CONDITIES. Jaska de Bree

Transcriptie

1 Competent Sociaal Pedagogisch Hulpverlenen CONDITIES Jaska de Bree

2 Deze uitgave maakt onderdeel uit van de serie Competent Sociaal Pedagogisch Hulpverlenen. De serie bestaat verder uit: Grondslagen SPH Hulpverlenen Condities Jaska de Bree ISBN NUR B.V. Uitgeverij SWP Amsterdam Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912j het Besluit van 20 juni 1974, St. b. 351, zoals gewijzigd bij het besluit van 23 augustus 1985, St. b. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgeverij SWP (Postbus 257, 1000 AG Amsterdam) te wenden.

3 INHOUDSOPGAVE Voorwoord 13 Inleiding 15 Hoofdstuk 1 Visieontwikkeling op micro-, meso- en macroniveau Inleiding Politieke en maatschappelijke ontwikkelingen en trends Overheidsbeleid en de gevolgen Herstructurering van de sector zorg en welzijn De invloed van trends op de sector zorg en welzijn Relevante wetgeving voor sociaal pedagogen Multifunctionaliteit binnen de (semi-)residentiële hulpverlening Visies op SPH-settingen, SPH-doelgroepen en sociaal pedagogisch 53 hulpverlenen De aard van de sociaal pedagogische hulpverlening Sociaal pedagogische doelgroepen De rol en positie van de sociaal pedagoog De functies van (semi-)residentiële instellingen Door instellingen gehanteerde mensbeelden Spanning tussen emancipatorisch hulpverlenen en 66 maatschappelijke eisen De sociaal pedagoog en macht De (semi-)residentiële instelling en emancipatorisch hulpverlenen, 68 een paradox? De dubbele functie van de (semi-)residentiële instelling: 69 afzonderen versus hulpverlenen Rol, positie en deskundigheid van de sociaal pedagoog Het beroependomein van de sociaal pedagoog De herkenbaarheid van het beroep van de sociaal pedagoog De sociaal pedagoog als preventiewerker vanuit de (semi-)residentiële 75 hulpverlening De sociaal pedagoog als preventiewerker vanuit de ambulante 77 hulpverlening 1.3 Proeve van bekwaamheid 77

4 D EEL I T AAKGEBIED ORGANISATIE Hoofdstuk 2 Taakgebied organisatie Inleiding Taakgebied organisatie Bij dit taakgebied horende kwalificaties Samenwerking, organisatie en beleid De noodzaak van onze bemoeienis met het taakgebied organisatie 84 Hoofdstuk 3 Positioneren en profileren binnen de organisatie Inleiding op het werken aan kwalificatie Verantwoorden en bespreken van het SPH-handelingsplan Evenwichtige sociaal pedagogische personeelsbezetting Voorwaarden voor het behalen van deze kwalificatie Systeemtheoretische methoden Verantwoorden van het systeemtheoretische deel van het 91 SPH-handelingsplan Groepsdynamische deskundigheid op micro- en mesoniveau Expertise op het gebied van sociale systeemanalyse Verband tussen de zingeving van verschillende sociale systemen Muzisch-agogische methoden Verantwoorden van het muzisch-agogische deel van het 96 SPH-handelingsplan Expertise op gebied van muzisch-agogisch handelen Cognitief-gedragsmatige methoden Verantwoorden van het cognitief-gedragsmatige deel van het 98 SPH-handelingsplan Expertise op gebied van cognitief-gedragsmatig handelen Normatief-ethische methoden Bespreken van ethische dilemma s op micro-, meso- en macroniveau Verantwoorden van het normatief-ethische deel van het 102 SPH-handelingsplan Expertise op gebied van normatief-ethisch handelen Proeven van bekwaamheid 103 Hoofdstuk 4 Disciplinair en multidisciplinair samenwerken Inleiding op het werken aan kwalificatie Samenwerken Multidisciplinaire samenwerking 109

5 4.1.3 Samenwerken met niet-hulpverlenende functionarissen Voorwaarden voor het behalen van deze kwalificatie Systeemtheoretische methoden Onze systeemtheoretische competentie op mesoniveau Intervisie en collegiale consultatie Muzisch-agogische methoden Onze muzisch-agogische competentie op mesoniveau Cognitief-gedragsmatige methoden Onze cognitief-gedragsmatige competentie op mesoniveau Normatief-ethische methoden Onze normatief-ethische competentie op mesoniveau Proeven van bekwaamheid 119 Hoofdstuk 5 Participatie in beleid en beheer van de organisatie Inleiding op het werken aan kwalificatie Voorwaarden voor het behalen van deze kwalificatie Organisatiekunde en SPH Visie, missie, beleid en strategie Strategisch, organisatorisch en operationeel beleid Organisatiemodellen, -structuren en -culturen Organisatiemodellen Organisatiestructuur en organisatiecultuur Beheren en managen Managementstijlen, organisatiestructuren en sturen van 162 veranderingen Probleemoplossing en verandermanagement Veranderingsbereidheid en machtsrelaties Systeemtheoretische methoden Organisatie van werkzaamheden om tot een goede hulpverlening 199 te komen Functie- en taakverdeling Zelfsturing en zelfmanagement Budgettering en budget houden Dienstroostering Zorgen voor een heldere organisatiestructuur en -cultuur Zorgen voor een goed personeelsbeleid Functionerings- en beoordelingsgesprekken Zorgen voor een goede begeleiding van werkers Zorgen voor het beheer van de instelling Proeve van bekwaamheid 211

6 Hoofdstuk 6 Leiding en begeleiding geven Inleiding op het werken aan kwalificatie Voorwaarden voor het behalen van deze kwalificatie Leiding geven aan sociaal pedagogen Leiderschapsfuncties Leiderschapsstijlen en managementrollen Zelfsturende teams, zelfmanagement en de rol van het management Zelfsturing door teams Zelfmanagement Mogelijke voordelen van zelfsturing Taak van het management Wanneer zelfsturing en hoe dit te implementeren Begeleiden van sociaal pedagogen Begeleiden van zelfsturing Werkbegeleiding Teambegeleiding Systeemtheoretische methoden Analyseren en sturen van de zingeving in het SPH-team Vragenlijst voor werkers over de werksituatie Vragenlijst voor directie en kader Analyseren en sturen van de groepsontwikkeling in het SPH-team Analyseren en sturen van de groepsstructuren in het SPH-team De behoeftes van werkers in kaart brengen en afstemmen 255 op het werk De deskundigheid van werkers (helpen) inventariseren 258 en afstemmen Werkers stimuleren tot intervisie en collegiale consultatie Zorgen voor een goede communicatie tussen werkers en management In kaart brengen van de arbeidsorganisatie Muzisch-agogische methoden Gedrags- en communicatiepatronen met muzische activiteiten 261 zichtbaar en bespreekbaar maken 6.7 Cognitief-gedragmatige methoden Denk- en gedragspatronen beïnvloeden met cognitief-gedragsmatige methoden De teamrollen van Belbin Functionele gedragsanalyse en gedragsmodificatie Cognitieve herstructurering Gedrag en attitudes aan de orde stellen Normatief-ethische methoden Bespreken van ethische dilemma s in het team Proeven van bekwaamheid 270

7 Hoofdstuk 7 Veranderende hulpvragen, externe contacten en ontwikkeling 275 instellingsmethodiek 7.1 Inleiding op het werken aan kwalificatie 14, 16 en Voorwaarden voor het behalen van deze kwalificaties Preventieve doelstellingen Doelgroepen signaleren die problematisch kunnen zijn Preventie door signalering van doelgroepen in problematische 281 leefsituaties Preventie door signalering van maatschappelijke factoren die 281 voor problemen kunnen zorgen 7.5 Helpen ontwikkelen van instellingsmethodiek Systeemtheoretische methoden Op basis van ontwikkelingen binnen de beroepsmethodiek voorstellen 283 doen tot verbetering Op basis van de voor ons beroependomein nieuw gesignaleerde 284 doelgroepen voorstellen doen tot aanpassing Het op werkers- en managementniveau bespreken van dilemma s 284 op micro- en mesoniveau (Her)oriëntatie op kwalificaties voor het ontwikkelen van een nieuwe 286 instellingsmethodiek en nieuw beleid Cognitief-gedragsmatige methoden Fondsvorming en systematische evaluatie van ons handelen 287 ten behoeve van de ontwikkeling van de instellingsmethodiek Normatief-ethische methoden Het bespreken van ethische dilemma s op team- en managementniveau Samenwerking met personen en instanties buiten de eigen organisatie Netwerken ten behoeve van een beter contact tussen eerste-, 296 tweede- en derdelijnszorg Normatief-ethische methoden Bespreken van ethische dilemma s op zowel micro-, meso-, 296 als macroniveau met externe personen en instanties 7.7 Proeven van bekwaamheid 299 Hoofdstuk 8 Kwaliteitszorg door evalueren en beheren Inleiding op het werken aan kwalificatie Kwaliteit Aspecten van kwaliteit Functies van kwaliteitszorg Instrumenten voor kwaliteitszorg Zelfevaluatiemodel voor instelling of afdeling Mogelijke aandachtspunten bij de evaluatieonderwerpen 316

8 8.1.6 Kwaliteitszorg op macro-, meso- en microniveau en de 319 verschillende actoren 8.2 Voorwaarden voor het behalen van deze kwalificatie Systeemtheoretische methoden Een bijdrage leveren aan de planning, uitvoering en evaluatie van 322 kwaliteitszorg Mede zorgdragen voor het ontwerpen, plannen en uitvoeren van 322 beheertaken op financieel gebied Budget, budgettering, budgettypen en budgetteringproces De functies van een budget en de taken van een budgethouder Voorwaarden voor goed budgethouderschap Mede zorgdragen voor het ontwerpen, plannen en uitvoeren van 333 beheertaken op het gebied van personeelsplanning Een kwantitatief en kwalitatief evenwichtig dienstrooster Dienstroosterplanning Opstellen van het rooster Mede zorgdragen voor het ontwerpen, plannen en uitvoeren van 344 overige beheertaken Administratieve taken Taken op onderhoudsgebied Taken op gebied van veiligheid Taken op gebied van medicatiebeheer en -verstrekking en eerste 246 hulp bij ongelukken 8.4 Normatief-ethische methoden Protocol over omgang met cliënten Protocol over gebruik van drang- en dwangmiddelen Proeven van bekwaamheid 349 D EEL II T AAKGEBIED PROFESSIE Hoofdstuk 9 Taakgebied professie Inleiding Taakgebied professie Bij dit taakgebied horende kwalificaties Sturen van de eigen beroepsontwikkeling en participatie in ontwikkeling 357 van het beroep 9.5 De noodzaak van onze bemoeienis binnen het taakgebied professie Geschiedenis van het beroep Attitude, mentaliteit en ambitie Rol beroepsorganisatie 362

9 Hoofdstuk 10 Reflectie op, en inzet van de beroepshouding Inleiding op het werken aan kwalificatie 19 en Voorwaarden voor het behalen van deze kwalificaties Kritische reflectie op eigen beroepsmatige denken en handelen Superviseren c.q. supervisie ontvangen van beroepsgenoten Intervisie en collegiale consultatie Intervisie met beroepsgenoten Collegiale consultatie met beroepsgenoten en andere disciplines Overige punten van aandacht in het kritisch kijken naar de 371 beroepshouding 10.4 Inzetten van een goede beroepshouding Proeven van bekwaamheid 375 Hoofdstuk 11 Sturen van de loopbaan Inleiding op het werken aan kwalificatie Loopbaansturing en de organisatie Voorwaarden voor het behalen van deze kwalificatie Systeemtheoretische methoden Ontwikkelen van studieprogramma s voor opleidingen SPH/SPW Ontwikkelen van samenwerkingsverbanden tussen opleidingen 384 SPH/SPW en de beroepspraktijk Ontwikkelen van scholingsbeleid voor de beroepsgroep in de 384 praktijk Opleidings- en praktijkbijeenkomsten benutten op micro-, meso- 385 en macroniveau Instrumenten vanuit ontwikkelingsgericht HRM hanteren Overige manieren om de loopbaan te sturen Proeve van bekwaamheid 389 Hoofdstuk 12 Ontwikkeling en wetenschappelijke verankering van de beroepsmethodiek Inleiding op het werken aan kwalificatie Onderzoeksdoelen, -vormen en -methoden voor sociaal pedagogen Voorwaarden voor het behalen van deze kwalificatie Verrichten van praktijkgestuurd onderzoek en ontwikkelen van 398 praktijktheorieën 12.4 Onderzoeksopzet, vraagstelling, onderzoeksmiddelen en eindproduct Onderzoeksmiddelen Enquêtes en interviews Participerende observatie Evaluatieonderzoek 404

10 Methoden voor effectevaluatie Proeve van bekwaamheid 408 Hoofdstuk 13 Maatschappelijke profilering, legitimering en positionering Inleiding op het werken aan kwalificatie Voorwaarden voor het behalen van deze kwalificatie Professionalisering van het beroep sociaal pedagogische hulpverlener Professionaliseren en de noodzakelijkheid ervan binnen ons beroep Openheid en geslotenheid van professies SPH en professionalisering Factoren die de beroepsprofilering en identiteitsontwikkeling 417 beïnvloeden De ontwikkeling van de beroepsidentiteit van de sociaal pedagoog Zin en onzin van de zogenaamde roep om social work Systeemtheoretische methoden Een bijdrage leveren aan de ontwikkeling en uitvoering van het beleid van de beroepsorganisatie Een bijdrage leveren aan beroepsrelevante congressen en debatten Een bijdrage leveren aan het tijdschrift SPH en andere beroeps- 433 relevante periodieken Contacten leggen tussen beroepsorganisatie, -opleidingen, -praktijk 433 en beroepsrelevante overheidsinstanties Het bekleden van management-, bestuurs-, of onderwijsfuncties 434 in sociale systemen 13.5 Normatief-ethische methoden De beroepsethische uitgangspunten naar voren brengen Proeve van bekwaamheid 435 Verrijkende bronnen (per hoofdstuk) 439 Trefwoordenlijst 463 Over de auteur 479