Examentraining MVT. CPS Onderwijsontwikkeling en advies 1. Programma. 1. Warming up Uitgebreid naamkaartje. Els Loman

Transcriptie

1 Examentraining MVT 2016 Els Loman Programma 1. Kennismakingsopdracht 2. Uitgangspunten van deze training 3. Leesvaardigheid ikv eindexamens 4. Examenwoordenschat 5. Motivatie en vrij lezen 6. OGW: een blik op Wolf 7. Soorten examenvragen 8. Vraag-antwoordstructuur 9. Planning 10.Aan de slag 11.Evaluatie Warming up Uitgebreid naamkaartje 1 Schrijf in het Frans/Duits/Engels (niet je eigen vak!) op je naamkaartje: (2 ) - in het midden je naam; -LB welk vak je geeft op welk niveau; -RB wat je moeilijk vindt aan examentraining; -LO wat je al weet over Wolf en het ERK; -RO wat je het liefst in je vrije tijd doet. 2 Licht om de beurt in het F/D/E je naamkaartje toe in groepjes van 3 of 4 personen (8 ) 3 Mogelijke vervolgstap: 1 persoon uit groepje stelt de rest voor 4 Kort voorstelrondje met naam, vak, schoolniveau en verwachtingen CPS Onderwijsontwikkeling en advies 1

2 Els loman Contactgegevens en bronnen Els Loman Vrij lezen Doel van leesexamens: meten Toetsen: Zo min mogelijk beoordelingsfouten Binnen groep van heel goed en heel zwak presterende leerlingen toch overtuigend verschil Toets te moeilijk voor de gemiddelde leerling uit de doelgroep Toetstraining leidt tot het beter maken van toetsen 6 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 2

3 Wat te doen ter voorbereiding op examen? 1. Leesstrategieën aanleren via módelling 2. Lezen van de teksten zónder de vragen 3. Signaalwoorden en toetsvocabulaire + standaardvragen (uit examenbundel) laten leren 4. Woordenboekgebruik trainen 5. Delen uit de examens oefenen specifiek op aanpak rond de vraag 6. Differentiëren in je les: laten oefenen op vraagtype 7. Tijdstraining (3 min per punt) 7 Examen maken leesvaardigheid ontwikkelen én leren omgaan met het toetsen Examen vereist goede leesvaardigheid Passende woordenschat, incl. signaalwoorden Inzet van leesstrategieën bij de leestaak Examenteksten geschikt voor leestraining: Citotoetsen moeten discrimineren tussen goede en slechte leerlingen: 60% haalt een 6. Deel van examen veel te moeilijk voor grote groep leerlingen: zwakke en gemiddelde! Vertekend beeld Klassikale behandeling van oude examens in het geheel doet geen recht aan typen lezers! 8 2. Examentraining leesvaardigheidstraining Leesvaardig zijn is wel belangrijk! 9 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 3

4 Lezen met begrip, wat is dat? Wat is nodig om teksten te begrijpen? 10 Singaporetest (1) 60% versie We moeten -, zei een - uit Singapore tegen -. We hebben geen - meer. Singapore is maar met een We - met - - dat we niet - kunnen. --ik -een -met een -aan --, het -er -. Voor de -mensen is dit nog -de --van -, maar dat is een niet meer te - - geworden. 11 Singaporetest (2) 70% versie We moeten -, zei een - uit Singapore tegen -. We hebben geen - meer. Singapore is maar een klein - met een sterk - -. We - met - - dat we niet anders kunnen. - - ik - een huis met een - aan beide -, het - er -. Voor de -mensen is dit nog -de --van -, maar dat is een niet meer te - - geworden. 12 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 4

5 80% versie Singaporetest (3) We moeten -, zei een - uit Singapore tegen me. We hebben geen - meer. Singapore is maar een klein - met een sterk groeiende bevolking. We - met zo n - dat we niet anders kunnen. - - ik - een huis met een - aan beide -, het liefst er -. Voor de meeste mensen is dit nog steeds de - wijze van wonen, maar dat is een niet meer te - -geworden % versie Singaporetest (4) We moeten omhoog, zei een - uit Singapore tegen me. We hebben geen - meer. Singapore is maar een klein eiland met een sterk groeiende bevolking. We - met zo n ruimtegebrek dat we niet anders kunnen. - - ik wil iedereen een huis met een tuin aan beide zijden, het liefst er -. Voor de - mensen is dit nog steeds de ideale manier van wonen, maar dat is een niet meer te - - geworden % versie Singaporetest (5) We moeten omhoog, zei een architect uit Singapore tegen me. We hebben geen ruimte meer. Singapore is maar een klein eiland met een sterk groeiende bevolking. We kampen met zo n ruimtegebrek dat we niet anders kunnen. Net zoals ik wil iedereen een huis met een tuin aan beide zijden, het liefst er omheen. Voor de meeste mensen is dit nog steeds de ideale manier van wonen, maar dat is een niet meer te realiseren droom geworden. 15 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 5

6 Lezen heeft alles te maken met het mentale lexicon Lezen is, leren is.. 17 Groei van neurale netwerk pasgeborene 2 jaar 18 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 6

7 Leerkracht en ouder zijn essentieel Door steun, sturing en ervaringen (scaffolding) verdwijnen niet-efficiënte verbindingen CPS Onderwijsontwikkeling en advies 7

8 Het sijhcnt neit zeeovl uit te meakn in wleke vrolgode de letrtes van een worod satan. Als de eestre en de ltatsae letetr op de jsitue paatls saatn kun je de mesete wreoodn zednor peobmerln leezn. Dit kmot ddaorot je hrneesen geen aarpte ltretes leezn, maar hlee woredon. Opdracht vraag-antwoordstructuur 1. Lees de tekst de pikkel en de wob 2. Beantwoord voor jezelf de vragen 3. Overleg met je buurman/-vrouw 4. Bedenk waarom jullie deze vragen kunnen beantwoorden en destilleer puntsgewijs hoe jullie tot de antwoorden zijn gekomen 23 De pikkel en de wob Tekst Een wob mufte in zijn frinse fruin. Een pikkel beunde snerp in de fruin van de wob. Groes mijn bale fruin, loeg de wob briest. Mijn fruin is frins. Proest bedaan, makkelde de pikkel. Mart jij benedel geen lijpjes? Ik mart geen rorse pakkels, slukte de wob biester. Vragen 1. Waar mufte de wob? 2. Hoe beunde de pikkel in de fruin van de wob? 3. Wat is de fruin? 4. Wat makkelde de pikkel? 24 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 8

9 Wat is lezen met begrip? Actief proces waarin de lezer betekenis verleent aan tekst door eigen kennis erop toe te passen zodat eigen kennis kan groeien: Taalkennis (van woord- naar zins- naar tekstbegrip) Niet-talige kennis (kennis van de wereld toepassen om teksten, zinnen en woorden te begrijpen) 25 Lezer + tekst Technische leesvaardigheid Achtergrondkennis Woordenschat Intelligentie Leeservaring Werkhouding Tekstsoort Moeilijkheid Interne samenhang Structuur Lay-out en vormgeving Illustraties 26 Lezen met begrip is relaties leggen tussen verschillende delen van de tekst 22 tussen wat je leest en wat je al weet 27 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 9

10 Zelf-Determinatie Theorie (Deci & Ryan, 1985, 2000) Drie psychologische basisbehoeften die volgens de ZDT bepalend zijn voor de motivatie voor leren en ontwikkelen Zelf-bepaald motief Competentie Relatie Autonomie 28 Onderwijs dat past Voorkennis INTELLIGENTIE leertempo Belangstelling motivatie Behoefte aan begeleiding Sociaal gedrag Leervoorkeur (leerstijl, meervoudige intelligenties) Creativiteit Beheersingsniveau Leersnelheid Concentratievermogen Leer-/gedragsmoeilijkheden Cultuur Interesses 29 Relatie competentie - autonomie Vertrouwen van school in de leerling, zelfvertrouwen van de leerling en vertrouwen in de ander en zelfvertrouwen van de opvoeders veronderstellen elkaar. Opvoeders (ouders en school) voeden het vertrouwen van de leerling en ontlenen aan het ontstane vertrouwen van de leerling zelfvertrouwen en andersom Veiligheid: zelfvertrouwen - vertrouwen CPS Onderwijsontwikkeling en advies 10

11 Begrijpend lezen: tekst + lezer + leesdoel/situatie 31 Gradually Released Responsibility Instruction Model(Pearson en Gallagher,1983; Allington, 2006; Kelly,2009) Verantwoordelijkheid Leerkracht Introductie en Modelling IK Begeleide oefening WIJ Leerlingen werken samen Leerlingen werken zelfstandig JULLIE JIJ Verantwoordelijkheid Leerling 32 Differentiatie bij leesvaardigheid: typen lezers 33 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 11

12 Een goede lezer criteria voor differentiatie Een goede lezer kan vlot lezen Beschikt over voldoende woordenschat Heeft voorkennis Heeft achtergrondkennis Heeft een beperkt aantal leesstrategieën ontwikkeld tot automatismen 34 Zwakke lezers Lezen veel meer alleen bottom-up. Krijgen geen overzicht. Maken geen gebruik van de context. Houden de grote lijn niet in de gaten. Interpreteren onbekende woorden vaak verkeerd. 35 Leesvaardigheidstraining Doel: leesvaardigheid van leerlingen groeit Hoe? heel veel lezen ( kilometers maken ) een flinke woordenschat opbouwen oefenen met signaalwoorden het toepassen van leesstrategieën opbouwen van relevante kennis van de wereld 36 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 12

13 Wat te doen ter voorbereiding op examen? 1. Leesstrategieën aanleren via módelling 2. Lezen van de teksten zónder de vragen 3. Signaalwoorden en toetsvocabulaire + standaardvragen (uit examenbundel) laten leren 4. Woordenboekgebruik trainen 5. Delen uit de examens oefenen specifiek op aanpak rond de vraag 6. Differentiëren in je les: laten oefenen op vraagtype 7. Tijdstraining (3 min per punt) 37 Basisbehoeften van de lerende mens Ik doe het zelf Competentie Ik kan het Autonomie Relatie Ik hoor erbij Deci & Ryan (2002) L St Belangrijk! Het is niet mogelijk om anderen (dus ook leerlingen) te motiveren, dat is hun eigen proces en besluit Je kunt wel een motiverende leeromgeving creëren waarmee je de motivatie bij de leerling oproept CPS Onderwijsontwikkeling en advies 13

14 Aangepaste definitie (en driedeling) Differentiëren is het bewust, doelgericht aanbrengen van verschillen in instructie, verwerking en leertijd binnen een (heterogene) groep of klas leerlingen, op basis van onder andere hun prestaties, beheersingsniveau, leervoorkeur, interesse, motivatie en tempo. Drie hoofdverschillen [Gebaseerd op Tomlinson et al.] Beheersingsniveau Leervoorkeur Interesse Tips voor een motiverende leeromgeving Activerende werkvormen, samenwerken Keuzes bieden Feedback geven Leerlingen zelf doelen laten stellen Leerlingen hun eigen voortgang laten bijhouden CPS Onderwijsontwikkeling en advies 14

15 Concreet Vooraf cijfer laten bepalen (begin v/d examentraining, vóór elk oefenexamen) Plan van aanpak laten maken Gesprekken voeren over aanpak Laten kiezen wat ze gaan oefenen Laten kiezen wel/geen instructie volgen Laten reflecteren op voortgang 3. Leesstrategieën 44 Kennis van de wereld: Direct Indirect Woordenschat Kennis Kennis van de taal: Mondelinge taalvaardigheid Structuur van de taal Culturele invloeden Intelligentie Leeservaring Werkhouding Begrijpend lezen Vlot (technisch) lezen 11 Sturingsstrategieën Leesstrategieën Herstelstrategieën Sturen van het leesproces Fonemisch bewustzijn Decoderen Vloeiend Tempo Correct CPS Onderwijsontwikkeling en advies 15

16 Sturingsstrategieën: Leesdoel bepalen Oriëntatie op de tekst Actualiseren van kennis en woordenschat Actief lezen door toepassen van leesstrategieën Controleren van begrip Herstellen van begrip Reflectie op de tekst Leesstrategieën: Voorspellen Vragen stellen Visualiseren Verbinden Samenvatten Afleiden Herstelstrategieën: langzamer lezen aandachtiger lezen hardop lezen een stukje opnieuw lezen een stukje verder lezen naar de illustraties kijken hulp vragen 46 Leesstrategieën: onderzoek (Willingham 2006/2007) Leesstrategieën leren is goed Er is evidentie voor een aantal strategieën Kunnen snel worden aangeleerd Kunnen pas worden toegepast wanneer kinderen vlot technisch kunnen lezen* Zeer veel tijd aan instructie heeft geen positief effect Meer strategieën tegelijk gebruiken is het meest effectief 47 Belangrijkste leesstrategieën Voorspellen Vragen stellen Visualiseren Verbinden Samenvatten Afleiden Ellery (2005) Harvey, Goudvis (2007) Fisher, Frey & Lapp (2008, 2009) 48 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 16

17 Voorspellen Titel Kopjes Illustraties Opvallende woorden (vet, onderstreept, schuin) Getallen Waar gaat de tekst over? Wat weet je daar al van? (gezien, meegemaakt, gehoord, gelezen) Ook tijdens het lezen voorspellingen blijven doen! Als ik de titel zie, denk ik dat deze tekst gaat over Als ik naar de plaatjes kijk, denk ik dat de tekst gaat over 49 Nut bij examen: snel bepalen hoofdgedachte van de tekst! Vragen stellen Welke vragen komen er bij me op tijdens het lezen van de tekst? Ik vraag me af wat hij bedoelt met Ik vraag me af hoe het kan dat Waar vind ik het antwoord op de vragen? Staat het antwoord heel duidelijk op een plaats? Moet ik om het antwoord te vinden verschillende stukjes informatie uit de tekst samenvoegen? 50 Visualiseren Je inleven in het verhaal Een plaatje in je hoofd Een filmpje in je hoofd Alle zintuigen gebruiken: Wat zie je? Wat hoor je? Wat ruik je? Wat proef je? Wat voel je? Als ik dit lees, dan zie ik voor me Als ik erbij zou zijn, dan zag ik. van gebeurtenissen en acties van personages, hun kleding, hun karaktereigenschappen van situaties van details uit het verhaal we visualiseren onszelf in het verhaal we gebruiken beelden en ervaringen uit het eigen leven om ons te helpen bij het visualiseren van de tekst 51 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 17

18 Verbinden 52 Een relatie leggen, verbinding maken tussen: Tekst zelf: eigen ervaringen Dit doet me denken aan die keer dat ik Tekst wereld: eigen kennis Hierover heb ik op de t.v. gezien dat Tekst tekst: eerder gelezen teksten Ik heb al eens eerder iets gelezen over dit onderwerp en dat vond ik toen Heeft te maken met voorkennis: wat weet ik er al van? Samenvatten de hoofdgedachte kort weergegeven kernbegrippen + belangrijke ideeën Dit gaat over.. Eerst dan... en helemaal aan het eind.. Komt heel veel voor in examens!! 53 Afleiden tussen de regels door lezen witte vlekken invullen interpreteren van wat niet letterlijk in de tekst staat Er staat niet, maar volgens mij.. Want Als ik dit lees, zou het wel eens kunnen zijn dat 54 In examens o.a.: wat is de toon van de tekst? CPS Onderwijsontwikkeling en advies 18

19 Rol van de docent strategieën Strategieën aanleren werkt als je Leerlingen bewust maakt van toepassen lees- en sturingsstrategieën In alle leerjaren in alle vakken dezelfde strategieën expliciet aanleert De toepassing van strategieën hardop denkend voordoet (zie site begrijpend lezen po-vo van CPS en de filmpjes over modelling) Weet hoe de leerlingen de strategie toepassen (doen ze het juist?) laat leerlingen ook hardop denken 55 Tips voor modellen verplaats je in het denkproces van de leerling maak kleine stappen denk vanuit de ik-vorm houd het kort, beperk in wat je zegt modellen is bruikbaar voor, tijdens en na het lezen maak zichtbaar dat je modelt: wijs naar je hoofd, benoem: ik denk nu. 56 Tekstgerelateerde vragen stellen (Taxonomie van Bloom) Creëren Evalueren Analyseren Toepassen Begrijpen Herinneren Kun je een nieuw plan maken voor Wat kun je doen om Wat zou er gebeuren als. Bedenk eens Wat vind je er nu van? Ben je het eens met en waaruit blijkt dat? Waarom vind je het een goede oplossing? Waardoor komt dat? Hoe komt dat? Wat was het probleem? Wat wil jij veranderen? Hoe zou jij dit probleem oplossen? Welke vragen stel je bij Hoe leg jij dat uit? Wat gebeurt er als? Bedenk eens Wat gebeurde er na? Hoe vaak? Wie was? 57 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 19

20 Opdracht leesstrategieën Bekijk het overzicht van de leesstrategieën Bespreek met een collega welke strategieën je al in je lessen toepast en welke je nog zou willen uitproberen Model een examentekst 2016 voor je collega. Benoem daarna welke leesstrategieën je hebt gebruikt Examenwoordenschat 59 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 20

21 Kwalitatieve verschillen Taalarm Taalrijk Wat is een neus? Hoe zou je uitleggen wat een neus is Met een neus kun je ruiken (herhaalt zelfde antwoord) Wat zie je aan een neus? Het is puntig Puntig - Een neus is een lichaamsdeel -Je kunt ermee ruiken -En ademen -Het heeft botje -Twee gaatjes -En een velletje 61 Wat voor soorten neuzen zijn er? Wat kun je met neuzen doen? -Grote neuzen -Kleine neuzen -Je kunt hem wassen -snuiten -Wipneuzen -Clownsneuzen -Haakneuzen Je kunt hem snuiten -Afvegen -Of snuiven Verhallen, 2010 D.D.U. Wat is chaos? Hoe zou je uitleggen wat chaos is Wat zie je bij chaos? Wat zijn situaties waarin chaos voorkomt? Wat kun je doen om chaos te voorkomen? 62 Welke woorden aanleren? Laag 3 Specifieke woorden Laag 2 Schooltaalwoorden Laag 1 Basiswoorden 63 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 21

22 Examenwoordenschat Veelvoorkomende woorden in examenvragen uit het hoofd laten leren (zie examenbundels), in totaal 6000 woorden nodig Signaalwoorden onderwijzen: Wijs leerlingen op het verband dat het woord aangeeft in de tekst Woorden en verbanden uit het hoofd leren In je map lijsten met signaalwoorden in Engels/Frans/Duits/Spaans 64 Functies signaalwoorden Opsommingen Tegenstellingen Oorzaak gevolg Doel middel Toelichtingen Vergelijkingen Voorwaarden Chronologie Samenvatting Conclusie 65 Woordenschatdidactiek mvt Viertakt Verhallen: Voorbewerken (context) Semantiseren > label of concept aanleren?? Consolideren > woord activeren Controleren 4-7x herhalen, wil het woord onthouden worden! 66 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 22

23 Rol van de docent woordenschat Laat leerlingen de signaalwoorden per categorie leren en herhaal dit vaak (7x) Laat leerlingen de signaalwoorden en dubbele punten in de tekst markeren met een stift (verplicht) Laat leerlingen het verband dat het woord aangeeft in de kantlijn schrijven 67 Opdracht signaalwoorden Werk in tweetallen (per taal) Zoek een iets langere examentekst uit 2015 uit 1. Pak de markeerstift en markeer alle signaalwoorden in de tekst 2. Schrijf het verband dat het woord aangeeft in de kantlijn 3. Check bij de vragen die bij de tekst horen, of er een vraag bij zit die betrekking heeft op deze signaal- (en verwijs)woorden 68 Signaalwoorden op drie niveaus Macro: opbouw van de tekst Meso: verbanden tussen alinea s Micro: verbanden tussen zinnen, binnen alinea s 69 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 23

24 5. Motivatie en vrij Lezen 70 Zelf-Determinatie Theorie (Deci & Ryan, 1985, 2000) Drie psychologische basisbehoeften die volgens de ZDT bepalend zijn voor de motivatie van leerlingen Competentie Relatie Autonomie 71 Psychologische basisbehoefte Gevoel van COMPETENTIE Gevoel hebben dat je iets kunt of beheerst, weet wat er van je verwacht wordt en waar je aan toe bent effecten: * bevordert betrokkenheid bij de taak * stimuleert zoek- en denkprocessen * leidt tot taakoriëntatie 61 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 24

25 Psychologische basisbehoefte Gevoel van AUTONOMIE Het gevoel hebben dat je mag kiezen, dat je zelf iets kunt bepalen, zelf zaken kunt/mag reguleren effecten: * interesse * inzet en resultaten * toenaderings- vs. vermijdingsgedrag 73 Psychologische basisbehoefte Gevoel van RELATIONELE VERBONDENHEID gevoel dat je erbij hoort, dat dit jouw klas is en dat een ander (leraar) op jou betrokken is effecten: * zelfwaarde en acceptatie van anderen * task completion en diepteverwerking 74 Vrij lezen Voorbeeld van Vrij lezen Kijk naar de video en bepaal wat je ziet aan autonomie, competentie en relatie 38 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 25

26 6. Opbrengstgericht werken: een blik op Wolf 76 Van leerresultaat naar vakontwikkeling: opbrengstgericht werken Schoolleider Docent Vakcoördinator 77 Wolf en wat je eruit kan afleiden. Een voorbeeld 78 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 26

27 Ander voorbeeld 79 Verschillende soorten vragen en significante verschillen 80 Opdracht Wolf Bekijk in tweetallen het Wolf-overzicht voor je eigen taal Welke conclusie kun je hieruit trekken? Advies: Wolf van meerdere jaren per sectie verzamelen! 81 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 27

28 7. Soorten examenvragen 82 Algemeen stappenplan lezen examenteksten en -vragen 1. Wat is het onderwerp van de tekst? Wat is de titel van de tekst? 2. Dan naar vraag en na het lezen van de vraag: gaat het om de hoofdlijn of om detailvragen (macro-meso-micro)? 3. Wat is de kern van de vraag? En welk type vraag is het? 4. Welke gegevens uit de tekst heb ik nodig voor een antwoord? werk met tekstmarkeerders! 5. Moet ik de hele tekst lezen of alleen een deel? 6. Moet ik intensief lezen of globaal? 7. Zijn er woorden die ik niet ken en die ik niet kan afleiden of raden? Zijn deze belangrijk? 83 Type vragen open vragen: citeervragen (meestal micro) 'echte' open vragen meerkeuzevragen: inhoud alinea (micro) beweringen (micro) structuurvraag: verbanden tussen alinea's (meso) gatenvraag (micro of meso) scanvraag (micro) toon van de tekst (macro) opvatting schrijver (macro) functie van de alinea/tekst (micro of macro) 84 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 28

29 Vragen op 3 niveaus Macro-niveau: vragen over (hoofdgedachte van) de hele tekst Meso-niveau: vragen over verbanden tussen alinea s Micro-niveau: vragen over inhoud van alinea of zin 85 Rol van de docent vraag-antwoord Doe hardop voor (módeling): Wat willen ze weten? Wat voor soort vraag is het? Wat moet ik dan doen? Check: heb ik gedaan wat ze vroegen? 86 Verdeling niveaus vmbo/havo/vwo Vmbo-kb: overwegend micro (80-100%) Vmbo-gl/tl: overwegend micro (65-100%) Havo: 75% micro, dan macro, dan meso 87 Vwo: 75% micro, dan gelijkelijk macro en meso CPS Onderwijsontwikkeling en advies 29

30 Wat wil het CvTE weten? Vmbo Havo Vwo Grote lijn X X X Signaalwoorden X X X Analyse signaalwoorden (waar is het voor?) Bijna niet X X Mening van experts Bijna nooit X X Voorbeeld ter ondersteuning noemen - X X Scannen op details X X X Gaten X X X 88 Koppeling niveaus en vraagsoort Microvragen: Inhoud van de alinea > ABCD, beweringenvraag of open vraag ( ja/nee, citeer of ja/nee, nr. alinea of noem 2.. ) Gatenvraag met woorden/zinnen > ABCD Scannen op details > ABCD Mesovragen: Gatenvragen met signaalwoorden Verband aangeven tussen alinea s Functie alinea Macrovragen: Grote lijn van de tekst Doel/functie hele tekst Houding/toon/stijl 89 Trends vmbo nog nauwelijks scan-/opzoekvragen weinig gatenvragen Nieuwe vorm open vraag: ja/nee, citeer Nieuwe vorm van waar/niet waar-vragen: Wel niet Ja nee (soms in combinatie met citeer) 90 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 30

31 Trends havo/vwo Geen scanvragen Gatenvragen niet alleen 1 woord, ook zinnen/zinsdelen Meer citeervragen Meer doel/functie van tekst(delen) Meer houding/toon Nieuwe vorm van waar/niet waar vragen: Wel niet Ja nee (meestal in combinatie met citeer) 91 Hoofdgedachte/grote lijn van de tekst (ABCD of open) Meestal niet een aparte examenvraag, wel belangrijk! = antwoord op de vraag: waar gaat deze tekst over? > in één zin te beantwoorden Kijk naar de titel, plaatjes, tussenkopjes Antwoord vaak aan begin of eind van de tekst: wat zegt de schrijver over dit onderwerp? 92 Open vragen (alle niveaus) Meestal over inhoud alinea, soms grote lijn Geen specifiek stappenplan voor te geven, behalve vraag-antwoordstructuur goed markeren waar de vraag op slaat (regel 26-27) goed markeren in de tekst waar het antwoord gevonden kan worden (2 e alinea) goed lezen hoeveel dingen je moet noemen (drie), let op puntentelling! 93 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 31

32 Typen open vraag Wie/wat/waar/waarom/hoe-vragen Noem 2 of 3 redenen/aspecten/feiten. Citeervraag 1: Vraag:..? Zo nee, antwoord nee. Zo ja, antwoord ja en citeer de eerste twee woorden van de zin waarop je je antwoord baseert. Citeervraag 2: In welke zin/alinea..? Citeer de eerste twee woorden.. 94 Meerkeuzevraag (ABCD) algemeen 1. Grote lijn titel, plaatje, introductie > het gaat om bewustzijn waar de tekst over gaat 2. Lees de vraag (niet eerst tekst gaan lezen!) Streep in de tekst zin of alinea aan waarnaar verwezen wordt > worden 1 of meer alinea s genoemd, dan staat antwoord in het hele stuk > wordt er 1 zin genoemd, dan staat het antwoord in rest van de alinea Lees het betreffende stuk tekst en markeer de signaalwoorden en dubbele punten > daar staat meestal het antwoord! Haal onzin-antwoorden eruit: meestal 2 van de 4 4. Leg je vinger op de zin die gehighlight is en vergelijk de overblijvende 2 antwoorden met de zin waar je vinger op ligt > 1 daarvan is altijd net ietsje beter. 5. Check je antwoord: 1. Past het in de grote lijn? 2. Kloppen alle elementen? N.B. Antwoorden staan op alfabetische volgorde!! 96 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 32

33 Inhoud alinea - beweringen/stellingen (ABCD) Vaak vragen met meer dan 1 punt > correctiemodel bekijken! 1. Per bewering checken of hij klopt met de tekst in aangegeven tekstgedeelte 2. Een bewering (wat is waar?) is pas juist als ALLE elementen uit die bewering juist zijn 3. Dus: knip het antwoord in stukken en check per element of het klopt. Bv. Gerben komt altijd te laat en Mieke is een voetbalfan > 2 delen checken 97 Valkuilen beweringen/ stellingen Woorden als altijd, nooit, alles, alleen maar, vooral (more/most/am meisten/de plus en plus) > die staan vaak in de verkeerde antwoorden!! Als docent: onderstreep zelf bij bespreking met rode pen deze woorden, zodat je eraan denkt ze te bespreken Vragen als geef voor elke stelling aan of hij waar/niet waar is > meerdere mogelijkheden dus Vragen waarbij alle antwoorden waar of niet waar zijn > dat kan! Altijd: past het antwoord bij de grote lijn? 98 N.B. nieuwe vorm beweringvraag Dit vraagtype altijd in het Nederlands Geef van elke van de onderstaande beweringen aan of deze wel of niet overeenkomt met de. alinea Noteer het nummer van elke bewering, gevolgd door wel of niet Minder vragen met waar/niet waar of juist/onjuist 99 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 33

34 Ander type, moeilijk qua lay-out 100 Verbanden benoemen (mesoniveau, ABCD) Vragen over verbanden in de tekst (tussen alinea s of zinnen): wat is het verband tussen alinea 1 en 2? 1. Markeer het signaalwoord (stift) in de betreffende zinnen of alinea s 2. Schrijf de verbinding op in de kantlijn 3. Trek je conclusie en vergelijk die met de antwoordmogelijkheden Geen signaalwoord? Let op tegenstellingen, werkwoorden, dubbele punt Gat? Zorg dat je alle woorden kent in de antwoorden (opzoeken!!) Lees de hele alinea 101 Alinea s op volgorde zetten (mesoniveau) Alinea s zijn door elkaar gehusseld en genummerd Zet de alinea s in de goede volgorde 1. Lees de alinea vóór en na de gehusselde alinea s > die geven wellicht aanwijzingen over wat er daarna en/of daarvoor komt 2. Lees de gehusselde alinea s en markeer de signaalwoorden 3. Let vooral op signaalwoorden van tijd (dan, daarna, tot slot) en uitbreiding (ook, eveneens) 4. Probeer op basis van de signaalwoorden uit wat de meest logische volgorde is 102 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 34

35 Scan-vraag (microniveau, ABCD) Het is één vraag bij veel tekst, waarin je iets op moet zoeken Is het een recensie lees de laatste zin Andere teksten lees vet, schuin of HOOFDLETTERS. staat daar het antwoord? 103 Advertenties e.d.: werk de gegevens af in de volgorde die de vraag aangeeft Doel/functie van een tekst(deel) (meso-macroniveau, ABCD) 104 Bekend van examen Nederlands > mvt-termen erbij leren!! Tekstdoel: amuseren, informeren, overtuigen, aansporen, uitleggen, illustreren, aantonen Functie van een tekstgedeelte: voorwaarde, concretisering, relativering, vergelijking, conclusie, toelichting, samenvatting, veralgemenisering, voorbeeld, weerlegging > let op de bijbehorende signaalwoorden Overleg met de docent Nederlands! 105 Toon/houding/stijlmiddel van de schrijver (macro-niveau, ABCD) Bekend van examen Nederlands > mvt-vertaling erbij leren!! Toon: verontwaardigd, ironisch, lovend, zakelijk, enthousiast, kritisch, somber, beschaamd, boos, gelaten Houding: teleurgesteld, enthousiast, verontwaardigd, positief, negatief, neutraal, afkeurend, trots, onverschillig, beschaamd, sceptisch, onwillig Stijlmiddel: overdrijving, relativering, spot Overleg met de docent Nederlands! CPS Onderwijsontwikkeling en advies 35

36 8. Vraag-antwoordstructuur 106 Geef ik antwoord op de vraag? Vraag Wat moet ik doen? Ik schrijf mijn antwoord op Antwoord Waarmee moet mijn antwoord beginnen? Antwoordstructuur Antwoordstarter Vraagstructuur Wat moet mijn antwoord bevatten? Voorbeeld vraag-antwoordstructuur Vraag: Noem twee organen van een plant Vraagformule: Noemen + 2 organen Antwoordformule: orgaan 1 = orgaan 2 = CPS Onderwijsontwikkeling en advies 36

37 Vraagstructuur Stap 1: Bepaal wat je moet doen. Dit doe je door de vraagstructuur te noteren. Vraagstructuur = + instructie(werk)woord (het doe-woord ) + het onderwerp + eventueel: verplicht gegevensgebruik/noteringsvoorwaarde Voorbeeld vraagstructuur Leg met behulp van de gegevens uit de tabel uit wat de voornaamste oorzaak is van de constatering dat snoekkroketten inderdaad lichter verteerbaar zijn dan kippen-, rund- en varkensvleeskroketten. Vraagstructuur = Uitleggen + oorzaak + hulp tabel Antwoordstructuur Stap 2: Bepaal wat je antwoord moet bevatten. Dit doe je door de vraagstructuur om te zetten naar een antwoordstructuur. Antwoordstructuur = Instructiewerkwoord als zelfstandig naamwoord (uitleggen -> uitleg) het onderwerp (zelfstandig naamwoord) + eventueel verplicht gegevensgebruik CPS Onderwijsontwikkeling en advies 37

38 Voorbeeld antwoordstructuur Leg met behulp van de gegevens uit de tabel uit wat de voornaamste oorzaak is van de constatering dat snoekkroketten inderdaad lichter verteerbaar zijn dan kippen-, rund- en varkensvleeskroketten. Vraagstructuur = Uitleggen + oorzaak + hulp tabel Antwoordstructuur = Uitleg oorzaak + hulp tabel Voorbeeld antwoordstarter Leg met behulp van de gegevens uit de tabel uit wat de voornaamste oorzaak is van de constatering dat snoekkroketten inderdaad lichter verteerbaar zijn dan kippen-, rund- en varkensvleeskroketten. Neem het onderwerp (vraag herhalen) De voornaamste oorzaak van de constatering dat snoekkroketten lichter verteerbaar zijn, is Evt. passend signaalwoord: Doordat. Hulpmiddel: in de tabel staat dat Controle Controleer tussentijds altijd op: Bevatten mijn vraag- en antwoordstructuur dezelfde elementen? Past de antwoordstarter bij de antwoordstructuur? Zitten in mijn antwoord dezelfde elementen als in de vraagstructuur? CPS Onderwijsontwikkeling en advies 38

39 Let op verscholen vraagantwoordstructuren Ontbreken van instructiewoorden Twee kanten moeten belichten Twee vragen in een vraag Zoals: Bepaal van welk houtsoort dit blokje is gemaakt. Bereken daartoe eerst de dichtheid van het blokje. Voorbeeld 1 Voor de berekening in deze opgave gaan we er steeds van uit dat Nuna-4 op een vlakke weg rijdt. Nuna-4 legde de afstand Darwin- Adelaide, 3021 km, af in 29 uur en 11 minuten. Bereken de gemiddelde snelheid van Nuna-4 in km/h. Vraagstructuur = Berekenen + gemiddelde snelheid in km/uur Antwoordstructuur = Berekening + gemiddelde snelheid in km/uur Voorbeeld 2 Vraag: Hoeveel kilogram aan droge stof moet de zwaarste bizon volgens de informatie per dag eten? Leg je antwoord uit met een berekening. Vraagstructuur = Uitleggen/berekenen + aantal kg droge stof p.d. zwaarste bizon (+ info) Antwoordstructuur = Uitleg/berekening + aantal kg droge stof p.d. zwaarste bizon CPS Onderwijsontwikkeling en advies 39

40 AANPAK VRAAG-ANTWOORDSTRUCTUREN Stap 1: Vraagstructuur Bepaal wat ze van je willen weten. Dit doe je door de vraagstructuur te noteren. + instructie(werk)woord (het doe woord) + het onderwerp + eventuele verplicht gegevensgebruik/noteringsvoorwaarde Stap 2: Antwoordstructuur Bepaal wat je moet doen. Dit doe je door de vraagstructuur om te zetten naar een antwoordstructuur. + Instructiewerkwoord als zelfstandig naamwoord (uitleggen -> uitleg) + het onderwerp (zelfstandig naamwoord) + eventueel verplicht gegevensgebruik Stap 3: antwoordstarter + Neem het onderwerp (herhaal de vraag) + Neem het signaalwoord dat past bij de relatie/het verband (bijv. oorzaak > doordat) en plak het achter de vraagherhaling. + Voeg het hulpmiddel toe. Stap 4: Controle Controleer of er in de vraagstructuur, antwoordstructuur en antwoordstarter dezelfde elementen zitten. 9. Planning 119 Tijdsplanning over de jaren heen cq doorlopende leerlijnen Zo lang mogelijk echte leesvaardigheidstraining en woordenschatontwikkeling (vanaf de brugklas) Functie signaalwoorden leren vroeg mee beginnen (opbouwen vanaf de onderbouw) Begin examenjaar hoe werkt het CvTE Eerst vraagtypen, het systeem Dan tijdstraining 120 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 40

41 Planning examenjaar Per week een onderwerp behandelen en oefenen, niet hele teksten met vragen Onderwerpen: signaalwoorden, gatenteksten, examenvocabulaire, waar-niet waarvragen, etc. Teksten met vragen zoeken bij elk type vragen (maak gebruik van Wolf-analyse) Na behandeling alle onderwerpen proeftoets laten maken Planning examenjaar Proeftoets zelf na laten kijken en laten scoren op soorten fouten (zie Wolf of stappenplannen) > lees ter inspiratie het artikel Examentraining talen in eigen hand (zie map) Slecht gemaakte vragen per klas in subgroepen laten bespreken en oefenen Bij voorkeur echt examen laten oefenen (met tijdsdruk) 123 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 41

42 10. Aan de slag! Keuze-opdrachten 124 Opdracht eigen examen 2016 Bekijk het examen in tweetallen Welk type vragen komt het meeste voor? Welke vragen hebben de meeste problemen gegeven en waarom? (zie Wolf of eigen ervaring) Welke vragen zijn goede voorbeelden van een bepaald vraagtype? Deel ze in in de verschillende categorieën en maak een setje voorbeeldvragen Gebruik evt. ook oudere examens ( ) 125 Opdracht planning van examentraining Plan welke onderwerpen je in de periode van de examentraining aan bod wilt laten komen: Wat is een geschikte volgorde van onderwerpen? Welke materialen gebruik je per onderwerp? Wat doe jij? Wat doen de leerlingen? Hoe check je of de vaardigheden verworven zijn? Wat doe je al in voor-examenjaren en vanaf wanneer? Teksten zoeken bij elk type vragen (maak gebruik van Wolf-analyse) > werk verdelen! 126 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 42

43 Opdracht modelling Werk in tweetallen Kies een tekst uit je eigen examen 2016 Kies een vraag(type) bij het examen en módel voor je collega hoe je tot het antwoord komt (met behulp van het stappenplan) Draai de rollen om 127 Opdracht werkvormen Bekijk de verschillende werkvormen en bereid een werkvorm voor een volgende les Evaluatie Waar ga je morgen mee aan de slag? 129 CPS Onderwijsontwikkeling en advies 43

44 CPS Onderwijsontwikkeling en advies Plotterweg BB Amersfoort Postbus BN Amersfoort T [033] F [033] E cps@cps.nl CPS Onderwijsontwikkeling en advies 44