Beginselen nationaliteitsrecht. Prof. Dr. Gerard-René de Groot Hoogleraar rechtsvergelijking en internationaal privaatrecht RIMO Leiden

Transcriptie

1 Beginselen nationaliteitsrecht Prof. Dr. Gerard-René de Groot Hoogleraar rechtsvergelijking en internationaal privaatrecht RIMO Leiden

2 Beginselen nationaliteitsrecht Speciale aandacht voor staten in de islamitische wereld Autonomie maar uitzonderingen in internationale verdragen

3 Haags Verdrag 1930 Het behoort tot de bevoegdheid van iederen staat in zijn wetgeving te bepalen, wie zijn onderdanen zijn. Deze wetgeving moet door andere Staten worden erkend, voor zoover zij in overeenstemming is met de internationale verdragen, de internationale gewoonte en de algemeen erkende rechtsbeginselen terzake van nationaliteit

4 Haags verdrag 1930 Verdrag van s-gravenhage van 12 april 1930 nopens zekere vragen betreffende wetsconflicten inzake nationaliteit (Trb. 1967, 73)

5 Autonomie van Staten op het gebied van de nationaliteit Ook al in beslissing Internationaal Gerechthof 7 februari 1923 betreffende Tunesische en Marokkaanse nationaliteitsdecreten Art. 3 Europees Verdrag inzake Nationaliteit 1997 HvJ EG 7 juli 1992 in re Micheletti HvJ EU 2 maart 2010 in re Rottmann

6 Universele Verklaring Art. 15: Ieder mens heeft recht op een nationaliteit. Aan niemand mag willekeurig zijn nationaliteit worden ontnomen, noch het recht ontzegd, van nationaliteit te veranderen. Geen verdrag Human rights and arbitrary deprivation of nationality: report of the Secretary-General, 14 December 2009, A/HRC/13/34

7 Belangrijkste verdragen Universele (mensenrechten)verdragen Regionale verdragen met relevantie voor sommige landen in de islamitische wereld Specifieke verdragen in de islamitische wereld

8 Nationaliteitsverdrag Staten partij, waaronder Pakistan Autonomiebeginsel belangrijk, maar verder sterk verouderd

9 Verdrag New York nationaliteit gehuwde vrouw Verdrag van New York van 20 februari 1957 inzake de nationaliteit van de gehuwde vrouw (Trb. 1965, 218; UNTS 309, 65). Geen automatisch verlies nationaliteit meer door huwelijk of door volgen nationaliteit echtgenoot Wel eenvoudig recht tot verkrijgen van nationaliteit echtgenoot door vrouw

10 Verdrag New York nationaliteit gehuwde vrouw Indirect discriminerend: vrouw krijgt duwtje in de rug om van nationaliteit te veranderen als echtpaar dezelfde nationaliteit wil hebben Nederland zegt op in 1993! Anno 2013: 80 Staten partij, waaronder staten met veel moslims Geen voorbehouden met betrekking tot materiële regels van verdrag

11 Verdrag beperking staatloosheid 1961 Verdrag tot beperking der staatloosheid (Trb. 1967, 124; UNTS 989, 175) Ondermeer: staatloze kinderen dienen nationaliteit te verwerven van land van geboorte: 1) hetzij direct bij geboorte, of 2) later op verzoek.

12 Verdrag beperking staatloosheid 1961 Verlies nationaliteit met staatloosheid als gevolg slechts toegestaan - bij permanent verblijf in buitenland - in geval van fraude bij verwerving In specifieke gevallen (art. 8) indien bij toetreding een verklaring is afgelegd

13 Verdrag vermindering staatloosheid 1961 Anno 2013: 51 Staten, waaronder Azerbaijan, Libië, Nigeria, Senegal, Tunesië en Turkmenistan Uitvoerige verklaring/ voorbehoud van Tunesië, waartegen bezwaren Juridisch technisch kakakter Geen enkel verband met islam

14 Internationaal Verdrag uitbanning rassendiscriminatie 21 december 1965: Art. 1 en 5: zonder onderscheid naar ras, huidskleur of nationale of etnische afstamming [ ] in het bijzonder wat het genot van de navolgende rechten betreft: d. andere burgerrechten, met name: (iii) het recht op een nationaliteit;

15 Internationaal Verdrag uitbanning rassendiscriminatie Anno 2013: 176 (= alle 19), waaronder vele staten uit de islamitische wereld Geen voorbehouden ten aanzien van de issue nationaliteit

16 Internationaal verdrag inzake burgerlijke en politieke rechten Art. 24 lid 3 van het Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten van 19 december 1966 (Trb. 1978, 177; UNTS 999, 171): Elk kind heeft het recht een nationaliteit te verwerven. Erg algemeen uitwerking in General Comment No. 17 over art. 24 van Human Rights Committee (7 april 1989)

17 Internationaal verdrag inzake burgerlijke en politieke rechten General Comment No. 17 van Human Rights Committee : no discrimination with regard to the acquisition of nationality should be admissible under internal law as between legitimate children and children born out of wedlock or of stateless parents or based on the nationality status of one or both of the parents.

18 Internationaal verdrag inzake burgerlijke en politieke rechten Anno 2013: 167 (= alle 28) staten, waaronder zeer vele uit islamitische wereld Voor nationaliteitsrecht relevante voorbehouden ontbreken

19 Verdrag uitbanning alle vormen van discriminatie van vrouwen 10 december 1979 (Trb. 1980, 146; UNTS 660, 195) Art. 9: Geen invloed van nationaliteit op positie nationaliteit vrouwen Vrouwen hebben gelijke rechten als mannen om nationaliteit door te geven aan hun kinderen

20 Verdrag uitbanning alle vormen van discriminatie van vrouwen Anno 2013: 187 staten (= alle 8, waaronder Iran) Maar diverse voorbehouden, met name ook door landen uit de islamitische wereld Irak ( ), Maleisië ( / ), en de Verenigde Arabische Emiraten: voorbehoud op het hele artikel 9.

21 Verdrag uitbanning alle vormen van discriminatie van vrouwen Waarom? VAE: The United Arab Emirates, considering the acquisition of nationality an internal matter which is governed, and the conditions and controls of which are established, by national legislation makes a reservation to this article and does not consider itself bound by the provisions thereof.

22 Verdrag uitbanning alle vormen van discriminatie van vrouwen Ook voorbehoud Turkije (1985) wegens strijd met Turks nationaliteitsrecht, maar ingetrokken 2008 Voorbehoud Maleisië (1995) beperkt tot tweede lid in 1998

23 Verdrag uitbanning alle vormen van discriminatie van vrouwen Voorbehouden art. 9 lid 2 talrijk: Algerije ( ), Bahrain ( ), Brunei Darussalam ( ), Egypte ( ), Jordanië ( ), Koeweit ( ), Libanon ( ), Maleisië ( / ), Marokko ( ), Oman ( ), Saudi-Arabië ( ), Syrië ( ), en Tunesië ( ).

24 Verdrag uitbanning alle vormen van discriminatie van vrouwen Voorbehouden art. 9 lid 2 talrijk: Waarom? Algerije/ Marokko: strijd met eigen nationaliteitsrecht Egypte: wens voorkoming dubbele nationaliteit Diverse andere staten maakten bezwaar tegen deze voorbehouden

25 Verdrag uitbanning alle vormen van discriminatie van vrouwen Maar ius sanguinis a patre et matre nu in toenemende mate ook in islamitische staten intrekking voorbehoud Algerije (2009) en Egypte (2008) kan ook in Tunesië en Marokko

26 Verdrag uitbanning alle vormen van discriminatie van vrouwen Nog discriminatie in: Bahrain*, Brunei, Jordanië*, Libanon*, Koeweit*, Maleisië, Oman, Saudi-Arabië, Syrië, VAE en Iran * discussie over invoering ius sanguinis a matre

27 Verdrag inzake de rechten van 1989 New York Art. 7 het kind 1 Het kind wordt onmiddellijk na de geboorte ingeschreven en heeft vanaf de geboorte het recht op een naam, het recht een nationaliteit te verwerven en, voor zover mogelijk, het recht zijn of haar ouders te kennen en door hen te worden verzorgd..

28 Verdrag rechten kind Art. 7 2 De Staten die partij zijn, waarborgen de verwezenlijking van deze rechten in overeenstemming met hun nationale recht en hun verplichtingen krachtens de desbetreffende internationale akten op dit gebied, in het bijzonder wanneer het kind anders staatloos zou zijn

29 Verdrag rechten kind Art. 8 (1): eerbiediging van het recht van het kind zijn of haar identiteit te behouden, met inbegrip van nationaliteit, [ ] zonder onrechtmatige inmenging. (2) Wanneer een kind op niet rechtmatige wijze wordt beroofd van enige of alle bestanddelen van zijn of haar identiteit,[ ] passende bijstand en bescherming, teneinde zijn identiteit te herstellen.

30 Verdrag rechten kind Anno 2013: 193 staten partij alle lidstaten VN met uitzondering van Somalië en VS Enkele staten maakten voorbehoud op art. 7: Koeweit, Oman en VAE Oorspronkelijk ook Tunesië, maar voorbehoud ingetrokken in 2002

31 Verdrag rechten kind Koeweit: Article 7 The State of Kuwait understands the concepts of this article to signify the right of the child who was born in Kuwait and whose parents are unknown (parentless) to be granted the Kuwaiti nationality as stipulated by the Kuwaiti Nationality Laws. = vondelingen te eng: ook staatlozen

32 Verdrag rechten kind Oman: The Sultanate considers that article 7 of the Convention as it relates to the nationality of a child shall be understood to mean that a child born in the Sultanate of unknown parents shall acquire Oman nationality, as stipulated in the Sultanate's Nationality Law. = vondelingen te eng: ook staatlozen

33 Verdrag rechten kind VAE: The United Arab Emirates is of the view that the acquisition of nationality is an internal matter and one that is regulated and whose terms and conditions are established by national legislation. Alle verklaringen/ voorbehouden hebben juridisch-technisch karakter

34 Verdrag over de rechten van gehandicapte personen 13 december 2006 Art. 18: Geen discriminatie gehandicapten bij toegang tot nationaliteit Anno 2013: 131 staten; Nederland nog geen partij; heel veel staten uit de islamitische wereld wel Voorbehoud Art. 18: Maleisië en Thailand

35 Art. 18 Verdrag over de rechten van gehandicapte personen 1. States Parties shall recognize the rights of persons with disabilities to [ ] a nationality, on an equal basis with others, including by ensuring that persons with disabilities: a) Have the right to acquire and change a nationality and are not deprived of their nationality arbitrarily or on the basis of disability; [ ]

36 Relevante regionale verdragen Art. 6 African Charter on the Rights and Welfare of the Child (1990): 3. Every child has the right to acquire a nationality. 4. States Parties [ ] recognize [that] [ ] a child shall acquire the nationality of the State in the territory of which he has been born if, at the time of the child's birth, he is not granted nationality by any other State in accordance with its laws.

37 Relevante verdragen islamitische wereld Arab Charter on Human Rights (22 mei 2004). Art. 29: 1. Everyone has the right to nationality. No one shall be arbitrarily or unlawfully deprived of his nationality.

38 Relevante verdragen islamitische wereld 2. States parties shall take such measures as they deem appropriate, in accordance with their domestic laws on nationality, to allow a child to acquire the mother's nationality, having due regard, in all cases, to the best interests of the child. 3. Non one shall be denied the right to acquire another nationality, having due regard for the domestic legal procedures in his country.

39 Art. 29 Arab Charter Lid 2 is niet CEDAW-proof door verwijzing naar nationaal recht Opmerkelijk: lid 3 laat verwerven van andere nationaliteit toe; niet het veranderen van nationaliteit relatie met onmogelijkheid van doen van afstand van nationaliteit van diverse landen in islamitische wereld Vgl. art. 15 UVRM

40 Relevante verdragen islamitische wereld Covenant on the Rights of the Child in Islam Sana'a (Yemen) in juni 2005 Art. 7: 1. A child shall, from birth, have right to a good name, to be registered by authorities concerned, to have his nationality determined and to know his/her parents, all his/her relatives and foster mother.

41 Covenant on the Rights of the Child in Islam 2. States Parties to the Covenant shall safeguard the elements of the child s identity, including his/her name, nationality, and family relations in accordance with their domestic laws and shall make every effort to resolve the issue of statelessness for any child born on their territories or to any of their citizens outside their territory.

42 Covenant on the Rights of the Child in Islam 3. The child of unknown descent or is legally assimilated to this status shall have the right to guardianship and care but without adoption. He shall have a right to a name, title and nationality.

43 Covenant on the Rights of the Child in Islam Art. 7 is geinspireerd door Verdrag rechten van het kind Opmerkelijk is mede aanwijzen land van ouder als verantwoordelijk voor vermijding staatloosheid Fraai is aandacht voor kinderen in vergelijkbare positie als kinderen van onbekende afstamming

44 Tot slot Er zijn behoorlijk wat verdragsverplichtingen die autonomie van landen in islamitische wereld op gebied van nationaliteitsrecht beperken Sommige landen hebben aarzelingen, maar deze zijn niet typisch voor islamitische wereld Weerstand tegen ius sanguinis a matre neemt af

45 Tot slot Opmerkelijk is het recht om andere nationaliteit te verwerven (Arab Charter 2004), i.p.v. van nationaliteit te veranderen Internationale aandacht verdient Art. 7 Convenant on the Rights of the Child in Islam bevat inspirerende elementen