. meegeldersepoort.nl Welkom meegeldersepoort.nl Welkom bij MEE Gelderse Poort In deze folder staat informatie over onze diensten en uitleg over onze werkwijze. Wilt u deze infor matie goed doorlezen en bewaren? Wat biedt MEE

Nadere informatie

Discriminatie? Niet in onze school!

Discriminatie? Niet in onze school! Discriminatie? Niet in onze school! voorlichting, training, lesmateriaal en advies voortgezet onderwijs Hé homo, doe s normaal! Uitsluiten, uitschelden en pesten horen niet bij een school waar leerlingen

Nadere informatie

TRIADISCHE ZORG: WAT BETEKENT DIT IN DE PRAKTIJK? SUSAN WOELDERS, ANNETTE HENDRIKX AFDELING METAMEDICA, VUMC

TRIADISCHE ZORG: WAT BETEKENT DIT IN DE PRAKTIJK? SUSAN WOELDERS, ANNETTE HENDRIKX AFDELING METAMEDICA, VUMC Morele dilemma s in de afstemming van zorg tussen cliënten met NAH, mantelzorgers en zorgprofessionals TRIADISCHE ZORG: WAT BETEKENT DIT IN DE PRAKTIJK? SUSAN WOELDERS, ANNETTE HENDRIKX AFDELING METAMEDICA,

Nadere informatie

Meedoen& Meetellen. Wat betekent het voor mensen met een verstandelijke beperking? Trainingsmodules voor professionals

Meedoen& Meetellen. Wat betekent het voor mensen met een verstandelijke beperking? Trainingsmodules voor professionals Meedoen& Meetellen Wat betekent het voor mensen met een verstandelijke beperking? Trainingsmodules voor professionals Samenstelling trainingsmodule Eline Roelofsen Roel Schulte www.verwondering.nu Illustratie

Nadere informatie

Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen?

Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen? Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen? Samenwerkingsverband NIP-NVO zorg voor mensen met een verstandelijke beperking 2014 1 Inhoud Wat doet de psycholoog of orthopedagoog? 5 Kijken wat

Nadere informatie

VraagRaak ondersteunt bij medezeggenschap

VraagRaak ondersteunt bij medezeggenschap VraagRaak ondersteunt bij medezeggenschap VraagRaak is het steunpunt medezeggenschap in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. VraagRaak maakt onderdeel uit van de vereniging KansPlus, belangennetwerk

Nadere informatie

Culturele interview. Introductie

Culturele interview. Introductie Culturele interview De volgende thema s worden besproken tijdens het culturele interview: 1. Biografie (persoonlijke en sociale gegevens) 2. Geschiedenis van de huidige klachten 3. Eerdere trajecten 4.

Nadere informatie

Op weg naar een diverse en toegankelijke zorg!

Op weg naar een diverse en toegankelijke zorg! Op weg naar een diverse en toegankelijke zorg! diversiteit π kleurrijk π bewustwording mantelzorg π netwerken π zorgaanbod kleurrijk π diversiteit π ondersteuning netwerken π mantelzorg π zorgaanbod bewustwording

Nadere informatie

Als je weet dat je niet meer beter wordt. Palliatieve zorg

Als je weet dat je niet meer beter wordt. Palliatieve zorg 00 Als je weet dat je niet meer beter wordt Palliatieve zorg Het is moeilijk voor u en uw naasten om te horen dat u niet meer beter wordt. Er is geen genezing meer mogelijk voor uw ziekte. Maar er is nog

Nadere informatie

Wist je dat... Nieuwsbrief Opvoedwinkel Twinkeltje maart 2015. In deze nieuwsbrief:

Wist je dat... Nieuwsbrief Opvoedwinkel Twinkeltje maart 2015. In deze nieuwsbrief: Nieuwsbrief Opvoedwinkel Twinkeltje maart 2015 In deze nieuwsbrief: Wist je dat... Thema's en cursussen in maart Lezersvraag: "Moet ik mijn zoon verplichten met andere kinderen te spelen?" Mamatijd Moeders

Nadere informatie

Opvoeding & Ontwikkeling

Opvoeding & Ontwikkeling MEE Zeeland Ondersteuning bij leven met een beperking Opvoeding & Ontwikkeling Opvoeding & Ontwikkeling Ons kind is anders dan andere kinderen. Wat is er aan de hand? Mijn dochter is in de puberteit. Hoe

Nadere informatie

Achtergrond informatie Toolkit Ouderbetrokkenheid vakantieschool

Achtergrond informatie Toolkit Ouderbetrokkenheid vakantieschool Achtergrond informatie Toolkit Ouderbetrokkenheid vakantieschool De vakantieschool is een bijzonder moment, waarbij de sfeer op school anders is dan anders. Er is extra aandacht voor de leerlingen en de

Nadere informatie

APQ-vragenlijst 30 januari Daan Demo

APQ-vragenlijst 30 januari Daan Demo APQ-vragenlijst 30 januari 2019 Daan Demo Inleiding In dit rapport bespreken we jouw inzetbaarheid en wat je kunt doen om jouw positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Om dit te bepalen hebben we de volgende

Nadere informatie

Werk. Omdat een andere blik je leven verrijkt

Werk. Omdat een andere blik je leven verrijkt Werk vanuit bekeken Omdat een andere blik je leven verrijkt (Samen)werken met autisme Autisme heeft invloed op het hele leven, dus ook op de werkplek. Autisme brengt talenten en kwaliteiten met zich mee

Nadere informatie

Inclusief beleid. Een samenleving voor iedereen Wmo, Inclusief beleid, MLN 1

Inclusief beleid. Een samenleving voor iedereen Wmo, Inclusief beleid, MLN 1 Inclusief beleid Een samenleving voor iedereen 20-9-2010 Wmo, Inclusief beleid, MLN 1 Inclusief beleid Beleid waarbij in alle fasen van de beleidscyclus rekening wordt gehouden met verschillen tussen mensen

Nadere informatie

Je eigen gevoelens. Schaamte

Je eigen gevoelens. Schaamte Je eigen gevoelens Voor ouders, partners, broers, zussen en kinderen van mensen met een ernstig drugsprobleem is het heel belangrijk om inzicht te krijgen in de problemen van het verslaafde familielid,

Nadere informatie

DESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN. Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen

DESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN. Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen DESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen 2 3 INHOUDSOPAVE PAGINA Kennis over psychische problemen bij ouderen nodig?! 4 Praktische

Nadere informatie

HULP BIJ ZORG VOOR EEN ANDER

HULP BIJ ZORG VOOR EEN ANDER Steunpunt Mantelzorg Nieuwegein HULP BIJ ZORG VOOR EEN ANDER Steunpunt Mantelzorg Nieuwegein Zorgen voor een ander, dan doe je gewoon.. Maar soms is een beetje hulp en steun meer dan welkom! In Nieuwegein

Nadere informatie

met de wmo doet iedereen gewoon mee

met de wmo doet iedereen gewoon mee De Wet maatschappelijke ondersteuning eenvoudig verteld Dit boekje met informatie over de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) legt de belangrijkste onderdelen van de Wmo uit. Wilt u meer weten over

Nadere informatie

Checklist mantelzorgoverbelasting Voor wijkteams en huisartsenpraktijken

Checklist mantelzorgoverbelasting Voor wijkteams en huisartsenpraktijken Checklist mantelzorgoverbelasting Voor wijkteams en huisartsenpraktijken Eenvoudige checklist om overbelasting bespreekbaar te maken. Vind gemakkelijk de juiste worden voor een gesprek met mantelzorgers.

Nadere informatie

IN GESPREK MET OUDEREN UIT VERSCHILLENDE CULTUREN OVER EENZAAMHEID

IN GESPREK MET OUDEREN UIT VERSCHILLENDE CULTUREN OVER EENZAAMHEID IN GESPREK MET OUDEREN UIT VERSCHILLENDE CULTUREN OVER EENZAAMHEID Werkconferentie 6 juli 2017 VOORWOORD DE WERKCONFERENTIE Mens onder de mensen zijn, meedoen en meetellen. Dingen voor jezelf of anderen

Nadere informatie

ASTER Vrijwilligers bieden mantelzorgers een paar uurtjes voor zichzelf

ASTER Vrijwilligers bieden mantelzorgers een paar uurtjes voor zichzelf ASTER Vrijwilligers bieden mantelzorgers een paar uurtjes voor zichzelf Voor iedereen in Amsterdam-Noord. Dus ook voor u! Doras Maatschappelijke dienstverlening Amsterdam-Noord ASTER Vrijwilligers bieden

Nadere informatie

Advies en steun voor uw kind en uzelf

Advies en steun voor uw kind en uzelf Advies en steun voor uw kind en uzelf Voor advies en steun aan ouders en hun kinderen Informatie advies cursussen Als u of uw kind psychische klachten heeft of problemen ervaart met alcohol of drugs, heeft

Nadere informatie

De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën:

De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën: > Categorieën De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën: 1 > Poten, vleugels, vinnen 2 > Leren en werken 3 > Aarde, water,

Nadere informatie

Bijeenkomst 4 Module Wonen als u ouder wordt (1)

Bijeenkomst 4 Module Wonen als u ouder wordt (1) Module Wonen als u ouder wordt (1) Doelen van deze bijeenkomst Doelen voor de cursusbegeleider: b informeren over mogelijkheden van woningaanpassingen ten behoeve van zelfstandig blijven wonen in de huidige

Nadere informatie