Hoe denkt de arts? Huishoudelijke mededelingen. Indeling. Wat doet een arts? Introductie. Dr. Peter Moorman Medische Informatica ErasmusMC.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hoe denkt de arts? Huishoudelijke mededelingen. Indeling. Wat doet een arts? Introductie. Dr. Peter Moorman Medische Informatica ErasmusMC."

Transcriptie

1 Hoe denkt de arts? 1 Dr. Peter Moorman Medische Informatica ErasmusMC Mulrow CD, Cook DJ, Davidoff F. Systematic reviews: Critical links in the great chain of evidence. Annals of Internal Medicine, : Huishoudelijke mededelingen Blackboard Selectie college slides Allerhand achtergrond materiaal Zelfstudie Opdracht Omgaan met onzekerheden Vragen / opmerkingen: graag! Indeling Introductie Gegevens, informatie en kennis Kennis toepassen, en beslissen Onzekerheid, extrapolatie, en fouten Conclusie Tussendoor: stellingen Wat doet een arts? Introductie is geen absolute, objectief aantoonbare waarheid. Vaststellen diagnose en therapie is onzekerheid. Wat doet de arts, en welke beslissingen neemt de arts? De arts probeert vanuit bevindingen een diagnose te stellen om van daaruit de prognose van de patiënt te kunnen beïnvloeden / voorspellen / verbeteren 1

2 Diagnose De diagnose is datgene wat de arts denkt dat de patiënt heeft, niet datgene wat de patiënt daadwerkelijk heeft. Bv blinde darm ontsteking Geen harde objectieve waarheid Slechts indirect waarneembaar verschijnselen Geen diabetes stofje, leukemie stofje Wat heeft de patiënt? Biologische variatie: Normaal waardes Ontstekingen? Angina Tonsillaris door Streptococcus Viridans Kanker? Ontstaanswijze Ontdekt?? Gezondheids definitie! WorldHealthOrganisation- Health definition: Complete physical, psychological, and social wellbeing 2

3 Te hard rijden als ziekte Geneeskunde: Bepaling grenswaarde Hoe hard rijdt iedereen? Bekeuring voor 2.5% hardrijders en 2.5% langzaamrijders Of met veel variabelen Stelling 1. s zijn geen absolute, objectief aantoonbare waarheden. Geschiedenis Hippocrates (500 voor Christus) : Reason based upon observation Disbalans van de 4 lichaams vloeistoffen (bloed, lymfe, en gele en zwarte gal) Sydenham (17 e eeuw) : Determinisme, classificeren als entiteit Pathofysiologische processen Zenuw prikkeling Bacterie Kapotte cel Stoffen vrij Ontstekings reaktie (Indirecte) Waarnemingen BEELDEN Longontsteking Plek op thorax Rö foto Hoesten Pijn Koorts Bezinking Plek op thorax Rö foto Hoesten Pijn Koorts Bezinking Zenuw prikkeling Zenuw prikkeling Bacterie Kapotte cel Stoffen vrij Ontstekings reaktie Bacterie Kapotte cel Stoffen vrij Ontstekings reaktie 3

4 BEELDEN Plek op thorax Rö foto Longontsteking Hoesten Longkanker Pijn Koorts Zenuw prikkeling Bezinking NAAM van iets (een aandoening ) Toekenning geschiedt op basis van de aan of afwezigheid van één of meerdere definiërende kenmerken. Veelheid aan definiërende kenmerken Soms: definiërende kenmerk = naam van de ziekte Bacterie Kapotte cel Stoffen vrij Ontstekings reaktie Diagnose Uitgangspunt van handelen en denken [zie Grundmeijer] Sleutel tot medische kennis Basis voor handelen Uitspraak prognose mogelijk Uitgangspunt communicatie Toegang gezondheidszorg / erkenning Basis wetenschappelijk onderzoek Voorbeelden werkhypothese (opnamediagnose acuut infarct) differentiaaldiagnose (lijst van waarschijnlijke diagnoses) waarschijnlijkheidsdiagnose (werkhypothese met de hoogste waarschijnlijkheid) - / syndroom- / symptoom- diagnose Diagnose Waarschijnlijk Onzeker Gebaseerd op de waarnemingen pathofysiologische processen: obductie (wil je wel altijd de diagnose weten?) Diagnostisch proces Stellen diagnose: weten dat de beslissing om te handelen alsof de patiënt de ziekte heeft, niet zal veranderen door meer informatie Uitsluiten diagnose: weten dat de beslissing om te handelen alsof de patiënt de ziekte NIET heeft, niet zal veranderen door meer informatie. Stelling 2 Zelfs bij het stellen van een diagnose en instellen van therapie is er onzekerheid 4

5 Wat doet de arts? Kennis nodig Wat doet de arts? Anamnese en lichamelijk onderzoek. Opstellen probleem en DD. Aanvullend onderzoek Instellen behandelplan Welke vraag beantwoordt de arts? Wat is er aan de hand? Gegeven de symptomen, welke ziektebeelden zijn hoog waarschijnlijk of laag waarschijnlijk, maar met grootte consequentie Hoe kan ik de waarschijnlijkheid van de diagnoses in de DD vergroten of verkleinen Welke therapie? Voor elke stap kennis nodig. Essentiele stap is diagnose stellen: Vergelijken bevindingen bij patiënt met kennis Wat zijn bevindingen / wat is kennis? Hoe???? Geneeskunde is gebaseerd op gegevens Gegevens, informatie en kennis Gegevens en kennis zijn nodig voor stellen diagnose. Gegevens waarmee we werken in de geneeskunde, zijn onzeker. De kennis die de arts gebruikt is slechts een klein gedeelte van de kennis die de arts zou kunnen gebruiken. interpretatie gegevens informatie kennis aggregatie Gegevens Stelling 3 De gegevens, waarmee we in de geneeskunde werken, zijn onzeker Kwantitatief (maat en getal) Discreet (slagen per minuut) Continu (temp, bloeddruk) Kwalitatief (of- en in welke vorm aanwezig) Hoesten +/- geen / lichte / matige / ernstige moeheidsklachten 5

6 Waarom zijn gegevens onzeker? Meetfouten: de uitkomst komt niet overeen met de werkelijke waarde door meet instrument en/of waarnemer systematische en toevallige meetfouten Meetfouten Systematische meetfout Steeds ongeveer het zelfde Hoe kleiner hoe accurater Toevallige meetfout Steeds anders Hoe kleiner hoe preciezer herhalingsnauwkeurigheid (reproduceerbaarheid) Dus: Geneeskunde gebaseerd op gegevens Gegevens (alle!) zijn onzeker Gegevens moeten geïnterpreteerd worden Stelling 4 De kennis die de arts gebruikt is slechts een klein gedeelte van de kennis die de arts zou kunnen gebruiken. Kennis Geneeskundige beslissingen op basis van kennis Een arts gebruikt ongeveer stukjes kennis/informatie Kennis is georganiseerd Ervaren arts: scripts van patiënt prototypes Onervaren arts: hypothetico-deductieve aanpak Vragen per 3 patienten: 2 vragen Meeste mbt geneesmiddelen Antwoord zoeken: 12-36% Geneesmiddel dosis 85% Als gezocht: antwoord in 80% Wyatt JC. Clinical questions and information needs. J R Soc Med 2000;93:

7 Kennis Veel Moeilijk up tot date te blijven Moeilijk te vinden Kennis toepassen, en beslissingen nemen Hoe weet je of een ziektebeeld waarschijnlijk is? de differentiaal diagnose Hoe wordt een ziektebeeld meer of minder waarschijnlijk? aanvullend onderzoek Hoe weet je hoe een ziektebeeld behandeld moet worden? therapie 38 Wat doet de arts? Hoe wordt kennis toegepast? Wat doet de arts? Anamnese en lichamelijk onderzoek. Opstellen probleem en DD. Aanvullend onderzoek Instellen behandelplan Welke vraag beantwoordt de arts? Wat is er aan de hand? Gegeven de symptomen, welke ziektebeelden zijn hoog waarschijnlijk of laag waarschijnlijk, maar met grootte consequentie Hoe kan ik de waarschijnlijkheid van de diagnoses in de DD vergroten of verkleinen Welke therapie? Wat doet de arts? verzamelen van gegevens Speciële anamnese Tractus anamnese Lichamelijk onderzoek differentiaal diagnose 40 Wat is differentiaal diagnose? Geen standaard Mogelijkheden: Possibilistic Probabilistic Prognostic Pragmatic Richardson WS et al. Users' guides to the medical literature: XV. How to use an article about disease probability for differential diagnosis. Evidence-Based Medicine Working Group. JAMA 1999;281: Hoe kennis toe te passen op de patiënt? Vuistregels (heuristiek), bv een veel voorkomend ziektebeeld is waarschijnlijker dan een zeldzame 1 ziektebeeld dat een (groot) deel van de verschijnselen verklaard is waarschijnlijker dan 2 ziektebeelden die ieder een deel verklaren Behandel de patiënt, niet de getallen Primam non nocere wetenschappelijk basis? McDonald CJ. Medical heuristics: the silent adjudicators of clinical practice. Ann Intern Med. 1996;124:

8 Regel van Bayes Formelere wijze Bepalen hoe groot de kans op een ziekte is gegeven een bepaald symptoom. 1. Hoe vaak komt de ziekte voor? Voorafkans Prevalentie Hoe vaak komt het symptoom bij de ziekte voor? Niet iedereen die de ziekte heeft, heeft ook het symptoom 3. Symptoom bij mensen die de ziekte NIET hebben? Er zijn ook mensen die wel het symptoom hebben, maar niet de ziekte Wat is, gegeven een rood rondje, de kans op blauw hokje? 8/24=1/3 Wat als de ziekte 2 keer vaker voorkomt (of de voorafkans 2 keer groter is?) 16/32=0,5 48 8

9 Zijvraag 1: Hoe vaak komt het symptoom voor in de bevolking? Zijvraag 2: Hoeveel mensen hebben ziekte EN symptoom? Bij mensen MET de ziekte PLUS Bij mensen zonder de ziekte Theorema van Bayes P(ziekte met symptoom) P(Z)* P(S Z) P(Z S)= (P(Z)*P(S Z)) + (P(nZ)*P(S nz)) Casus 20 jarige vrouw bij huisarts voornaamste klacht moeheid sinds 3 weken [Hb bepalen -> blijkt leukemie te zijn] P(symptoom) Wat is nu de kans dat het bij deze pt leukemie is bij de klacht moeheid? Hoe vaak komt de ziekte voor? Prevalentie [Incidentie] P(Z) De kans op ziekte Z P=probilitas=kans P(leukemie in huisartspraktijk)=1: Hoe vaak komt het symptoom bij de ziekte voor? Niet iedereen die de ziekte heeft, heeft ook het symptoom (Sensitiviteit) P(S Z) Kans op symptoom S gegeven ziekte Z P(beginnen met moeheid leukemie)=

10 3. Symptoom bij mensen die de ziekte NIET hebben? P(S nz) Kans op het symptoom gegeven NIET de ziekte nz= niet ziek of andere ziekte (nz= Z=Z=!Z) P(S nz) = 1:30 moeheid bij huisarts terwijl ze geen leukemie hebben Kans op leukemie bij moeheid Voorafkans: 1/ Kans symptoom gegeven ziekte: 6/10 Kans symptoom maar niet de ziekte: 1/30 Kans is 2/ Kans op NIET de ziekte P(nZ)* P(S nz) P(nZ S)= P(Z)*P(S Z)+P(nZ)*P(S nz) Differentiaal diagnose moeheid bij huisarts Geen leukemie Wat dan wel? (veel mogelijkheden) Differentiaal diagnose moeheid bij huisarts (volgens richtlijn) Werkhypothese (Zelf-limiterende) moeheid Actieve alternatieven (pas na 4 weken klachten) Anemie (bloedarmoede) (probabilistisch) Ontsteking (probabilistisch) Diabetes (suikerziekte) (pragm. + progn.) Schildklierziekte (pragm. + progn.) Andere hypotheses Kans op bloedarmoede bij moeheid Voorafkans: 16.3/1.000 Kans symptoom gegeven ziekte: 9/10 Kans symptoom maar niet de ziekte: 1/30 Kans is 31/

11 Bayes in de praktijk Vaak onbekend: Prevalenties van ziektebeelden Prevalenties van eigen (sub)populatie Frequentie van symptoom bij ziekte Frequentie symptoom bij NIET de ziekte en/of symptoom in de (sub)populatie Kans op leukemie bij moeheid. bij de hematoloog Voorafkans: 1/100 Kans symptoom gegeven ziekte: 6/10 Kans symptoom maar niet de ziekte: 1/30 Kans is 15/ Moe thuis : leukemie? Wat doet de arts? Voorafkans: 1/ Kans symptoom gegeven ziekte: 6/10 Kans symptoom maar niet de ziekte: 4/30 Kans is 4/ Wat doet de arts? Anamnese en lichamelijk onderzoek. Opstellen probleem en DD. Aanvullend onderzoek Instellen behandelplan Welke vraag beantwoordt de arts? Wat is er aan de hand? Gegeven de symptomen, welke ziektebeelden zijn hoog waarschijnlijk of laag waarschijnlijk, maar met grootte consequentie Hoe kan ik de waarschijnlijkheid van de diagnoses in de DD vergroten of verkleinen Welke therapie? Aanvullend Onderzoek Bewijs van de ziekte? Nee Normale uitslagen bij zieken Afwijkende uitslagen bij niet zieken Want vaak: hoger of lager dan normaal 66 11

12 Normaal als statistische definitie Lab als ondersteuning Vast percentage afwijkende uitslagen Schildklier afwijking: Gouden standaard: schilkier verwijderen en bekijken Voorbeeld: schildklier Prevalentie schildklierziekte 4:1000 Aanwezig Afwezig Positief Negatief Totaal Totaal Maar: overlap ±4% Z-, T+ FP Aanwezig Afwezig Positief Negatief Totaal Totaal

13 Maar: overlap ±15% Z+, T- FN Aanwezig Afwezig Positief Negatief Totaal Totaal Aanwezig Afwezig Positief Negatief Totaal Terecht-positief Fout-positief Fout-negatief Terecht-negatief Elke test fout-positieven en foutnegatieven Behalve als uitslag definierende kenmerk is Totaal Indicators van test proportie terecht-positieven (34/40=0,85) hoe vaak is de test, bij ziekte, positief: sensitiviteit proportie terecht-negatieven (9562/9960=0,96) hoe vaak is de test, bij niet-ziekte, negatief: specificiteit

14 Maakt een positieve testuitslag bij een test met sensitiviteit van 100% de ziekte zeker? (nee!) Maakt een positieve testuitslag bij een test met sensitiviteit van 100% de ziekte zeker? (nee!) Positief Negatief Totaal Positief Negatief Totaal Aanwezig Aanwezig Afwezig Afwezig Totaal Totaal Kans op ziekte bij positieve testuitslag =Bayes P(Z)=40/10.000=0.004 P(S Z)=34/40=0.85=sensitiviteit P(S nz)=398/9.960=0.04=1-specificiteit Voorafkans: 40/ Kans symptoom gegeven ziekte: 85/100 Kans symptoom maar niet de ziekte: 4/100 Kans is 7.9/100 Bayes in Sensitiviteit en Specificiteit =Bayes Prev * Sens P(Z S)= Prev * Sens + (1-Prev)*(1-Spec) P(Z)=40/10.000=0.004 P(S Z)=34/40=0.85=sensitiviteit P(S nz)=398/9.960=0.04=1-specificiteit P(Z S)=X?/Y? 14

15 Goede test? =Bayes =Bayes P(Z)=40/10.000=0.004 P(S Z)=34/40=0.85=sensitiviteit P(S nz)=398/9.960=0.04=1-specificiteit P(Z S)=34/432= P(Z)=40/10.000=0.004 P(S Z)=34/40=0.85=sensitiviteit P(S!Z)=398/9.960=0.04=1-specificiteit Specificiteit=0.96 P(Z S)=34/432=0.078 LET op! Prevalentie was vooraf-kans voor hele bevolking In klinische praktijk ALLEEN onderzoek bij verdenking boven drempelwaarde Stel zelfde Sensitiviteit en Specificiteit maar nu voorafkans 0.1 (ipv 0.004) Kans bij positieve uitslag = 850/1210=70,2% Betekenis: Betekenis test-uitslag afhankelijk van vooraf-kans! Diagnostisch onderzoek alleen om vermoedens te bevestigen. Dus nooit zomaar aanvullend onderzoek» Zonder vooraf verdenking betekenisloze uitslagen» bij 12 testen 50% kans op positieve test» Betekenis alleen bekend bij hoge verdenking als een test doorgaans alleen verricht wordt bij mensen waarbij al een verdenking op een ziekte bestaat, en een positief resultaat doorgaans een zeer sterke indicator voor de ziekte is, dan wil dat nog niet zeggen dat een positief test-resultaat bij iemand zonder die vooraf-verdenking ook zo n sterke indicator is 15

16 Stelling 5 Het diagnostisch proces is een afweging van kansen Stelling 6 Fouten ten opzichte van de (uiteindelijke) werkelijkheid / waarheid zijn inherent aan de onzekerheid in de geneeskunde Wat doet de arts? Therapie Wat doet de arts? Anamnese en lichamelijk onderzoek. Opstellen probleem en DD. Aanvullend onderzoek Instellen behandelplan Welke vraag beantwoordt de arts? Wat is er aan de hand? Gegeven de symptomen, welke ziektebeelden zijn hoog waarschijnlijk of laag waarschijnlijk, maar met grootte consequentie Hoe kan ik de waarschijnlijkheid van de diagnoses in de DD vergroten of verkleinen Welke therapie? Hoe weten dat therapie werkt? Werkingsmechanisme? Aangrijpingspunten? Onderliggende pathologie tegengaan? Het werkt omdat wetenschappelijk bewezen is dat het werkt : onderzoek Bv randomized controlled trial (RCT) Randomized Controlled Trial Statistiek Is 60% meer dan 40%? 16

17 Therapie Kans dat werking op toeval berust <5% Dus niet zozeer HOE Toevalsbevinding Verschil met homeopathie + alternatieve geneeswijzen? Werking begrijpen Effectiviteit (nog?) niet bewezen op 5% nivo Therapie Bewezen effectiviteit niet de enige voorwaarde voor acceptatie Complex, therapie moet bv wel begrepen worden Vaag Placebo Bidden Stelling 7 Van veel therapie weten we dat het werkt, en niet zozeer hoe het werkt Harris WS, Gowda M, Kolb JW, Strychacz CP, et al. A randomized, controlled trial of the effects of remote, intercessory prayer on outcomes in patients admitted to the coronary care unit. Arch Intern Med 1999;159: Welk middel? Meeste effect? Niet perse, want complex Bijwerkingen Patient belasting Kosten Wens patient Welk middel? Kennis (maar moeilijk) 1. Afweging goed werkend, en bekend, vertrouwd middel vs nieuw, beter, maar onbekend 2. Vergelijkbaar? (extrapoleerbaar?) 17

18 Extrapoleerbaarheid Onzekerheid, extrapolatie en fouten Kennis, gebaseerd op populaties, toepassen op individu: onzekerheid Medische fouten Op wetenschap gebaseerde geneeskunde Een voorbeeld: Hypertensie kans op hart en vaatziekten In verleden: bloeddruk leidt tot sterfte (Ann Int med, ) (alleen mannen in studie!) Sindsdien: veel nieuwe, anders werkende middelen verlagen bloeddruk Maar ook mortaliteit???? (JAMA ) Essentieel dilemma Niet alles kan onderzocht worden (praktisch en theoretisch) Kennis (populatie)? Individu Zelfs als deel populatie: uitzondering? Inschattingen en voorspellingen Patient presenteert zich niet zoals het ziektebeeld zich presenteert uitslag - < > waarde - Middel werkt meestal bij ziektebeeld < > werkend bij patient met ziektebeeld 5 jaars overleving 98%, patient kan in 2% zitten Medische fouten Stelling 8 Onzekerheid in de geneeskunde komt ook voort uit het feit dat populatiegebaseerde kennis toegepast moet worden op het individu To Err Is Human: Building a Safer Health System Linda T. Kohn, Janet M. Corrigan, and Molla S. Donaldson, Editors Committee on Quality of Health Care in America, Institute of Medicine 18

19 To Err Is Human Adverse events Letsel/schade veroorzaakt door medische management (handelen of juist niet handelen), en niet door de onderliggende conditie van de patient 3% van ziekenhuisopnames Niet noodzakelijkerwijs een fout : Operatie aan galblaas Normale hygienische maatregelen/ omstandigheden longontsteking Fout een actie wordt niet afgerond zoals de bedoeling was 10 ipv 1 mg voorschrijven Recept vergeten [Reason: slip, lapse] [error of execution] het gebruik van een verkeerd plan om het doel te bereiken Verkeerd geneesmiddel (kennis/informatie) [Reason: mistake] [error in planning] (Het verkeerde doel stellen!) Preventable Adverse Events Als AE door fout: voorkoombaar Groot deel PAE door nalatigheid Vergelijk: Voorschrijven antibiotica waarvoor pt allergisch blijkt Voorschrijven antibiotica waarvan je had kunnen weten dat pt daarvoor allergisch is 3% opnames AE 50% van AE zijn PAE In 10% van PAE dood (15:10.000) US: doden Fouten (naast execution errors ) Meten Inzicht gegevens Interpretatie Kennis Toepassen kennis Merkwaardigheden Intraobserver variabiliteit Door: Interpretatie verschillen Interobserver variabiliteit Door: Interpretatie verschillen Andere kennis Andere interpretatie van kennis Merkwaardigheden [overuse, underuse and misuse] Bypass operaties: Oost US 2x West US Length of Stay: Oost US 1.5x > West US 40% diabeten jaarlijks oogonderzoek 21-43% betablokkers na hartinfarct Verkoudheid: 50% antibiotica Hysterectomie: 16% onnodig We weten eigenlijk nog weinig: meer aandacht, meer gegevens nodig 19

20 Medische kennis Vanoudsher via prof (of zijn boek) op student Sinds ± 25 jaar Wetenschappelijk bewijs Maar teveel kennis Evidence Based Medicine In praktijk Minder intuitie, klinische ervaring, pathophysiologische rationale, en expert kennis Meer wetenschappelijk bewijs Meta-analyses Guyatt GH, Haynes RB, Jaeschke RZ, et al. Users' Guides to the Medical Literature: XXV. Evidence-based medicine: principles for applying the Users' Guides to patient care. Evidence-Based Medicine Working Group. JAMA 2000;284(10): Voetangels Populatie vs individu Feiten vs waarden Bewijs (feiten) kan niet dicteren wat er gedaan moet worden (waarden, en $$) Steroiden bij dreigende vroeggeboorte Tonelli MR. The philosophical limits of evidence-based medicine. Acad Med 1998;73: Niet slechts kennis Is kennis geldig? Mag toepassen? Geneeskunde Kritische houding Wetenschappelijke denkwijze Conclusie Geneeskunde is werken en kunnen omgaan met onzekerheden. Nodig: Vaardigheden om (betrouwbare) gegevens te kunnen verkrijgen. Kennis feiten kennis, en inzicht Kennis kennis om kennis toe te kunnen passen, waaronder: Klinische blik (Ervaring) Kritische blik (Kritisch denken, wetenschappelijk inzicht en scepsis, interpretatiekunde) 20

Kennis toepassen, en beslissingen nemen. Hoe denkt de arts? 2. Wat doet de arts? Hoe wordt kennis toegepast? Wat is differentiaal diagnose?

Kennis toepassen, en beslissingen nemen. Hoe denkt de arts? 2. Wat doet de arts? Hoe wordt kennis toegepast? Wat is differentiaal diagnose? Hoe denkt de arts? 2 Kennis toepassen, en beslissingen nemen Dr. Peter Moorman Medische Informatica ErasmusMC 1 Hoe weet je of een ziektebeeld waarschijnlijk is? de differentiaal diagnose Hoe wordt een

Nadere informatie

Hoe denkt de arts? 3. Kans op ziekte bij positieve testuitslag. Bayes in Sensitiviteit en Specificiteit

Hoe denkt de arts? 3. Kans op ziekte bij positieve testuitslag. Bayes in Sensitiviteit en Specificiteit Maakt een positieve testuitslag bij een test met sensitiviteit van 100% de ziekte zeker? (nee) Hoe denkt de arts? 3 Dr. Peter Moorman Medische Informatica ErasmusMC Ziekte Aanwezig Ziekte Afwezig Totaal

Nadere informatie

De 7 stappen van een CAT

De 7 stappen van een CAT De 7 stappen van een CAT Patiënt (praktijk) Vertaalslag (expert) Wetenschap (literatuur) 1 klinisch scenario trefwoorden 2 klinische vraag 3 literatuur search 4 kritisch beoordelen artikel 7 bottom line

Nadere informatie

Critical Appraisal of a Topic De 7 stappen van de CAT Bachelor geneeskunde 3de jaar AWV

Critical Appraisal of a Topic De 7 stappen van de CAT Bachelor geneeskunde 3de jaar AWV Critical Appraisal of a Topic De 7 stappen van de CAT Bachelor geneeskunde 3de jaar AWV Arno Roest en Saskia Le Cessie CAT-project@lumc.nl Evidence based medicine (EBM) (Patho)fysiologie: Klachten, ziekte,

Nadere informatie

- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?

- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? - Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen

Nadere informatie

FYSIOTHERAPIE en het behandelen van patiënten met SCHOUDERKLACHTEN. Januari 2014, blok 3, Gerard Koel.

FYSIOTHERAPIE en het behandelen van patiënten met SCHOUDERKLACHTEN. Januari 2014, blok 3, Gerard Koel. FYSIOTHERAPIE en het behandelen van patiënten met SCHOUDERKLACHTEN. Januari 2014, blok 3, Gerard Koel. INHOUD : 1. Enige statistische begrippen omtrent studies naar diagnostische middelen. 2. Diagnostische

Nadere informatie

Sneltesten voor respiratoire virussen: geschikt voor point-of-care? 13 juni 2017 Werkgroep Algemene Medische Microbiologie

Sneltesten voor respiratoire virussen: geschikt voor point-of-care? 13 juni 2017 Werkgroep Algemene Medische Microbiologie Sneltesten voor respiratoire virussen: geschikt voor point-of-care? 13 juni 2017 Werkgroep Algemene Medische Microbiologie Andrea Bruning, MD PhD AIOS Medische Microbiologie Overzicht Introductie - Point-of-care

Nadere informatie

DIAGNOSTIEK. Hans Reitsma, arts-epidemioloog Afd. Klinische Epidemiologie, Biostatistiek & Bioinformatica Academisch Medisch Centrum

DIAGNOSTIEK. Hans Reitsma, arts-epidemioloog Afd. Klinische Epidemiologie, Biostatistiek & Bioinformatica Academisch Medisch Centrum DIAGNOSTIEK Hans Reitsma, arts-epidemioloog Afd. Klinische Epidemiologie, Biostatistiek & Bioinformatica Academisch Medisch Centrum Test Evaluatie Meer aandacht voor de evaluatie van testen Snelle groei

Nadere informatie

Klinisch wetenschappelijk onderzoek: een studentengids

Klinisch wetenschappelijk onderzoek: een studentengids Klinisch wetenschappelijk onderzoek: een studentengids Eerste druk, 2016 2016 Paul Emons isbn: 9789048439867 nur: 890 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming

Nadere informatie

24 september 2015. Van harte welkom!

24 september 2015. Van harte welkom! 24 september 2015 Van harte welkom! Programma 20.00: Welkom Wendy de Valk, verpleegkundig specialist cardiologie 20.10: Het vrouwenhart. Is er verschil tussen mannen en vrouwen? Mw. A. Lubbert-Verberkmoes,

Nadere informatie

Een onverwachte draai in het verhaal Over valkuilen en blinde vlekken

Een onverwachte draai in het verhaal Over valkuilen en blinde vlekken Een onverwachte draai in het verhaal Over valkuilen en blinde vlekken dr. Geert-Jan Geersing huisarts-onderzoeker dr. Alfred Sachs huisarts-onderzoeker dr. Janneke Hendriksen aios Huisartsgeneeskunde Introductie

Nadere informatie

Kleef hier onmiddellijk een identificatiesticker. geel. Toelatingsexamen tandarts. 3 juli Generieke competenties (GC) VAARDIG 2

Kleef hier onmiddellijk een identificatiesticker. geel. Toelatingsexamen tandarts. 3 juli Generieke competenties (GC) VAARDIG 2 Kleef hier onmiddellijk een identificatiesticker geel Toelatingsexamen tandarts 3 juli 2019 Generieke competenties (GC) VAARDIG 2 Figuur 1: Leeftijdsverdeling van de gemelde gevallen van mazelen in Italië

Nadere informatie

De kunst van fouten maken

De kunst van fouten maken De kunst van fouten maken Programma De kunde van patiëntveiligheid Kick-off Inleiding patiëntveiligheid Pauze De kunst van het zien en leren van incidenten VIM Human Factor Engineering Video Inleiding

Nadere informatie

DIAGNOSTIEK. Shandra Bipat, klinisch epidemioloog Afd. Radiologie Academisch Medisch Centrum

DIAGNOSTIEK. Shandra Bipat, klinisch epidemioloog Afd. Radiologie Academisch Medisch Centrum DIAGNOSTIEK Shandra Bipat, klinisch epidemioloog Afd. Radiologie Academisch Medisch Centrum Test Evaluatie Meer aandacht voor de evaluatie van testen Snelle groei in aantal (kostbare) testen EBM: aantonen

Nadere informatie

1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström

1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström 1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd

Nadere informatie

Marvaanse reminiscentie 3 medische besliskunde

Marvaanse reminiscentie 3 medische besliskunde Marvaanse reminiscentie 3 medische besliskunde Johan WENS 26 ste IWC-congres 2 april 2016 Ons dagelijks werk Zoeken naar verklaringen en oplossingen voor problemen = waarnemen verzamelen interpreteren

Nadere informatie

Overzicht. Help! Statistiek! Stelling van Bayes. Hoe goed is leverscan ( test T ) voor het diagnostiseren van leverpathologie ( ziekte Z )?

Overzicht. Help! Statistiek! Stelling van Bayes. Hoe goed is leverscan ( test T ) voor het diagnostiseren van leverpathologie ( ziekte Z )? Help! Statistiek! Overzicht Doel: Informeren over statistiek in klinisch onderzoek. Tijd: Doorlopende serie laagdrempelige lezingen, voor iedereen vrij toegankelijk. Derde woensdag in de maand, 12-13 uur

Nadere informatie

Zorgpaden: Evidence Based or Wishful thinking?

Zorgpaden: Evidence Based or Wishful thinking? Zorgpaden: Evidence Based or Wishful thinking? Jeroen van Oostrum Hoofd Business Intelligence Center 24 november 2009 Stellingen Stelling 1: Patiëntuitkomstmaten, zoals heropnames, complicaties en patiënttevredenheid,

Nadere informatie

Bij gebrek aan bewijs

Bij gebrek aan bewijs Bij gebrek aan bewijs kennis is macht! internet in de spreekkamer P.A. Flach Bedrijfsarts Arbo- en milieudienst RuG 09-10-2006 1 3 onderdelen 1. Wat is EBM 2. Zoeken in PubMed 3. Beoordelen van de resultaten

Nadere informatie

Verdiepingsmodule. Medische besliskunde 1: De patiënt met een dikke enkel. Medische besliskunde 1: De patiënt met een dikke enkel. 1.

Verdiepingsmodule. Medische besliskunde 1: De patiënt met een dikke enkel. Medische besliskunde 1: De patiënt met een dikke enkel. 1. Medische besliskunde 1: De patiënt met een dikke enkel 1. Toelichting Hoe groot is de kans dat een patiënt met enkelletsel een fractuur heeft? In deze module maken de deelnemers rekensommen met fictieve

Nadere informatie

Geautomatiseerde medicatiereviews bij polyfarmacie patiënten in de eerstelijn: een retrospectieve studie Eerstelijnsgeneeskunde (ELG) Radboudumc

Geautomatiseerde medicatiereviews bij polyfarmacie patiënten in de eerstelijn: een retrospectieve studie Eerstelijnsgeneeskunde (ELG) Radboudumc Geautomatiseerde medicatiereviews bij polyfarmacie patiënten in de eerstelijn: een retrospectieve studie Eerstelijnsgeneeskunde (ELG) Radboudumc Jorrit Harms OSV: Dr. Kees van Boven Inhoud Achtergrond

Nadere informatie

FYSIOTHERAPIE en het behandelen van patiënten met SCHOUDERKLACHTEN. Januari 2015, blok 3, Gerard Koel.

FYSIOTHERAPIE en het behandelen van patiënten met SCHOUDERKLACHTEN. Januari 2015, blok 3, Gerard Koel. FYSIOTHERAPIE en het behandelen van patiënten met SCHOUDERKLACHTEN. Januari 2015, blok 3, Gerard Koel. INHOUD : 1. Enige statistische begrippen omtrent studies naar diagnostische middelen. 2. Diagnostische

Nadere informatie

Primaire preventie Behandeling P(rimaire p)reventie Secundaire preventie

Primaire preventie Behandeling P(rimaire p)reventie Secundaire preventie 1 Screening en gezondheidsbeleid Voorkomen is altijd beter dan genezen? Leuven, 24 april 2015 Prof. Dr. Joost Weyler Epidemiologie en Sociale Geneeskunde Screening en preventie Schema 2 Screening en preventie

Nadere informatie

Literatuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters

Literatuuronderzoek. Systematische Review Meta-Analyse. KEMTA Andrea Peeters Literatuuronderzoek Systematische Review Meta-Analyse KEMTA Andrea Peeters Waarom doen? Presentatie 1. Begrippen systematische review en meta-analyse 2. Hoe te werk gaan bij het opzetten van een review

Nadere informatie

Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een diagnostische test of screeningsinstrument.

Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een diagnostische test of screeningsinstrument. Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een diagnostische test of screeningsinstrument. Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 3. Toelichting bij de criteria voor

Nadere informatie

VAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE

VAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE VAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE Drs. Willemke Stilma Docent verpleegkunde HvA Mede met dank aan dr. Anne Eskes 1 INHOUD 5 stappen EBP Formuleren van een klinische vraagstelling PICO Zoekstrategie

Nadere informatie

Gebruik van PROMs individueel versus groepsniveau. Riekie de Vet

Gebruik van PROMs individueel versus groepsniveau. Riekie de Vet Gebruik van PROMs individueel versus groepsniveau Riekie de Vet Klinimetrie: meten in de geneeskunde Het meten van symptomen, diagnostiek, uitkomsten van behandelingen, gezondheidsstatus en bijvoorbeeld

Nadere informatie

15Niet-pluisgevoel Rubriekhouder: Mw. dr. G. A. Donker, (NIVEL) ( )

15Niet-pluisgevoel Rubriekhouder: Mw. dr. G. A. Donker, (NIVEL) ( ) 15Niet-pluisgevoel Rubriekhouder: Mw. dr. G. A. Donker, (NIVEL) (2010-2012) Inleiding Tijdens de opleiding leren huisartsen systematisch en door middel van vragen en onderzoek tot een diagnose te komen.

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Zowel beleidsmakers en zorgverleners als het algemene publiek zijn zich meer en meer bewust van de essentiële rol van kwaliteitsmeting en - verbetering in het verlenen van

Nadere informatie

Achtergronden bij casusschetsen 18 oktober 1999

Achtergronden bij casusschetsen 18 oktober 1999 Angina pectoris Achtergronden bij casusschetsen 18 oktober 1999 Inleiding Eerste werkafspraak angina pectoris dateert uit 1996, tweede herziene versie in 1999 door gedeeltelijk nieuwe werkgroep. Voorbouwend

Nadere informatie

Dia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1

Dia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1 Dia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1 Effecten en verklarende mechanismen Juliane Menting Nivel, Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg NKCV, Nederlands

Nadere informatie

Vraag 1: Voelt u zich thuis in de medische besliskunde of diagnostische logica? 1. Ja 2. Redelijk 3. Een beetje 4. Nee

Vraag 1: Voelt u zich thuis in de medische besliskunde of diagnostische logica? 1. Ja 2. Redelijk 3. Een beetje 4. Nee Vraag 1: Voelt u zich thuis in de medische besliskunde of diagnostische logica? 1. Ja 2. Redelijk 3. Een beetje 4. Nee 1 De dochter van Jeanne (78 jaar) heeft een afspraak gemaakt om met haar moeder op

Nadere informatie

Het begrijpelijk communiceren van een gezondheidsrisico

Het begrijpelijk communiceren van een gezondheidsrisico Het begrijpelijk communiceren van een gezondheidsrisico Dr. Olga Damman Dr. Maaike van den Haak Nina Bogaerts, Msc Amber van der Meij, Bsc Prof.dr. Danielle Timmermans Quality of Care EMGO Institute for

Nadere informatie

Evidence Based Practise versus Practice Based Evidence

Evidence Based Practise versus Practice Based Evidence Evidence Based Practise versus Practice Based Evidence Dr. John Verhoef (Lector) Lectoraat Eigen Regie Hogeschool Leiden, Cluster Zorg verhoef.j@hsleiden.nl Waar hebben we het over? Evidence Based Practice

Nadere informatie

Lipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan?

Lipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan? Lipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan? Dr. Mike Peters Internist VU medisch centrum Amsterdam mjl.peters@vumc.nl Ouderen passen niet in een richtlijn 1. Dhr S, 89 jaar,

Nadere informatie

Responsiviteit van meetinstrumenten. Prof. dr. ir. Riekie de Vet. EMGO Instituut, Amsterdam

Responsiviteit van meetinstrumenten. Prof. dr. ir. Riekie de Vet. EMGO Instituut, Amsterdam Responsiviteit van meetinstrumenten Prof. dr. ir. Riekie de Vet EMGO Instituut, Amsterdam Meet-eigenschappen Klinimetrische eigenschappen Reproduceerbaarheid Validiteit Responsiviteit Interpretatie Definitie

Nadere informatie

Voorjaarsymposium KARVA

Voorjaarsymposium KARVA Voorjaarsymposium KARVA De voorspellende waarde van een positieve test: een gemiste kans Prof. Dr. Joost Weyler Epidemiologie en Sociale Geneeskunde Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen UA Voorspellende

Nadere informatie

Big Data. Gaat het iets voor de zorg betekenen? Dr N.S. Hekster 18 maart 2015. Big Data in de Zorg. 2015 IBM Corporation

Big Data. Gaat het iets voor de zorg betekenen? Dr N.S. Hekster 18 maart 2015. Big Data in de Zorg. 2015 IBM Corporation Big Data Gaat het iets voor de zorg betekenen? Dr N.S. Hekster 18 maart 2015 1 Introductie Spreker Nicky Hekster Technical Leader Healthcare & LifeSciences IBM Nederland BV Johan Huizingalaan 765 1066

Nadere informatie

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies

Nadere informatie

Hartfalen bij verpleeghuisbewoners; waar liggen de uitdagingen?

Hartfalen bij verpleeghuisbewoners; waar liggen de uitdagingen? Hartfalen bij verpleeghuisbewoners; waar liggen de uitdagingen? Drs. Mariëlle AMJ van der Velden-Daamen Prof. Dr. Jan PH Hamers Prof. Dr. Hans Peter Brunner la Rocca Dr. Frans ES Tan Prof. Dr. Jos MGA

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33063 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Tan, Melanie Title: Clinical aspects of recurrent venous thromboembolism Issue

Nadere informatie

Andere kijk op validiteit

Andere kijk op validiteit Andere kijk op validiteit Waarde van klinische testen Mark Vongehr Fysio-/manueeltherapeut klinimetrie Het objectiveren van klinische symptomen en tekenen met behulp van valide meetinstrumenten meetinstrumenten

Nadere informatie

Evidence based nursing: wat is dat?

Evidence based nursing: wat is dat? Evidence based nursing: wat is dat? Sandra Beurskens Lector kenniskring autonomie en participatie van mensen met een chronische ziekte Kenniskring autonomie en participatie EBN in de praktijk: veel vragen

Nadere informatie

Dappere of defensieve dokters. Chris de Kruiff Veerle Langenhorst algemeen kinderartsen AMC Amsterdam, Isala Klinieken Zwolle

Dappere of defensieve dokters. Chris de Kruiff Veerle Langenhorst algemeen kinderartsen AMC Amsterdam, Isala Klinieken Zwolle Dappere of defensieve dokters Chris de Kruiff Veerle Langenhorst algemeen kinderartsen AMC Amsterdam, Isala Klinieken Zwolle Disclosure belangen sprekers Geen potentiële belangenverstrengeling Leerdoelen

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur

Nadere informatie

Verschillendedesigns beantwoorden verschillende vragen

Verschillendedesigns beantwoorden verschillende vragen Verschillendedesigns beantwoorden verschillende vragen Zelf echo s uitvoeren bij IVF Hoe betrouwbaar zijn de beelden? Hoe vaak worden vrouwen zwanger? Hoe voelende koppelszicherbij? Watkosthet? 1 Hoe betrouwbaar

Nadere informatie

Net de diagnose gekregen

Net de diagnose gekregen Net de diagnose gekregen Vragen die u kunt stellen Hieronder vindt u een lijst met vragen die in verschillende stadia van het onderzoek, de behandeling en de verzorging van patiënten van pas komen. Deze

Nadere informatie

Ontstekingsparameters in de huisartspraktijk. Warffum 2012

Ontstekingsparameters in de huisartspraktijk. Warffum 2012 Ontstekingsparameters in de huisartspraktijk Warffum 2012 Onderwerpen CRP, bezinking of beide CRP bij acuut hoesten CRP sneltest voor andere indicaties? CRP, bezinking of beide? Indicaties - infectie/ontsteking

Nadere informatie

Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit. Mariëtte de Rooij

Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit. Mariëtte de Rooij Oefentherapie bij patiënten met knieartrose en comorbiditeit Mariëtte de Rooij Inhoud Artrose en comorbiditeit Aangepaste oefentherapie bij comorbiditeit Resultaten pilot studie Voorbeeld Conclusie Randomized

Nadere informatie

Peer review EBM. Ontwikkeld door WVVK in opdracht van Pro-Q-Kine

Peer review EBM. Ontwikkeld door WVVK in opdracht van Pro-Q-Kine Peer review EBM Inleiding Doelstellingen? Attitude: bereid zijn om evidence based te handelen, om expertise te delen, om evidentie te bespreken Kennis: wat is EBM, wat is evidentie, wat is een richtlijn,

Nadere informatie

Samenvatting. geweest als de gemaakte keuzes, namelijk opereren. Het model had daarom voor deze patiënten weinig toegevoegde waarde.

Samenvatting. geweest als de gemaakte keuzes, namelijk opereren. Het model had daarom voor deze patiënten weinig toegevoegde waarde. Klinische predictiemodellen combineren patiëntgegevens om de kans te voorspellen dat een ziekte aanwezig is (diagnose) of dat een bepaalde ziekte status zich zal voordoen (prognose). De voorspelde kans

Nadere informatie

Thuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde

Thuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde Thuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde Universitair Medisch Centrum Utrecht Verplegingswetenschappen cursusjaar

Nadere informatie

Onderzoeksdesigns. Ellen Tromp, epidemioloog St Antonius ziekenhuis

Onderzoeksdesigns. Ellen Tromp, epidemioloog St Antonius ziekenhuis Onderzoeksdesigns Ellen Tromp, epidemioloog St Antonius ziekenhuis Inhoud Inleiding Wetenschappelijk bewijs Opdracht Verschillende onderzoekdesigns De drie componenten van evidence-based practice Wetenschappelijk

Nadere informatie

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Amsterdam School of Health Professionals / HvA Amsterdam Kwaliteit en Proces Innovatie / AMC Amsterdam Goede zorg Effectief Doelmatig Veilig Tijdig Toegankelijk

Nadere informatie

Oplossingsgerichte gespreksvoering in medische consulten. Het team: wie zijn wij?

Oplossingsgerichte gespreksvoering in medische consulten. Het team: wie zijn wij? Oplossingsgerichte gespreksvoering in medische consulten { Esther de Wolf & Christiaan van Woerden Workshop congres Samen nog Beter 5 -Vrijdag 13 oktober 2017, Woudschoten Zeist Each patient carries hisowndoctor

Nadere informatie

Perifere zenuw blokkade bij een patiënt at risk voor compartiment syndroom? Lucie van Genugten 3 e jaars AIOS Anesthesiologie 7 November 2014

Perifere zenuw blokkade bij een patiënt at risk voor compartiment syndroom? Lucie van Genugten 3 e jaars AIOS Anesthesiologie 7 November 2014 Perifere zenuw blokkade bij een patiënt at risk voor compartiment syndroom? Lucie van Genugten 3 e jaars AIOS Anesthesiologie 7 November 2014 Vraag Maskeert een perifere zenuwblokkade het optreden van

Nadere informatie

WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE?

WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE? WERKT DE WEBCARE INTERVENTIE? Onderwerp: Hoe lees ik een wetenschappelijk artikel? Marjolein Snaterse, docent/onderzoeker Faculteit Gezondheid, Hogeschool van Amsterdam TOCH MAAR WEER: EVIDENCE BASED PRACTICE

Nadere informatie

Leidraad beoordelingen behandelingen tot verzekerde pakket door Kenniscentrum GGZ van Zorgverzekeraars Nederland

Leidraad beoordelingen behandelingen tot verzekerde pakket door Kenniscentrum GGZ van Zorgverzekeraars Nederland Leidraad beoordelingen behandelingen tot verzekerde pakket door Kenniscentrum GGZ van Zorgverzekeraars Nederland Mei 2014 Aanleiding Het CVZ beschrijft in het Rapport geneeskundige GGZ deel 2 de begrenzing

Nadere informatie

Echo en klinisch onderzoek hebben ze een plaats in de screening? 3de Logo borstkankersymposium zaterdag 3 december 2005

Echo en klinisch onderzoek hebben ze een plaats in de screening? 3de Logo borstkankersymposium zaterdag 3 december 2005 Echo en klinisch onderzoek hebben ze een plaats in de screening? 3de Logo borstkankersymposium zaterdag 3 december 2005 Filip De Roeck Isabelle Biltjes Peter Naudts screening reductie van de mortaliteit

Nadere informatie

Verdiepingsmodule. Medische besliskunde 3: De patiënt met een vergrote prostaat. Medische besliskunde 3: De patiënt met een vergrote prostaat

Verdiepingsmodule. Medische besliskunde 3: De patiënt met een vergrote prostaat. Medische besliskunde 3: De patiënt met een vergrote prostaat 1. Toelichting Aan de hand van een casus maken de deelnemers rekensommen met fictieve gegevens om prostaatcarcinoom te voorspellen bij mannen met een vergrote prostaat. 2. Doel, doelgroep, tijdsduur Doelstelling

Nadere informatie

Leren verbeteren met gegevens over voorgeschreven medicijnen. Bram Plouvier Predictive analytics consultant

Leren verbeteren met gegevens over voorgeschreven medicijnen. Bram Plouvier Predictive analytics consultant Leren verbeteren met gegevens over voorgeschreven medicijnen Bram Plouvier Predictive analytics consultant BI Podium Advanced Analytics 23 mei 2017 Advanced Analytics in de gezondheidszorg Santeon en de

Nadere informatie

Hoe goed is een test?

Hoe goed is een test? Hoe goed is een test? 1.0 het ideale plaatje Als we een test uitvoeren om te ontdekken of iemand ziek is hebben we het liefst een test waarbij de gezonde en de zieke groepen duidelijk gescheiden zijn.

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Samenvatting 11 Samenvatting Bloedarmoede, vaak aangeduid als anemie, is een veelbesproken onderwerp in de medische literatuur. Clinici en onderzoekers buigen zich al vele jaren over de oorzaken en gevolgen

Nadere informatie

erdiepingsmodule erdiep Medische besliskunde 2: edi De patiënt met een knobbeltje in de borst s c he bes ing l is kunde 2: dule De p iën met een kn

erdiepingsmodule erdiep Medische besliskunde 2: edi De patiënt met een knobbeltje in de borst s c he bes ing l is kunde 2: dule De p iën met een kn 1. Toelichting Aan de hand van een casus van een vrouw met een knobbeltje in de borst maken de deelnemers rekensommen met fictieve gegevens om mammacarcinoom bij vrouwen met een knobbeltje in de borst

Nadere informatie

Behandeling van het acute herseninfarct

Behandeling van het acute herseninfarct Behandeling van het acute herseninfarct VPL symposium 14-03-2014 Puck Fransen, onderzoeker neurologie, Erasmus MC Inhoud Achtergrond (epidemiologie/etiologie) Behandeling endovasculaire behandeling Huidige

Nadere informatie

23-1-2014. Classificeren en meten. Overzicht van de officiële definities van de meter sinds 1795. Raymond Ostelo, PhD. Klinimetrie

23-1-2014. Classificeren en meten. Overzicht van de officiële definities van de meter sinds 1795. Raymond Ostelo, PhD. Klinimetrie Raymond Ostelo, PhD Professor of Evidence-Based Physiotherapy Dept. Health Sciences EMGO+ Institute for Health and Care Research VU University Amsterdam, the Netherlands r.ostelo@vumc.nl 1 Classificeren

Nadere informatie

5-jaars Follow-up van de FAME studie

5-jaars Follow-up van de FAME studie 5-jaars Follow-up van de FAME studie WCN Congres 2015, Amsterdam 20-11-2015 Drs. L.X. van Nunen namens de FAME studiegroep Potential conflicts of interest Ik, Lokien X. van Nunen, heb GEEN conflicts of

Nadere informatie

SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie

SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie 166 Samenvatting SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie Deel I Introductie In de introductie van dit proefschrift (Hoofdstuk

Nadere informatie

KLINISCH REDENEREN: CENTRAAL IN DE VERPLEEGKUNDIGE BEROEPSUITOEFENING. CHE 26 oktober 2016 Jos Dobber

KLINISCH REDENEREN: CENTRAAL IN DE VERPLEEGKUNDIGE BEROEPSUITOEFENING. CHE 26 oktober 2016 Jos Dobber KLINISCH REDENEREN: CENTRAAL IN DE VERPLEEGKUNDIGE BEROEPSUITOEFENING CHE 26 oktober 2016 Jos Dobber KLINISCH REDENEREN het continue proces van kritisch denken, gegevensverzameling en analyse, gericht

Nadere informatie

Nico Mensing van Charante Lezing 2014. Grenzen aan de Geneeskunde

Nico Mensing van Charante Lezing 2014. Grenzen aan de Geneeskunde Nico Mensing van Charante Lezing 2014 Grenzen aan de Geneeskunde Hermitage Amsterdam, Vrijdag 17 januari 2014 Deel 1: Grenzen aan de diagnostiek prof dr Patrick Bindels, huisarts Deel 2: Grenzen aan de

Nadere informatie

Zelfmanagement en eigen regie bij borstkanker

Zelfmanagement en eigen regie bij borstkanker Zelfmanagement en eigen regie bij borstkanker AnneLoes van Staa PhD RN MD a.van.staa@hr.nl Mariëtte Bergmans (BVN) 1 wie staat hier? AnneLoes van Staa PhD RN MD a.van.staa@hr.nl 1 Definitie zelfmanagement

Nadere informatie

Kritische reflectie over alternatieve geneeswijzen voor rugpijn

Kritische reflectie over alternatieve geneeswijzen voor rugpijn Kritische reflectie over alternatieve geneeswijzen voor rugpijn N. Fraeyman Maart 2012 1 Scope van de presentatie 1. Afbakening van het onderwerp 2. Alternatieve therapieën en rugpijn 3. Bestuderen van

Nadere informatie

De oudere patiënt met comorbiditeit

De oudere patiënt met comorbiditeit De oudere patiënt met comorbiditeit Dr. Arend Mosterd cardioloog Meander Medisch Centrum, Amersfoort Dr. Irène Oudejans klinisch geriater Elkerliek ziekenhuis, Helmond Hartfalen Prevalentie 85 plussers

Nadere informatie

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten: De richtlijn

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten: De richtlijn Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten: De richtlijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Dokter, ik ben zo moe. Vermoeidheid Hoofdpijn Buikklachten

Nadere informatie

Homeopathie voor paarden

Homeopathie voor paarden Artikel: http://horsefulness.be/homeopathie-voor-paarden/ site van Horsefulness van Karine Vanderborre Homeopathie voor paarden Homeopathie, niet iedereen heeft er vertrouwen in Ikzelf sta er volledig

Nadere informatie

Inhoud. 5 Chantage (2) Een kritische blik op de verkregen gegevens De tandarts schrijft Slot...56 Literatuur...

Inhoud. 5 Chantage (2) Een kritische blik op de verkregen gegevens De tandarts schrijft Slot...56 Literatuur... 1 Tornen.... 1 1.1 Tornen aan zekerheden... 2 1.2 Samenvatting van de essenties uit het gepubliceerde verslag.... 2 1.3 Kritische noot vooraf.... 3 1.4 Feedback op de zes gememoreerde essenties.... 3 1.5

Nadere informatie

Ik zorg dus ik Phamous. Meten en verbeteren. Achtergronden: Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie 2012 (1)

Ik zorg dus ik Phamous. Meten en verbeteren. Achtergronden: Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie 2012 (1) Implementatie van shared decision making in het behandelproces door invoering van FUR (Follow Up Rom) gesprekken 31 januari 2013 Marga van Leersum Verpleegkundig Specialist (MANP) UMCG, UCP Ik zorg dus

Nadere informatie

CHAPTER. Samenvatting

CHAPTER. Samenvatting CHAPTER 9 Samenvatting CHAPTER 9 Klachten aan pols en hand komen veel voor; bij 9 tot 12.5% van de Nederlandse volwassenen. Niet alle mensen bezoeken de huisarts voor pols- of handklachten. De huisarts

Nadere informatie

Kennislacunes NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen

Kennislacunes NHG-Standaard Buikpijn bij kinderen Kennislacunes Buikpijn bij kinderen Kennislacunes 1. Prevalentie prikkelbare darm syndroom bij kinderen met chronische buikpijn (noot 5, 15). 2. Verschil in prognose van kinderen met prikkelbare darm syndroom

Nadere informatie

Evidence-Based Nursing. Bart Geurden, RN, MScN

Evidence-Based Nursing. Bart Geurden, RN, MScN Evidence-Based Nursing Bart Geurden, RN, MScN Trends in Verpleegkunde Jaren 1980: Systematisch werken Focus op proces Jaren 1990: Verpleegkundige diagnostiek Focus op taal Aandacht verschuift van proces

Nadere informatie

Hairy cell leukemie. Mariëlle Wondergem hematoloog VUmc

Hairy cell leukemie. Mariëlle Wondergem hematoloog VUmc Hairy cell leukemie Mariëlle Wondergem hematoloog VUmc Wie krijgen leukemie? Elk jaar krijgen in Nederland rond de 1500 mensen leukemie Ongeveer 750 acute leukemie Bij de anderen gaat het om chronische

Nadere informatie

PRO. De afwachtende houding t.o.v. NOACs in Nederland schaadt patiënten

PRO. De afwachtende houding t.o.v. NOACs in Nederland schaadt patiënten PRO De afwachtende houding t.o.v. NOACs in Nederland schaadt patiënten Prof. dr. Saskia Middeldorp, internist Afdeling Vasculaire Geneeskunde Academisch Medisch Centrum, Amsterdam Wat zegt de NHG standaard

Nadere informatie

EBM. Domein arts. Overwegingen bij domein arts

EBM. Domein arts. Overwegingen bij domein arts EBM Wetenschappelijke uitkomsten uit klinisch relevant prognostisch, diagnostisch en therapeutisch onderzoek. Kennis, ervaring, persoonlijke waarden en verwachtingen van de dokter zelf. De individuele

Nadere informatie

Gezamenlijke besluitvorming. Dr. Arwen Pieterse Afdeling Medische Besliskunde Leids Universitair Medisch Centrum

Gezamenlijke besluitvorming. Dr. Arwen Pieterse Afdeling Medische Besliskunde Leids Universitair Medisch Centrum Gezamenlijke besluitvorming Dr. Arwen Pieterse Afdeling Medische Besliskunde Leids Universitair Medisch Centrum Overzicht Geschiedenis Noodzaak Definitie Effect van gezamenlijke besluitvorming Geschiedenis

Nadere informatie

Preventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog i.o./onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant

Preventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog i.o./onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant Preventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog i.o./onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant Film: fragmenten Iedereen depressief (VPRO) - Depressie groot

Nadere informatie

Think sepsis! Namens de expertgroep sepsis Ingmar Waardenburg, huisarts Enter Jolein Huttenhuis, SEH-arts ZGT

Think sepsis! Namens de expertgroep sepsis Ingmar Waardenburg, huisarts Enter Jolein Huttenhuis, SEH-arts ZGT Think sepsis! Namens de expertgroep sepsis Ingmar Waardenburg, huisarts Enter Jolein Huttenhuis, SEH-arts ZGT Wat is - volgens u - sepsis? Wat is volgens u sepsis? Mijn definitie... Een septische patiënt

Nadere informatie

hoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen

hoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,

Nadere informatie

Hoe ziek word je van zitten?

Hoe ziek word je van zitten? Hoe ziek word je van zitten? Evi van Ekris EMGO + Instituut afd. Sociale Geneeskunde VU Medisch Centrum Er is altijd wat te doen Naast het stimuleren van sporten is het belangrijk bewegen meer te integreren

Nadere informatie

Voorbeeld keuzehulp. Tips voor de professional

Voorbeeld keuzehulp. Tips voor de professional Voorbeeld keuzehulp Tips voor de professional Deze keuzehulp is ontwikkeld in het kader van het onderzoek, gesubsidieerd door KWF Kankerbestrijding. Inleiding Verderop ziet u tips voor het gebruik. Ga

Nadere informatie

Doel van college 2. College 2: CASNET systeem. Bestuderen van een concreet systeem dat model-gebaseerd redeneert. CASNET is een medisch expertsysteem:

Doel van college 2. College 2: CASNET systeem. Bestuderen van een concreet systeem dat model-gebaseerd redeneert. CASNET is een medisch expertsysteem: College 2: CASNET systeem Doel van college 2 CASNET is een medisch expertsysteem: diagnose therapie selectie model gebaseerde methode toepassing in glaucoom domein Bestuderen van een concreet systeem dat

Nadere informatie

Een noodlottige casus

Een noodlottige casus Handout voordracht Giard voor nieuwe leden tuchtcolleges Raimond Giard, arts en jurist 2 Een noodlottige casus Vrouw, 42 jaar. Moeheidsklachten Naar huisarts: ernstige bloedarmoede (Hb: 4,9 mmol/l); krijgt

Nadere informatie

Wetenschappelijk onderzoek naar Q- koorts

Wetenschappelijk onderzoek naar Q- koorts Wetenschappelijk onderzoek naar Q- koorts Mede dankzij de steun van Q- support vindt er onderzoek naar Q- koorts plaats. Q- support heeft 2 miljoen van haar budget uitgegeven aan ondersteuning van wetenschappelijk

Nadere informatie

Pneumocystis jirovecii pneumonie Behandeling met corticosteroïden. Teske Schoffelen, arts-assistent IC

Pneumocystis jirovecii pneumonie Behandeling met corticosteroïden. Teske Schoffelen, arts-assistent IC Pneumocystis jirovecii pneumonie Behandeling met corticosteroïden Teske Schoffelen, arts-assistent IC 28-02-2019 Casus Vrouw, 67 jaar Presentatie Koorts, niet-productieve hoest, dyspnoe Acuut hypoxisch

Nadere informatie

Welke vragenlijst voor mijn onderzoek?

Welke vragenlijst voor mijn onderzoek? Welke vragenlijst voor mijn onderzoek? NHG wetenschapsdag 2010 Caroline Terwee Kenniscentrum Meetinstrumenten VUmc Afdeling Epidemiologie en Biostatistiek VU medisch centrum Inhoud 1. Presentatie 2. Kritisch

Nadere informatie

Inleiding tot Medische Beslissingsondersteuning

Inleiding tot Medische Beslissingsondersteuning Onzekerheid Inleiding tot Medische Beslissingsondersteuning (deel 4) Bij de behandeling van een patiënt heeft een arts te maken met onzekerheden: de gegevens van de anamnese en het lichamelijk onderzoek

Nadere informatie

Wetenschappelijke vorming in de huisartsopleiding

Wetenschappelijke vorming in de huisartsopleiding Versiedatum: 0-0-06 Pagina van 5 De wetenschappelijke onderbouwing van het huisartsgeneeskundig handelen vormt een belangrijke leidraad voor de huisarts. Deze moet een wetenschappelijke onderbouwing kunnen

Nadere informatie

Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen

Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker

Nadere informatie

Cardiovasculaire medicatie: gezondheidswinst versus valrisico

Cardiovasculaire medicatie: gezondheidswinst versus valrisico Cardiovasculaire medicatie: gezondheidswinst versus valrisico Geeske Peeters Susan Tett Samantha Hollingworth Danijela Gnijdic Sarah Hilmer Annette Dobson Ruth Hubbard Richtlijn Acuut Coronair Syndroom

Nadere informatie

Serologische testen en interpretatie van testresultaten

Serologische testen en interpretatie van testresultaten Serologische testen en interpretatie van testresultaten Serologische testen Serologie is de leer van de stoffen die zich bevinden in het bloedserum. Bloedserum is het vocht dat verkregen is nadat bloed

Nadere informatie